İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ v KISALTMALAR PLAN vii ix GİRİŞ I. B Ö L Ü M İNSAN H A K L A R I K A V R A M I I - İNSAN H A K L A R I N I N TARİHİ GELİŞİMİ A - O R T A Ç A Ğ VE ÖNCEKİ DEVİRLER B - Y E N İ Ç A Ğ VE S O N R A S I 7 1 - İngiltere'deki Gelişmeler 7 a - Magna C a r t a L i b e r t a t u m b - H a k l a r Dilekçesi c - H a k l a r Beyannamesi 2 - Amerika Birleşik Devletleri Gelişmeleri a - H a k l a r Beyannamesi b - Bağımsızlık B e y a n n a m e s i c - 1787 Anayasası.... 3 - Fransa'daki Gelişmeler 4 - Diğer Gelişmeler - 9 10 10 10 11 13 14 1831 Belçika Anayasası 1847 L i b e r y a Anayasası 1853 A r j a n t i n Anayasası 1880 B o l i v y a Anayasası 5 - 20. Yüzyıldaki Gelişmeler a b c d 7 8 9 11 a - 1789 İnsan ve Vatandaş Hakları B e y a n n a m e s i b - İlk A n a y a s a l a r a b c d 1 3 3 4 5 14 15 16 17 17 1917 M e k s i k a Anayasası 1918 S o v y e t Beyannamesi 1919 Weimar Anayasası M i l l e t l e r C e m i y e t i Dönemindeki Gelişmeler 6 - Türkiye'deki Gelişmeler C - T A R İ H İ Ç İ N D E İNSAN H A K L A R I DÜŞÜNCESİ 18 18 19 20 22 24 1 - Tabii H u k u k Doktrini 25 2 - Pozitif H u k u k Doktrini 26 II - T A N I M , K A P S A M VE ÖZELLİKLER A-TANIM 363 27 28 1 - Temel Hak ve Hürriyetler - Kamu Hürriyetleri - İnsan Hakları Ayrımı....28 2 - İnsan Hakları B - K A P S A M VE S I N I F L A N D I R M A 1 - Kapsamı Belirlemenin Güçlükleri 2 - Sınıflandırma 31 33 33 34 C - İNSAN H A K L A R I N I N T E M E L ÖZELLİKLERİ 39 1 - Evrensellik 2-HakNiteliği III - İNSAN H A K L A R I N I N U L U S L A R A R A S I K O R U N M A S I A - U L U S L A R A R A S I H U K U K VE İNSAN H A K L A R I B - ULUSLARARASI K O R U M A 39 41 43 43 44 1 - Devlete Ait Bir Hakkın Uluslararası Korunması 45 2 - Bireye Ait Bir Halden Uluslararası Korunması (Diplomatik Koruma) 45 3 - İnsan Haklarının Uluslararası Korunması 46 C - U L U S L A R A R A S I İNSAN H A K L A R I H U K U K U 1 - T a n ı m ve Sınırları 48 48 a - Tanım b - İnsancıl Hukuk c - Uluslararası Ceza Hukuku 2 - Özellikleri 48 49 50 51 a - Kaynaklar b - Uygulama İlkeleri 51 53 i - Sözleşmenin Objektif Niteliği 53 ii - İlkeler 55 II. BÖLÜM E V R E N S E L DÜZENLEMELER I - BİRLEŞMİŞ MİLLETLER İNSAN H A K L A R I SİSTEMİ A - SİSTEMİN KURULUŞU 57 57 58 58 1 - Roosevelt'in 4 Hürriyet Üzerine Konuşması 58 2 - Atlantik Şartı 60 3 - Birleşmiş Milletler Beyannamesi 60 4 - Dumbarton Oaks ve San Francisco Konferansı 61 B - BİRLEŞMİŞ MİLLETLER ANTLAŞMASI VE İ N S A N H A K L A R I 61 C - BİRLEŞMİŞ MİLLETLER O R G A N L A R I VE İNSAN H A K L A R I 1 - Genel K u r u l 2 - Güvenlik Konseyi 65 66 69 3 - İktisadi ve Toplumsal Meclis (ECOSOC) 4 - Vesayet Konseyi 73 76 5 - Uluslararası Adalet Divanı 77 364 6 - Sekreterlik 79 - U L U S L A R A R A S I İNSAN H A K L A R I MANZUMESİ A - İNSAN H A K L A R I E V R E N S E L BEYANNAMESİ 1 - Beyannamenin Kabulü 2 - Beyannamenin Kapsamı a b c d - 80 80 80 82 Genel Olarak K l a s i k Haklar İktisadi, T o p l u m s a l , Kültürel H a k l a r B i r e y - T o p l u m İlişkisi 3 - Beyannamenin H u k u k i Mahiyeti B - M E D E N İ VE SİYASİ H A K L A R SÖZLEŞMESİ 1 - Genel Değerlendirmeler 82 85 88 89 90 92 92 a - Sözleşmenin Kabulü ve H a k l a r L i s t e s i b - İhtirazı Kayıtlar ve Yorum İlkeleri c - K e n d i K a d e r i n i T a y i n Hakkı 2 - Uygulama İlkeleri 92 95 97 99 a - Ayrımcılık Yasağı b - Aykırılık T e d b i r l e r i c - Hakları Kötüye K u l l a n m a Yasağı 3 - Denetim Mekanizmaları 99 103 106 106 a - İnsan Hakları K o m i t e s i b - D e v l e t Başvuruları c - B i r e y s e l Başvurular 4 - Hakların Kapsamı 107 110 112 114 114 a - Medeni H a k l a r i - Şahsın Fiziki ve Manevi Varlığına Saygı 114 ii - Şahsi Hürriyetler 117 i i i - Yargılamayla İlgili Haklar 119 iv - Özel Hayat ve Aile Hayatının Korunması 121 v - Düşünce Hürriyeti 121 vi - Toplanma ve Örgütlenme Hürriyeti 123 v i i - Belirli Kategoriye Giren Bireylerin Hakları 124 126 b - S i y a s i Haklar C - İKTİSADİ, T O P L U M S A L VE KÜLTÜREL H A K L A R SÖZLEŞMESİ 127 1 - Genel Değerlendirmeler 127 2 - Uygulama İlkeleri 129 a b c d - D e v l e t i n Uygulamaya D a i r Yükümlülüğü Ayrımcılık Yasağı Hakların Sınırlandırılması Hakları Kötüye K u l l a n m a Yasağı 365 129 132 134 135 e - Yorum İlkesi 3 - Denetim Mekanizmaları a - D e v l e t Raporları b - İTKH K o m i t e s i 4 - Hakların Kapsamı a - Çalışma Hakkı b - S e n d i k a ve S o s y a l Güvenlik Hakkı c - A i l e n i n ve Küçüklerin Korunması d - H a y a t Standardı Hakkı e - Sağlık Hakkı f - Eğitim Hakkı g - Kültürel H a k l a r III - DİĞER E V R E N S E L KURULUŞLAR A - BİRLEŞMİŞ MİLLETLER U Z M A N L I K KURULUŞLARI 1 - UNESCO a - Normatif F a a l i y e t l e r b - Uygulama Mekanizmaları c - İnsan Hakları S t r a t e j i s i 2 - Uluslararası Çalışma Örgütü a - G e n e l Değerlendirme b - Normatif F a a l i y e t l e r i - Örgütlenme Hürriyeti ii - Zorla Çalıştırma Yasağı l i ö 136 137 138 140 140 142 143 144 145 145 146 147 147 148 148 149 151 152 152 154 154 155 i i i - Fırsat ve Muamele Eşitliği c - D e n e t i m Mekanizmaları i - Taraf Devletlerin Bilgi ve Raporlar Sunma Yükümlülüğü 156 156 156 ii - Başvuru Usulü 157 i i i - Şikâyet Usulü 158 iv - Örgütlenme Hürriyetiyle İlgili Özel Usul 158 B - H Ü K Ü M E T DIŞI ÖRGÜTLER IV - ÖZEL DÜZENLEMELER 159 161 A - H E R TÜRLÜ IRK A Y R I M I N I N O R T A D A N K A L D I R I L M A S I SÖZLEŞMESİ 161 B - K A D I N L A R A KARŞI AYRIMCILIĞIN H E R TÜRLÜSÜNÜN O R T A D A N K A L D I R I L M A S I SÖZLEŞMESİ 164 C - İŞKENCE VE DİĞER ZALİMANE, İNSANLIK DIŞI V E Y A AŞAĞILAYICI M U A M E L E V E Y A C E Z A Y A KARŞI SÖZLEŞME 167 D - Ç O C U K H A K L A R I SÖZLEŞMESİ 171 E - B Ü T Ü N G Ö Ç M E N İŞÇİLER VE O N L A R I N AİLE BİREYLERİNİN K O R U N M A S I N A DAİR U L U S L A R A R A S I SÖZLEŞME 175 366 III. BÖLÜM BÖLGESEL DÜZENLEMELER I - A İ H S DÜZENİ A - G E N E L DEĞERLENDİRME 179 179 180 180 1 - Avrupa Konseyi a - Kuruluş ve Amaçlar b - K u r u m s a l Yapı i - Bakanlar Komitesi ii - Parlamenterler Meclisi i i i - Irkçılık ve Hoşgörüsüzlüğe Karşı Avrupa Komisyonu iv - İnsan Haklan Komiserliği v - Avrupa Konseyi Sekreterliği 2 - AİHS ve Ek Protokoller a - Sözleşmenin Kapsamı b - Ek P r o t o k o l l e r 3 - M a d d i Haklar B - U Y G U L A M A İLKELERİ 1 - Sözleşmenin Etkileri a - Y e r Bakımından b - Şahıslar Bakımından c - Zaman Bakımından d - Konu Bakımından 2 - Ayrımcılık Yasağı 3 - Aykırılık ve Sınırlandırma Tedbirleri a - Aykırılık T e d b i r l e r i b - Sınırlandırma T e d b i r l e r i 4 - Hakları Kötüye Kullanma Yasağı 180 180 181 182 182 183 184 185 185 185 187 189 190 190 190 192 193 195 196 198 198 200 204 C - U Y G U L A M A MEKANİZMALARI 205 1 - AİHS'nin İlk Denetim Sistemi 206 a - G e n e l Özellikler ve K u r u m s a l Yapı b - S i s t e m i n İşleyişi 2 - Yürürlükteki Sistem a - E s k i S i s t e m i n Y e n i d e n Düzenlenmesi b - AİHM'nin Yapısı c - Yargılama U s u l l e r i : G e n e l K u r a l l a r ve Devletlerarası Başvurular i - Genel Kurallar ii - Devletlerarası Başvurular d - Yargılama U s u l l e r i : B i r e y s e l Başvurular i - Bireysel Başvuruda Bulunabilecek Şahıslar 206 209 211 211 213 367 216 216 217 218 218 ii - Kabul Edilebilirlik Şartları 220 i i i - Davanın Görülmesi ve Dostça Çözüm 222 iv - Nihai H ü k ü m ve Uygulanması 223 ) - MADDİ H A K L A R 1 - Şahsın Fiziki Varlığına Saygı 226 227 a - Hayat Hakkı b - İşkence Yasağı c - Kölelik ve Z o r l a Çalıştırma Yasağı 2 - Şahsın Manevi Varlığına Saygı 227 229 231 232 a - Düşünce, V i c d a n ve D i n Hürriyeti b - İfade Hürriyeti c - Özel Hayatın ve A i l e Hayatının Korunması 232 234 236 i - Özel Hayatın Korunması 236 ii - Aile Hayatının Korunması 237 i i i - Mesken ve Haberleşmenin Korunması 238 239 d - Eğitim Hakkı 3 - Şahsi Hürriyetler 240 a - Hürriyet ve Güvenlik Hakkı b - S e y a h a t Hürriyeti 4 - Y a r g ı s a l Haklar 240 242 243 a - E t k i l i Başvuru Hakkı b - A d i l Yargılanma Hakkı c - Yargılamayla İlgili Diğer H a k l a r 5 - Toplumsal ve Siyasi Faaliyetler a - Toplantı ve Dernek Kurma Hürriyeti b - S i y a s i Haklar c - Mülkiyet Hakkı 243 244 248 249 249 250 251 - DİĞER BÖLGESEL DÜZENLEMELER 252 A - A V R U P A DÜZENLEMELERİ 252 1 - Avrupa Konseyi İnsan Hakları Düzenlemeleri a - A v r u p a S o s y a l Şartı b - Diğer Düzenlemeler 2 - İnsan Haklarıyla İlgili Diğer Avrupa Düzenlemeleri 252 252 255 256 a - AGİT Çerçevesinde İnsan Haklarının Korunması ..256 b - A v r u p a Birliği ve İnsan Hakları 257 B - AMERİKAN DEVLETLERİ Ö R G Ü T Ü İNSAN H A K L A R I SİSTEMİ 1 - A D Ö Şartı ve İnsan Hakları 259 259 a - ADÖ Şartında İnsan Hakları Düzenlemeleri b - A m e r i k a n İHÖB 2 - Amerikan İHS 260 261 263 368 a - M a d d i H a k l a r ve Uygulama İlkeleri i - Medeni ve Siyasi Haklar ii - Medeni ve Siyasi Hakların Uygulanma İlkeleri i i i - İktisadi, Toplumsal ve Kültürel Haklar b - Amerikalılar Arası İHK i - Komisyonun Kuruluşu ve Yetkileri ii - Bireysel ve Devletlerarası Başvurular c - Amerikalılar Arası İHM C - AFRİKA BİRLİĞİ Ö R G Ü T Ü İNSAN H A K L A R I SİSTEMİ 1 - Afrika İHHŞ 2 - Afrika İ H H K 3 - Afrika Î H H M D - DİĞER BÖLGESEL İNSAN H A K L A R I ÇALIŞMALARI 1 - Arap ve İslam Dünyasındaki Çalışmalar a - A r a p İnsan Hakları Şartı b - İKÖ İnsan Hakları B e y a n n a m e l e r i 2- Asya Kıtasındaki Çalışmalar 263 263 265 267 268 268 270 271 272 273 275 276 278 278 278 280 281 KISA KAYNAKÇA 283 EKLER 285 DİZİN 360 369