III. Ahmed - WordPress.com

III. Ahmed
gelmesi için çok çaba sarf etti. 27 yıl gibi uzun bir süre
tahtta kalan Sultan III. Ahmed, çıkan Patrona Halil İsyanı sonucunda, 1 Ekim 1730 tarihinde padişahlıktan çekilmek zorunda kaldı.
Sultan III. Ahmed'in padişahlığının ilk günleri, tamamen
disiplinden çıkmış yeniçerileri yatıştırma gayretleri ile
geçti. Ancak kendisini padişah yapan yeniçerilere karşı
etkili olamadı. Sultan III. Ahmed'in sadrazamlığa getirdiği Çorlulu Ali Paşa, ona idari konularda yardımcı olmaya
çalıştı, hazine için yeni düzenlemelerde bulundu ve Sultan III. Ahmed'e rakipleriyle mücadelesinde destek oldu.
Sultan III. Ahmed zamanında Rusya ile olan ilişkilerde gerginlik yaşandı. Bunun sebebi Rusya'nın Orta Asya üzerinde yayılma siyaseti izlemesi, Balkanlar'daki toplumları Slavlaştırmaya çalışması, açık ve sıcak denizlere
inmek istemesiydi.
III. Ahmed ve I. Mahmud döneminde ilköğretim zorunlu
hale getirilmiştir.
1 Saltanatı dönemindeki önemli
olaylar
1.1 Prut Savaşı
III. Ahmed (Levni)
III. Ahmed (d. 30 Aralık 1673, Hacıoğlu Pazarcık – ö.
1 Temmuz 1736, İstanbul), 23. Osmanlı padişahı 102.
İslam halifesidir.
Sadrazam Baltacı Mehmet Paşa yönetimindeki ordu Kırım Hanlığı ordusunun desteğiyle Rusları Prut nehri kıyısında kıstırdılar ve yendiler. Prut Savaşı denilen bu savaşı Osmanlıların kazanması üzerine “21 Temmuz 1711”
tarihinde Prut Antlaşması imzalandı. Antlaşmanın koşulları şunlardır: 1. Azak Kalesi Osmanlılara geri verilecek.
(Karadeniz tekrar Osmanlı gölü haline geldi.) 2. Ruslar
İstanbul'da daimi elçi bulundurmayacaklar. 3. İsveç Kralı Şarl'ın serbestçe ülkesine dönmesine izin vereceklerdi
4. Ruslar Lehistan'ın içişlerine karışmayacaklardı.
Babası Sultan IV. Mehmed, annesi Meh-Pâre Emetullah (Ümmetullah) Râbi'a Gül-Nûş Sultân'dır. Annesi
Giritlidir. Sultan II. Mustafa'nın öz kardeşi olan Sultan
III. Ahmed, iyi bir tahsil ve terbiye görmüş, ünlü hocalardan dersler almıştı.
Sultan III. Ahmed, ağabeyi Sultan II. Mustafa'nın tahttan
indirilmesi üzerine 22 Ağustos 1703 tarihinde 30 yaşında iken Edirne'de tahta geçti. Osmanlı Devleti açısından
önemli bir yere sahip olan Lale Devri boyunca padişahlık
yapan Sultan III. Ahmed, hâttat ve şâirdi. “Necib” mahlasıyla şiirler yazdı. Ayrıca Musiki ile de yakından ilgileniyordu. Divan şairlerinden Urfalı Nâbi Efendi'nin hem
kendisini hem de şiirlerini çok severdi.
Rusya, Osmanlı Devleti ile mücadelesinde kendi lehine
bir zemin yaratmak istiyordu. Osmanlı Devleti içinde yaşayan Ortodoks toplumları kışkırtarak Osmanlı Devleti'ni zayıflatacak ve yapacağı savaşlarda daha önce kaybettiği toprakları geri alacaktı. Eflak ve Boğdan Beylerini
Osmanlılara karşı kışkırtan Rus Çarı Deli Petro, Poltava
Savaşı'nda (28 Haziran 1709), İsveç Kralı XII. Karl'ı
("Demirbaş Şarl") yenince, Demirbaş Şarl Osmanlılara
sığınarak 1 şubat 1713'e kadar beş yıl süre ile Bender'de
mülteci olarak kaldı. İsveç Kralını kovalayan Rus birlik-
Gençliği diğer Osmanlı şehzadelerine göre bir hayli serbest geçti. Şehzadelerin öldürülmesi geleneği kalktığından, rahat bir hayat sürdü. İstediği her şeyle ilgilendiği
için bilgisi de, görgüsü de arttı. Avrupa'daki gelişmeleri
inceleme fırsatı buldu ve matbaanın Osmanlı Devletine
1
2
1 SALTANATI DÖNEMİNDEKİ ÖNEMLİ OLAYLAR
lerinin Osmanlı topraklarına akınlar düzenlemesi üzerine, Osmanlı Devleti Rusya'ya karşı savaş ilan etti (1711).
Sadrazam Nevşehirli Damat İbrahim Paşa Fransız elçisini kabul
ediyor, Jean-Baptiste van Mour, 17 Ekim 1724
Sadrazamlığa getirilen Baltacı Mehmet Paşa, 100.000
kişilik bir orduyla Tuna'yı geçerek Eflak'a girerken,
Osmanlı donanması da Karadeniz'e açıldı. Osmanlı kuvvetleri, Kırım Ordusunun da desteği ile Rus birliklerini Prut Nehri kıyısında çember içine aldılar. O an
için kurtuluş imkânı bulunmayan Rus Çarı Deli Petro,
Moskova'ya bir mektup yazarak durumun zorluğunu ve
ümitsizliğini anlattı. Çariçe Birinci Katarina araya gire- III. Ahmet yeniçerilere altın para atarken
rek Osmanlı Devleti'ne barış teklifinde bulundu. Hem
Kırım Hanı, hem de İsveç Kralı saldırıya geçilip Rus ordusunun yok edilmesini savunuyorlardı. Ancak Baltacı Avusturya'nın Karlofça Antlaşması gereğince Mora'nın
Mehmet Paşa, yeniçerilere güvenmiyordu.
Venediklilere geri verilmesini istemesi üzerine,
Kuşatma sırasında yeni bir kutsal ittifakın oluşturulabile- Avusturya'ya da savaş açıldı. Sadrazam Damat Siceği düşüncesine sahip olan ve Osmanlı ordusunun çok lahtar Ali Paşa Osmanlı ordusu ile birlikte Macaristan'a
yıpranacağı endişesini taşıyan Baltacı Mehmet Paşa ba- girdi. Petrovaradin Muharebesi'nde Savoy Prensi Eugen
rış yapılmasını kabul etti (21 Temmuz 1711). İmzalanan komutasındaki Avusturya ordusu Osmanlı kuvvetlerini
Prut Antlaşması ile Azak Kalesi Osmanlılara geri veril- bozguna uğrattı (5 Ağustos 1716) ve Sadrazam Silahtar
di. Ruslar, İstanbul'da devamlı bir elçi bulundurmayacak Ali Paşa şehit düştü. Bu bozgundan sonra 18 Ağustos
ve İsveç Kralı Şarl'ın serbestçe ülkesine dönmesine izin 1717 tarihinde Belgrad düşman eline geçti. Silahtar Ali
Paşa'nın yerine sadrazamlığa getirilen Damat İbrahim
vereceklerdi.
Paşa barış teklif etti. Yapılan Pasarofça AntlaşmaOsmanlı Devleti kazandığı bu başarıdan sonra, daha ön- sına göre yukarı Sırbistan, Belgrad ve Banat yaylası
ce kaybedilen Mora yarımadasını da geri almak istiyor- Avusturya'ya, Dalmaçya, Bosna ve Arnavutluk kıyıları
du. Venedikli korsanların Osmanlı ticaret gemilerine sal- Venedik'e verildi, Mora Yarımadası Osmanlılarda kaldı
dırmaları ve Mora halkının Osmanlı Devletinin yöneti- (1 Temmuz 1718).
mi altına girmeyi istemesi Venediklilere savaş açılmasına
neden oldu (8 Aralık 1714). Silahtar Ali Paşa, Modon, 1724 yılında İran'da taht kavgaları başlamıştı. Bu durumKoron ve Navarin'i alarak Mora'yı fethetti (22 Ağustos dan yararlanarak İran'ı ele geçirmek isteyen Rusya harekete geçti. İran'ın Rusya'nın eline geçmesini istemeyen
1715).
Osmanlı Devleti İran'a sefer düzenledi. Ruslarla yapılan
İstanbul Antlaşmasına göre Azerbaycan'da alınan yerler
1.2 1715-1718
Osmanlı-Avusturya- Osmanlılarda kalacak, Derbent, Bakü ve Dağıstan RusVenedik Savaşı ve Pasarofça Ant- lara bırakılacaktı.
laşması
1.3 Lâle Devri
1.4
1723-1727 Osmanlı-İran Savaşı
3
savaşlardan sonra böyle bir dönem yaşamanın mutluluğu
içerisinde idi.
1.4 1723-1727 Osmanlı-İran Savaşı
Pasarofça Ant. Osmanlı sınırları
1723 yılında Şirvan'da çıkan karışıklıklar üzerine Rusya
ile anlaşan Osmanlı Devleti'nin Kafkasya ve İran'a üç
cephede savaş açtığı; Hoy, Hemedan ve Revan'dan sonra Van Valisi Serasker Köprülüzade Abdullah Paşa'nın
1725 yılında Tebriz'e girdiği bilinmektedir. Ama ardından Andican'da Safevîlerin Afşar asıllı kumandanı Nadir
karşısından alınan yenilgi üzerine İran Şahı II. Tahmasp
ile Hemedan Barışı imzalanmıştır.
1718 yılında imzalanan Pasarofça Antlaşmasından sonra Osmanlı Devletinde yeni bir dönem başlamıştı. 1730
yılındaki Patrona Halil İsyanına kadar, 12 yıl süren bu döneme Lale Devri denir. Sultan III. Ahmet ve Damat İbrahim Paşa barışçı bir siyasetten yanaydılar. Lale Devri de
bu barışçı politikaların bir ürünü olarak ortaya çıkmıştı.
III. Ahmed'in oğullarının sünnetinin 14. gün şenliklerinde oynayan köçekler.(Surname-i Vehbi, 1720)
Lale Devri'nde edebiyat, kültür ve sanat alanında gelişmeler olduğu gibi, teknik konularda da Avrupalı devletlerden etkilenilerek bazı yenilikler gerçekleştirildi. Bu
dönemde Avrupa'ya ilk kez geçici elçiler gönderildi. 1727
yılı ortalarında Osmanlı Devletinde de matbaa kurulması
için düzenlenen padişah fermanı üzerine, Paris Elçisi 28
Mehmet Çelebi'nin oğlu Sait Efendi ve İbrahim Müteferrika ilk matbaayı kurdular (16 Aralık 1727).
Lale devrinde Yalova'da bir kâğıt fabrikası kuruldu.
İstanbul'da sık sık çıkan yangınları daha hızlı kontrol altına almak için, yeniçeriler içinden bir itfaiye örgütü oluşturuldu. Yine İstanbul'da bir kumaş fabrikası ve bir çini
imalathanesi açıldı. Her tarafta birçok köşk, saray ve lale
bahçeleri yapıldı. Ayrıca Doğu kültürünün klasik eserleri ilk kez Türkçe'ye çevrildi. İstanbul'da halk yıllar süren
Patrona Halil
1.5 Patrona Halil İsyanı
Damat İbrahim Paşa'nın açtığı zevk ve sefahat devrinden memnun olmayan bu yapılanları israf olarak gören
bir kitle oluşmuştu. Bu topluluk İran seferinden olumsuz
haberler gelmesi üzerine, harekete geçmiş camilerde ve
diğer yerlerde propaganda yaparak ayaklanmanın zeminini oluşturmaya başlamıştı. Yeniçerilerin içerisinde de
huzursuzluk belirmişti. On yedinci Ağa Bölüğü Yeniçerisi Patrona Halil ve yandaşları 25 Eylül 1730'da ayaklanmayı başlatmışlar ancak halkın onlara katılmaması endişesiyle bu girişimlerinden vazgeçmişlerdi. İsyancılar üç
4
3 AİLESİ
2 Mimari çalışmalar, Sanat yapıtları
İnce ve hassas bir ruha sahip olan Sultan III. Ahmet,
Sadrazam Damat İbrahim Paşa ile uyum içerisinde çalışmış, bu sırada yaşanan Lale Devri'nde sanata, edebiyata ve toplumsal hayata özgün bir anlayış getirilmişti.
Yazmış olduğu dört Kur'an-ı kerimden birisini Ravza-i
Mutahhara'ya hediye etmiştir. Bab-ı hümayun karşısında
yaptırdığı güzel mimarî eserlerimizden olan meşhur çeşmenin (Sultan III. Ahmet Çeşmesi) yazısı ile Drağntan
camii tekke kapısı üzerindeki kitabe III. Ahmed'in kendi yazısıdır. Sultan III. Ahmet, Topkapı Sarayı ile Yeni
Patrona Halil İsyanı sırasında yaşananlar, ressam Jean-Baptiste Camii'de birer Kütüphane, Ayasofya'da ve İstanbul'un su
ihtiyacını karşılamak amacıyla da Deryayi Sim adlı bir su
van Mour'un tablosu.
bendi inşa ettirmiştir.
Bunlardan başka Üsküdar'da Yeni Valide Camii, Çorlulu Ali Paşa Medresesi, İbrahim Paşa Camii ve Külliyesi,
İstanbul'da Yeni Postane arkasında Daarül Hadis ve Sebil,
Ortaköy Camii önündeki çeşme, Üsküdar Şemsi Paşa'da
Hüsrev Ağa Camii önündeki çeşme ve Çubuklu Camii
yanındaki Mesire Çeşmesi gibi eserler yine bu dönemde
yapılmıştır.
gün sonra Bayezit caminin Kaşıkçılar kapısı tarafından
yürüyüşe geçerek ayaklanmayı resmen başlattılar. Esnafı da dükkânlarını kapatarak kendilerine katılmaya ikna 3 Ailesi
eden isyancılar, hapishaneleri boşalttılar ve yeniçerilerden de yardım gördüler. Yeniçeri ağalarından Hasan Paşa 3.1 Eşleri
onlara karşı harekete geçtiyse de başarılı olamadı.
1. Emetullah Banu Baş Kadınefendi
Bu gelişmeler üzerine Sultan III. Ahmet isyancıların ne
istediklerinin sorulmasını istedi. İsyancılar, Sadrazam
Damat İbrahim Paşa ile birlikte 37 kişinin kendilerine
teslim edilmesini istediler. Lale Devrinin önemli kişilerinden olan Damat İbrahim Paşa ve bazı devlet adamları idam edilerek isyancılara teslim edildi. İsyan sırasında
şehir tahrip edildi. İsyancılar Sadabad Köşkü'nü yaktılar.
Ayrıca dönemin ünlü Divan şairlerinden Nedim de isyan
sırasında, isyancılardan kaçmak için damdan dama atlarken düşerek öldü.
Patrona Halil ve diğer isyancı başları, bu sefer de tüm isteklerini yerine getiren Sultan III. Ahmet'in tahtan indirilmesini istedi. Kendisine ve ailesine zarar verilmemesi
durumunda tahttan çekileceğini bildiren Sultan III. Ahmet, 1 Ekim 1730'da Osmanlı tahtını Şehzade Mahmut'a
bıraktı. tahtı bırakırken yeğenine şu nasihati verdi " Vezirine teslim olma; daima ahvalini tecessüs eyle ve beş on
sene birini vezarette müstakil istihdam eyleme ve kalemi düruğ (yalan yazan, söyleyen) larına asla îtimad etme;
merhamet sahibi ol ve sahaveti elden koma; gayet tasarruf üzere ol; halen hazinelerde olan malı zayi etme, işi
kendin gör, ele îtimad eyleme; işte benim ahvalim sana
nasihat için kâfidir; Oğlum; devlet işlerini baban (II. Mustafa) Feyzullah Efendiye ve ben vezir-i azama (Nevşehirli
Damat İbrahim Paşa) bıraktığımızdan bu haller başımıza geldi; sen bizzat idareyi ele al” [1] . Yeni Cami Turhan
Valde türbesine defnedilmiştir.
2. Rukiyye Kadınefendi
3. Emine Mihr-î-Şah Kadınefendi
4. Hatice Kadınefendi
5. Şâhin Kadınefendi
6. Rabia Şermi Kadınefendi
7. Emine Muşalli Kadınefendi
8. Zeyneb Kadınefendi
9. Gülşen Kadınefendi
10. Fatma Kadınefendi
11. Ümmügülsüm Kadınefendi
12. Hüsn-ü-Şâh Kadınefendi
13. Fatma Hüma Şah Kadınefendi
14. Hürrem Kadınefendi
15. Meyli Kadınefendi
16. Nazife Kadınefendi
17. Nijad Kadınefendi
5
18. Hanife Kadınefendi
13. Esime Sultan
19. Ayşe Buhari Hânımefendi
14. Ferdane Sultan
20. Şayeste Hânımefendi
15. Nazife Sultan (1725-1764)
21. Hatem Hânımefendi
16. Naile Sultan
22. Hafsa Hanımefendi
17. Ayşe Sultan (1715-1775)
23. Yenihan Şah Hanımefendi
18. Emetullah Sultan
19. Ümmüselma Sultan
3.2
Erkek çocukları
20. Emine Sultan
1. III. Mustafa (1717-1774)
21. Rukiye Sultan
2. I. Abdülhamid (1725-1789)
22. Zeyneb Sultan
3. Şehzade Süleyman (1710-1745)
23. Sabiha Sultan
4. Şehzade Bayezid (1718-1771)
24. Naz Sultan (1718-1731)
5. Şehzade Mehmed (1714-1756)
6. Şehzade İbrahim (1720-1721)
7. Şehzade Numan (1723-1764)
8. Şehzade Selim (1706-1708)
9. Şehzade Ali (1706)
10. Şehzade İsa (1706)
4 Ayrıca bakınız
• Lâle Devri
• Patrona Halil İsyanı
5 Kaynakça
11. Şehzade Murad (1707)
12. Şehzade Seyfeddin (1728-1732)
13. Şehzade Abdülmecid (1709-1711)
14. Şehzade Abdülmelik (1709-1711)
3.3
Kız çocukları
1. Fatma Sultan (1704-1733)
2. Emine Sultan
3. Rabia Sultan (1719-1721)
4. Habibe Sultan
5. Zeyneb Sultan (1714-1774)
6. Zübeyde Sultan
7. Esma Sultan (1726-1788)
8. Hatice Sultan
9. Rukiye Sultan
10. Saliha Sultan
11. Atike Sultan
12. Reyhan Sultan
[1] İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi Cilt IV Syf 210
6 Dış bağlantılar
• Wikimedia Commons'ta III. Ahmed ile ilgili çoklu
ortam kategorisi bulunur.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (2056 (2007)). Osmanlı
Tarihi IV. Cilt 1. Kısım:Karlofça Andlaşmasından
XVIII . Yüzyıl Sonuna Kadar. Ankara: Türk Tarih
Kurumu Yayınları. ISBN 975-16-0015-4.
• Sakaoğlu, Necdet (1999). Bu Mülkün Sultanları.
İstanbul: Oğlak Yayınları. ISBN 875-329-299-6.
say.315-328
• Kinross, Lord (1977). The Ottoman Centuries.
İstanbul: Sander Kitabevi. ISBN 0-224-013798.(İngilizce)
6
7 METİN VE GÖRÜNTÜ KAYNAKLARI, YAZARLAR VE LİSANS
7
Metin ve görüntü kaynakları, yazarlar ve lisans
7.1
Metin
• III. Ahmed Kaynak: https://tr.wikipedia.org/wiki/III._Ahmed?oldid=17125374 Katkıda bulunanlar: Murtasa, Eşref, Dbl2010bot, YurikBot, Basak, Ugur Basak, Mcturan, İncelemeelemani, Doruksal, Memty, Metal Militia, Ugur Basak Bot, Dünya şehirli, Vikiyazar, BullsEye,
Dünya vatandaşı, Kibele, Escarbot, Cat, Thijs!bot, CommonsDelinker, Çağatay, Eldarion, VolkovBot, TXiKiBoT, Levent, 2ulus, Dr.tosun,
Bora, Sakhalinio, BotMultichill, SieBot, Vikiçizer, Loveless, AlleborgoBot, Homonihilis, Isparta, PipepBot, Noyder, Takabeg, Myrat, SilvonenBot, Théoden, Amirobot, Luckas-bot, Oğuzhan, Mehring~trwiki, Merube 89, Khutuck Bot, Nedim Ardoğa, Xqbot, İazak, Kılıç46,
Tugralar, Rapsar, TobeBot, Türk Süvarisi, Dinamik-bot, Supermæn, Erasmus.new, YBot, Esc2003, Dbilgener, KumulBot, Rdvnygt, ChuispastonBot, Fatih deniz, HaruNGs, Vitruvian, MerlIwBot, Hürrem Haseki Sultan, SeyitA, Mustafafirat, Maurice Flesier, SiLveRLeaD,
Roxyy, Kahve6, Muratero, YALIN BALTA, Felecita, Peykbot, Gray Budgie, Caglarctr, Addbot, Yeni Üye, Selwili, Ayrıntılı Bilgi, Oasistr,
Yogabagaba2, Okanfan, Aydin.tu, Arslanemil, Canboray441, SultanFurkaN6, Mamed mellim, Yaslient1, Kadircan44 ve Anonim: 101
7.2
Resimler
• Dosya:Jean-Baptiste_van_Mour_003.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/77/Jean-Baptiste_van_Mour_
003.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: The Yorck Project: 10.000 Meisterwerke der Malerei. DVD-ROM, 2002. ISBN
3936122202. Distributed by DIRECTMEDIA Publishing GmbH. Özgün yazarı: Jean Baptiste Vanmour
• Dosya:Jean-Baptiste_van_Mour_004.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/60/Jean-Baptiste_van_Mour_
004.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: The Yorck Project: 10.000 Meisterwerke der Malerei. DVD-ROM, 2002. ISBN
3936122202. Distributed by DIRECTMEDIA Publishing GmbH. Özgün yazarı: Jean Baptiste Vanmour
• Dosya:Koceks_-_Surname-i_Vehbi.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Koceks_-_Surname-i_Vehbi.
jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: ? Özgün yazarı: ?
• Dosya:Levni_002.jpeg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c4/Levni_002.jpeg Lisans: Public domain Katkıda
bulunanlar: Badisches Landesmuseum Özgün yazarı: Levni
• Dosya:Patrona_khalil_calkoen.jpeg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/34/Patrona_khalil_calkoen.jpeg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: https://www.rijksmuseum.nl/collectie/SK-A-4082 Özgün yazarı: Jean Baptiste Vanmour
• Dosya:Surname_174b.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Surname_174b.jpg Lisans: Public domain
Katkıda bulunanlar: Badisches Landesemuseum Özgün yazarı: Levni
• Dosya:Territorial_changes_of_the_Ottoman_Empire_1718.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/86/
Territorial_changes_of_the_Ottoman_Empire_1718.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması Özgün
yazarı: Esemono
• Dosya:Tughra_of_Ahmed_III.JPG Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/44/Tughra_of_Ahmed_III.JPG Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar:
• Egypt State Information Service: http://www.sis.gov.eg/PDF/Ar/History/0809000000000000210002.pdf Özgün yazarı: Unknown court
calligrapher.
7.3
İçerik lisans
• Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0