18. ünite asenkron motor bağlantıları

18. ÜNİTE
ASENKRON MOTOR BAĞLANTILARI
KONULAR
1. Asenkron Motorların Klemens Bağlantıları
Yıldız Bağlantı
Üçgen Bağlantı
2. Asenkron Motorlara Ait Çeşitli Şalter Bağlantıları
Paket Şalter Bağlantı Şemalarının Çizilmesi
Enversör Şalter Bağlantı Şemalarının Çizilmesi
Yıldız-Üçgen Şalter Bağlantı Şemalarının Çizilmesi
BU ÜNİTEYE NEDEN ÇALIŞMALIYIZ?
Teknik ve Meslek Resmin endüstriyel alandaki yerini ve önemini kavrayacak,
Teknik Resmin önemi ve kullanım alanlarını bilecek,
Teknik Resmin sağladığı yararları öğrenecek,
Standartların önemini ve sağladığı yararları kavrayacak,
Elektrik tesislerinin, projeler yardımıyla gerçekleştirilebileceğini öğrenecek,
Teknik Resmin, teknik alanda yapılacak işler için bir anlaşma aracı olduğunu kavrayacaksınız.
BU ÜNİTEYE NASIL ÇALIŞMALIYIZ?
Ünite içerisinde yer alan tanım ve kavramları iyi öğreniniz.
Ünite içerisinde yer alan konulara ait açıklamaları dikkatlice okuyunuz.
Üniteye ait konuların içerisindeki bir bölümü öğrenmeden başka bir bölüme geçmeyiniz.
Ünite sonunda yer alan özet kısmını mutlaka okuyarak değerlendirme
sorularını yanıtlarına bakmadan dikkatlice çözmeye çalışınız.
Çözümünü yaptığınız değerlendirme sorularını kitabınızın sonunda yer
alan yanıt anahtarı ile karşılaştırınız.
Yanlış cevaplarınızın nedenini bulup bu konudaki eksikliğinizi mutlaka
tamamlayınız.
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
TEKNİK RESİM VE MESLEK RESMİ
18.1 ASENKRON MOTORLARIN KLEMENS
BAĞLANTILAR
Üç fazlı asenkron motorların 3 faz sargılarına ait altı uç, birbirleriyle iki farklı
şekilde bağlanır.Bunlar :
18.1.1 Yıldız Bağlantı
Üç fazlı asenkron motorların stator sargılarının Şekil:18.1’deki bağlantı şekline
yıldız bağlantı denir. Yıldız bağlantı ( X) işaretiyle gösterilir.
Şekil 18.1’de üç fazlı bir motorun sargılarına ait yıldız bağlantı şeması görülmektedir. Bu şemada her faza ait bir bobinin sargı ucu (Z-X-Y) birbirleriyle bağlanmıştır. Boşta kalan uçlar (U-V-W) ise R-S-T şebeke uçları tatbik edilmek üzere boşta
bırakılmıştır.
Şekil 18.1 : Yıldız bağlantı
18.1.2 Üçgen Bağlantı
Üç fazlı asenkron motorların stator sargılarının Şekil: 18.1’deki bağlantı şekline
üçgen bağlantı denir. Üçgen bağlantı (A) işaretiyle gösterilir.
Şekil 18.2’de üç fazlı bir motorun sargılarına ait üçgen bağlantı şeması görülmektedir. Bu şemada her faza ait bir bobinin ucu (U-Z) ile (V-X) ile (W-Y), birbirleriyle birer köprü ile bağlanmıştır. Sistem çalıştırılacağı zaman R-S-T şebeke uçları bu
gruplara tatbik edilir.
282
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
TEKNİK RESİM VE MESLEK RESMİ
Şekil 18.2 :Üçgen bağlantı
18.2 ASENKRON MOTORLARA AİT ÇEŞİTLİ ŞALTER
BAĞLANTILARI
18.2.1 Paket Şalter Bağlantı Şemalarının çizilmesi
Paket şalterler, dönen kontaklı şalterlerin geliştirilmiş şeklidir. Motorların bağlantı işlemlerinde, kontrol ve dağıtım tablolarında, ölçü aletleri komütatörlerinde
kullanılan elle kumandalı şalterlerdir. 10 amperden başlayarak 200 ampere kadar
imal edilebilmektedir. Pratikte en çok kullanılan şalterlerdir.
Resim 18.1: Paket şalterin yapısı ve çeşitleri
283
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
TEKNİK RESİM VE MESLEK RESMİ
Paket şalterler çeşitli amaçlarla kullanılır. Bunlardan başlıcaları şunlardır:
• Açma ve kapama şalterleri
• Sağ-sol (enversör) şalterleri
• Yıldız üçgen yol verme şalteri
• Ölçü aleti komütatörü şalteri
• Kontaktör devrelerinde kumanda şalteri
• Kademeli şalter
Şematik olarak başlıca iki gösterme şekli vardır.
Şekil 18.4-a da iki kademeli bir şalter ile Şekill8.4-b ’de üç kutuplu açma ve
kapama (0-1) şalterinin kapalı şeması görülmektedir. Bu gösteriş şekli her dikey dikdörtgen bir kontak ünitesini gösterir.
Şekil 18.3:
18.2.2 Enversör Şalter Bağlantı Şemaların çizilmesi
Üç fazlı motorların devir yönünü değiştiren, 1-0-1 pozisyonlu, paket şalterin
sıfır pozisyonu ortada olup, sağa çevrildiğinde motor klemenslerine R - S - T fazlarından R - U ile S - V ile T - W ile paket şalter vasıtası ile irtibatlandırıldığında motor sağa
284
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
TEKNİK RESİM VE MESLEK RESMİ
dönüyorsa, sola çevrildiğinde de bu defa motorun aynı klemensine R - V ile S - U ile
T - W ile paket şalter vasıtası ile irtibatlandırılır ve motor sola döner.
Şekil 18.4:
18.2.3 3. Yıldız - Üçgen Şalter Bağlantı Şemalarının Çizilmesi
Aşağıda, Şekil-a’da bağlama pozisyonları 0 - X- A olan bir şalterin üç fazlı asenkron motora yol verme şeması gösterilmiştir. Şalterin kumanda kolu 0 pozisyonundan sağa çevrildiğinde, X pozisyonunda sargılar yıldız olarak bağlanır. Motor normal
devrini aldıktan sonra şalterin kumanda kolu sağa doru bir kademe daha çevrildiğinde sargılar üçgen olarak bağlanarak motor normal çalışma durumuna geçer.
285
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
TEKNİK RESİM VE MESLEK RESMİ
Şekil 18.5: Yıldız üçgen paket şalter bağlama pozisyonu
286
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
TEKNİK RESİM VE MESLEK RESMİ
ÖZET
Üç fazlı asenkron motorların çalışma gerilimi ve fazlar arası gerilimi
dikkate alınarak yıldız veya üçgen olmak üzere iki türlü bağlantı şekli vardır.
Yıldız bağlantı (X), motorun her faz bobininin birer ucu (Z-X-Y) birbirleriyle
bağlanıp, diğer uçlar (U-V-W) çalıştırılacağı zaman R-S-T şebeke uçları tatbik
edilmek üzere serbest olarak bırakılır. Üçgen Bağlantı (A ), üç fazlı asenkron
motorların stator sargılarının (U-Z) ile (V-X) ile (W-Y), birbirleriyle birer köprü ile bağlanıp, çalıştırılacağı zaman R-S-T şebeke uçları bu gruplara tatbik
edilir. Yıldız veya üçgen bağlantı, mekanik şalterle veya otomatik olarak yapılabilir.
Üç fazlı motorların devir yönünü değiştiren 1-0-1 pozisyonlu paket
şalterin sıfır pozisyonu ortada olup, sağa çevrildiğinde motor klemenslerine
R-S-T fazlarından R - U ile S - V ile T - W ile paket şalter vasıtası ile irtibatlandınldığmda motor sağa dönüyorsa, sola çevrildiğinde de bu defa motorun
aynı klemensine R - V ile S - U ile T - W ile paket şalter vasıtası ile irtibatlandınlır ve motor sola döner. Mekanik şalter olarak çok kullanışlı ve pratik
olması nedeniyle genel olarak, dönen kontaklı şalterlerin geliştirilmiş şekli
paket şalterler kullanılır.
Elle kumandalı paket şalterler, motorların bağlantı işlemlerinde, kontrol ve dağıtım tablolarında, ölçü aletleri komütatörlerinde kullanılır. 10 amperden başlıyarak 200 ampere kadar imal edilebilmektedir. Pratikte en çok
kullanılan şalterlerdir.
287
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
TEKNİK RESİM VE MESLEK RESMİ
DEĞERLENDİRME SORULARI
1. Aşağıda etiketindeki gerilim değerleri verilen motorlardan hangisi, şebeke
gerilimi fazlararası 380 volt olan şebekede, A, bağlı olarak direk yol verilmek
suretiyle çalıştırılabilir?
2. Aşağıda klemens bağlantıları verilen motorlardan hangisi (X) bağlıdır?
3. Yanda sembolik olarak verilen üç fazlı asenkron
motor, soldan sağa doğru dönmektedir. Motorun sağdan
sola doğru dönmesi için aşağıdaki bağlantılardan hangisi
uygulanmalıdır?
288