sektörün kısa dönemli

Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI
Belge Başlığı
MAKİNA SEKTÖRÜ
RAPORU
(2014/1)
SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Sektörel Raporlar ve
Analizler Serisi
1
SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
İÇİNDEKİLER
Tablolar Listesi .............................................................................................................................. 2
Şekiller Listesi ............................................................................................................................... 2
Kısaltmalar Listesi ......................................................................................................................... 3
YÖNETİCİ ÖZETİ ............................................................................................................................ 4
1. SEKTÖRÜN GENEL DURUMU .................................................................................................... 4
1.1. Sektörün Dünya Ekonomisi ve AB Ülkelerindeki Durumu ................................................. 4
1.2. Sektörün Türkiye’deki Genel Durumu ............................................................................... 5
1.3. Sektörün Alt Grupları ve Üretilen Başlıca Ürünler ............................................................ 5
1.4. Sektörün Etkileşim Halinde Olduğu Diğer Sektörler ......................................................... 5
1.5. Sektörün Bölgesel Yapısı ve Kümelenmeler ...................................................................... 6
1.6. Sektörün Kapasite Kullanımı ............................................................................................. 6
1.7. Sektörün Girişim Sayısı ve İstihdamı ................................................................................. 7
1.8. Sektörün Üretim ve Katma Değeri .................................................................................... 8
1.9. Sektörün Cirosu ................................................................................................................. 9
1.10. Sektörün Ar-Ge Faaliyetleri ........................................................................................... 10
1.11. Sektörün Dış Ticareti ..................................................................................................... 12
1.12. Sektörün Maliyet Bileşenleri ......................................................................................... 13
1.13. Sektöre Özgü Yatay ve Dikey Politikalar ve Düzenlemeler ........................................... 14
1.14. Sektörün 2013-2023 Projeksiyonu ................................................................................ 15
2. SEKTÖRÜN SON ALTI AYLIK DEĞERLENDİRMESİ .................................................................... 16
2.1. Sektörün Üretim Endeksi Değerlendirmesi ..................................................................... 16
2.2. Sektörün Kapasite Kullanım Oranı Değerlendirmesi ....................................................... 16
2.3. Sektörün İhracat ve İthalat Değerlendirmesi .................................................................. 17
2.4. Sektörün Ciro Endeksi Değerlendirmesi .......................................................................... 19
2.5. Son Dönemdeki Sektöre İlişkin Türkiye ve Dünyadaki Gelişmeler .................................. 19
KAYNAKÇA .................................................................................................................................. 20
EKLER .......................................................................................................................................... 21
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
Tablolar Listesi
Tablo 1. Dünya Makine Ticaretinin Toplam Ticaretten Aldığı Pay ............................................... 4
Tablo 2. Makine Sanayi Alt Ürün Grupları .................................................................................... 5
Tablo 3. Makine Sanayi Girişim Sayısı .......................................................................................... 7
Tablo 4. Makine Sanayi Çalışan Sayısı .......................................................................................... 7
Tablo 5. Makine Sanayi Üretim Değeri......................................................................................... 8
Tablo 6. Makine Sanayinin Oluşturduğu Katma Değer ................................................................ 8
Tablo 7. Makine Sanayi Cirosu ..................................................................................................... 9
Tablo 8. Ar-Ge Harcamaları ........................................................................................................ 11
Tablo 9. Makina Sektörü İhracatının Toplam İhracat İçerisindeki Payı ...................................... 13
Tablo 10. Makina ve Aksamları İthalatının Toplam İthalat İçerisindeki Payı ............................. 13
Tablo 11. Aylık Bazda İhracat Değerleri...................................................................................... 17
Tablo 12. Aylık Bazda İthalat Değerleri ...................................................................................... 18
Şekiller Listesi
Şekil 1. Kapasite Kullanım Oranı ................................................................................................... 6
Şekil 2. İstihdam Endeksi .............................................................................................................. 7
Şekil 3. Üretim Endeksi ................................................................................................................. 8
Şekil 4. Ciro Endeksi (Toplam) ...................................................................................................... 9
Şekil 5. Ciro Endeksi (Yurtiçi ve Yurtdışı) .................................................................................... 10
Şekil 6. Ar-Ge Harcamalarının Gayri Safi Yurtiçi Hâsıla İçindeki Payı ......................................... 10
Şekil 7. Ar-Ge Harcamasını Gerçekleştiren Kesim ...................................................................... 11
Şekil 8. Makina Sektörü İthalat ve İhracatı................................................................................. 12
Şekil 9. Sektör İhracat Gelir Hedefi............................................................................................. 15
Şekil 10. Üretim Endeksi (Aylık) .................................................................................................. 16
Şekil 11. Kapasite Kullanım Oranı (Aylık) .................................................................................... 16
Şekil 12. Aylık Bazda İhracat Değerleri Değişimi ........................................................................ 17
Şekil 13. Aylık Bazda İthalat Değerleri Değişimi ......................................................................... 18
Şekil 14. Ciro Endeksi (Aylık) ...................................................................................................... 19
2
SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
Belge Başlığı
Kısaltmalar Listesi
AB
Avrupa Birliği
ABD
Amerika Birleşik Devletleri
BYS
Başka Yerde Sınıflandırılmamış
GSYİH
Gayri Safi Yurtiçi Hasıla
GTİP
Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu
KOBİ
Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletme
NACE
Avrupa Topluluğunda Ekonomik Faaliyetlerin İstatistiki Sınıflaması
SITC
Uluslararası Standart Ticaret Sınıflaması
TCMB
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası
TÜİK
Türkiye İstatistik Kurumu
UN
Birleşmiş Milletler
3
SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
YÖNETİCİ ÖZETİ
Makina Sektörü, sahip olduğu yüksek katma değer oranı, teknoloji üretimini zorunlu kılması,
geniş bir yan sanayi ağı oluşturması, yatırım maliyetlerini düşürmesi, nitelikli personele yönelik
istihdam alanı oluşturması, dışa bağımlılığı ve dış ticaret açığını azaltmasının yanı sıra pek çok
sektöre girdi sağlaması ile tetikleyici güce sahip lokomotif bir sektördür.
Ülkemiz makine sektörü, 2013 yılında 38,9 milyar dolarlık dış ticaret hacmine ulaşmış ve
makine sektörü ihracatının söz konusu yıl itibariyle toplam ihracattan aldığı pay %7’ye
ulaşmıştır. 2023 yılında hedeflenen 500 milyar dolarlık ihracattan makine sektörünün 100
milyar dolar pay alabilmesi adına bu oranın 2023 yılında %20’ye yükselmesi gerekmektedir.
2013 yılında, sektör ihracatının ithalatı karşılama oranı %37,5 olarak gerçekleşmiştir. Bu
düzeyin arttırılmasına yönelik alınacak tedbirler, makine sektörü ve bu sektörün girdi sağladığı
diğer pek çok sektör açısından büyük önem taşımaktadır.
1. SEKTÖRÜN GENEL DURUMU
1.1. Sektörün Dünya Ekonomisi ve AB Ülkelerindeki Durumu
Ülkelerin gelişme sürecinde, makine imalat sanayinin imalat sanayi içerisindeki önemi giderek
artmaktadır. Bu artış trendine paralel olarak; 2012 yılı toplam dünya ticareti 34,1 trilyon ABD
Doları, toplam dünya makine ticareti ise 3,0 trilyon ABD Doları olmuştur. Makine sektörünün
dünya ticaretinden aldığı pay 2012 yılı itibariyle % 8,8 seviyesindedir.
Tablo . Dünya Makine Ticaretinin Toplam Ticaretten Aldığı Pay
Yıl
Toplam Ticaret
Makine Ticareti
(Trilyon ABD Doları)
Oran
(%)
2005
20,2
1,9
9,2
2006
23,5
2,1
9,0
2007
26,9
2,5
9,5
2008
31,1
2,9
9,2
2009
24,1
2,1
8,9
2010
29,1
2,5
8,7
2011
33,2
3,0
9,0
2012
34,1
3,0
8,8
Kaynak: Comtrade (SITC Rev.3: 71, 72, 73 ,74) – Mart 2014
4
SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
1.2. Sektörün Türkiye’deki Genel Durumu
Belge Başlığı
Makina imalat sanayi, bütün dünyada olduğu gibi ülkemizin sanayileşmesinin de itici gücüdür
ve gelecekte de ülkemizin gelişiminin temel taşı olacaktır. Türk makina sanayi 1990 yılından bu
yana yaklaşık % 20 oranında yıllık büyüme oranı göstermiştir.
Birçok ülkede olduğu gibi, Türkiye’de de makina imalatçılarının büyük çoğunluğu KOBİ
niteliğinde olup, bu yapı değişen ekonomik koşullara ve teknolojik gelişmelere karşı daha
esnek ve hızlı cevap verme imkânı sağlamaktadır. Sektörde faaliyet gösteren KOBİ’lerin sahip
olduğu ucuz işgücü avantajı ve gelişmiş mühendislik becerileri, makina imalatçılarının
uluslararası pazarlarda rekabet şansını arttıran unsurlardır. Türk makina sanayinde, her türlü
parça ve aksamın yüksek kalitede ve rekabet edebilir fiyatlarda üretimi yapılmaktadır. Üretim
sürecindeki yerli girdi oranı ise % 80–85 civarındadır.
1.3. Sektörün Alt Grupları ve Üretilen Başlıca Ürünler
Makina sanayinde 20’ye yakın alt ürün grubu bulunmaktadır. Bu gruplara ait standart bir
sınıflama bulunmamakla birlikte sektörde sıklıkla anılmakta olan gruplar Tablo ’de
listelenmiştir.
Tablo . Makine Sanayi Alt Ürün Grupları
S.N.
ÜRÜN GRUBU
S.N.
ÜRÜN GRUBU
1
Reaktör ve Kazanlar
11
Tarım ve Ormancılık Makinaları
2
Türbinler ve Turbojetler
12
İş ve İnşaat Makinaları
3
Pompalar
13
Madencilik Makinaları
4
Kompresörler
14
Kâğıt ve Matbaacılık Makinaları
5
Vanalar
15
Yıkama, Kurutma ve Ütüleme Makinaları
6
Klimalar ve Soğutma Makinaları
16
Tekstil ve Konfeksiyon Makinaları
7
Isıtıcılar ve Fırınlar
17
Deri İşleme ve İmalat Makinaları
8
Hadde ve Döküm Makinaları
18
Kauçuk, Plastik, Lastik İşleme ve İmalat Makinaları
9
Gıda Sanayii Makinaları
19
Takım Tezgâhları ve Metal işleme Makinaları
10
Ambalajlama Makinaları
20
Rulmanlar
1.4. Sektörün Etkileşim Halinde Olduğu Diğer Sektörler
Makina sektörü, yatırım malı ekipmanları temin etmesi bakımından bütün önemli sanayi
kolları ile stratejik bir işbirliği içindedir. Makinaların ve diğer mekanik ekipmanların
performansı, tarım, balıkçılık, madencilik, inşaat, nakliye, proses endüstrileri ve diğerlerinin
verimliliğinin artmasında önemli rol oynamaktadır. Bu nedenle de ekonominin gelişmesi, tüm
sanayi kollarının rekabet gücünün artmasına katkı sağlamaktadır.
5
SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
1.5. Sektörün Bölgesel Yapısı ve Kümelenmeler
Makina imalat sanayi, bazı iller çevresinde daha fazla yoğunlaşmış bulunmaktadır. Bunlar;
Bursa, İstanbul, Kocaeli, Trakya dâhil Marmara Bölgesi, İzmir, Eskişehir, Ankara, Konya,
Gaziantep gibi illerdir. Çukurova bölgesi de bu kapsamda yer almaktadır. Takım tezgâhı imalatı
ise, daha çok Bursa, Kocaeli, İstanbul, İzmir ve Konya’da ön planda olan imalat konusudur.
Gaziantep, daha çok tekstil (halı dokuma dâhil) ve gıda sanayii makinaları ile inşaat
makinalarına öncelik veren bir konumdadır. Komşu ülkelere yakınlığı ve işbirliği olanağının
artması nedeni ile bu ilimizde, son yıllarda daha değişik makina türlerinin imalatı da gelişim
göstermektedir.
Öte yandan, OSTİM Organize Sanayi Bölgesi ile Çankaya Üniversitesi arasında 22 Mayıs 2008
tarihinde İş ve İnşaat Makinaları Kümesi (İŞİM) kurulmuş ve bugüne kadar bu küme tarafından
çeşitli faaliyetler gerçekleştirilmiştir.
Ayrıca, Bakanlığımızca rekabetçilik ve yenilikçilik alanlarında küme destek programı tasarımı
tamamlanmış olup, ilgili Kümelenme Destek Programı Yönetmeliği 15/09/2012 tarihli ve
28412 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Program kapsamında sektörel ayrım
yapılmaksızın belirli bir rekabetçilik ve sürdürülebilirlik seviye ve potansiyeline sahip
kümelenmelerin iş planı çerçevesinde (faaliyet ve projeleri) desteklenmesi planlanmaktadır.
Küme Destek Programına yönelik usul ve esaslar Bakanlığımız web sitesinde yayımlanmıştır.
Ayrıca I. Çağrı ilanına 24/10/2013 tarihinde çıkılmış olup, söz konusu çağrı 31/01/2014
tarihinde sona ermiştir
1.6. Sektörün Kapasite Kullanımı
Makine ve Ekipman İmalatına ait kapasite kullanımı, toplam imalat sanayine ait değere
oldukça yakın seyretmektedir. Ayrıca, imalat sanayinde 2011 yılından itibaren yaşanmakta
olan düşüşün aksine, makine sektöründe kapasite kullanımı her geçen yıl artmaktadır.
Şekil . Kapasite Kullanım Oranı
Kaynak: TCMB
6
SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
1.7. Sektörün Girişim Sayısı ve İstihdamı
Belge Başlığı
TÜİK verilerine göre makina sektöründe 2011 yılı itibariyle 12.145 işletmede yaklaşık 173 bin
civarında personel istihdam edilmektedir. 2011 yılına ait girişim sayısı ve istihdam verilerinin
birlikte ele alınması sonucunda, makine sektöründeki girişim sayısının azalmasına karşın bu
firmalardaki çalışan sayısının 2011 yılında da artmaya devam ettiği görülmektedir.
Tablo . Makine Sanayi Girişim Sayısı
2009
2010
2011
2011/2010
Değişim (%)
Makine ve Ekipman İmalatı
12.780
12.335
12.148
-1,5
TOPLAM İMALAT SANAYİ
320.815
299.928
333.288
11,6
4,0
4,1
3,6
-
Pay (%)
Kaynak: TÜİK
Tablo . Makine Sanayi Çalışan Sayısı
Makine ve Ekipman İmalatı
TOPLAM İMALAT SANAYİ
Pay (%)
2009
2010
2011
2011/2010
Değişim (%)
132.844
153.878
173.452
12,7
2.584.773
2.852.352
3.151.019
11,2
5,1
5,4
5,5
-
Kaynak: TÜİK
Makina ve Teçhizat İmalatı’na ait sanayi istihdam endeksi, bizlere makine sektörünün sağlamış
olduğu istihdamın, genel imalat sanayi değerinin de üzerinde bir artış sağladığını
göstermektedir.
Şekil . İstihdam Endeksi
Kaynak: TÜİK
7
SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
1.8. Sektörün Üretim ve Katma Değeri
2011 yılı TÜİK verilerine göre 30,4 milyar TL düzeyinde gerçekleşen makine sektörü üretim
değerinin, aynı yıldaki 703,4 milyar TL’lik Türkiye Toplam İmalat Sanayi içerisindeki payı %4,3
civarındadır ve bu oran her geçen yıl artmaktadır.
Tablo . Makine Sanayi Üretim Değeri
2009
(milyar TL)
2010
(milyar TL)
2011
(milyar TL)
2011/2010
Değişim (%)
Makine ve Ekipman İmalatı
15,2
20,8
30,4
46,0
TOPLAM İMALAT SANAYİ
420,4
524,5
703,4
34,1
3,6
4,0
4,3
-
Pay (%)
Kaynak: TÜİK
Tablo . Makine Sanayinin Oluşturduğu Katma Değer
(faktör maliyetiyle
katma değer)
2009
(milyar TL)
2010
(milyar TL)
2011
(milyar TL)
2011/2010
Değişim (%)
Makine ve Ekipman İmalatı
4,2
5,2
7,4
42,6
TOPLAM İMALAT SANAYİ
84,7
99,2
129,9
31,0
Pay (%)
5,0
5,2
5,7
-
Kaynak: TÜİK
Ayrıca, “BYS Makina ve Teçhizat İmalatı” Sektöründe 2010=100 temel yıllı Sanayi Üretim
Endeksi yıllık ortalama değeri, 2010 yılından itibaren toplam imalat sanayine ait endeks
değerinin üzerinde seyretmektedir.
Şekil . Üretim Endeksi
Kaynak: TÜİK
8
SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
Belge Başlığı
1.9. Sektörün Cirosu
Makina sektörü 2011 yılında toplam 32,2 milyar TL’lik ciro yapmıştır. Anılan yıl itibariyle
sektörün toplam imalat sanayi cirosu içerisindeki payı ise % 4,3’e yükselmiştir.
Tablo . Makine Sanayi Cirosu
2009
(milyar TL)
2010
(milyar TL)
2011
(milyar TL)
2011/2010
Değişim (%)
Makine ve Ekipman İmalatı
16,5
22,0
32,2
46,3
TOPLAM İMALAT SANAYİ
449,5
552,8
740,3
33,9
3,7
4,0
4,3
-
Pay (%)
Kaynak: TÜİK
Makine ve Ekipman İmalatı sanayine ait ciro endeksinin de diğer endekslerde olduğu gibi
toplam imalat sanayi değerinin üzerinde seyrettiği, ayrıca makine sektörüne ait ciro
içerisindeki yurtdışı payının büyük bir artış trendi izlediği anlaşılmaktadır.
Şekil . Ciro Endeksi (Toplam)
Kaynak: TÜİK
9
SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
Şekil . Ciro Endeksi (Yurtiçi ve Yurtdışı)
Kaynak: TÜİK
1.10. Sektörün Ar-Ge Faaliyetleri
2011 yılı Ar-Ge Faaliyetleri Araştırması sonuçlarına göre kamu kuruluşları, vakıf üniversiteleri
ve ticari sektördeki anket sonuçları ile devlet üniversitelerinin bütçe ve personel dökümlerine
dayalı olarak Türkiye’de Gayri Safi Yurtiçi Ar-Ge Harcaması 2011 yılında bir önceki yıla göre %
20,4 artarak 11,2 milyar TL olarak hesaplanmıştır.
Türkiye’de 2000 yılında Gayri Safi Yurtiçi Ar-Ge harcamasının GSYİH içindeki payı % 0,48 iken
bu oran 2011 yılında % 0,86’ya yükselmiştir. Bu artış, ülkemizde Ar-Ge’ye verilen önemin yıllar
geçtikçe arttığının somut bir kanıtıdır.
Şekil . Ar-Ge Harcamalarının Gayri Safi Yurtiçi Hâsıla İçindeki Payı
Kaynak TÜİK
2011 yılında Gayri Safi Yurtiçi Ar-Ge harcamalarının %45,5’i yükseköğretim, %43,2’si ticari
kesim ve %11,3’ü kamu kesimi tarafından gerçekleştirilmiştir. Bir önceki yıl, yükseköğretim
%46 ile ilk sırada yer alırken, bunu %42,5 ile ticari kesim, %11,5 ile kamu kesimi takip etmiştir.
10
SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
Belge Başlığı
Şekil . Ar-Ge Harcamasını Gerçekleştiren Kesim
Kaynak: TÜİK
NACE Rev.2 - Kod:28 altında değerlendirilen makine sektöründe ise 2010 yılında 171,5 milyon
TL olan Ar-Ge harcaması, 2011 yılında %36,6’lık artışla 234 milyon TL düzeyinde
gerçekleştirilmiştir. Makine sektörü bu büyüklük ile en yüksek Ar-Ge harcaması
gerçekleştirilen sektörler arasında yer almaktadır ve imalat sanayi içerisinde %10’a yakın bir
paya sahiptir.
Tablo . Ar-Ge Harcamaları
SEKTÖR
2
Motorlu kara taşıtı, treyler (römork) ve yarı treyler (yarı
römork) imalatı
Elektrikli teçhizat imalatı
3
Diğer ulaşım araçlarının imalatı
1
4
5
6
7
Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve ekipman
imalatı
Kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri, kimyasalların
ve kimyasal ürünlerin imalatı
Temel eczacılık ürünlerinin ve eczacılığa ilişkin
malzemelerin imalatı
Bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin imalatı
NACE
Kodu
2011
(TL)
2012
(TL)
Değişim
(%)
29
653.799.411
788.756.613
20,6
27
311.771.636
335.307.630
7,5
30
250.100.787
357.774.966
43,1
28
234.239.922
301.438.937
28,7
19-20
196.160.066
242.228.332
23,5
21
194.227.005
191.498.784
-1,4
26
148.520.942
200.438.685
35,0
8
Fabrikasyon metal ürünleri imalatı (makine ve teçhizat
hariç)
25
146.512.691
190.687.954
30,2
9
Tekstil ürünlerinin imalatı
13
80.164.467
90.364.471
12,7
10
Kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı
22
77.372.520
100.160.189
29,5
11
Gıda ürünlerinin imalatı
10
74.392.093
81.026.886
8,9
12
Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı
23
63.895.176
79.244.283
24,0
13
Ana metal sanayii
24
53.159.464
60.550.143
13,9
14
Diğer imalatlar
32
25.868.185
37.613.862
45,4
15
Makine ve ekipmanların kurulumu ve onarımı
33
15.812.011
20.561.367
30,0
16
Mobilya imalatı
31
15.408.667
13.836.663
-10,2
11
SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
17
Giyim eşyalarının imalatı
14
İMALAT
GENEL TOPLAM (TÜM FAALİYETLER)
13.276.456
15.603.333
17,5
10-33
2.569.482.039 3.124.160.038
21,6
-
4.817.272.485 5.891.214.749
22,3
Kaynak: TÜİK
Tablo ’den de anlaşılacağı üzere 2011 yılı itibariyle ticari kesim tarafından yapılan 4,8 milyar
TL’lik toplam Ar-Ge harcamalarının 2,6 milyar TL’si, yani yaklaşık olarak %53,3’ü doğrudan
imalat sanayinde gerçekleştirilmiştir.
Makine sektörünün imalat sanayi içerisindeki Ar-Ge harcamalarının payı 2010 yılında %8,4
iken 2011 yılında %9,1’a, genel harcamalar içerisindeki payı ise %4,3’ten %4,9’a yükselmiştir.
1.11. Sektörün Dış Ticareti
Uluslararası Standart Ticaret Sınıflaması “SITC Rev.3” kapsamında 71, 72, 73 ve 74 başlıklarının
toplamı olarak değerlendirilen makine ihracatında 2012 yılında bir önceki yıla kıyasla %3’lük
bir artış elde edilmiştir. Sektörün ithalatı %2,9 daralarak 24,8 milyar dolar seviyesinde
gerçekleşmiş olup, dış ticaret açığı ise 2011 yılına göre %6,5 azalmıştır. 2013 yılı Ocak-Ağustos
dönemi için 11,5 milyar dolarlık bir dış ticaret açığı söz konusudur.
Şekil . Makina Sektörü İthalat ve İhracatı
Kaynak: TUİK (SITC Rev.3: 71, 72, 73 ve 74)
12
SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
Belge Başlığı
Tablo . Makina Sektörü İhracatının Toplam İhracat İçerisindeki Payı
Toplam ihracat
İçerisindeki Oran
Toplam İhracat
Makina İhracatı
(Milyar ABD Doları)
(Milyar ABD Doları)
2005
73,5
4,2
5,7
2006
85,5
5,1
6,0
2007
107,3
7,1
6,6
2008
132,0
8,6
6,5
2009
102,1
6,4
6,2
2010
113,9
7,5
6,6
2011
134,9
9,4
7,0
2012
152,5
9,7
6,4
2013
151,8
10,6
7,0
Yıl
(%)
Kaynak: TUİK (SITC Rev.3: 71, 72, 73 ve 74)
Tablo . Makina ve Aksamları İthalatının Toplam İthalat İçerisindeki Payı
Toplam İthalat
İçerisindeki Oran
Toplam İthalat
Makina İthalatı
(Milyar ABD Doları)
(Milyar ABD Doları)
2005
116,8
14,5
12,4
2006
139,6
16,8
12,0
2007
170,1
20,3
12,0
2008
202,0
21,0
10,4
2009
140,9
15,9
11,3
2010
185,5
19,9
10,7
2011
240,8
25,5
10,6
2012
236,5
24,8
10,5
2013
251,7
28,3
11,2
Yıl
(%)
Kaynak: TUİK (SITC Rev.3: 71, 72, 73 ve 74)
1.12. Sektörün Maliyet Bileşenleri
Ülkemizde makina sektöründe işçilik en büyük maliyet kalemlerinin başında gelmektedir. Diğer
bir deyişle, makina üretimi sermaye yoğun olmaktan çok işgücü yoğun bir sektördür.
Dolayısıyla işçilik maliyeti ülkemiz için makina sektörü açısından hayati öneme sahip bir
rekabet faktörüdür.
Emek yoğun karakterini koruyan ülkemiz makina sektörü, bu yapısı ile gelişmiş ülkelerde de
benzer karakter göstermektedir. Çok az sayıda makina tipi hariç, seri imalat teknikleri bu
13
SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
sektörde uygulanmamaktadır. Son yıllarda dünyada müşteri istekleri doğrultusunda tasarlanan
makina imalatına yönelme eğilimi söz konusudur. Bu talepler, ek bir mühendislik çalışması
gerektirmektedir, artan maliyetler ise talep edildiği ülkelerde fiyatların artmasına sebep
olmaktadır.
Ülkemizde ise işçilik yanında, mühendislik hizmetlerinin de nispeten ucuz olması, makina
imalatçı firmalarının rekabet şansını arttırmaktadır ve bu üstünlük yakın gelecekte de devam
edecektir. Müşteri istekleri doğrultusunda imalatta, mühendislik ve işçilik ücretlerinin düşük
olmasının yanı sıra, oldukça emek yoğun olan bu üretim konularında firmaların teknolojik
birikimleri rekabete imkân verecek düzeydedir. Bu olumlu yapı, ülkemiz makina imalatçısının,
üçüncü ülkelerde tesislerin yenilenmesi veya yeni yatırımların gerçekleştirilmesi şansını
artırmaktadır.
1.13. Sektöre Özgü Yatay ve Dikey Politikalar ve Düzenlemeler
Ülkemizin AB Teknik Mevzuatını uyumlaştırmasıyla, makina imalatçılarımızın üretim
aşamasında uymak zorunda olduğu bazı yönetmelikler bulunmaktadır.
Başta 2006/42/AT sayılı “Makina Emniyeti Yönetmeliği” olmak üzere, gereken durumlarda
aşağıda belirtilen yönetmeliklere ve imalatçılarımızın sorumluluğunda olmak üzere burada
belirtilmemiş olan ilgili diğer mevzuata da uyulması zorunludur.
Bu yönetmeliklerden bazıları aşağıda sıralanmıştır:
* 97/68/AT sayılı “Karayolu Dışında Kullanılan Hareketli Makinalara Takılan İçten Yanmalı
Motorlardan Çıkan Gaz ve Parçacık Halindeki Kirletici Emisyonlara Karşı Alınacak Tedbirlerle
İlgili Tip Onayı Yönetmeliği”,
* 2009/142/AT sayılı “Gaz Yakan Cihazlara Dair Yönetmelik”,
* 94/9/AT sayılı “Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemler İle
İlgili Yönetmelik (ATEX)”
* 2000/14/AT sayılı “Açık Alanda Kullanılan Teçhizat Tarafından Oluşturulan Çevredeki
Gürültü Emisyonu İle İlgili Yönetmelik”,
* 2006/95/AT sayılı “Belirli Gerilim Sınırları Dâhilinde Kullanılmak Üzere Tasarlanmış
Elektrikli Teçhizat İle İlgili Yönetmelik”,
* 2004/108/AT sayılı “Elektromanyetik Uyumluluk Yönetmeliği”,
İlgili yönetmeliklere uygun imalat yapılması ülkemizde bir zorunluluk olmakla birlikte,
üreticilerimizin ürünlerini AB ve Dünya pazarlarına açmak için de bir anahtardır.
2013 yılı Ağustos ayı itibariyle 2006/42/AT sayılı Makine Emniyeti Yönetmeliği kapsamında 8
adet, 2009/142/AT sayılı Gaz Yakan Cihazlara Dair Yönetmelik kapsamında 6 adet, 94/9/AT
sayılı ATEX Yönetmeliği kapsamında ise 2 adet ulusal Onaylanmış Kuruluş, Bakanlığımız
tarafından görevlendirilmiş bulunmaktadır.
14
SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
Belge Başlığı
1.14. Sektörün 2013-2023 Projeksiyonu
Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) tarafından yürütülen Türkiye’nin 2023 İhracat Stratejisinin
Sektörel Kırılımı Projesi kapsamında hedeflenen 500 milyar dolarlık ihracat rakamına
ulaşılabilmek amacıyla 2023 yılında Makina ve Aksamları Sektörü İhracatının 100 milyar dolar
olması öngörülmüştür. Dünya pazarından %2,3’lük bir pay sahibi olunması amaçlanan
çalışmada Yıllık Ortalama Artış Oranının %17,8, Türkiye İhracatı içerisindeki payın ise %18,34
olması planlanmıştır.
Şekil . Sektör İhracat Gelir Hedefi
Kaynak: TİM - 2023 Türkiye İhracat Stratejisi Kırılımı Projesi
15
SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
2. SEKTÖRÜN SON ALTI AYLIK DEĞERLENDİRMESİ
2.1. Sektörün Üretim Endeksi Değerlendirmesi
Makine sektörüne ait Sanayi Üretim Endeksinin aylık verilerine göre, 2013 yılının Ocak-Haziran
ayları arasında, sektördeki üretim düzeyi kararlı bir biçimde artmaktadır.
Şekil . Üretim Endeksi (Aylık)
Kaynak: TÜİK (NACE Rev.2 Kod 28)
2.2. Sektörün Kapasite Kullanım Oranı Değerlendirmesi
Sektöre ait kapasite kullanımı, 2013 yılı Nisan ayından sonra düşük bir seviyede de olsa azalma
eğilimi göstermektedir.
Şekil . Kapasite Kullanım Oranı (Aylık)
Kaynak: TCMB (NACE Rev.2, BYS Makina ve Teçhizat İmalatı)
16
SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
Belge Başlığı
2.3. Sektörün İhracat ve İthalat Değerlendirmesi
Makine sektörü açısından 2013 yılındaki aylık ihracat, 2012 değerlerinin ortalama %6,5
oranında üzerinde seyretmektedir.
Tablo . Aylık Bazda İhracat Değerleri
Ay
2012 ($)
2013 ($)
Değişim (%)
Ocak
705.699.320
749.606.114
6,2
Şubat
776.441.691
820.107.734
5,6
Mart
903.661.145
939.889.749
4,0
Nisan
831.691.264
913.802.578
9,9
Mayıs
886.077.664
977.243.119
10,3
Haziran
850.130.945
870.999.383
2,5
Temmuz
785.143.042
920.269.053
17,2
Ağustos
729.198.720
737.270.009
1,1
Eylül
756.463.482
883.174.665
16,8
Ekim
786.648.161
831.154.396
5,7
Kasım
867.327.811
1.000.887.951
15,4
Aralık
812.524.500
971.565.223
19,6
TOPLAM
9.691.007.745
10.615.969.974
Kaynak: TUİK (SITC Rev.3: 71, 72, 73 ve 74)
9,5
Şekil . Aylık Bazda İhracat Değerleri Değişimi
Kaynak: TUİK (SITC Rev.3: 71, 72, 73 ve 74)
17
SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
Makine ithalatında, 2013 yılı Ocak-Haziran ayları arasında bir önceki yıla göre ortalama
%17,7’lik bir artış yaşanmıştır.
Tablo . Aylık Bazda İthalat Değerleri
Ay
2012 ($)
2013 ($)
Ocak
1.635.026.205
2.004.047.649
22,6
Şubat
1.841.650.271
2.083.344.096
13,1
Mart
2.178.831.158
2.217.764.662
1,8
Nisan
1.865.981.611
2.536.639.799
35,9
Mayıs
2.360.263.481
2.663.449.705
12,8
Haziran
1.993.132.180
2.394.302.433
20,1
Temmuz
2.226.230.262
2.624.554.160
17,9
Ağustos
1.885.504.022
1.864.394.770
-1,1
Eylül
2.051.883.187
2.376.659.736
15,8
Ekim
2.017.053.646
2.260.316.626
12,1
Kasım
2.397.477.719
2.383.748.998
-0,6
Aralık
2.325.058.526
2.890.440.696
24,3
TOPLAM
Değişim (%)
24.778.092.268
28.299.663.330
Kaynak: TUİK (SITC Rev.3: 71, 72, 73 ve 74)
14,2
Şekil . Aylık Bazda İthalat Değerleri Değişimi
Kaynak: TUİK (SITC Rev.3: 71, 72, 73 ve 74)
18
SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
2.4. Sektörün Ciro Endeksi Değerlendirmesi
Belge Başlığı
Makina sektörüne ait Aylık Ciro endeksi, 2013 yılı için kararlı bir biçimde artışını devam
ettirmektedir.
Şekil . Ciro Endeksi (Aylık)
Kaynak: TÜİK (Yurt İçi Yurt Dışı Toplam, NACE Rev.2 Kod 28)
2.5. Son Dönemdeki Sektöre İlişkin Türkiye ve Dünyadaki Gelişmeler
Türkiye Makina Sektörü Strateji Belgesi ve Eylem Planı (2011-2014), 2/5/2011 tarih ve
2011/10 sayılı Yüksek Planlama Kurulu kararıyla onaylanarak uygulamaya girmiş ve Bilim,
Sanayi ve Teknoloji Bakanı Sayın Nihat ERGÜN tarafından 3 Mayıs 2011 tarihinde sektör
temsilcilerinin de katılımıyla gerçekleştirilen tanıtım toplantısıyla kamuoyuna açıklanmıştır.
Belgenin uygulanması, izlenmesi ve değerlendirilmesi amacıyla oluşturulan Yönlendirme
Kurulu tarafından düzenli olarak toplantılar düzenlenmektedir.
Bu kapsamda,
 Yönlendirme Kurulu 1. Toplantısı 3 Ağustos 2011,
 Yönlendirme Kurulu 2. Toplantısı 7 Şubat 2012,
 Yönlendirme Kurulu 3. Toplantısı 28 Ağustos 2012 ve
 Yönlendirme Kurulu 4. Toplantısı ise 18 Mart 2013
 Yönlendirme Kurulu 5. Toplantısı ise 28 Şubat 2014
tarihlerinde gerçekleştirilmiştir.
Yönlendirme Kurulu 6. Toplantısında katılımcılar ile birlikte değerlendirilen ve Temmuz - Aralık
2013 dönemi boyunca eylemler nezdinde sağlanan gelişmelerin derlendiği V. UYGULAMA,
İZLEME VE DEĞERLENDİRME RAPORU Genel Müdürlüğümüz (http://sgm.sanayi.gov.tr) web
sayfasında (Dokümanlar/Strateji İzleme Raporları) yayımlanmıştır.
19
SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
KAYNAKÇA
1. Türkiye Makina Sektörü Strateji Belgesi ve Eylem Planı (2011-2014)
2. TCMB İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı Aylık Toplu Sonuçları
3. Türkiye İstatistik Kurumu Veritabanları (TÜİK)
4. ITC – Trademap
5. UN Comtrade
6. Türkiye’nin 2023 İhracat Stratejisinin Sektörel Kırılımı Projesi
20
SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
EKLER
21
SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi
EK . MAKİNA SEKTÖRÜNÜN TAMAMINA AİT TÜRKİYE GENELİ FİİLİ İHRACAT-İTHALAT RAKAMLARI
MAKİNE VE AKSAMLARI SEKTÖR TAMAMI İTİBARİYLE İHRACAT KAYIT RAKAMLARI
1 OCAK-31 ARALIK 2012 1 OCAK-31 ARALIK 2013
MAL GRUBU ADI
Değer (bin $)
Değer (bin $)
Değişim (%)
REAKTÖRLER VE KAZANLAR
403.791
451.152
11,7
TÜRBİNL, TURBOJET, TURBOPROPELLER, HİDROLİK SİLİNDİRLER VE AKS.PARÇ.
303.132
310.208
2,3
POMPALAR VE KOMPRESÖRLER
729.608
791.052
8,4
VANALAR
454.007
566.359
24,7
KLİMALAR VE SOĞUTMA MAKİNELERİ
2.217.870
2.225.580
0,3
ISITICILAR VE FIRINLAR
295.489
311.241
5,3
HADDE VE DÖKÜM MAKİNELERİ, KALIPLAR, AKS. VE PARÇ.
374.775
396.381
5,8
GIDA SANAYİİ MAKİNELERİ, AKS. VE PARÇ.
368.056
410.223
11,5
TARIM VE ORMANCILIKTA KULLANILAN MAKİNELER, AKS. VE PARÇ.
556.823
603.598
8,4
YÜK KALDIRMA, TAŞIMA VE İSTİFLEMEYE MAHSUS MAKİNELER, AKS. PARÇ.
259.970
286.280
10,1
1.083.718
1.144.993
5,7
55.568
77.355
39,2
İNŞAAT VE MADENCİLİKTE KULLANILAN MAKİNELER, AKS. VE PARÇ.
KAĞIT İMALİNE VE MATBAACILIĞA MAHSUS MAKİNELER
TEKSTİL VE KONFEKSİYON MAKİNELERİ AKS. VE PARÇ.
285.087
327.025
14,7
1.191.251
1.290.935
8,4
7.705
9.097
18,1
KAUÇUK, PLASTİK, LASTİK İŞLEME VE İMALATINA AİT MAKİNELER
122.872
134.020
9,1
TAKIM TEZGAHLARI
671.562
705.124
5,0
DİĞER YIKAMA VE KURUTMA MAKİNELERİ, AKS. VE PARÇ.
DERİ İŞLEME VE İMALAT MAKİNELERİ, AKS. VE PARÇ.
MOTORLAR, AKSAM VE PARÇALARI
1.708.861
1.859.047
8,8
BÜRO MAKİNELERİ
132.446
163.677
23,6
RULMANLAR
110.149
123.441
12,1
SİLAH VE MÜHİMMAT
524.910
553.455
5,4
AMBALAJ MAKİNELERİ, AKSAM VE PARÇALARI
109.730
128.459
17,1
DİĞER MAKİNELER, AKSAM VE PARÇALAR
997.106
1.128.957
13,2
12.964.486
13.997.661
8,0
TOPLAM
Kaynak: Tüm İhracatçı Birlikleri
22
SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi