ÖZET İNSAN DOĞA İLİŞKİSİ BAĞLAMINDA 1960 SONRASI

ÖZET
İNSAN DOĞA İLİŞKİSİ BAĞLAMINDA 1960 SONRASI SANATTA DOĞAYA
YÖNELİMLER
Gizem TÜRKDOĞAN
Heykel Anasanat Dalı
Anadolu Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, Mayıs, 2017
Danışman: Yrd. Doç. Selçuk YILMAZ
1960 sonrası Arazi Sanatı ve Ekolojik Sanatın çıkış noktası ve temelleri doğa
felsefesine dayandırılmıştır. Bu sanatların doğa ile kurmuş olduğu bağların çözümünde,
doğada süregelen ilişkilerin tümünü kapsayan doğa felsefesinden yararlanılmış, doğa
tanımı ile bağlantılı olan, çevre ve ekoloji tanımları yapılmış, insanın doğada yaratmış
olduğu tahribatın etkilerinden bahsedilmiştir.
İkinci bölümde, tarihsel süreçte insan ve doğa ilişkilerinin temelleri çevre
sosyolojisi çerçevesinde araştırılmış ve incelenmiştir. Bu araştırmada, tarihsel süreçte
toplum ve doğa ilişkilerinin arka planında yer alan üç genel toplumdan söz edilmiştir.
Bu toplumlar; avcı toplayıcı (ilkel toplumlar), tarım toplumları (uygar toplumlar) ve
endüstriyel toplumlar (modern toplumlar) olarak tanımlanmaktadır.
Toplumsal hiyerarşinin doğa algısını nasıl şekillendirdiği ve insan merkeziyetçi
toplum düzeninin doğayı nasıl araçsallaştırdığı ortaya çıkmıştır. Derin ekoloji
felsefesinde yer alan insan merkeziyetçi bakış açısından yola çıkılarak, insanın doğa
üzerinde sömürü ve tahribatıyla paralellik olduğu saptanmıştır. Derin ekoloji, insan ve
doğa ilişkisine dair çevre krizleri ve ekolojik felaketleri vurgulayan bir yaklaşım
sunmuştur. İlksel değerlere dayanan bu tutum, insan merkeziyetçi yaklaşım ve tek
tanrılı dinlerin söylemleriyle ekolojik krizlere dayandırılmıştır.
Sanatsal uygulamalara esin kaynağı olan ve birçok kültürün temelinde yatan doğa,
toplumsal yaşam biçimleriyle birlikte değişime uğramıştır. 1960 sonrası gelişen sanat
anlayışı ve formları doğanın ve insanın sömürülmesine karşı tepkisel bir tutumla
şekillenmiştir. Sanatçılar, yeryüzünde farkındalık yaratmak, iyileştirmeler yapmak adına
bu eylemlerini doğa üzerinde çalışmalar yaparak gerçekleştirmişlerdir. Bu dönemin
toplumsal hareketleri, doğanın bir bütün olduğu bir sistem olarak, çevreye duyarlı kültür
ve sanat formlarının bir araya gelmesinde etkili olmuştur.
Anahtar Sözcükler: Arazi Sanatı, Ekolojik Sanat, Doğa Felsefesi
iii
ABSTRACT
ORIENTATION TOWARDS NATURE IN ART AFTER 1960 WITHIN THE
CONTEXT OF HUMAN NATURE RELATIONS
Gizem TÜRKDOĞAN
Department of Sculpture
Anadolu University, Institution of Fine Arts, May, 2017
Supervisor: Ass. Prof. Selçuk YILMAZ
Points of origin and foundations of Land Art and Ecologic Art after 1960 are
based upon philosophy of nature. During the analysis of the bonds these art forms have
created with nature, philosophy of nature which contains all of the ongoing relations
was used, environment and ecology definitions, which are related to definition of
nature, were made, effects of the destruction that is created by the humans were
mentioned. In the second part, foundations of the human nature relations were
researched and examined within the frame of environmental sociology. In this study,
three overall societies were mentioned in historic process, which reside in the
background of human nature relations. These societies are defined as hunter-gatherer
societies (primitive societies), agricultural societies (civilized societies) and industrial
societies (modern societies). How societal hierarchy shaped perception of nature and
human centered societal order instrumentalized nature was revealed. Derived from the
human centered perspective which appears in deep ecological philosophy, the analogy
between humans’ exploitation and destruction of nature was confirmed. Deep ecology
has offered an approach which stresses environmental crises and ecological disasters
regarding human nature relations. Being based upon primitive values, this approach was
based on ecological crises due to discourses of human centered approaches and
monotheistic religions. Providing inspiration to artistic practices and being in the
foundation of many cultures, nature has undergone change alongside forms of societal
life. Developed sense and forms of art after 1960 were shaped with a reactional manner
against the exploitation of nature and humans. In order to raise awareness and make
improvements, artists has conducted their practices based on nature. Societal
movements of this period, as a system where nature is whole, have influenced gathering
environmentally-conscious culture and art forms together.
Key Words: Land Art, Ecological Art, Philosophy of Nature
iv