KAMU POLİTİKA SÜRECİ: Teorik Perspektifler

KAMU POLİTİKA SÜRECİ:
Teorik Perspektifler
Editör:
Alican KAPTI
KAMU POLİTİKA SÜRECİ
TEORİK PERSPEKTİFLER
Ankara 2011
Kamu Politika Süreci: Teorik Perspektifler
Editör: Alican Kaptı
Kamu Yönetimi Dizisi: 21
ISBN 978-975-02-1533-9
Birinci Baskı:
Nisan 2011
Sayfa Tasarımı:
Ayşegül Genç
Kapak Tasarımı:
İsmail Çam
© Seçkin Yayıncılık San. ve Tic. A.Ş.
Bu kitabın her türlü yayın hakkı Seçkin Yayıncılık San. ve Tic. A.Ş.’ye aittir. Yayınevinin izni
olmadan, eğitim ve tanıtım amaçlı kısmi alıntılar hariç olmak üzere hiçbir şekilde kitabın tümü
veya bir kısmı yayınlanamaz ve çoğaltılamaz.
Yayın ve Dağıtım:
Merkez
Sağlık Sok. No: 21
06410 Sıhhiye / Ankara
Tel: (312) 435 30 30
Faks: (312) 435 24 72
[email protected]
Şube
Strazburg Cad. No: 23/B
Sıhhiye / Ankara
Tel: (312) 230 52 62
[email protected]
Web Adresi
www.seckin.com.tr / [email protected]
Seçkin Yayıncılık Sertifika Numarası: 12416
Baskı:
Seçkin Yayıncılık, Tel: (0–312) 435 30 30
Şube
Ankara Adliye Sarayı
K-Blok Zemin Kat
Sıhhiye / ANKARA
Tel: (312) 309 52 48
[email protected]
Şube
Abide-i Hürriyet Cad.
No: 179/E Şişli / İSTANBUL
Tel: (212) 234 34 77
Faks: (212) 231 24 69
[email protected]
Sunuş
Gelişmiş ülkelerde kamu politikası alanındaki çalışmalar özellikle son 50
yılda ABD ve Batı Avrupa ülkelerinde ciddi gelişme göstermiş ve kamu politikası disiplinler arası önemli bir bilim dalı olarak ortaya çıkmıştır. Bu alandaki
bilimsel gelişmeler adı geçen ülkelerde kamu politikalarının oluşturulması, uygulanması ve değerlendirilmesi açısından önemli katkılar sunmaktadır. Dolayısıyla kamu politikası alanındaki akademik çalışmalar kamu politikalarının pratik dünyası için rehber olmuş ve politika uygulamalarında daha sistematik ve
etkili bir yönetim anlayışı ortaya koymuştur.
Kamu politikası bilimi alanında gelişmiş ülkelerde ortaya çıkan bu potansiyel Türkiye’de aynı paralelde gelişmemiş ve günümüzde dahi kamu politikası
alanındaki çalışmalar yok denecek kadar azdır. Fakat son yıllarda Türkiye’de
kamu politikası alanında önemli sayılabilecek yeni çalışmaların yayınlanmaya
başladığı söylenebilir. Kamu politikasının temel, kavramsal ve teorik çerçevesini çizip aktörleri tanımlayan ben Hasan Hüseyin Çevik ve Süleyman Demirci’nin “Kamu Politikası” kitabıyla başlayan süreç, kamu politikasının teorik
altyapısını ayrıntılı olarak ortaya koyan bu kitap çalışmasıyla devam etmiştir.
Türkiye’deki kamu politikası alanındaki gelişim sürecine bu çalışmanın
önemli katkılar sağlayacağına inanıyorum. Kamu politika sürecinin teorik altyapılarını açık bir şekilde ortaya koyan ve Türkiye’deki uygulanabilirliğini tartışan bu çalışma, birçok kamu politikası öğrencisi için rehber olacak ve değişik
alanlardaki akademik çalışmalara ışık tutacaktır. Bu kitabın gelişmiş ülkelerdeki
üniversitelerde kamu politikası alanlarında doktoralarını tamamlayan Türk akademisyenler tarafından kaleme alınmış olması kamu politikası tecrübelerinin
Türkiye’ye aktarımı açısından önemli avantajlar sağlamaktadır.
Genç ve değerli meslektaşlarımı, bu etkili ve kapsamlı çalışmalarından dolayı kutluyor ve bu yöndeki çalışmalarının devamını diliyorum.
Prof. Dr. H. Hüseyin ÇEVİK
Ankara, Nisan 2011
Önsöz
Türkiye’de kamu politikası ile ilgili bilimsel yayınların eksikliği yerli ve yabancı bir çok yazar tarafından dile getirilmiştir. Halbuki gelişmiş ülkelerde kamu
politikası alanında çok geniş bir literatür ve teorik birikim mevcuttur. Kamu politikası birçok bilim alanıyla ortak yönünün bulunmasından dolayı son dönemlerde
popüler bir bilim olarak ortaya çıkmış ve bu alanda lisans ve lisansüstü programlar
tasarlanmıştır. Fakat bu gelişme hiçbir şekilde Türkiye’de paralellik göstermemiştir.
Birçok üniversitede siyaset bilimi ve kamu yönetimi bölümlerinin altında “kamu
politikası” dersleri okutulmasına rağmen bu alanda bilimsel eserler yok denecek
kadar azdır. Kısacası kamu politikasının önemi Türkiye’de gerektiği şekilde yerini
bulamamıştır. Özellikle bu alan akademik çevrede ciddi şekilde ihmal edildiğinden
Türkiye kamu politikasının pratik manada katkılarından yoksun kalmıştır. Bu durum birçok Batı ülkesinde böyle değildir. Kamu politikası teorik ve akademik yönden ciddi ilgi odağı olmuş ve bu birikim pratik hayata olumlu şekilde yansımıştır.
Örneğin, ABD politika sisteminde karar alma mekanizmasında politika analistlerinin rolü çok büyüktür. Politika analiziyle ortaya konan çalışmalar karar verme sırasında belirleyici rol oynayabilmektedir. Gerçekte; “politika analizi çalışmaları”
bütün bir sistemin bilimsel alt yapısını oluşturmakta ve sadece sübjektif yargılarla
değil, sistematik yöntemlerle elde edilmiş objektif yargılarla hareket etme olanağı
sağlamaktadır.
Bu çerçevede kamu politikasının gelişimi ülkelerin kamu sistemlerinin daha
fonksiyonel olması açısından çok önemlidir. Bu gelişim için ilk olarak akademik ve
teorik altyapının güçlendirilmesi gerekir. Bunun için Batı dünyasında gelişen kamu
politikası biliminin Türkiye’ye transferinin sağlanması zorunludur. Bu başarıldığında kamu politikası alanında daha çok akademik araştırma yapma imkânı doğacak ve
alan dinamik olarak gelişecektir.
İşte bu kitabın en temel amacı kamu politikası teorik altyapısının Türkiye’ye
transfer edilmesidir. Kamu politikası alanında gelişmiş ülkelerin seçkin üniversitelerinin kamu politikası bölümlerinde doktoralarını tamamlamış olan Türk kamu
politikası entelektüellerinin birikimleriyle kamu politikasının en temel kavramları,
modelleri ve teorik altyapılarını içeren bölümler hazırlanmıştır. Bu şekilde kamu
politikası öğrencilerinin bu alandaki gelişimlerini sağlayacak bu kitap en temel eser
olarak okuyucuların istifadesine sunulmuştur. Bu kitap ayrıca üniversitelerde lisans
ve lisansüstü seviyede kamu politikası öğrencilerine hitap etmesinin yansıra, bu
alanda çalışan akademisyenler içinde yararlı bir kaynak olacaktır.
Bu çalışmada emeği geçen tüm yazarlara sonsuz şükranlarımı arz ediyorum.
Dr. Alican KAPTI
Editör
Ankara, Nisan 2011
Katkıda Bulunanlar
Dr. Ali DUMAN; Yüksek lisans ve doktorasını Amerika Birleşik Devletleri’nde Kent State Üniversitesi’nin sırasıyla “Adalet Çalışmaları” ve “Siyasal Bilimler” bölümlerinde tamamlamıştır. Doktora tezinde, bir polislik modelini baz almak
suretiyle bu modele etki eden iç (bireysel ve kurumsal) ve dış (çevresel) faktörleri
incelemiştir. İlgi alanları; güvenlik yönetim ve stratejileri, 21. yüzyılda güvenlik,
uluslararası güvenlik işbirliği, kriminolojik teoriler ve araştırma yöntemleri, kamu
politikalarının temelleri ve yaklaşımlar konularından oluşmaktadır.
Dr. Alican KAPTI; Kocaeli Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi bölümünde “Yönetim Bilimleri” alanında yüksek lisans eğitimini tamamlamıştır. Doktorasını Amerika Birleşik Devletleri’nde Kuzey Teksas Üniversitesi’nin Kamu Yönetimi bölümünden almıştır. Doktora tezini kamu politikası
uygulamalarında aşağıdan yukarı ve yukarıdan aşağı modellerin karakteristik
özelliklerinin belirlenmesi üzerine yazmıştır. İlgi alanları; kamu politikası, politika analizi, motivasyon, liderlik, kamu yönetiminde analitik tekniklerin kullanımı, problem çözme ve karar verme konularından oluşmaktadır.
Dr. Bahadır ŞAHİN; New York-John Jay Ceza ve Adalet Üniversitesinde
"Ceza-Adalet Sistemi" üzerine yüksek lisans, Orlando-Orta Florida Üniversitesi
Kamu Yönetimi Bölümünde "Kriz Yönetimi" üzerine doktora yapmıştır.
PERISHIP kurumu tarafından parayla ödüllendirilip daha sonra kitap haline de
getirilen tezinde büyük terör saldırıları sonrasında kurumlar arası kriz yönetimi
ağlarının verimliliğini etkileyen faktörleri irdelemiştir. Yazar, kriz yönetiminin yanı sıra coğrafi bilgi sistemleri, terör örgütleri, yönetişim, sosyal ağ analizi
gibi konularda uluslararası yayımlarda eserler sunmuştur.
Yrd. Doç. Dr. Fatih DEMİR; Lisans öğrenimini Bilkent Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi bölümünde, yüksek lisans öğrenimini Kocaeli
Üniversitesi Siyaset ve Sosyal Bilimler alanında tamamlamıştır. Doktorasını
Sakarya Üniversitesi Kamu Yönetimi bölümünden almıştır. Doktora tezini Avrupa İdare Alanı ve Türk Kamu Yönetimine Etkileri üzerine yazmıştır. İlgi alanları; bürokrasi, kamu politikası, kamu hizmeti, kamu yönetiminin demokratikleşmesi konularından oluşmaktadır. Celal Bayar Üniversitesi Kamu Yönetimi
bölümünde öğretim üyesidir.
Dr. Hakan HEKİM; Yüksek lisans eğitimini Amerika Birleşik Devletleri
New York Eyalet Üniversitesi’nde bilişim alanında, doktorasını Kuzey
Karolayna Üniversitesi’nde Kamu Politikası alanında yapmıştır. Doktora tezini
polis bilişim sistemlerinin adî suçların aydınlatılmasına etkisi üzerine yazmıştır.
İlgi alanları kamu politikası analizi, politik iktisat, bilişim teknolojileri ve nicel
karar alma yöntemlerinden oluşmaktadır.
10
Kamu Politika Süreci
Dr. Hüseyin AKDOĞAN; Polis Akademisi, Güvenlik Bilimleri Enstitüsü
Suç Araştırmaları Ana Bilim Dalında yüksek lisans eğitimini tamamlamıştır.
Doktorasını Amerika Birleşik Devletleri’nde Kuzey Teksas Üniversitesi’nin
Kamu Yönetimi bölümünden almıştır. Doktora tezini polis yönetimi ve insan
hakları üzerine yazmıştır. İlgi alanları; kamu politika analizi, organizasyon ve
yönetim teorileri, insan hakları ve istatistik konularından oluşmaktadır.
Dr. Mustafa Coşar ÜNAL; Maryland Üniversitesi Kamu Politikası Bölümünde "Kamu Politikaları ve Yönetimi" alanında doktorasını (2009) tamamlamıştır. Doktora tezinde, PKK ekseninde gelişen politik şiddete yönelik hayata
geçirilen makro ölçekli kamu politikalarının kalitatif ve kantitatif analizi üzerinde çalışmıştır. İlgi alanları arasında, etnik çatışma, politik şiddet, terörle
mücadele (politikaları), ayrılıkçı (insurgent) gruplarla mücadele, etnik çatışma
kontekstinde politika algısı, meşruiyet, savaş konsepti ve psikolojisi, PKK'nin
evrimi (strateji, hedef ve ideoloji acısından), terörizm alanındaki bilimsel çalışmalara metodolojik yaklaşım, devlet politikaları ve gerekçeleri, kamu politika
analizi, kamu politika süreci vb. konular yer almaktadır.
Dr. Sebahattin GÜLTEKİN; Yüksek lisans derecesini Amerika Birleşik
Devletleri’nde Doğu Kentucky Üniversitesi Adalet ve Güvenlik Fakültesi Ceza
Adaleti bölümünden almıştır. Doktora eğitimini Kuzey Teksas Üniversitesi’nin
Kamu Yönetimi bölümünde "Citizen Involvement and Law Enforcement: Does
Coproduction Affect Organizational Efficiency and Organizational Effectiveness?" başlıklı bitirme teziyle tamamlamıştır. Akademik çalışma alanları; Yönetim paradigmaları, motivasyon, kamu politikaları, liderlik, organizasyonel etkinlik ve verimlilik, kamu yönetimine vatandaş katılımıdır. Kuzey Teksas Üniversitesi'nde Kamu Yönetimi, Kamu Politikaları Analizi, Devletin Finansal Boyutu
gibi lisans dersleri vermiştir. Halen Güvenlik Bilimleri Fakültesinde Liderlik ve
Yönetim dersi vermektedir.
Dr. Serdar YILDIZ; Yüksek lisansını Arkansas Üniversitesi Ceza Adalet
bölümünde "Polis Performans Değerlendirme Sistemleri" üzerine, Doktorasını
Central Florida Üniversitesi Kamu Yönetimi bölümünde "Polisin Fiziki ve Ruhi
Sağlığına Etki Eden Faktörler" üzerine yapmıştır. Çalışmaları kurumsal değişim, performans değerlendirme, demokratik polislik, terörle mücadelede ve
radikalleşmenin önlenmesinde polis ve devlet yöneticilerinin rolü üzerine yoğunlaşmıştır.
Dr. Sinan ÜLKEMEN; Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabilim Dalı Yönetim Bilimleri Bilim Dalı’nda yüksek lisans
yapmıştır. Doktora derecesini Kuzey Teksas Üniversitesi Kamu Yönetimi Bölümü’nden almıştır. Doktora tezini, ABD yerel polis müdürlükleri polis personelinin örgütsel denetimi üzerine yazmıştır. Kamu yönetimi içerisinde birincil
alanı (major field) kamu politikaları (public policy), ikincil alanı (minor field)
Katkıda Bulunanlar
11
ise suç-adalet (criminal-justice) bilimleridir. Akademik olarak çalıştığı ilgi alanları; kamu politikaları, kamu bürokrasisinin denetimi, siyaset ve bürokrasi ilişkileri, politika analizi, bürokratik hesap verebilirlik, karar verme, motivasyon,
liderlik, örgütsel iletişim ve örgüt kültürüdür.
Dr. Sıddık EKİCİ; Amerika Birleşik Devletleri Kuzey Teksas Üniversitesi'nde Ceza ve Adalet alanında Yüksek Lisans ve Kamu Yönetimi Bölümünde
ise Doktora eğitimini tamamlamıştır. Doktora tezi, ihtiyaçlar teorisini kullanarak bireylerin terör örgütlerine katılımını anlama ve örgütten ayrılmalarının
nasıl sağlanabileceğini tespit etme üzerinedir. İlgi alanları arasında; terörle mücadele, kamu politikası (özellikle güvenlik politikaları), politika analizi, motivasyon, liderlik, kriz yönetimi, problem çözme ve karar verme konularından
oluşmaktadır. Kendisi pek çok makalenin yanı sıra, Understanding and
Responding to Terrorism; Building Terrorsim Resistant Communities ve Modern Kentleşmede Engelliler kitaplarının editörlerinden biri olup ayrıca Family
Dynamics and the Runaway Problem Among Teenagers kitabının yazarıdır.
Dr. Süleyman DEMİRCİ; Amerika Birleşik Devletleri’nde Kuzey Teksas
Üniversitesi Ceza Adalet Sistemi bölümünde yüksek lisans eğitimini tamamlamış, doktorasını ise Virginia Commonwealth Üniversitesi (VCU) Kamu Politikası ve Yönetimi bölümünden almıştır. İlgi alanları; kent/mahalle ve suç analizi,
suç ve/veya terör olaylarının mekânsal boyutları, kamu politikası analizi ve
yönetimi, mekânsal istatistik yöntemleri, çoklu değişkenli ileri istatistik teknikleri, veri madenciliği, coğrafi bilgi sistemleri ve karar destek konularından
oluşmaktadır.
Dr. Yasin KÖSE; Cincinnati Üniversitesi Suç Adaleti bölümünde yüksek
lisans eğitimini tamamlamıştır. Doktorasını Amerika Birleşik Devletleri’nde
Teksas Üniversitesi’nin (Dallas Kampusu) Kamu Yönetimi bölümünden almıştır. Doktora tezinde organize suçlar ve şehirlerdeki sosyal düzensizlik arasındaki ilişkiyi araştırmıştır. Özellikle organize suçları azaltmak için ne gibi makro
önlemler ve politikaların geliştirilebileceğini incelemiştir. İlgi alanları; kamu
yönetimi, politika analizi ve suç önleme politikaları, liderlik ve psikolojik kapital konularından oluşmaktadır.
Dr. Zakir GÜL; Amerika Birleşik Devletleri’nde bulunan Kent Eyalet
(Kent State) Üniversitesi, Adli Bilimler (Justice Studies) Bölümü’nde yüksek
lisans, Siyaset Bilimi (Political Science) Bölümü’nde ise doktora derecesini
elde etmiştir. Doktora tezini bilgi analizi destekli polislik modeli üzerine yazmıştır. İlgi alanları; kamu politikası, politika analizi, polislik modelleri, kriminoloji, bilimsel araştırma yöntemleri konularından oluşmaktadır.
İçindekiler
Sunuş ....................................................................................................................... 5
Önsöz ...................................................................................................................... 7
Katkıda Bulunanlar................................................................................................... 9
GİRİŞ: KAMU POLİTİKA SÜRECİ
Dr. Alican KAPTI ........................................................................................................ 15
KAMU POLİTİKA SÜRECİNDE KLASİK YAKLAŞIM MODELİ
Dr. Alican KAPTI ........................................................................................................ 23
KAMU POLİTİKASINDA POST-POZİTİVİZM
Dr. Hakan HEKİM ...................................................................................................... 45
KAMU POLİTİKA SÜRECİNDE KURUMSAL RASYONEL TERCİH TEORİSİ
Dr. Sıddık EKİCİ .......................................................................................................... 59
KAMU POLİTİKASINDA KURUMSALLIK (INSTITUTIONALISM) TEORİSİ
Dr. Zakir GÜL ............................................................................................................. 71
KAMU POLİTİKA SÜRECİNDE ÇOKLU AKIŞ MODELİ
Dr. Hüseyin AKDOĞAN Dr. Yasin KÖSE ..................................................................... 85
KAMU POLİTİKA SÜRECİNDE KESİNTİLİ DENGE MODELİ
Dr. Sinan ÜLKEMEN................................................................................................... 99
KAMU POLİTİKA SÜRECİNDE POLİTİKA YAYILIM VE YENİLİK MODELİ
Dr. Sebahattin GÜLTEKİN ........................................................................................ 115
KAMU POLİTİKASINDA İŞBİRLİKÇİ TARAFGİRLİK (KOALİSYON) MODELİ
Dr. Süleyman DEMİRCİ............................................................................................ 137
KAMU POLİTİKASINDA POLİTİK AĞLAR
Dr. Bahadır ŞAHİN Dr. Serdar YILDIZ ....................................................................... 151
KAMU POLİTİKA ANALİZİ İÇİN PRATİK UYGULAMA MODELİ
Dr. Ali DUMAN ........................................................................................................ 165
KAMU POLİTİKASINDA TİPOLOJİK YAKLAŞIMLAR
Dr. Mustafa Coşar ÜNAL ......................................................................................... 181
KAMU POLİTİKASI SÜRECİNDE MÜZAKERENİN ROLÜ VE SÜRECİN
DEMOKRATİKLEŞTİRİLMESİ
Yrd. Doç. Dr. Fatih DEMİR ....................................................................................... 195
KAMU POLİTİKA SÜRECİNE TEORİK BAKIŞ VE GENEL BİR DEĞERLENDİRME
Dr. Zakir GÜL ........................................................................................................... 225