ILAHIY T FA ULTESI DERGiSi - İSAM Kütüphanesi

~-
SAKARYA ÜNİVERSİTESİ
•
A
•
e
••
ILAHIY T FA ULTESI
DERGiSi
Yıl:
1996
Sayı:
1
o
•
•
A
a
•
•
. JBN HIBBAN ve ONA IZAFE EDILEN TEFSIR
EyüpYAKA*
Kui'an'a hizmetle şereftenrnek şerefierin en yücesidir. Bu s8hadaki
bahtiyar insanlar sayılamayacak kadar çoktur. İşte onlardan biri de büyük
muhiıddis ve alim Mtihaınnied b. Hıbban'dır. Din ilimleri ve pozitif ilimler
sahasında oldukça verimli olan İbn Hıbban'ı iki ana başlık altında
anlatmaya. çalışacağız,
L Hayatı ve İlmi Şab~iyeti:
·
İsiann ilimlerle meşgul olanlarca müellifimiz "İbn Hıbban" adıyla
bilinip tanınmaktadir. Tabakat kitaplarında ise genellikle "Muhammed b.
Hıbban" olarak zikredilmekle birlikte, .en geniş şekilde onun nesebini ez-
Zehebi :şQyle .nalQetmektedir: ; "Ebu '~ Hatim Muhammed b. Hıbbfuı b.
Ahmed b. Hıbban b. Muaz b. Mabed b. Ziyad b. Abdilialı b. Darim b.
Hanzale b. Malik b.. Zeyd. Me,natb.
Temim.et-Temiml el-Büsti''. 1
:
,,
'
'
-
İbn Hıbban, Sicistan il~ Gazne ve Herat arasındaki
:Büsi şehrinde
etmiştir. 2
neş'et
Bunun için Tezkiratü'l-Huftaz, Künuzü'I-Ecdad, el-Bidaye
ve'n.:.Nihaye,~' Siyeru A'Iami'n-NübelB.; Tabakatü'ş~Şatiiyye, Hediyyetü'lAritin ve diğer eserlerde İbn Hıbban el-Büsti diye Büst şehririe rtisbet
edilmiştir. Doğuriı.tarihi ise h~ 270'li yıllardır. 3 · . ·
·İslami ilimler sahasında birçok meşhur alim yetişmiştir. Burtlardan
sadece birisi olan.· İbn Hıbban,. birçok alimden istifade etmiş. ve tahsil ettiği
ilmi de gelecek nesillere aktarmıştır. Onun, . ilmi nereden ve kimden
aldığırtı kaynaklar şöyle zikrediyor:
SAÜ İlılhiyat Fakültesi Araştırnıa Görevlisi
ı
2
3
ez.,.Zehehi, Ebıl Abdilialı Şeınsüdclliı, Tezkirata'l-Hu.ffaz,·Mekke 1374, ill, 920.
l\:ürd, A)i M'!lhammed. }(UniiZÜ'l-Ecdiid, Dımeşk ts., s; 148..
ez-Zehebi; Siyeru A 'lami'n-Nübe/a, Beynıt 1990, XVI, 93; el-Fansi, Alaüddin Ali
b. Balaban, el-İhsan bi Tertibi Sahfh-i lbn Hıbhiin; Beyrut 1987, L 5; Kehhile,
ömer Rıza, Mu'cemü'I-Müellifıii; Beyrut ts., V, 173.
146
EyüpYAKA
"Fıkıh
ilmini Ebu Bekir b. Huzeyıne'den almıştır.
Büst'te; Ebu Ahmed İshak b. İbrahlm el-Kadi, Ebü'l-Hasen
Muhammed b. Abdiilah b. Cüneyd el-Büstl,
Herat'ta; Ebu Bekir Muhammed b. Osman b. Said ed-Dfuimi,
Merv'de; Ebu AbdilHih, Ebu Abdirrahman Abdullah b. Mahmud b.
Süleyman el-Adevi, Ebu Yezid Muhammed b. Yahya b. Halid el-Medini,
Sene Köyü'nde; Ebu Abdiilah Hüseyin b. Muhammed b. Nasr b.
Mus'ab es-Sencl, Ebu Abdilialı Muhammed b. Nasr b. Türki'l-Havrakaru",
Sogd'da -ki burası Maveraünnehir'dedir-; Ebu Hafs Ömer b.
Muhammed b. Yahya el-Hemedaru,
Nesa'da; Ebü'l-Abbas ei-Hasen b. Süfyan
Adiyy en-Neseviyyin,
eş-Şeybani,
Muhammed b.
Neysabur'da; Ebü'l-Abbas Muhammed b. İshak b. İbrahim esSiracü's-Sekafi, Ebu Muhammed Abdullah b. Muhammed b. Abdirrahman
b. Şeyraveyh el-Ezcfi,
·,'
Cürcan'da; Imran b. Musa b. Mecaşı, Ahmed b. Muhammed b.
Alıdilkerim el-Vezzfuı el-Cürcfuıiyyin,
Rey'de; Ebü'I-Kasım el-Abbas b. Fazi b. Azzan el-Mukri, Ali b. Hasen
b. Müslim er-Razi,
Kerec'de; Ebu Umare Ahmed b. Umare b. el-Haccac, Huseyn b.
İshak ei-İsbeharu,
Asker Mükrem'de; Ebu Muhammed Abdullah b. Ahmed b. Musa eiCevaliki,
Tfister'de; Ebu Ca'fer Ahmed b. Muhammed b. Yahya b. Zübeyr eiHafiz,
Ehvaz'da; Ebü'l-Abbas Muhammed b.
Ya'kı1b el-Hatıö,
Übülle'de; Ebu Ya'la Muhammed b. Zübeyr, Hasen b. Muhammed b.
Bistam "4 gibi alimlerden ilim tahsil etmiştir.
Yukanda zikredilen şehirlerden başka Basra, Vasıt, Kum, Vasıt'ın
köylerinden biri olan Nehrsabus, Bağdat, Kufe, Mekke, Samarra, elMevsıl, Sincar, Nusaybin, Kefertı1sa,· Rafika, Rak:ka, Menbec, Masaysa,
4
el-Hamevi, YakUt, Mu'cemü'I-Bu/dan, Beyrut ts., I, 415-417.
İbn Hibbdn ve Ona İzafe Edilen_ Tefsir
147
Antakya, Tarsiis, Adana, Sayda, Beyrfit; Humus, Dımeşk, Beytü'l-Makdis,
Reml ve Mısır gibi İslam coğrafyasının önemli ilim nierkezlerirtde de ilim
tahsilinde bulunmuştur. Kısacası o, ikibinden faZla hocadan ilinı almıştır. s
'
Bu kadar çok hocadan ilim alan İbn Hıbban pekÇok da talebe
yetiştirmiştir. Kendisinden ilim alanlardan bir kısmı ise şÖy!edir:
"el-Hakim Ebu Abdilialı . ei-Hafiz, Ebu Abdiilah İbn Mende elİsbeharu, Ebu Abdilialı Muhammed b. Ahmed el-Gancar el-Hafiz elBuhan, Ebu Aü Mansur b. Abdiilah b. Halid ez-Züheli, Ebu Mesleme
Muhammed b. Muhammed' b. Davfid eş-Şam; ::Ca'fer b. Şuayb b.
Muhammed es-Semerkanöı, ei-Hasen b. MansOr el-Esficabi, Hasen b.
Muhammed b. Sehl el-Farisi, Ebü'l-Hasen Muhammed b.·- Ahmed b.
Muhammed b. Harun ez-Zevzeni, Ebu Abdilialı Muhammed b. Ahmed b.
Abdiilah b. Huşnfun eş-Şun1ô."6
::
İbn Hıbban h. 354 yılının Şewal ayında Büst şehrinde vefat etmiştir. 7
Birçok ilim merkezinde ve ikibinden fazla hocadan ilim tahsil eden
müellifimizin ilmi kudret ve vüs'atini, yukarıda bahsettiğimiz hocaları,
yaptığı
ilim _ yolculukları,·· yetiştirdiği talebelen ve biraz sonra
zikredeceğimiz eserlerinden de anlayabiliriz.
Pekçok eser veren İbri ·Hıbban müctehid, hafiz, -tarihçi~ diİci, fakih ve
vaiz olmasının yanında tıp ve astronomi ilimleriyi€~ 1de meşgul ;olmuştur. 8
Kendi beldesinde, Semerkan_t'ta_y~ diğ~r bazı beldeJerde dekadilık görevi
yapmış olan müellifimiz, Sağlığıiıda pekçok eseri 'kendisinç takdim
edilmiştir.9 Onun bu eserlerini, kaynaklarda bulabildiğiffiiz kadarıyla
şöylece sıralayabiliriz:
,.
·
"- Adabü'r-Ricale,
- Tefslıu'l-Kur'an,
- Kitabü't-Tekasim ve'l-Enva',
5
6
7
8
9
Sergis, Yfisufİlyfut, Mu'cemü'l-Matbfı'titi'/-Arabiyye, Mısır 1928, I, 563-564.
el-Hamevi, YakUt, a.g.e., I, 416-417.
·- ·
el-Cezeri, İbnü'l-Esir, el-Lübtih flTehzfbi'l-Enstib, Beyrut 1980, I, 151; Kebhale,
Ömer Rız3., a.g.e., V, 173; ~z-Zehebi, Tezkiratfl'l-Hu.!Jdz; Il!, 12; Mfztintı'l-l'tiddl,
? 1963, m, 508; Bağdatlı, Isınail Paşa, Hediyyetü'I-Arifin, Istanbu11955, III, 45;
İbnü'I-imad, Şezerdtü'z-Zeheh, Beyrut tş., ill, 16;_ es-Sübkl, Tiicüddin,
Tabakdttı'ş-Ştifiiyye, Beyrut ts., II, 141.
Kebhale, ömer Rıza. a.g.e., V, 173; el-Cezeri; İbnü'l-Esir, \a.g.e., I, 151; ez-Zehebi, Mfztinü'l-l'tidal, m, 506.
İbn Kestr, Ebü'l-Fida, ei-Bidaye ve'n-Nihdye, Beyrut 1966, XI, 259; Sergis, YUsuf
İly3n. a.g.e., I, 563-564.
148
EyüpYAKA.
1
- Kitabü't-Temyiz Beyne'l-Hadisi'n-Nadri l-Haddfuıi ve Nadri'I-Hıraz,
- Kitabü Sevabi'l-A'mal,
- Kitabü'l-Cerh ve't-Ta'dil,
Kitabü'l-Cem Beyne'l-Ahbari'I-Mütezadde,
- · Ravdatü'I-Ukala ve Nüzhetü'l-Fudal3.,
- Kitabü's-Sünen fi'I-Hadis,
Kitabü Şuabi'l-İman,
Kitabü Sıfatı's-SaHit,
et-Tabakatü'I-Jsbehfuıiyye,
Kitabü ilel-i Evhami Ashabi't-Tevarih,
Kitabü İlel-i Hadisi Zühri,
Kitabü İlel-i Hadisi Malik,
Kitabü Ma üsnide İla Ebi Hanife,
Kitabü İlel-i Menalcı bi Ebi Hanife ve Mesruıhi,
Kita.bü Garaibi'I-Ahbar,
Kitabü'l-Fasl Beyne Haddesena ve Alıherana
Kitabü'l-Fasl Beyne Hadisi Eş'as b. Malik ve Eş' as b. Sevar,
Kitabü'f.;.Fasl Beyne Mekhilli'ş-Şfunl ve Mekhilli'l-Ezdl,
Kitabü'l-Fasl Beyne Mansilr b. el-Mu'temir ve Mansur b. Vazan,
Kltabü'l-Fasl Beyne'n-Nakle,
Kitabü'I-Fasl Beyne Nur b. Yezld ve Nür b. Zeyd,
Kitabü'l-Fasl ve'l-Vasi,
el,..Ebvabü'l-Müteferrika (30 cüz),
Kitabü'l.,Esama Men Yu'rafii bi'l-Küna,
KitabÜ't-Tabiin (15 cüz),
·
Kitabü't-Tarih,
Kitabü Tebei'l-Etba' (20 cüz),
Kitabü's-Sikat,
Kitabü'd-Du1afii,
Kitabü's-Sahabe,
Kitabü Küna Men Yu'rafu bi'l-Esama,
Kitabu Ma üsnide Cünada Min Iyade,
Kitabü Ma Ağrabe'l-Basriyyiln Ani l-Kufiyyüı,
Kitabü Ma Ağrabe'I-Kufiyyiln Ani'I-Basriyyüı,
Kitabü Ma İnferade Bihl Ehlü'I-"Meöıne Mine's-Sünen,
Kitabü Ma İnferade Bihi Ehlü Mekke, ·
Kitabü Ma Halefe's-Sevri Şulbe,
Kitabü Ma Ceale Şeyhane SüfYane ev SüfYane Şeybane,
Kitabü Ma Ceale Abdelialı b. Ömer Ubeydullah b. Ömer,
1
İbn Hibbdn ve Ona liiıfo Edilen Tefsir
. · - - Kitabü Ma Inde·
Şu'b ete
An Katadete ·ve Leyse Inde Said An
Katadete~
Kitabü'l-Müsned Fi'l-Hadis,
Ale'l-Müdün,
- Kitabü'l-Mukıllin Mine'l-1faıayyll},
Kitabü'l-Mu~cem
Kitabü'l-Mukıllin Mirie'I~Hicaziyylıı,
-'-. Kitabü MevkılfMaRufia,,
,
- IGtfrbü Ve5aya.'l-Etba' ve Beyani'l~İbtida fi'l-Hadis,
- Kitabü Vasfi'l-Ulumi ve Envaıha,
Kitabü Vasfi'l-Muadclil ve'I~Mtiaddel; ·
"~ -.GKitabü'l-Hidaye ila İlıni's-Sünen,
Kitabü Menak:ıbı'ş-Şatü,
-: Kitabü rv,fenak:ıb! Malik,
.
-- MeşaıunJ Ulemai'(":Emsa(ve A'Iamu'Fukahai'I-Aktar".ıö
,
B~ya k~dar ~aydığımız ~erıeri Hediyy~'I-Arifin'de,zila.edilmek­
te<J.ir_.
_B~nl~n 9lşındaki birJcaç eserini de şöylece sayalım: .
/!""
,.,.ı•_ Ma'rifetü'l-Kıble''ll, ,-:
'.ı.
.·~ •
;ı1',...,. el-Müsnedü's-Salıüı,
· ·
~,;-;
"i
'
-
<,ı.
-.
; •;,
;_.,~.:·
'"
-~~·.'
,. ·.
~·.:..~
:, .. i
-. .....
, ,.
..
·.; __, ~- Tarih~~ 12,.: •• . '
.
•
. ":·. • , ••.
·. : · ·
"- Ma'rifetü'l-MecİUhın ve'd:-Du'afi .. Mine'I-Mtihac1disin :.(Üç~, c~
()l~~ ~· edilınişY,.)
_ /:·· . . , .
.Ji. < : .
. .1 !- ·_ı
--~>- .l<;iJ~P,ü~I~F.me .(~9~Irnieı. kji~prane8irıde .Il1~litu~f) •, _;
:_
-
·~
: •••
MuhtasatFıi-Hudud-
:-~ ~:!
: '"· ... -
.
,
.
-
.
~j .E8Qiaırş-saı1Ab~JA.rif~etJditilpbanesi 3.99-ntımaı-acı.a:mec~t:ı~
nalinde kaYıtiıöıı-.r
· ·
,. -·- - · · '"
-· · - ···- --, ·. _. .. , .
- Hadisü'l-Akran (Zabiriyye kütüphanesinde 1/53 'ni:imaracfu
rii~~itur:)"l3
..•;;:·.,ı ·:>-:
; -.
.. _:·: .
-,-
-·ı:·'l'",
. .
._,
.
-·i
--~-
..
-. ".·•r,,::-:_-..
'
~~:.:y,
.
~
.
-· ·:;··-.
,: ' ·.·
~;.ı-,-
·:ı:.
·--,-.,
.
.."~
: ·o·-·<nrii.ın eserlerinden: en ön-emlisi;. hadise 'daii- 'olan . "e&.Sahih". adlı
ki~lfi~dır.''CBirÇok:hadiS rilrineldci.t# \Ju :es~~ fun Mace~ıiliı Sünen~i~d~n
dalia· Sihih' ~lduğlınd~-'inüttefilctirı'er. 14 'Bu' rriühlln. eseri kısaca. ~lW~
yerinde olacaktır.
·'· ·<. · ''. · ·· •
,:
;
ı o 'B~ğdaiı:ı~· ismall P~ HetJiyyettı'li.A~ifin; iı;4445.:
ll
12
13
14
KehM.le, ömer Rı:z!J, Mu'cemil'I-Mtıellifin, V, 173.
ez-Zehebi, Tezldratü'I-Hufltiz, III, 921.
el-Fansi, Alaüddin Ali b. Balaban, el-İhsan, I, 12-=13.
.
ez-Zirikli, Haynıddin, ei:.A 'lam, Kahire '1927/rrl, 880; Kürdi Muhiumiıed Ali,
Ktınfiztl'l-Ecdôd, s. 148.
:- .,.
...
'
· EyüpYAKA
ISO
"Hadisleri, ezberlenmesi kolay · olacak· şekilde tertip edip, iktib~
edeceklere kavramlması zor olmasın diye üzerinde ima.Ii fikrederek ohla
beş kısma ayırmıştır. Şöyle ki;
Birinci kısım : Allah'ın kullarına emrettiği. eriıjrler.
İkincisi
: Allah'ın kullarına yasakladığı_hususlar.
Üçüncüsü
haber verdikleri.
: Öğrenilmesine ihtiyaç duyÜI~fı şeylerdel! Allah'ı
Dördüncüsü
: Yapılması pelal olan mübahlar: ..
: Yapılması sadeee · kendisiiıe~ has ··olan·· :Rasululla
Beşincisi
--'
(SAV)'ın fiilleri 15 •
··;~
' f.
-,
Görüldüğü gibi İJ?n. Hıbb§n, RasuluVah (SAV)'ın,, sünnetinin kolayc
anlaşılmasıılı sağlamak anüicıyla: haziriedilmesi gayet· basit bit metodl
eserini telif etmiştif:..
·
··
Geçmiş isHitru kültürümiizde ~ie afullp incelenmesi ·elzem 'oian bit~()ı
alim ve onların eserleri bulunmaktadır. Bazılan hakkında çOk, baZılcirınd
ise pekaz çalışma yapılmış veya hiç araştınlmamıŞtır:- Hakkında·az çalışın.
yapılanlardan biri de İbn Hıbban'dır. Hakkında yapılan birkaç· çalışmadaı
burada b:Ulabildiğiıriiz kadarını zikredetim: ·
·
1) Merzfik ı\l!)bralı~nı, . onu11.'~Meş~ Uleniai1 I-Eins~f:.Ye ·
A'lami
Fukahai'l..:Aktar" adlı e.Serini tahkik ve te\isik ederek.neşi.-e'·naiırlariiıştır
Muhakkik, bu çalışmasında İbn Hıbban'n hayAfi:' ~ederi,:. hocaJan ve
·onunla ilgili konuları eıe · alınaıctac.iır? Bu --es~riri -ilk. lıaskısı -·ı 987'de
yapılmıştır.
· · , ~- · ::·
.
2) Onun hakkında yapılan en geniş ve en eski çalışma, "es-;.Sahih:' ·adl
~
,
hadise d~r eserini inceleyen çalışmadır. el:-Emir Ala(iddin A,J.i b. Balabar
el-Fanst (v. h. 739), "el-İhsan bi· Tertıoi sahih:.f Thn Hıbban" i~iml
Ç'!lışmayı ortaya koymuştur.· Bunup birinci basicisı l987'de Beyiiıt'ü
yapdriuŞtır. 16
·
·
·
3) İbn Hıbban'ın "Tefsiru'l-Kur'an" adlı eserini tanıtıcı bir çalışmayı d~
Prof Dr. İsmail Cerrahoğlu yapmıştır. "Tefsir Tarihi" isimli eserinde bı;
tefsirin İstanbul Üniversitesi Kütü~hanesi'nde . I9ı'O- nurnarada ka),ıtl:
ıs
16 ·
el-Farisi, Aıaüddin Ali b. BaJabfuı, el-jhsan, I, 16-17.
el-Farisi, a.g.e., I (Mukaddime).
İbn Hibbô.n ve Ona İzaje Edilen Tefsir
ı.s
İ1
n
olduğunu
· söyleyerek hakkında tanıtıcı bilgiler vennektedir. 17 Ancak
Cerralıoğlu da kendi eserinin 2/147'deki 22 no'lu dipnoita, bu tefsirin İbn
Hıbban'a ait değil, es~Semerkandrnin olabileceği ihtimaline işaretle, bu iki
eserin karşılaştırılmasının lüzumurta dikkat çekmiştir. Aynı ·konuda, bu
eserin es-Semerkandi'ye ait olduğunu kesin· olarak söyleyen Doç. Dr. M.
Ali Sönmez, "İbn Hıbban ve Cerh,Ta'dil Metodu" adlı kitabında buna dair
·
··
bir belge göstennemektedir.ı&
İşte
biz de bu iki noktadan hareketle her· iki durumu · da
değerlendinneye çalıştık.
U. İbn Hıbban'a Xzafe Edilen Tefsir:
h
a
a
k
a
a
tl
1
Bu tefsir hakkında UibakatkitaplanyJa tefSir tarihine ait eserlerde fazla
bir malfunata rastlanılmamaktadır. Fakat, yukanda onun eserlerini
sayarken Bağdaili İsmail Paşa Hediyyetü'l:OArmn'de bu tefsiri "Tefsiiu'lKur'an" adıyla zikretmektedir. 19 Keşfii'z-ZÜnfin'da sadece ismini vererek
bahseden Katip Çelebi, bu tefsir hakkında fazla bir şey söylememektedir. 2o
el-Farisrnin eserinde ise, bu eserin Medine'deki el-Malımfidiyye
Kütüphanesi 15 nurnarada malıtut olarak bulunduğu söyleniyor. 21 Bu
bilginin doğruluğunu imkanımız olmadığı için tahkik edemedik. Yalnız bu
konudaki çalışmalanmız sünnektedir.
İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi'ndeki nüshayı tanıtan Prof Dr.
Cerrahoğlu, bu eser hakkında özetle şunlan söylüyor: "Bu eser, Zümer
süresinden başlayıp en-Nas suresinin sonuna kadar devam etmektedir.
Mevcut olan bu cilt, Kur'an'ın ancak dörtte birini teşkil ettiğine göre
İstanbul'da bu eserin son cildi bulunmaktadır. Bu cilt 161 varaktan ibaret
olup 235 x 160 mm ebadındadır. Her sahifesinde 27 satır
bulunmaktadır. "22
Biz burada, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi 191 O numaradaki
malıtut nüsha ile İslam Ansiklopedisi Kütüphanesi'nde bulunan "Bahru'lUlfim" isimli es-Semerkandi'ye ait tefsirin, ez-Zümer suresinden itibaren
olan kısmından ilk sahifeyi, Tebbet, İhlas, Felak ve Nas surelerinin
tefsirlerini karşılaştırdık. Bu mukayase sonunda gördük ki, her iki tefsir de
17
l8
l9
20
.:·21
22
Cerrahoğlu, İsmail, Tejsir Tarihi, Ankara 1988, II, 170-178.
Sönmez, Mehmet Ali, İbn Hıbban ve Cerh-Ta'di/ Metodu, İstanbul ts., s. 12.
Bağdatlı, İsmail Paşa, Hediyyetü'l-Arijfn, II, 44-45.
Kıltip Çelebi, Keşfo'z-Zünfln, İstanbu1194l, I, 437.
el-Farisi, a.g.e.,
r, 13,
Cerrahoğlu, İsmail, a.g.e., 1(174.
EyüpYAK.A
152
aynı tefsirdir. Yani
Prof: Dr. Cerrahoğlu'nun İbn Hıbban'a -esSem erkandi'ye de ait olabilir şüphesiyle birlikte- iZafe ettiği eksik cildi
eser, Ebü'l-Leys es-Semerk~di'ye (ö. h. 375) ait "Bahru'l-Ulum" adlı
tefsirin23 malıtut ve . eksik bir nüshasıdır. Çünkü . her ikisini de
incelediğimizde ifadeterin kelimesi kelimesine aynı olduğunu görüyoruz.
El yazma iıüshaya baktığımızda dikkatimizi çeken diğer bir nokta da;
bu eser varaklarının kenarlannda kim tarafından ve ne zaman yapıldığı
belli olmayan hiişiyelerin bulunmasıdır. Bu da, eser üzerinde daha. önceleri
bazı çalışmalann yapıldığını göstermektedir.
Şimdi
de son olarak okuyucuya mukayese imkanı vermek için
İstanbul Üniv. Kütüphanesi 1910 numaradaki malıtut nüshayı sağ sütunda,
Ebü'l-Leys es-Semerkandi'nin "Bahİu'l-Ulum" adlı tefsirini de sol sütun da
gösteriyoruz. Bu nÜshalann ·her. ikisinde de .örnek. aldığımız sureler; ezZümer suresinin tefsirinden ilk varak ile, TelJbet, İhlas ve Felak
sureleridir.
·
23
es-Semerkandi, Ebü'l-Leys, Bahru'I-U/fım, Beyrut 1993,
Muavviz, Adil Ahmed el-Mevciid, Zekeriyyıi Abdülmecid.
tlık.
Ali Muhammed
l_
lbn Hibbtin ve Ona lzafe Edilen Tefsir
153
154
EyüpYAKA
İbn Hibbôn ve Ona İzaje Edilen Teftir
155
EyüpYAKA