c-müzik ve fen - İlketkinlik.com

ÖĞRENME ALANI
ÜNĐTE 4
C-
:
:
FĐZĐKSEL OLAYLAR
SES
MÜZĐK VE FEN
1Müzik ve Gürültü
2Müzik Aletleri (Çalgılar)
3Osiloskop
(2 SAAT)
1
C-
MÜZĐK ve FEN
:
1-
Müzik ve Gürültü :
Ses üreten varlıklara ses kaynağı denir. Ses kaynakları titreşim sonucu ses üretir. Düzenli
ses dalgaları oluşturabilen ses kaynaklarına müzik aleti denir.
Müzik aletleri ile oluşturulan ses dalgaları ve ses dalgalarının frekansları düzenli olup
üretilen sese müzik denir. Müzik yapılırken oluşturulan belli frekanslardaki seslere nota denir ve
farklı notalar farklı frekanslı seslerden oluşur.
Düzensiz ses dalgaları oluşturan ses kaynaklarından üretilen sese gürültü veya ses kirliliği
denir. Gürültüde ses dalgaları ve ses dalgalarının frekansı düzenli olmadığı için kulak sağlığına
zarar verir.
Düzenli Ses Dalgaları
(Müzik Aleti)
NOT : 12-
Düzensiz Ses Dalgaları
(Đş Makinesi–Asfalt Delme Aracı)
Klakson bir gürültü, şarkı söylemek ise bir müziktir.
Bir saç kurutma makinesinin çıkardığı sesten rahatsız olunur fakat elektrogitarla
çalınan bir müzik parçasından rahatsız olunmayabilir.
2-
Müzik Aletleri (Çalgılar) :
Müzik aletlerinin üflemeli, telli ve vurmalı müzik aleti gibi çeşitleri vardır. Müzik aleti
hangi tür olursa olsun ses kaynağı gibi davranır ve titreşim sonucu ses üretir.
Müzik aletlerinden farklı sesler (notalar) üretilmesinin nedeni, ses dalgalarının
frekanslarının farklı olmasıdır.
Müzik aletlerinden farklı şiddette sesler üretilmesinin nedeni, ses dalgalarının genliklerinin
farklı olmasıdır.
a)
Telli Müzik Aletleri (Çalgılar)
:
Telli müzik aletlerinde teller kullanılır ve tellerin titreştirilmesiyle ses üretilir.
Enstrümanın teline vurulduğunda tel titreşir ve titreşen tel ses dalgaları üretir. Üretilen ses
dalgaları müzik aletinin gövdesine aktarılır ve geniş yüzeyli gövde titreştiğinde havayı da
titreştirerek sesin daha şiddetli oluşmasını sağlar.
Telli müzik aletlerinde kullanılan farklı kalınlıkta, gerginlikte ve uzunluktaki teller
sayesinde oluşturulan ses dalgalarının frekansı değiştirilerek farklı yükseklikte yani
kalınlıkta ve incelikte ses dalgaları üretilir.
Telli müzik aletlerinde;
▪
Kullanılan tellerin gerginliği arttıkça sesin frekansı ve yüksekliği artar, ses
ince (tiz) ses çıkar.
▪
Kullanılan tellerin uzunluğu arttıkça sesin frekansı ve yüksekliği azalır, ses
kalın (pes) çıkar. Tellerin üzerine basılmasıyla telin uzunluğu değiştirilir ve
farklı frekanslı sesler (notalar) çıkartılır.
▪
Kullanılan tellerin kalınlığı arttıkça sesin frekansı ve yüksekliği azalır, ses
kalın (pes) çıkar.
▪
Müzik aletinin gövdesinin genişliği, şekli ve gövde yapımında kullanılan
malzemenin cinsi sesin frekansını ve kalınlığını değiştirir.
▪
Tellerin daha büyük kuvvetle titreştirilmesi, üretilen ses dalgalarının genliğini
arttırır ve ses daha şiddetli duyulur.
2
b)
Üflemeli Müzik Aletleri (Çalgılar) :
Üflemeli çalgılar havanın titreşmesi sayesinde ses üretir. Üflemeli müzik aletlerinin
üzerinde çok sayıda delik bulunur. Titreşen havanın uzunluğu delikler sayesinde
değiştirilerek ses dalgalarının frekansı değiştirilir ve farklı yükseklikte yani kalınlıkta ve
incelikte ses dalgaları üretilir.
Üflemeli müzik aletlerinde silindir şeklindeki bir tüpe, ağzındaki dar yarıktan hava
üflenmesi ile ses dalgaları oluşturulur ve oluşan ses dalgaları aletin içindeki havanın
titreşmesini sağlar. Titreşen hava da ses üretir.
Üflemeli müzik aletlerinde;
▪
Deliklerin tamamının kapatılması, hava sütununun uzunluğunu arttırır ve
sesin frekansı ve yüksekliği azalır, ses kalın (pes) çıkar.
▪
Kapatılan deliklerin azaltılması, hava sütununun uzunluğunu azaltır ve sesin
frekansı ve yüksekliği artar, ince (tiz) ses çıkar.
▪
Daha şiddetli hava üflenmesi, üretilen ses dalgalarının genliğini arttırır ve ses
daha şiddetli duyulur.
c)
Vurmalı Müzik Aletleri (Çalgılar) :
Vurmalı müzik aletlerinde kullanılan derinin titreştirilmesiyle ses üretilir. Enstrüman
derisine vurulduğunda deri titreşir ve titreşen deri enstrümanın içindeki havanın titreşmesini
ve sesin daha şiddetli oluşmasını sağlar.
Vurmalı müzik aletlerinde kullanılan derinin kalınlığı, gerginliği ve yüzey genişliği
değiştirilerek üretilen ses dalgalarının frekansı değiştirilir ve farklı yükseklikte yani
kalınlıkta ve incelikte ses dalgaları üretilir.
Vurmalı müzik aletlerinde;
▪
Kullanılan derinin gerginliği arttıkça sesin frekansı ve yüksekliği artar, ses
ince (tiz) ses çıkar.
▪
Kullanılan derinin yüzey genişliği arttıkça sesin frekansı ve yüksekliği azalır,
ses kalın (pes) çıkar.
▪
Kullanılan derinin kalınlığı arttıkça sesin frekansı ve yüksekliği azalır, ses
kalın (pes) çıkar.
d)
Elektrikli Müzik Aletleri (Çalgılar)
:
Elektrikli müzik aletleri, diğer müzik aletleri gibi titreşim yoluyla ses üretir. Üretilen
sesin şiddetinin arttırılması için diğer aletlerden farlı olarak ses dalgalarının şiddetini
arttıracak gövde bulunmaz. Üretilen ses dalgaları, elektronik ses güçlendiriciler
(amplifikatör) ile güçlendirilerek şiddetli ses dalgalarının üretilmesi sağlanır.
3-
Osiloskop
:
Ses dalgalarının özelliklerini yani frekanslarını ve genliklerini incelemek için
kullanılan cihaza osiloskop denir. Ses dalgaları mikrofon yardımıyla elektrik akımına
dönüştürülür ve üretilen ses dalgaları osiloskop ekranında görülebilir hale getirilir.
Osiloskop ekranında şiddetli seslerin genliği büyük görünürken düşük şiddetli
seslerin genliği küçük görünür. Aynı şekilde ekranda yüksek frekanslı seslerin dalgaları
daha bitişikken düşük frekanslı seslerin dalgaları daha ayrı görülür.
Osiloskop, ses ve gürültü kavramlarının incelenmesi ve tespitinde, aynı zamanda
elektronikte de kullanılan bir cihazdır.
3