TDV DIA - İslam Ansiklopedisi

AHMED iZZET ei-A'ZAMT
rulup 191 S'te kapatılan el-Münteda'ledebf adlı cemiyetin faal üyeleri arasın­
da yer aldı. Osmanlı Devleti'nin çeşitli
eyaletlerinden yüksek öğrenim için istanbul'a gelen Arap öğrencilere eğitim
ve kültür hizmetleri sunmak gayesiyle
Beyrutlu Abdülkerfm el-HalTI'in başkan­
lığında kurulan bu cemiyet, daha çok
siyasi faaliyetlerde bulunuyordu. Ahmed izzet burada fiilen çalıştı ve cemiyetin yayımladığı e1-Münteda'1-edebi
adlı derginin müdüı;Iük ve yazarlığını
yaptı. Ayrıca, Mısır'da basılıp gizlice istanbul'a gönderilen ve Arap gençlerini
Türkler'e karşı tahrik eden beyannameleri de kendi çıkardığı Lisanü'1- 'Arab
dergisi ile birlikte gizlice dağıttı. Arap
milliyetçiliğini teşvik eden konferanslar
düzenledi ve Reşfd Rıza gibi bazı kimselerin bu konferanslarda konuşmaları­
nı sağladı. Hama mebusu olarak Meclis-i Meb'Osan'da bulunan ve Arap bağımsızlık hareketinin önde gelen liderIerinden olan Abdülhamfd ez-Zehravf'nin
yardım ve teşvikleriyle hareket eden Ahmed İzzet, 1914'te I. Dünya Savaşı çı­
kınca tevkif edildi. Daha sonra Bağdat'a
yerleşti, orada da el-Ma 'rat adlı bir
dergi yayımladı. İki defa Irak Millet Meclisi'ne seçildi. Bağdat'ta öldü.
Osmanlı Devleti'ne karşı başlatılan
Arap milliyetçilik hareketlerini, bu amaçla kurulan cemiyetleri ve bunların faaliyetlerini e1-KaZıyyetü"1- 'Arabiyye esbabüha ve tetavvuruha ve n eta' i cüha (Bağdat 1932, 1-VI) adlı eserinde geniş ve ayrıntılı olarak anlatan Ahmed İz­
zet'in Faşlü'1-kaia' fi'1-iark beyne'd
dad ve"z-za' adlı basılmış bir eseri daha vardır.
BİBLİYOGRAFYA:
Aliye Diuan·ı Harb·i Ör{fsinde Tedkfk Olu·
nan Mesele·i Siyasiyye Hakkında Tzahat, is·
tanbu l 1332, s. 5·16; Zirikli, e l-A' lam, 1, 163 ;
Kehhale, Mu'cemü'l·mü'elli{fn, 1, 312; Tarık
Zafer Tunaya. Türkiye'de Siyasal Partiler, is·
tanbul 1984, 1, 608; Taj el-Sir Ahmet Harran,
"The Young Turks and the Arabs the Role
of Arab Societies in the Turkish-Aralı Relations in the Period 1908-1914", Türk Arap
ilişkileri: Geçmişte. Bugün ue Gelecekte: 1.
Uluslararası Konferansı
Bildiri/eri, 18·22 Hazi·
ran 1979 Ankara, Ankara, ts., s. 182, 184,
188·197.
liJ
MusTAFA FAYDA
AHMED iZZET PAŞA
(bk. İZZET PAŞA, Ahmed).
L
96
_j
ı
AHMED b. KAMiL
( j..IS ,:r. .._ı )
Ebu Bekr Ahmed b. Kamil b. Halef
b. Şecere el·Bağdad!
(ö. 350/961)
Kur'an ilimleri ve fıkıh alimi.
L
Vekr
Iakabıyla
da
tanınır.
BİBLİYOGRAFYA :
ı
_j
260'ta (874)
doğdu. Meşhur müfessir İbn Cerfr et-
Taberf'nin talebesi olup ayrıca EbO Bekir el-İsfahi:ini, Muhammed b. Yahya elKisaf, Ahmed b. Ya'küb el-Bağdadf ve
EbO Bekir Muhammed b. Harun gibi
alimlerden, başta Kur'an ve kıraat olmak üzere fıkıh, tefsir, hadis, tarih ve
edebiyat okudu. EbO İsmail et-Tirmizi,
Muhammed b. Cehm, Muhammed b.
Sa'd el-Avff, Muhammed b. Mesleme elVasıtf, EbO Kılabe er- Rekaşf ve Hüseyin
b. Sellam'dan hadis rivayet etmiş, kendisinden de Darekutnf, EbO Ubeydullah
el-Merzübani, İbn Şazan, İbn Rizkaveyh,
Ebü'l-Ala Muhammed b. Hasan el-Verrak ve Yahya b. İbrahim el-Müzenf rivayette bulunmuşlardır. Darekutnf, Ahmed b. Kamil'in hadis rivayetinde titiz
olmadığını (leyyinü'I-hadls) ve bu konuda yazılı metinlere değil de sadece hi:ifı­
zasına dayandığını söyleyerek onu tenkit etmektedir. Hocası İbn Cerfr'in fıkhf
görüşlerine tabi olduğu rivayeti yanında
herhangi bir mezhebi taklit etmediği ve
kendine has mezhebi görüşleri bulunduğu da kaynaklarda zikredilmektedir.
Bir süre Küfe kadılığı da yapan Ahmed
b. Kamil, yazdığı eserlerin yanı sıra,
aralarında EbO Bekir b. Mehran, İbra­
him b. Ahmed el-Mervezf ve Kadf Ebü'lHasan Ahmed b. Muhammed es-Saydalani gibi alimierin de bulunduğu birçok
talebe yetiştirmiştir.
Ahmed b. Kamil'in Milcezü 't-te 'vii
'an J:ıükmi (mu'cizi veya mu'cizati)'tTenzil adlı tefsirinden başka Garibü'1Kur'an; Kitabü't-Ta~rib ii keşii'l-ga­
rib ve Kitabü'1-~ıra 'at isminde eserleri vardır. Diğer eserlerinin çoğu fıkıh
sahasında olup başlıcaları şunlardır: e1Mul]taşar; Kitabü'1-Ifayi; Kitabü'ş-Şü­
rı1ti'l-kebir; Kitabü'ş-Şüriltfs-sagir; Kitabü '1- Vu~üi; Al]barü '1-~udati'ş-şu 'ara' (bk. GAL Suppl., 1, 226) Bunlardan
başka Kitabü Ümmehati'l-mü 'minin
ve e1-Feva 'idü '1-J:ıişan (Hz. Osman'ın
faziletlerine dair, bk. GAS, 1, 524) adlı
eserleri de vardır.
ibnü'n-Nedim, ei·Fihrist (nşr. G. Flügel), Leip·
zig 1871, ı, 129; Hatib, Tarfl]u Bagdad, IV,
357·359; Yakut, Mu'cemü'l·üdeba', N, 102·
108; Zehebi, Mfzanü'f.i'tidal, I, 129; a.mlf.,
A'lamü'n·nübela', XV, 544·546; Safedi, el·Vaff,
VH, 298·299; ibnü'I-Cezerı. dayetü'n·nihaye, ı ,
98; ibn Hacer, Usanil'l-Mfzan, 1, 249; SüyGti,
Bugyetü 'l·uu 'at, 1, 354; Keşfü '?·?un ün, I, 28;
H, 1207; ibnü'l-imad, Şe?erat, lll, 2; Tiaf:ıu'l·
meknün, H, 283, 305, 321, 350, 604; Hediy·
yetü'l· 'ari{fn, 1, 64; Brockelmann. GAL Suppl.,
I, 226; Sezgin, GAS, 1, 524.
Iii
ABDURRAHMAN
ÇETİN
AHMED KAMiL EFENDi
(ö. 1820)
L
Alim ve musikişinas.
_j
Küçük yaşta Kırım'dan İstanbul'a geldi. Akrabalarının yardımı ile Enderun'a
alındı. Güzel sesi ve mOsikiye olan kabiliyeti ile dikkati çekerek kısa zamanda
meşkhanede mOsiki meşkine başlatıldı.
MOsikideki temel bilgileri Musahip Kemanf Hızır Ağa, A'ma Corci ve TanbOri
İsak'tan öğrendi. Önce Enderun çavuş­
ları arasına, I. Abdülhamid zamanında
da müezzinbaşılık görevi ile Has Oda'ya
alındı. lll. Selim'in saltanatında ikinci
imamlık, ll. Mahmud'un tahta çıkma­
sından sonra da başimamlık vazifelerinde bulundu. 1811 'de Cennet Filizi lakabı ile tanınan Abdülkerim Efendi'nin
saray başimamlığına tayini ile bu vazifeden ayrıldı. Hayatının son yıllarında
iki defa (1812, 1818) Rumeli kazaskerliğine tayin edildi. Bu arada 1813'te hacca gitti. 17 Şubat 1820'de seksen yaşla­
rında vefat etti. Tayyarzade, Tarih 'inde
ondan Ahmed Kamilf Efendi diye söz
etmektedir.
Ahmed Kamil Efendi, Arapça ve Farsça'ya hakimiyeti, fıkıhta ve bilhassa feraizde derin bilgisi sebebiyle zamanın
alimleri arasında da yer almıştır. Ayrıca
devrinin mOsiki üstatları içinde şöhret
bulmuş, hayatının büyük bir kısmını sarayda geçirmiş, söz mOsikisinde lll. Selim'in hocalığını yapmıştır. Bazı besteleri olduğu söylenmekte ise de bunlardan
hiçbiri günümüze ulaşmamıştır.
BİBLİYOGRAFYA:
Şanizacte, Tarih, ll, ı 08 ; Hızır ilyas, Letai{-i
Enderün, istanbul 1276, s. 60; Ata Bey, Tarfh,
lll, 23·24, 79; Cevdet, Tarih, Xl, 56·57 ; Zekaizacte Ahmed [lrsoy], Meuleuf Ayinleri (İs­
tanbul Konservatuarı neşriyatı), istanbul 1935,
X, Önsöz, s . N·V; Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi,
N/2, s. 565.
r:;:ı
..
IM NuRi
OzcAN