FETHİYE TİCARET VE SANAYİ ODASI

FETHİYE TİCARET VE SANAYİ
ODASI
ÇĠN HALK CUMHURĠYETĠ
ÜLKE RAPORU
AR-GE ve Uluslararası ĠliĢkiler / 28/09/2011
1
GĠRĠġ
Çin Halk Cumhuriyeti Asya‟nın doğu ve güneydoğusunda 9.571.300 km2„lik bir alanda yayılan
dünyanın en büyük ülkelerinden biridir. Sınır komĢuları Moğolistan, Rusya, Tacikistan, Kazakistan,
Afganistan, Pakistan, Hindistan, Nepal, Bhutan, Burma, Laos, Vietnam ve Kuzey Kore‟dir. Ülkenin
doğusunda düzlükler, deltalar ve tepeler; batısında ise yüksek platolar ve çöller hâkimdir. Arazinin
geniĢ bir coğrafyaya yayılmıĢ olması dolayısıyla, güneyde tropik iklimden kuzeyde yarı-arktik iklime
kadar farklı hava koĢulları hüküm sürmektedir.
Çin Halk Cumhuriyeti dünya nüfusunun yüzde 20‟sini barındırmaktadır. Bu büyüklükteki bir ülkenin
küresel ekonomi ile bütünleĢmesi hem Çin hem de dünya ülkeleri için dengeleri değiĢtirmekte ve
özellikle küresel ticaret kompozisyonunda büyük bir dönüĢümü beraberinde getirmektedir. Ülke, son
25 yılda Çin Komünist Partisi tarafından kademeli olarak uygulanan reform süreci sayesinde, 2001
yılında Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) üyesi olmuĢtur.
Çin, bugün, dünya ekonomik sistemine uyum sağlamak üzere çaba göstermekte ve bu doğrultuda dıĢa
açılıma ve piyasa ekonomisine geçiĢ yönünde önemli ama ihtiyatlı adımlar atmaktadır. GATT
(”General Aggreement on Tariffs and Trade”-Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel AnlaĢması)'ın
1947‟deki kurucusu ve fikir babalarından biri olan Çin, 1950‟de ayrıldığı sisteme, yukarıda söz
edildiği gibi, 11.Kasım.2001 tarihinde dönmüĢ bulunmaktadır. Çin‟in GATT/DTÖ sistemine
dönmesi, hem kendine hem de uluslararası alandaki partnerleri açısında önemli avantajlar doğurmuĢ
ve ülke ekonomisinin daha da güçlenmesine katkıda bulunmuĢtur.
Ancak Çin hükümetini bekleyen bir dizi sorun da mevcuttur. Ülkenin iç ve batı bölgelerinin
kalkındırılması, kuzeydoğu eyaletlerinde eski sanayi tesislerinin elden geçirilmesi, bazı sektörlerde
aĢırı ısınmanın önünün alınması ve iĢsizliğin azaltılması, devletin, önümüzdeki dönem için baĢlıca
hedefleridir. Ayrıca yoksulluk sorunu ciddi boyutlardadır; kırsal yörelerde 30, kentlerde ise 20
milyon Çinli yoksulluk sınırının altında yaĢamaktadır.
1990‟ların sonlarından bu yana üretkenlikteki artıĢ durma noktasına gelmiĢ durumdadır. Yüksek
kalkınma hızının motoru olarak üretkenlik artıĢından ziyade yoğun yatırım gösterilmektedir. Bir
yandan ikili dıĢ ticaretimizde aleyhimize mevcut dengesizlik, iç ve dıĢ pazarlarımızda karĢı karĢıya
kaldığımız çetin fiyat rekabeti; diğer yandan geni iç pazarı ve dünya pazarlarında iĢ birliği olanakları
ile Çin, Türkiye‟de büyük ilgi uyandıran bir ülkedir.
AR-GE ve Uluslararası ĠliĢkiler / 28/09/2011
2
ĠÇĠNDEKĠLER
GĠRĠġ ................................................................................................................................................... 2
ÇĠN ÜLKE KĠMLĠĞĠ .......................................................................................................................... 4
1.0 GENEL ......................................................................................................................................... 5
1.1 EKONOMĠK DURUM ...................................................................................................... 6
1.2 SEKTÖRLER ..................................................................................................................... 6
1.2.1 TARIM SEKTÖRÜ............................................................................................. 6
1.2.2 SANAYĠ SEKTÖRÜ .......................................................................................... 7
1.2.3 LOJĠSTĠK SEKTÖRÜ ........................................................................................ 8
1.2.4 MÜTEAHHĠTLĠK VE ĠNġAAT SEKTÖRÜ ..................................................... 9
1.3 DIġ TĠCARET ................................................................................................................. 10
2.0 TÜRKĠYE ĠLE EKONOMĠK VE TĠCARĠ ĠLĠġKĠLERĠN GELĠġĠMĠ ...................................... 11
2.1 TÜRKĠYE VE ÇĠN ARASINDAKĠ DIġ TĠCARET SORUNLARI ............................... 11
2.2 ĠKĠ ÜLKE ARASINDAKĠ ĠġBĠRLĠĞĠ OLANAKLARI ................................................ 13
3.0 TĠCARĠ ĠLĠġKĠLERDE BĠLĠNMESĠ GEREKEN KONULAR ................................................. 14
3.1 VERGĠ TÜRLERĠ, MĠKTAR VE DÖNEMLERĠ ..……………………………………………14
3.2 TÜRKĠĞYENĠN ÇĠN‟DEKĠ TEMSĠLCĠKLĠKLERĠ ….……………………………………...15
3.3 DĠĞER ADRESLER ……………………………...……………………………………………15
3.4 ĠġADAMLARI ĠÇĠN PAZARA GĠRĠġTE YARARLI BĠLGĠLER …………………………..16
KAYNAKÇA ..................................................................................................................................... 18
AR-GE ve Uluslararası ĠliĢkiler / 28/09/2011
3
ÇĠN ÜLKE KĠMLĠĞĠ
Resmi Adı
: Çin Halk Cumhuriyeti
Yönetim ġekli
: Halk Cumhuriyet
Devlet BaĢbakanı
: Hu Jintao
Devlet Konseyi
BaĢkanı
: Wen Jiabao
Ulusal Halk
Konseyi BaĢkanı
: Wu Bangguo
BaĢkent
: Pekin (Běijīng)
Dil
: Çince (Resmi), Moğolca, Tibetçe ve Uygurca (Bölgesel)
Yüzölçümü
: 9.571.300 km2
Nüfus
: 1,34 Milyar
Nüfus Dağılımı
: Erkek %51,5
: Kadın %48,5
Nüfus ArtıĢ Oranı
: %0,57 (2010 tahmini)
Etnik Gruplar
: %91 Han Çinliler, %1,3 Zhuanglı, %0,86 Mançu, %0,79 Uygur,
%6,05 Diğer
Para Birimi
: Çin Yuanı (renminbi)
Döviz Kuru
: 1 ABD Doları = 6,40 Yuan (Serbest Kur 08/2011)
Büyük Kentler
: Shanghai (ġangay), Beijing (Pekin), Chongqing, Tianjin, Wuhan,
Guangzhou, Harbin, Shenyang, Chengdu, Nanjing, Changchun
Saat Farkı
: + 8 GMT ( +6 Türkiye)
Telefon Kodu
: + 86
AR-GE ve Uluslararası ĠliĢkiler / 28/09/2011
4
1.0
GENEL
Çin Halk Cumhuriyeti, geniĢ bir coğrafi alanı, uzun
bir tarihi ve farklı kültürel yapısıyla ilgi çeken bir
ülkedir. Bu farklılığının yanında, ekonomik olarak
yaĢadığı değiĢimler ülkeye olan ilgiyi daha da
artırmıĢtır. AĢağıda, Çin Halk Cumhuriyeti‟nin
değiĢen dünya koĢullarındaki ekonomik durumu
saptanmaya çalıĢılacaktır.
1950‟li yıllarda ağır sanayiye dayanan Sovyet
sanayileĢme modelini deneyen Çin, bu modelin
baĢarısızlığını
gördükten
sonra
1978–1979
yıllarında
liberalleĢme
politikalarını
yaygınlaĢtırmaya baĢlamıĢtır. Çin‟in bu amaca
yönelik reformunu iki aĢamaya ayırmak
mümkündür. Birincisi 1978–1993 dönemi, ikincisi
ise 1994 sonrası dönemdir.
Reformların ilk safhasında (1978–1993), merkezi
planlama sistemi, kaynak dağılımında piyasanın rolünü ve teĢvikleri artırmak ekseninde reforme
edilmeye çalıĢılmıĢtır. Reformların ikinci safhasında ise (1994 sonrası) piyasa sistemini destekleyen
yeni kurumlar kurulmuĢ, piyasa sistemi oturtulmaya çalıĢılmıĢ ve devlet teĢebbüslerinin
özelleĢtirilmesi ve yeniden yapılandırılmasına ağırlık verilmiĢtir.
Reformlardan dıĢ ticaret de nasibini almıĢtır. DıĢ ticaret reformunun temelde üç yönü vardı: Ticari
firmalar arasındaki rekabeti teĢvik etmek için tekelleĢmeyi kırmak, kaynak dağılımını esas olarak
piyasa güçlerine bırakmak ve dıĢ ticaret firmalarının bağımsızlığını sağlamak. 1990‟lı yılların
baĢlarında, artık bu kontroller sınırlandırılmıĢtır. 1978 reformuyla, kamu iktisadi teĢebbüsleri piyasa
dinamiklerine duyarlı hale getirilmeye çalıĢılmıĢ, küçük ölçekli özel teĢebbüslerin kurulmasına ve
yabancı firmalarla ortak giriĢimler oluĢturmalarına izin verilmiĢtir. Uygulanan politikalar kısa sürede
sonuç vermeye baĢlamıĢ, sahil boyunca ihracata dayalı özel teĢebbüs iĢletme sayısı ve yabancı
sermaye giriĢi artmaya baĢlamıĢtır.
Çin Halk Cumhuriyeti, yabancı sermaye bakımından gözde ülkelerden biri konumunda
görülebilmektedir. Özellikle, iĢgücü fiyatlarının düĢüklüğü nedeniyle ve DTÖ'ne üye olmasının
verdiği güvenle, Çin, yatırımcılar için cazip görülmektedir. Diğer taraftan, ülkenin yüksek büyüme
hızı, dünya ekonomisi ile bütünleĢme kararlılığı, bir milyarın üzerindeki tüketici topluluğu,
gerçekleĢtirilen ve gerçekleĢtirilmesi beklenen reformlar yatırımcıların ilgisini çekmektedir. Çin,
2004 yılında 60.3 milyar dolarlık doğrudan yabancı sermaye yatırımı çekerek, faaliyet halindeki
yabancı yatırım stokunu 560 milyar doların üzerine çıkarmıĢtır. Çin Halk Cumhuriyeti‟ne gelen
yabancı sermaye yatırımlarındaki artıĢ, Çin ekonomisi için ciddi bir katkı olarak değerlendirilebilir.
AR-GE ve Uluslararası ĠliĢkiler / 28/09/2011
5
1.1
EKONOMĠK DURUM
Çin 2010 yılında, nominal kur ile de 5.800 milyar dolarlık bir
gayri safi yurt içi hasıla (GSYĠH)'ya sahiptir. KiĢi baĢına gelir
satın alma gücü paritesi ise 6.500 dolar olarak deklare
edilmektedir. Çin ekonomisinin üretiminin sadece %15‟i
tarımdan, %45,3‟ü sanayiden (imalat, madencilik ve inĢaat) ve
%39,7 kadarı ise hizmet sektöründen (petrol, ticaret, ulaĢım,
iletiĢim vb.) kaynaklanmaktadır. Toplam GSYĠH‟nın %24,1
kadarı yatırıma gitmektedir.
Ġssizlik oranı %12 civarındadır ve nüfusun %30 kadarı fakirlik
sınırının altında bulunmaktadır. Çin çok ciddi boyutta vasıflı
iĢçi sıkıntısı çekmektedir. Nüfusun sadece üçte biri iĢgücüne dâhildir. ĠĢgücünün %42 kadarı tarımda,
%35 kadarı sanayide ve %23 kadarı hizmet sektöründe çalıĢmaktadır. Tüketici fiyatları ile
enflasyonun yüzde 2,4 civarında tahmin edildiği ülkede 2010 bütçe gelirleri fazla vermektedir.
Tablo 1 Çin’in Temel Ekonomik Göstergeleri
GSYĠH (milyar ABD $)
KiĢi baĢına GSYĠH ($)
KiĢi baĢına GSYĠH ($)-PPT
Enflasyon(ortalama; %)
2006
2,780
2,110
4,800
1,8
2007
3,460
2,620
5,540
4,8
2008
4,416
3,330
6,140
5,9
2009
4,806
3,600
6,590
-0,5
1,31
1,32
1,32
1,33
1,34
1,35
1,35
1,35
1,062 1,342 1,580 1,370
1414
1,571
1,784
2,070
985 1,050
1,205
1,421
1,707
6,5
6,3
6,2
Nüfus (milyar)
Ġhracat(milyar ABD $)
Ġthalat (milyar ABD $)
853 1,035 1,233
Döviz kuru (ortalama)
YUAN:ABD$
8
7,6
6,95
6,8
2010 2011a 2012a 2013a
5,800 6,149 7,023 8,075
6,500 4,570 5,190 5,940
7,600 7,690 8,410 9,300
2,2
2,4
3,1
4,1
6,6
Kaynak: Economist Intelligence Unit (EIU)
1.2
SEKTÖRLER
1.2.1 Tarım ve Hayvancılık Sektörü
Tarım, Çin ekonomisi için önemli bir sektördür. 2009 yılında tarım sektörünün nominal GSYĠH‟ya
olan katkısı %15 civarında gerçekleĢmiĢtir. Ülkede toplam istihdamın %42‟si tarım sektöründe
çalıĢmakta ve bu insanlar çiftlik, ormancılık, besicilik ve balıkçılık ile geçinmektedir. Tarımda
kolektif mülkiyetten özel mülkiyete geçilen 1978 – 2001 döneminde tarım kesiminin net geliri 5 kat
artmıĢtır. 2000 – 2006 döneminde ise tarımsal gelir yıllık %9,8 olarak gerçekleĢmiĢtir. Ancak
AR-GE ve Uluslararası ĠliĢkiler / 28/09/2011
6
tarımsal gelir beklendiği ölçüde artmamakta,
özellikle kentlere karĢılaĢtırıldığında çok düĢük
seviyelerde kalmakta, ayrıca bölgesel farklılıklar
da göstermektedir.
Yüzölçümü 9,571 milyon km2 olan Çin‟de bu
alanın yaklaĢık %10‟u ekilebilir durumdadır.
Ülkede pirinç, buğday, jüt, Ģeker karmıĢı ve bazı
tropikal ürünler yetiĢtirilmektedir. Büyük bir
tarım ülkesi olan Çin, ilk defa 1994 ve 1995
yıllarında önemli miktarda hububat -buğday ve
pirinç- ithal etmek zorunda kalmıĢtır. Bu konuda
yapılan tahminlerde 2015 yılında Çin‟in ithal
etme ihtiyacı gösterdiği hububat miktarın
dünyada henüz üretilmediği ifade edilmektedir.
Uzun vadede Çin‟de hububatın yanı sıra diğer gıda maddeleri arzında da problemler yaĢanması
beklenmektedir. Diğer taraftan, Çin‟in tarımsal üretiminde kendi kendine yeterliği hususunda
endiĢeye gerek olmadığı, normal Ģartlarda, iyi bir planlama ile hububat ithalatının, toplam
tüketiminin %5‟ini geçmeyeceği de belirtilmektedir.
Çin‟de tarımsal üretim teknikleri geliĢmiĢtir. Özellikle seracılık bütün ülke genellinde oldukça yaygın
olup güney bölgelerde hububat tarımı yılda iki mahsul alacak Ģekilde gerçekleĢtirilmektedir. Ülkede
hayvancılık özellikle balıkçılık yaygındır. Tarımsal üretim tekniklerinde ve tarımda kullanılan
makinelerin teknoloji seviyelerinde önemli iyileĢtirmeler sağlanmıĢtır.
En önemli tarımsal ürünler hububat, yağlı tohumlar -yer fıstığı, kolza tohumu-, pamuk, jüt ve
kenevir, Ģeker karmıĢı, Ģeker pancarı, tütün (kuru), çay, meyveler, domuz, inek, koyun eti, inek sütü,
koyunyünü, ipek kozası, küçük ve büyükbaĢ hayvanlar olarak sayılabilir.
1.2.2 Sanayi Sektörü
Dünyanın en hızlı büyüyen ekonomisine sahip olan Çin, 1970‟li yılların sonundan itibaren uygulanan
sanayileĢme programları sonucunda büyük bir atılım gerçekleĢtirmiĢtir. 1980‟lerin baĢında Çin, hafif
sanayinin geliĢimini özendirici bir politika izlemiĢtir. Bunun sonucunda, hafif sanayi kollarındaki
büyüme hızlı olmuĢtur. 1979 – 1990 döneminde hafif sanayideki yıllık büyüme oranı ortalama
%13,4, ağır sanayi ise %10,3 olarak gerçekleĢmiĢtir. 1979‟da toplam sanayi içinde %43 paya sahip
olan hafif sanayinin oranı 1990‟da %49‟a yükselmiĢtir. Sanayinin hızlı bir Ģekilde büyümesi
sonucunda, ülkede enerji, petrol, demir-çelik, kömür kaynaklarında, ulaĢım ve iletiĢim sektörlerinde
bir sıkıntı yaĢanmaya baĢlanmıĢtır. Bunun sonucunda, 1990‟dan sonra yatırımlar bu sektörlere
yönlendirilmiĢtir. Çin‟de bankaların devlete ait olması, devletin belirlediği sektörlere kaynak
aktarımını da mümkün kılmıĢtır.
Günümüzde Çin sanayisi pek çok sektörde yetkinliğe ulaĢmıĢ durumdadır. Modern metalürji,
madencilik ve enerji ekipmanları, uçak yapımı, otomobil üretimi, büyük makine parçaları, döküm,
uzay sanayisi, büyük enerji devreleri, elektronik, iletiĢim ekipmanları, yeĢil enerji teknolojisi, ölçüm
araçları üretimi, son dönemde Çin ekonomisinin faaliyet gösterdiği baĢlıca alanlar arasında
AR-GE ve Uluslararası ĠliĢkiler / 28/09/2011
7
sayılmaktadır. Çin, halen madencilik, enerji santralı, metalürji, akaryakıt, kimyasallar, otomotiv ve
gemi yapımı konularında tamamen kendi teknoloji imkânlarına dayanmaktadır.
Öte yandan Çin‟de üniversite-sanayi iĢ birliği de
büyük önem verilmektedir. Çin‟in “Silikon Vadisi”
olarak bilinen “Zhongguancun Vadisi”, otuzdan
fazla üniversitenin yanısıra, çoğu ileri teknoloji
üretimi yapan firmalara ait olmak üzere, 200
civarında araĢtırma kuruluĢuna da ev sahipliği
yapmaktadır. Dikkat çeken diğer bir husus da ileri
teknoloji alanında baĢı çeken firmaların çoğunun
Pekin Üniversite ve Tsinghua Üniversitesi gibi belli
baĢlı Çin üniversitelerinin yan kuruĢları olmalarıdır.
Dünya tekstil ve hazır giyim ticaretinde birinci
tedarikçi durumdaki Çin‟de tekstil ve hazır giyim
sektörlerinin 2010 yılında yaklaĢık 78 milyar Dolar
değerinde üretim yaparak 2009 yıla göre üretimlerini
%24 oranında arttırdıkları bilinirken, söz konusu sektörlerin kar oranı da %36 artıĢ kaydederek
yaklaĢık 2,5 milyar yükselmiĢtir.
1.2.3 Lojistik Sektörü
Ülkenin fiziksel özellikleri, yerel otoritelerin kendi bölgelerindeki taĢıma Ģirketlerini korumak için
diğer bölge Ģirketlerine uyguladıkları çeĢitli
bürokratik iĢlemler -çok sıkı denetimler, çeĢitli
harçlar ve birtakım lisans zorunlulukları- ve
kapasitenin sınırlı olması, Çin‟in lojistik
sektörünün önündeki en önemli engellerdir. Bu
nedenlerden dolayı lojistik sektörü ülkenin her
yerini kapsayan bir ulaĢım ağından mahrum
kalmaktadır.
Kara Yolu TaĢımacılığı
Demir yollarının ekonomideki hızlı geliĢmeye
cevap verememesi ve 1990‟ların ortalarından
bugüne kara yolu ulaĢım altyapısına yapılan
ciddi yatırımlar, özellikle gıda maddesi
taĢımacılığında kara yollarını ön plana
çıkarmıĢtır. TaĢıma fiyatlarının yüksekliği, aĢırı yükleme yapılması ve taĢıma koĢullarının
yetersizliği de sektörün geliĢmesinin önündeki en önemli engellerdendir. Ayrıca, lojistik
sektörünün ülke çapında bir bütün olarak organize olamamasından dolayı, hiçbir firma tek baĢına
ülke çapında hizmet verememektedir.
AR-GE ve Uluslararası ĠliĢkiler / 28/09/2011
8
Demir Yolu TaĢımacılığı
Ülkenin taĢımacılık sektörü içinde %30 paya sahip demir yolları, sadece bozulmayan malların
taĢınmasında tercih edilmektedir. Diğer gıda maddeleri ve hassas mallar için uygun değildir.
Öncelikle, taĢınan mallara yeterli özenin gösterilmemesi -kırılma ve dökülme olaylarının çok sık
görülmesi- ve ehil kiĢiler tarafından yapılmadığı için aktarma sırasında malların zarar görmesi
sıklıkla karĢılaĢılan sorunlardır. Bunun dıĢında, yolcu taĢımacılığının kargo taĢımacılığından daha
önemli kabul edilmesi, bürokratik uygulamalar ve trenlerin düĢük hızda seyretmesi sebebiyle,
malların yerine ulaĢması uzun süreler alabilmektedir. Ayrıca, birçok sevkiyat için getirilen yükün
en az 10 ton olması Ģartı da küçük ve orta büyüklükteki dağıtım Ģebekelerinin demir yolu
taĢımacılığından yeterince yararlanamamasına neden olmaktadır. Bunlara ek olarak, çeĢitli
güvenlik sorunları da bulunmaktadır. Bu sorunlar çerçevesinde, Demir Yolu Bakanlığı, 2004
yılında uygulamaya konan 25 yıllık bir plan çerçevesinde demir yollarının modernize edilip
yabancı kargo gemilerine uygun olarak kombine taĢımacılık yapılmasına imkân verecek Ģekilde
yeniden düzenlemeler için çalıĢmalarını sürdürmektedir.
Su Yolu TaĢımacılığı
Toplam taĢımacılığın yarısından fazlasını oluĢturan su yolu taĢımacılığı, ülke genelinde
yüzyıllardır kullanılan bir taĢımacılık Ģeklidir. Ülkede bulunan üç büyük nehir -Yangtze Nehri,
Sarı Nehir ve Ġnci Nehri- iç bölgelere de ulaĢım sağlamaktadır. 18.000 km‟si kıyıda olan yaklaĢık
124.000 km‟lik suyoluna sahip ülkede 1.200 liman bulunmaktadır. Ancak, limanların yetersiz
altyapıları önemli bir sorun olmaktadır. Bununla birlikte Çin Hükümeti, limanların
geliĢtirilmesine yönelik 20 yıllık bir projeye 14,5 milyar dolar tahsis etmiĢ durumdadır.
Hava Yolu TaĢımacılığı
Toplam pazarın %60‟ına sahip üç büyük hava yolu Ģirketiyle yıllık 500 milyon dolarlık bir
büyüklüğe sahip olan havacılık sektörü, diğer taĢımacılık Ģekillerinin gölgesinde kalmaktadır.
Ancak, hava yolu taĢımacılığı bugün kullanımda olan 500‟e yakın havalimanı sayesinde daha az
maliyetle daha geniĢ bir bölgeye ulaĢım imkânı sağlayan kara yolu taĢımacılığı ile rekabet eder
hale gelmiĢtir.
1.2.4 Müteahhitlik ve ĠnĢaat Sektörü
Çin‟de 2008 yılında Pekin‟de Olimpiyatlar ve 2010 yılında
Shanghay‟da düzenlenen Dünya Fuarı (World Expo)
nedeniyle hızlı bir yapılaĢma gözlemlenmektedir. Ayrıca
Çin‟in az geliĢmiĢ ve geliĢmekte olan bölgelerine yönelik
altyapı ve üstyapının iyileĢtirilmesine yönelik önemli
projelerin gerçekleĢtirilmesine de Çin‟in 11. Kalkınma
Planı'nda yer verilmiĢ, özellikle kırsal alanda konutların
inĢa edilmesine ve altyapının iyileĢtirilmesine öncelik
verileceği belirtilmiĢtir.
Öte yandan, Çin, inĢaat, altyapı ve üstyapı iĢlerinin çoğunu
kendi firmalarına yaptırmakta, ancak yüksek teknoloji
AR-GE ve Uluslararası ĠliĢkiler / 28/09/2011
9
gerektiren, Çin‟in kendi olanaklarıyla gerçekleĢtiremeyeceği projeleri yabancı firmalara yaptırmakta veya
özellikle gökdelenler, iĢ merkezleri ve komplekslerin inĢası için Çin‟deki eyaletlerce finansmanın karĢı
tarafça sağlanması kaydıyla bedeli karĢılığı arazi tahsis edilmekte, üstlenici bu inĢaatları bitirdikten sonra
satarak yatırımını geri döndürmektedir. Bu sistemi daha çok Hong Kong merkezli firmaların kullandığı
görülmektedir. Yabancı firmaların da özellikle Pekin ve ġanghay‟da bu tip binalar yaparak bunları
pazarladıkları bilinmektedir.
Bu çerçevede, Türk müteahhitlik firmalarının finansman sağlayamadıkları takdirde Çin‟de proje
üstlenmeleri zor görünmektedir. Finansmanı Çin tarafından sağlanan projeleri ise Türk firmalarının
alabilmeleri, Çinli firmaların maliyet avantajlarından dolayı çok uzak bir ihtimaldir. Bu nedenle
müteahhitlik firmalarımızın Çinli müteahhitlik firmaları ile hem Çin içindeki projeler hem Türkiye‟deki
projeler ve özellikle de rekabet içinde olduğumuz ve karĢılıklı fiyat indirimleri nedeniyle kâr marjlarının
ciddi anlamda düĢtüğü üçüncü ülkelerde (Kuzey Afrika ve Körfez ülkeleri baĢta olmak üzere) iĢ birliği
yapmaları hususuna yoğunlaĢılmasının daha yararlı olacağı değerlendirilmektedir.
1.3
DIġ TĠCARET
DıĢ Ticaretin Dağılımı- 1.000 Dolar (2010)
ĠHRACAT
ABD
Hong Kong
Japonya
G. Kore
Türkiye
Tutar
%
ĠTHALAT
Tutar
%
283.822.852
18
176.736.115
12,7
Japonya
218.344.855 13,8
138.416.090
9,9
G. Kore
121.096.344
7,7
115.674.562
8,3
Taipei
68.777.199
4,4
102.704.439
7,4
ABD
11.959.620
0,8
3.154.647
0,2
Türkiye
Kaynak: ITC (Uluslararası Ticaret Merkezi)
Çin‟in 2010 yılı ihracatına bakıldığı zaman, Amerika‟ya ihracat 283,8 milyar dolar değer ve
toplamda %18 oranı ile birinci sırada yer
almaktadır. Amerika‟nın ardından Hong Kong
218,3 milyar dolar ve %13,8‟lik payı ile ikinci
sırada gelmektedir. Türkiye ise 11,9 milyar
dolar değeri ve toplam ihracat içinde %0,8‟lık
payı ile 27. sırada yer almaktadır.
Çin‟in 2010 yılı ithalatında ise Japonya 176,7
milyar dolar değeri ile ilk sırada yer
almaktadır. Japonya‟nın toplam payı ise
%12,7‟dir. Ġkinci sırada Güney Kore 138,4
milyar dolar değeri ile yer alırken toplam
ithalatta %9,9 paya sahiptir. Türkiye ise
3,1milyar dolar ile 48. sırada yer alırken
toplam ihracatı içindeki payı %0,2‟dir.
AR-GE ve Uluslararası ĠliĢkiler / 28/09/2011
10
2.0
TÜRKĠYE ĠLE EKONOMĠK VE TĠCARĠ ĠLĠSKĠLERĠN GELĠġĠMĠ
Çin‟in Türkiye ile DıĢ Ticareti (1.000 $)
Yıllar
2006
2007
2008
2009
2010
Ġhracat
Ġthalat
Hacim
Denge
7.303.285
765.952
8.069.237
6.537.333
10.484.266
1.293.801
11.778.067
9.190.465
10.606.312
1.962.933
12.569.245
8.643.379
8.333.535
1.745.485
10.079.020
6.588.050
11.959.620
3.154.647
15.114.267
8.804.973
Kaynak: ITC (Uluslararası Ticaret Merkezi)
2010 yılında Çin‟in Türkiye‟ye ihracatında önem
arz eden baĢlıca ürün grupları, makine sanayisi
ürünleri (%23), elektrik ve elektronik ekipmanları
(%17), optik, fotoğraf, teknik ve tıp cihazları (%6)
ve plastik ve plastik mamulleridir (%3).1
Çin‟in Türkiye‟den 2010 yılında gerçekleĢtirdiği
ithalatta metal cevherleri, cüruf ve kül mamulleri
(%40) baĢta olmak üzere tuz, kükürt, mermer
mamulleri (%24), çeĢitli kimyasallar ve mineral
yakıtlar önemli yer tutmaktadır.2
2.1
TÜRKĠYE VE ÇĠN ARASINDAKĠ DIġ TĠCARET SORUNLARI
Günümüzde, aralarında ABD‟nin de bulunduğu birçok dünya ülkesi ve bu arada Türkiye de
uluslararası piyasalarda bir Çin tehlikesi ya da tehdidi altında olduklarını bilmektedir. Bu duruma
“Çin Sendromu” adı verilmektedir. Türkiye açısından, bu sendroma dıĢ ticaret yönünden
bakıldığında, yukarıda da incelendiği üzere, Türkiye ile Çin arasında ülkemiz aleyhine sürekli bir dıĢ
ticaret açığı izlenmektedir. KuĢkusuz, bu açığın nedeni, Türkiye‟nin Çin Cumhuriyeti‟ne yeterince
ihracat yapamamasından ve rekabette zorlanmasından kaynaklanmaktadır. Türkiye‟nin Çin ile
yaĢadığı dıĢ ticaret sorunlarının çok boyutlu nedenleri vardır:
Ülkelerin yeterince ihracat yapabilmesi o ülkenin rekabet gücüne dayalıdır. Bu açıdan
Türkiye ve Çin‟e bakıldığında, Çin Cumhuriyeti‟nin iĢgücü maliyetleri bakımından
kaçınılmaz bir rekabet üstünlüğüne sahip olduğu görülmektedir. Çin ekonomisinin geliĢimine
dair güvenilir istatistiksel verilerin bulunmaması nedeniyle, Amerikan ĠĢgücü Ġstatistikleri
Bürosu kapsamlı bir araĢtırma yaparak, Çin sanayisinde iĢgücü maliyetlerinin doğru
ölçülmesi amacıyla bir çalıĢma yürütmüĢtür. ÇalıĢmanın sonucuna göre Çin Halk
Cumhuriyeti, Türkiye karĢında, birim iĢgücü maliyeti bakımından yaklaĢık 11 kat üstünlüğe
sahiptir. Bu üstünlük, uluslararası piyasalarda ve Çin piyasasında Türk ihracatçıları açısından
1
2
Kaynak: ITC (Uluslararası Ticaret Merkezi)
Kaynak: ITC (Uluslararası Ticaret Merkezi)
AR-GE ve Uluslararası ĠliĢkiler / 28/09/2011
11
rekabet yönünde bir dezavantaj olarak değerlendirilebilir. Aslında, bu sorun sadece
Türkiye‟nin sorunu olmayıp birçok dünya ülkesinin sorunu olarak gözükmektedir.
Bir baĢka sorun, Türkiye‟nin Avrupa Birliği‟ne üyelik yolunda müzakere tarihi almasının
etkisiyle, Türkiye‟ye gelen yabancı sermaye miktarı kısmen artmıĢ olup bu olgu TL‟nin
değerlenmesine yol açmıĢtır. Aslında, son yıllarda Türk Lirası reel olarak zaten
değerlenmekte idi. Türk Lirası‟nın değerlenmesi ise ihraç ürünlerimizin pahalanmasına neden
olarak, Çin ve diğer ülkelerle dıĢ ticaret iliĢkilerimizde ilave güçlükler yaratmaktadır.
Diğer yandan, Çin‟in uyguladığı düĢük kur rejimi de ayrı bir sorundur. Çin Merkez Bankası,
Çin‟e giren sıcak para akıĢı nedeniyle, yükselme eğiliminde olan yuanı piyasadan dolar almak
suretiyle dengede tutmaya çalıĢmaktadır. Buna neden olarak, Çin‟in ekonomik büyümesinin
temel kaynağının ihracat sektörü olması gösterilmektedir.
DıĢ ticaret bakımından; özellikle, Türkiye‟nin Çin‟e yönelik ihracatındaki en önemli
sorunlardan biri de, Çin Halk Cumhuriyeti tarafından uygulanan dıĢ ticaret mevzuatının ve
hukuk mekanizmalarının yeteri kadar açık olmaması, tüm alanlarda standartların
oluĢturulmaması, Türkiye ve diğer dünya ülkelerinin ihracatçıları açısından bir bilinmezlik ve
belirsizlik doğurmaktadır. Türk ihracatçıları, Çin‟deki bu belirsizlik nedeniyle, ne ile
karĢılaĢacaklarını yeterince tahmin edememekte ve ihracat yapmakta çekimser
kalabilmektedirler.
Önemli olarak nitelendirilmesi gereken ve Türk ihracatını olumsuz yönde etkileyen bir
başka etken ise, Çin‟de üretim sürecinde hemen hemen hiçbir kurala uyulmamasıdır.
Örneğin, üretimde çocuk işçilerin çalıştırılması, üretim esnasında çevre kirlenmesine
önem verilmemesi, çalışma güvenliğinin ikinci planda tutulması gibi. Bu durum esasında,
bir futbol oyununda oyuna elle müdahale etmeye benzemektedir. Yani, Çin Halk Cumhuriyeti
uluslararası piyasalarda oyunu kuralınca oynamamaktadır. Çin‟in bu tavrına ilave olarak,
ihracat firmalarını ihracat hibeleriyle desteklemeleri sonucunda, Çin ihracatçıları
uluslararası piyasalarda üstünlük şansı kazanmaktadır.
Türkiye‟nin ve bu arada birçok dünya ülkesinin uluslararası piyasalardaki rekabet gücünü ve
ihracatını olumsuz yönde etkileyen önemli unsurlardan biri de telif hakları ile ilgilidir. Çin
Halk Cumhuriyeti‟nin fikri mülkiyet haklarını ihlal etmesi ve yoğun bir şekilde taklitçiliğe
başvurması, yabancı firmaların ürünlerini gerçeklerinden daha düşük bir fiyattan piyasaya
sürmesi olumsuz sonuçlar doğurabilmektedir. Çin Hükümeti, 22.Aralık.2004 tarihinde fikri
mülkiyet haklarını yasal koruma altına almaya yönelik bir düzenleme yapmıştır. Ancak,
bu düzenlemenin uygulamada etkin olmadığı görülmektedir. Hatta, Çin‟in taklit üretime
devam etmesi sonucunda 2010 yılı içinde ABD, Avrupa ve Japon firmaları yaklaşık 80
milyar dolar zarara uğramıştır.
Önemli bir faktör de, Çin ve Türkiye arasındaki coğrafi uzaklıktır. UlaĢım harcamaları önemli
bir maliyet unsurudur. Dolayısıyla, Türkiye ile Çin arasındaki coğrafi uzaklık maliyetleri
artırdığından, iki ülke arasındaki ticareti olumsuz yönde etkilemektedir.
AR-GE ve Uluslararası ĠliĢkiler / 28/09/2011
12
Türkiye‟de enerji maliyetlerinin yüksek olması, Türk sanayisinin dünya ile rekabetinin
önündeki en büyük engel olarak değerlendirilebilir. Enerji maliyetlerinin yüksekliği,
Türkiye‟nin genelde diğer dünya ülkelerine ve özelde Çin Halk Cumhuriyeti‟ne ihracatını
artırması ve rekabet edebilmesi açısından sorun teĢkil etmektedir.
2.2.
ĠKĠ ÜLKE ARASINDAKĠ Ġġ BĠRLĠĞĠ OLANAKLARI
Çin‟in sahip olduğu milli hâsıla, nüfus ve dıĢ ticaret hacmi ile dev bir pazardır. Çin, DTÖ üyeliği ile
dünya ile entegre olma sürecine girmiĢ ve birçok alanda mevzuatını ve uygulamalarını uluslararası
kurallara uyumlu hale getirmeye baĢlamıĢtır. Tam uyum zaman alacak olup DTÖ katılım
anlaĢmasında, Çin‟in kurallarını belirli bir takvim çerçevesinde DTÖ kurallarına uygun hale
getirmesi öngörülmektedir. Uygulamanın etkin olarak sürdürülmesi için de belirli bir zaman
geçecektir. Ancak, her geçen gün dıĢa daha
da açılan Çin, diğer dünya pazarlarının
genelde doyum noktasına gelmiĢ olması,
ABD, AB gibi büyük ekonomilerdeki
daralmanın da etkisiyle, geliĢmiĢ ülkeler
baĢta olmak üzere tüm dünya ülkelerinin
ilgi odağı haline gelmiĢtir.
Çin Halk Cumhuriyeti, 11.Aralık.2001
tarihinde DTÖ‟ne üyeliği ile imzalanan
katılım anlaĢmasında, pazara giriĢ konuları
açısından önemli sayılacak, aĢağıda
özetlenen taahhütleri vermiĢtir:
Katılım tarihinden (2001) itibaren 5 yıl içinde tüm tarife dıĢı engeller ve kota uygulamasına
son verilmesi.
Gümrük tarifelerinin, 2005 yılı itibariyle, sanayi mallarında %8,9‟a, tarım ürünlerinde ise
2004 yılı itibariyle %15‟e çekilmesi.
Üretimde belirli oranlarda yerli girdi kullanılması zorunluluğuna ve ihracat performansına
dayalı uygulamalara son verilmesi.
Belirli firmalara tanınan dıĢ ticaret hakkı uygulamasına son verilmesi.
Hizmet sektöründe(dağıtım ağı oluĢturulması, haberleĢme, hukuk/gözetim firmaları ve
finansal alanlarda) sektörünün yabancı firmalara açılması.
Bu çerçevede, Çin,
Tarife dıĢı engellerin kaldırılması bağlamında, idari engelleri azaltmıĢtır (kota, ithal lisansı
uygulaması, gümrük değerinin hesaplanması, standartlar ve teknik düzenlemeler). Ticaretin
ağırlıklı olarak tarife ve kur politikası çerçevesinde yönlendirilmesine baĢlanmıĢtır.
Tarife indirimi kapsamında, 2005 itibariyle ortalama %9,9 seviyesine ulaĢılmıĢ
bulunmaktadır. Ancak, gümrük tarifeleri, ithalatı teĢvik edilen sanayi girdilerinde %3 iken,
hassas olan nihai ürünlerde halen %80‟lere kadar varmaktadır. Otomotiv, tekstil, makine,
elektrik-elektronik ürünler, inĢaat malzemeleri, tarım (bira) hassas sektörler arasında yer
almaktadır.
AR-GE ve Uluslararası ĠliĢkiler / 28/09/2011
13
DıĢ ticarette belirli firmalara tanınan ithalat/ihracat hakkı uygulamasına son verilmiĢ, bunun
yerine “kayıt uygulamasına” baĢlanmıĢ ve koĢulları sağlayan firmalara (özellikle firma için
ithalatın gerçekten ihtiyaç olup olmadığına bakılmaktadır) ticaret hakkı tanınması hükme
bağlanmıĢtır.
Yerli katkı kullanılması zorunluluğu öngeren uygulamaya önemli ölçüde son verilmiĢtir.
Eczacılık ürünlerinde dağıtım hakkı uygulaması bir ölçüde yumuĢatılmıĢtır.
Çin pazarı yakın gelecekte DTÖ kuralları çerçevesinde uluslararası kuralların uygulandığı bir pazar
olacaktır. Dolayısı ile gümrük tarifelerindeki indirim baĢta olmak üzere, pazar yapısındaki değiĢim
dikkate alındığında, Çin, pazara giriĢ koĢulları açısından üçüncü ülkeler için önemli fırsatlar
tanımaktadır. Ancak, bu aĢamada Çin‟de pazar payı edinmek isteyen tedarikçi ülkeler arasındaki
rekabet daha da kızıĢacaktır.
3.0
TĠCARĠ ĠLĠġKĠLERDE BĠLĠNMESĠ GEREKEN KONULAR
3.1
VERGĠ TÜRLERĠ, MĠKTAR VE DÖNEMLERĠ
Çin‟de vergiler merkezi vergi ofisleri, yerel vergi ofisleri ve gümrük idareleri tarafından tahsil
edilmektedir. Ulusal düzeyde vergi ofisleri esas itibariyle kurumlar vergisi, KDV ve tüketim
vergisinin tahsilâtından sorumlu iken yerel vergi ofisleri gelir vergisi, iĢ vergisi, arsa değer artıĢ
vergisi, kentsel emlak vergisi, taĢıt ve araç kullanım vergisi, kentsel bakım ve inĢaat vergisi ile
damga vergisi gibi yerel vergilerin tahsilâtından sorumludur. Gümrük idareleri ise ithalat
sırasında alınan gümrük vergileri, KDV ve tüketim vergilerinin
tahsilâtından sorumludur.
Kurumlar Vergisi: Çin‟de bir tesisi bulunan yabancı
sermayeli iĢletmeler %30 kurumlar vergisi, ayrıca üretim ve
diğer faaliyetleri, temettüleri, faiz ve kira gelirleri, telif
ücretleri ile Çin‟deki iĢleri ile bağlantılı olarak Çin‟in içi ve
dıĢından elde ettikleri diğer tüm gelirleri üzerinden %3
oranında yerel gelir vergisi öder.
Tüketim Vergisi: KDV dâhil hesaplanmaktadır. Vergi %3
ile %50 arasında değiĢen 25 değiĢik oranda/miktarda
alınmaktadır.
ĠĢ Vergisi: UlaĢtırma, iletiĢim, finans, posta, haberleĢme,
inĢaat, sigorta, eğlence gibi sektörlerde hizmet temini ile
maddi olmayan duran varlıkların el değiĢtirmesi ve ÇHC sınırları içindeki taĢınmazların
satıĢından alınan bir vergidir. ĠletiĢim ve ulaĢtırma sektörlerinde %3 olan iĢ vergisi oranı
eğlence sektöründe %20‟ye kadar çıkmaktadır. 9 değiĢik oran mevcuttur. Ödenecek vergi,
hâsılata vergi oranının uygulanması ile hesaplanmaktadır.
KiĢisel Gelir Vergisi: Gelir vergisi %5 ile %45 arasında değiĢen oranlarda alınır. Gelir
artıĢına paralel olarak artan bir vergidir. Aylık gelirin Çin vatandaĢları için 800 RMB (100
dolar), yabancılar için ise 4.000 RMB (500 dolar)‟lik bölümü gelir vergisinden muaftır.
Çin‟de yerleĢik olmayanlar eğer kâr, faiz, kira veya telif geliri elde etmiĢlerse veya iĢletmeleri
AR-GE ve Uluslararası ĠliĢkiler / 28/09/2011
14
var ancak Çin‟deki faaliyetleri ile bağlantılı bir gelirleri yok ise %10 oranında gelir vergisine
tabidir.
Katma Değer Vergisi: ÇHC genelinde %17 ve %13 olmak üzere iki KDV oranı mevcuttur.
Hububat, yemeklik sebze yağı, içme suyu, ısıtma ve soğutma, sıcak su, kömür gazı,
sıvılaĢtırılmıĢ petrol gazı, doğalgaz, metan, yurt içi kullanıma yönelik kömür ürünleri, kitap,
dergi, gazete, gıda ürünleri, kimyasal gübre, haĢere ilaçları, zirai makineler, zirai plastik
kaplama ve yasa tarafından sayılan diğer malların satıĢ ve ithalatı %13 KDV‟ye tabidir.
Arsa Değer ArtıĢ Vergisi: Kamu taĢınmazının kullanım hakkının transferinden doğan gelirlere
uygulanan bir vergidir. Vergi salınmadan önce mükellefin yaptığı masrafların düĢülmesine
izin verilir. %40, %50 ve %60‟a kadar çıkabilmektedir.
Kentsel Emlak Vergisi: Yabancı sermayeli iĢletmelere veya yabancılara ait tüm
gayrimenkulün orijinal değeri üzerinden %10–30 kesinti yapıldıktan sonra bulunan meblağa
%1,2 vergi uygulanarak veya kira gelirinden %12 kesilerek elde edilmektedir.
3.2
TÜRKĠYE’NĠN ÇĠN’DEKĠ TEMSĠLCĠLĠKLERĠ
T.C. Pekin Büyükelçiliği Ticaret MüĢavirliği
(Turkish Embassy, Trade Counsellor)
Dong Wu Jie 9, Sun Li Tun 100600 Beijing
Tel: (86) (10) 65 32 38 46
Faks: (86) (10) 65 32 32 68
Genel ağ sitesi : www.turkey.org.cn
E-posta: [email protected]
Çin Halk Cumhuriyeti Ankara Büyükelçiliği
Ticaret MüsteĢarlığı
Uğur Mumcu Cad, No:72, 06700 GaziosmanpaĢa, Ankara
Tel: 0312 437 71 07
Faks: 0312 446 67 62
Genel ağ sitesi: tr.mofcom.gov.tr
Çin Halk Cumhuriyeti Ġstanbul BaĢkonsolosluğu Ticaret ve Ekonomi Bölümü
MemduhpaĢa Yalısı Kireçburnu Mah. Mısırlı Cad. Sarıyer, Ġstanbul
Tel: 0212 299 26 34 – 0212 299 21 88
Faks: 0212 299 26 33 – 0212 299 21 87
E-posta: [email protected]
3.3
DĠĞER ADRESLER
Çin DıĢ Ticaret ve Ekonomik ĠĢbirliği Bakanlığı MOFTEC
2 Dong Chang An Avenue Beijing
Tel: 861065198114
AR-GE ve Uluslararası ĠliĢkiler / 28/09/2011
15
Çin Uluslararası Ticareti GeliĢtirme Konseyi
1 Fuxingmenwai Street Beijing 100860
Tel: 861068533204
Faks: 861068511370
Çin Uluslararası Ekonomik ve Ticari Arbitrasyon Komisyonu
East Beisanhuan Road Beijing 100028
Tel: 861064677395
Faks: 861064677335
Çin Uluslararası Ticaret Odası (CCOIC)
(CHINA CHAMBER OF INTERNATIONAL COMMERCE)
1 Fuxingmenwai Street Bejing 100860 China
Uluslararası ĠliĢkiler Bölümü, Asya ĠĢleri Dairesi
Tel: 86 10 685 332 04, 685 234 20, 685 735 56
Faks: 68 10 685 113 70
Fuar Bölümü
Faks: 86 10 685 336 84, 685 113 70
Genel ağ sitesi: www.english.ccpit.org
Türk-Çin Ticaret Odası
Andaç Sok. 10, YeĢilköy, 34800 Ġstanbul
Tel: 0212 662 62 52
Faks: 0212 663 01 54
3.4.
ĠġADAMLARI ĠÇĠN PAZARA GĠRĠġTE YARARLI BĠLGĠLER
UlaĢım
Çin‟e giriĢ sırasında bulundurulması gereken belgeler arasında
geçerli bir pasaport ve vize yanında, sınırda doldurulan “GiriĢ ve
ÇıkıĢ Kayıt Formu” önemlidir. Ayrıca ülkede 6 aydan daha fazla
kalacak kiĢilerden HIV negatif belgesi istendiği bilinmelidir. Çin
içinde seyahat amacıyla kullanılacak araçlar içinde otobüsler en
sık kullanılanlardır. Genelde numaralarla belirlenmiĢ hatlarda çok
sayıda otobüs çalıĢır ve bunlar sabah 5.00‟ten gece 23.00‟e kadar
duraklardan geçmektedir. Metro sistemi Pekin, ġanghay ve
Tianjin gibi belli Ģehirlerde tüm olanaklarla donanmıĢ olarak
hizmet vermektedir. Tüm tabelalar Çince yanında Ġngilizce ile de
yazılmıĢtır. Duyurular da Ġngilizce olarak tekrarlanmaktadır.
Minibüsler, özellikle baĢlıca ticaret ve turizm merkezleri arasında
bolca bulunduklarından tavsiye edilmektedir. Taksi, tüm
merkezlerde kolaylıkla bulunabilen ve çok pahalı olmayan bir alternatiftir.
Konaklama
Otel rezervasyonlarının önceden yapılması gerektiği, yoğun talep dönemlerinde özellikle
hatırlanmalıdır. Halen sahip oldukları olanaklar ve hizmetleri açısından, Çin‟in baĢlıca otelleri
uluslararası standartları yakalamıĢ durumdadır. Oteller, yüksek, orta ve düĢük kalite olmak üzere
üç gruba ayrıldığında, yüksek kalite olanların Batı‟daki otellerden çok farklı olmadıkları
AR-GE ve Uluslararası ĠliĢkiler / 28/09/2011
16
söylenebilir. Orta kalite oteller genelde turistlere hizmet verir ve güvenle kalınabilecek yerler
durumundadır. DüĢük kalite oteller daha ziyade motel niteliğindedir. Çin‟de kalınan yerlerde
çalıĢanlara bahĢiĢ verilmez.
Gerekli Telefonlar
Hırsızlık, yangın alarmı ve ilkyardım gibi durumlarda baĢvurulacak telefonlar 110, 119 ve 120
olarak bildirilmiĢtir. Bilinmeyen numaraları öğrenmek için Çin içinde 114 çevrilmektedir.
ĠĢ GörüĢmeleri
Çin‟deki iĢ gelenekleri arasında soyadının önce kullanılması önemlidir. ĠĢ toplantıları sırasında
kart alınıp verilmesi doğal bir uygulamadır Kartın bir yüzünün Çin harfleriyle yazılmasının
uygun olacağı düĢünülmektedir. ĠĢ toplantıları için, gerek kamu kurumlarında gerekse büyük
Ģirketlerde özel salonlar kullanılır. Büroların kullanılması adet değildir. Toplantılar resmi bir
havada geçer ve oturulan yerler protokole göre belirlenir. En üst
düzey Çinli katılımcının, en üst düzey misafiri kendi sağına
oturtması yaygın bir uygulamadır. Dakik olmak önemlidir. Toplantı
sırasında her iki taraf kısa bir tanıĢma ve açıĢ konuĢması yapar.
Önemli olan, bundan sonraki kısımda Çinli taraf önce söze
baĢlamıĢsa, sonuna kadar müdahale etmemek ve kendi görüĢlerini
en sonda söz alındığında dile getirmektir. ĠĢ toplantıları sırasında,
Çinlilerin ev sahibi olduğu akĢam yemeklerinin erken saatte
baĢladığını bilmek gerekir. ĠĢ yemekleri çoğu kez aksam saat
18.00‟de baĢlatılır. Yemek aniden saat 20.00 gibi sona erdirilir. Bu
ĢaĢırtıcı gelse de yaygın bir durumdur.
Vize Uygulaması
YeĢil ve gri hizmet pasaportu taĢıyanlar dıĢındaki tüm Türk vatandaĢları ülkeye girmek için vize
sahibi olmak zorundadır. Vize için baĢvurulan pasaportun en az 6 ay daha kullanım süresi
olmalıdır. Türkiye‟den gidilirken turistik amaçlı vize yetkili seyahat Ģirketinden davetiye almak
suretiyle verilmektedir. ĠĢ amaçlı gidiĢlerde Çin‟deki bir firmanın davetiyesine sahip olmak
gerekmektedir. Ayrıca söz konusu Çinli firmanın böyle bir davetiye göndermek için yetkili
olması ve davetiyeyi yerel
hükümetten
onaylatması
gerekmektedir. Davetiye
ile
vize
baĢvurusu
yapılırken kiĢinin çalıĢtığı
yere ait faaliyet belgesi,
vergi levhası, antetli kâğıda
Ģirket dilekçesi ve imza
sirküleri
talep
edilmektedir. Ankara için
vize baĢvuruları pazartesi,
salı ve perĢembe günleri saat 9.30 – 12.00 arasında kabul edilmektedir. BaĢvuru sırasında 1 adet
fotoğraf gerekmekte, ayrıca bir form doldurulmaktadır. Vize verilmesi yaklaĢık 5 – 10 gün
sürmektedir. O nedenle Büyükelçiliğe mümkün olduğunca erken baĢvuru yapılması tavsiye
edilmektedir. Turistik çıkıĢlarda uçak gidiĢ dönüĢ konfirmasyonu ve banka hesap cüzdanı
fotokopisi istenmektedir.
AR-GE ve Uluslararası ĠliĢkiler / 28/09/2011
17
4.0
YARARLANILAN KAYNAKLAR
DıĢ Ticaret Birliği (www.disticaretbirligi.org)
DıĢ Ticaret MüsteĢarlığı, Bilgi ĠĢlem Merkezi Verileri http://bilgi.dtm.gov.tr
DıĢ Ticaret MüsteĢarlığı, AnlaĢmalar Genel Müdürlüğü
Economist Intelligence Unit, China Country Profile, 2009
Economist Intelligence Unit, China Country Report,
International Trade Center (ITC) TradeMap Veritabanı www.trademap.net
T.C. Pekin Büyükelçiliği Ticaret MüĢavirliği Raporları ve Kurum Adres Listesi
Tradepartners www.tradepartners.gov.uk
DıĢ Ekonomik ĠliĢkiler Kurulu, www.deik.org.tr
Tradepartners Ġnternet Site, www.tradepartners.gov.uk
BirleĢmiĢ Milletler Uluslar arası Ticaret Veri Bankası (http//comtrade.un.org/db
China Distrubution&Trading (www.lifunggroup.com)
CIA The World Factbook, Country Profiles, China
Doing Business in China (www.communicaid.com)
National Bureau of Statistics of China (www.stats.gov.cn)
AR-GE ve Uluslararası ĠliĢkiler / 28/09/2011
18