ESDEP kapsamında TOKİ tarafından mali kaynağı sağlanmış

EKONOMİK GELİŞMELER
Eylül – 2013
Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK)
AR-GE MÜDÜRLÜĞÜ
TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU
EKONOMİK RAPOR – EYLÜL 2013
İÇİNDEKİLER…………………………………………………………………………………
1
GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA (GSYH) ………………………………………………
2
İSTİHDAM - İŞSİZLİK VE İŞGÜCÜ HAREKETLERİ………………..………………
2
İTHALAT – İHRACAT VE DIŞ TİCARET AÇIĞI………………………………………
3
TURİZM GELİRİ ve GİDERİ………………………………………………………………
4
TÜKETİCİ FİYATLARI ENDEKSİ (TÜFE)………………………………………………
5
ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ (ÜFE)…………………………………………………………
5
GRAFİKLER
Grafik 1 : Dış Ticaret Grafiği……………………….……………………………………
TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU
4
1
EKONOMİK RAPOR – EYLÜL 2013
Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH)
 Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) değeri sabit fiyatlarla %4,4 arttı.
 Üretim yöntemiyle gayri safi yurtiçi hasıla tahmininde, 2013 yılı ikinci üç aylık
çeyreği bir önceki yılın aynı çeyreğine göre sabit fiyatlarla %4,4’lük artışla 30 145
Milyon TL oldu.
 Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) değeri cari fiyatlarla %10,2 arttı
 Üretim yöntemiyle gayri safi yurtiçi hasıla tahmininde, 2013 yılı ikinci üç aylık
çeyreği bir önceki yılın aynı çeyreğine göre cari fiyatlarla %10,2’lik artışla 385 113
Milyon TL oldu.
 İmalat sanayi, 2013 yılı ikinci üç aylık çeyreğinde cari fiyatlarla %5,7’lik artışla 61
414 Milyon TL, sabit fiyatlarla %3,4’lük artışla 7 733 Milyon TL oldu.
 Mali aracı kuruluşlar, 2013 yılı ikinci üç aylık çeyreğinde cari fiyatlarla %24,7’lik
artışla 13 657 Milyon TL, sabit fiyatlarla %8,5’lik artışla 3 463 Milyon TL oldu.
 GSYH 2012 yılında cari fiyatlarla 1 415 786 Milyon TL oldu
 GSYH değeri 2012 yılında cari fiyatlarla %9,1’lik artışla 1 415 786 Milyon TL, sabit
fiyatlarla %2,2’lik artışla 117 675 Milyon TL oldu.
 Kişi başına gayri safi yurtiçi hasıla değeri 2012 yılında cari fiyatlarla 18 914 TL, ABD
doları cinsinden 10 497 Dolar olarak hesaplandı.
 Takvim etkisinden arındırılmış sabit fiyatlarla GSYH 2013 yılı ikinci üç aylık çeyreği
bir önceki yılın aynı çeyreğine göre %4,1’lik artış gösterirken, mevsim ve takvim
etkilerinden arındırılmış GSYH değeri bir önceki çeyreğe göre %2,1 oldu.
İstihdam – İşsizlik ve İşgücü Hareketleri
 İşsizlik oranı %9,8 seviyesinde gerçekleşti.
 Türkiye genelinde işsiz sayısı 2013 yılı Ağustos döneminde geçen yılın aynı
dönemine göre 361 bin kişi artarak 2 milyon 806 bin kişiye yükseldi. İşsizlik oranı
ise 1 puanlık artış ile %9,8 seviyesinde gerçekleşti. Tarım dışı işsizlik oranı 1
puanlık artış ile %12,3, 15-24 yaş grubunu içeren genç işsizlik oranı ise 1,5 puanlık
artış ile %18,7 oldu.
 İstihdam edilenler 593 bin kişi arttı. İstihdam oranı %46,6 olarak gerçekleşti.
 İstihdam edilenlerin sayısı 2013 yılı Ağustos döneminde, bir önceki yılın aynı
dönemine göre 593 bin kişi artarak 25 milyon 960 bin kişiye yükseldi. Bu dönemde,
tarım sektöründe çalışan sayısı 53 bin kişi azalırken, tarım dışı sektörlerde çalışan
sayısı 646 bin kişi arttı.
 İstihdam edilenlerin %25,1’i tarım, %19,1’i sanayi, %7,2’si inşaat, %48,6’sı ise
hizmetler sektöründe yer aldı. Önceki yılın aynı dönemi ile karşılaştırıldığında
hizmet sektörünün istihdam edilenler içindeki payı 0,6 puan, sanayi sektörünün
payı 0,4 puan artarken, tarım sektörünün payı 0,8 puan, inşaat sektörünün payı 0,3
puan azaldı.
 İstihdam edilenlerin oranı, bir önceki yılın aynı dönemine göre 0,3 puanlık artış
göstererek %46,3’den %46,6’a yükseldi.
 İşgücüne katılma oranı %51,6 olarak gerçekleşti.
 Türkiye genelinde işgücüne katılma oranı, 2013 yılı Ağustos döneminde bir önceki
yılın aynı dönemine göre 0,9 puan artarak %51,6 oldu. Aynı dönemler için yapılan
kıyaslamalara göre; erkeklerde işgücüne katılma oranı 0,7 puanlık artışla %72,6,
kadınlarda ise 1,2 puanlık artışla %31,3 olarak gerçekleşti.
2
TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU
EKONOMİK RAPOR – EYLÜL 2013
İthalat – İhracat ve Dış Ticaret Açığı

Ağustos ayında ihracat %12,9, ithalat ise %3.4 azaldı.

Türkiye İstatistik Kurumu ile Gümrük ve Ticaret Bakanlığı işbirliğiyle oluşturulan
geçici dış ticaret verilerine göre; ihracat 2013 yılı Ağustos ayında, 2012 yılının aynı
ayına göre %12,9 azalarak 11 174 milyon dolar, ithalat %3,4 azalarak 18 191
milyon dolar olarak gerçekleşti.

Dış ticaret açığı %17 arttı

Ağustos ayında dış ticaret açığı %17 artarak 5 997 milyon dolardan 7 016 milyon
dolara çıktı.

İhracatın ithalatı karşılama oranı 2012 Ağustos ayında %68,1 iken, 2013 Ağustos
ayında %61,4’e geriledi.

Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre ihracat %0,1 arttı.

Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre; 2013 Ağustos ayında bir
önceki aya göre ihracat %0,1 artarken, ithalat %5,5 azaldı. Takvim etkilerinden
arındırılmış seriye göre ise; 2013 yılı Ağustos ayında önceki yılın aynı ayına göre
ihracat %9,8 azaldı, ithalat %0,3 arttı.

Avrupa Birliği’ne ihracat %6,8 arttı.

Hırvatistan'ın 1 Temmuz 2013 itibariyle AB'ye üye olması nedeniyle Avrupa Birliği
ülke grubu 28 ülkeyi içerecek şekilde hazırlandı. Önceki yıl verileriyle karşılaştırma
yapılabilmesi için 2013 yılına ve geriye dönük olarak tüm yıllara ilişkin veriler 28
ülkeyi içerecek şekilde revize edildi.

Avrupa Birliği'nin (AB-28) ihracattaki payı 2012 Ağustos ayında %33,7 iken, 2013
Ağustos ayında %41,4’e yükseldi. AB’ye yapılan ihracat, 2012 yılının aynı ayına
göre %6,8 artarak 4 622 milyon dolar olarak gerçekleşti.

En fazla ihracat yapılan ülke Almanya oldu.

Almanya’ya yapılan ihracat 2012 yılı Ağustos ayına göre %4,1 artarak 1 043 milyon
dolar olurken; bu ülkeyi sırasıyla Irak (874 milyon dolar), İngiltere (647 milyon
dolar) ve Rusya Federasyonu (571 milyon dolar) takip etti.

İthalatta ilk sırayı Rusya Federasyonu aldı.

Rusya Federasyonu’ndan yapılan ithalat, geçen yılın aynı ayına göre %3,2 artarak 2
096 milyon dolar olarak gerçekleşti. Bu ülkeyi sırasıyla Çin (1 881 milyon dolar),
Almanya (1 673 milyon dolar) ve İtalya (1 004 milyon dolar) izledi.

İhracatta motorlu kara taşıtları ve aksam parçaları ilk sırada yer aldı.

Fasıllar düzeyinde en büyük ihracat kalemi “motorlu kara taşıtları ve bunların
aksam parçaları” (950 milyon dolar) olurken, bu fasılı; “kazanlar, makinalar,
mekanik cihazlar ve aletler, bunların aksam ve parçaları” (937 milyon dolar), "örme
giyim eşyası ve aksesuarı” (775 milyon dolar) ve “elektrikli makina ve cihazlar, ses
kaydetme verme, televizyon görüntü–ses kaydetme verme cihazları, aksam parça
aksesuarı” (729 milyon dolar) izledi.

İthalatta mineral yakıtlar ve yağlar ilk sırada yer aldı.
TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU
3
EKONOMİK RAPOR – EYLÜL 2013
Grafik 1. Dış Ticaret Grafiği
Dış Ticaret, Ağustos 2012 - 2013
Dış Ticaret, Ocak-Ağustos 2012 - 2013
Turizm Geliri ve Gideri
 Turizm geliri geçen yılın aynı çeyreğine göre %4,7 arttı.
 Turizm geliri Temmuz, Ağustos ve Eylül aylarından oluşan III. çeyrekte bir önceki
yılın aynı çeyreğine göre %4,7 artarak 11 579 173 bin $ oldu. Turizm gelirinin
%79,6’sı yabancı ziyaretçilerden, %20,4’ü ise yurt dışında ikamet eden vatandaş
ziyaretçilerden elde edildi.
 Ziyaretçiler, seyahatlerini kişisel veya paket tur ile organize etmektedirler. Bu
çeyrekte yapılan harcamaların 8 366 686 bin $’ını kişisel harcamalar, 3 212 488 bin
$’ını ise paket tur harcamaları oluşturdu.
 Ziyaretçilerin
kişi
başına
ortalama
harcaması
721
$
oldu
Bu çeyrekte yabancıların ortalama harcaması 667 $, yurtdışında ikamet eden
vatandaşların ortalama harcaması ise 1 001 $ oldu.
 Ziyaretçi
sayısı
geçen
yılın
aynı
çeyreğine
göre
%4
arttı
Ülkemizden çıkış yapan ziyaretçi sayısı 2013 yılı III. çeyreğinde bir önceki yılın aynı
çeyreğine göre %4 artarak 16 057 651 kişi oldu. Bunların 13 716 757’sini
yabancılar, 2 340 894’ünü ise yurt dışında ikamet eden vatandaşlar oluşturdu.
 Turizm
gideri
geçen
yılın
aynı
çeyreğine
göre
%15,4
arttı
Yurt içinde ikamet edip başka ülkeleri ziyaret eden vatandaşlarımızın
harcamalarından oluşan turizm gideri, geçen yılın aynı çeyreğine göre %15,4
artarak 1 224 441 bin $ oldu. Bunun 1 065 100 bin $’ını kişisel, 159 341 bin $’ını
ise paket tur harcamaları oluşturdu.
 Yurt dışını ziyaret eden vatandaş sayısı 2012 yılı III. çeyreğine göre %49,9 arttı
 Bu çeyrekte yurt dışını ziyaret eden vatandaş sayısı bir önceki yılın aynı çeyreğine
göre %49,9 artarak 2 067 830 kişi oldu. Bunların kişi başı ortalama harcaması 592
$ olarak gerçekleşti.
TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU
4
EKONOMİK RAPOR – EYLÜL 2013
Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE)
 Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE) aylık %0,77 arttı.
 TÜFE’de (2003=100) 2013 yılı Eylül ayında bir önceki aya göre %0,77, bir önceki
yılın Aralık ayına göre %5,01, bir önceki yılın aynı ayına göre %7,88 ve on iki aylık
ortalamalara göre %7,32 artış gerçekleşti.
 Aylık en yüksek artış %2,52 ile eğitim grubunda gerçekleşti.
 Ana harcama grupları itibariyle 2013 yılı Eylül ayında endekste yer alan gruplardan
ulaştırmada %1,99, lokanta ve otellerde %1,48, çeşitli mal ve hizmetlerde %0,94,
ev eşyasında %0,77 artış gerçekleşti.
 Aylık düşüş gösteren tek grup %2,28 ile giyim ve ayakkabı oldu.
 Ana harcama grupları itibariyle 2013 yılı Eylül ayında endekste yer alan gruplardan
sadece giyim ve ayakkabı grubunda % 2,28 oranında düşüş gerçekleşti.
 Yıllık en yüksek artış %15,69 ile alkollü içecekler ve tütün grubunda
gerçekleşti.
 TÜFE’de, bir önceki yılın aynı ayına göre eğitim (%10,14), ulaştırma (%9,16),
lokanta ve oteller (%9,13), gıda ve alkolsüz içecekler (%8,73) artışın yüksek
olduğu diğer ana harcama gruplarıdır.
 Aylık en yüksek artış %1,09 ile TR10 (İstanbul)’da oldu.
Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE)
 Üretici Fiyatları Endeksi aylık %0,88 arttı.
 Üretici Fiyatları Endeksi (ÜFE), 2013 yılı Eylül ayında bir önceki aya göre %0,88, bir
önceki yılın Aralık ayına göre %4,43, bir önceki yılın aynı ayına göre %6,23 ve on
iki aylık ortalamalara göre %3,58 artış gösterdi.
 Aylık değişim; tarımda %-2,78, sanayide %1,58 olarak gerçekleşti.
 Tarım sektörü endeksinde, bir önceki yılın Aralık ayına göre %0,36, bir önceki yılın
aynı ayına göre %3,66 ve on iki aylık ortalamalara göre %2,17 düşüş gerçekleşti.
Sanayi sektörü endeksinde ise bir önceki yılın Aralık ayına göre %5,37, bir önceki
yılın aynı ayına göre %8,26 ve on iki aylık ortalamalara göre %4,77 artış
gerçekleşti.
 Sanayide en yüksek aylık artış kok kömürü ve rafine petrol ürünlerindedir.
 Sanayinin üç sektörünün bir önceki aya göre değişimleri; madencilik ve taşocakçılığı
sektöründe %1,78, imalat sanayi sektöründe %1,48, elektrik, gaz ve su sektöründe
%2,58 artış olarak gerçekleşti.
 Bir önceki aya göre endekslerin en fazla artış gösterdiği alt sektörler; kok kömürü
ve rafine edilmiş petrol ürünleri (%6,10), büro makineleri imalatı (%3,49), ham
petrol ve doğalgaz çıkarımı (%3,38) alt sektörleridir. Buna karşılık tıbbi, hassas ve
optik aletler imalatı (%-1,45), basım ve yayım (%-0,81), ağaç ve mantar ürünleri
imalatı (%-0,71) bir ay önceye göre endekslerin en fazla gerilediği alt sektörler
oldu.
TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU
5