iran-abd iddiaları hakem mahkemesi

Konferans Bildiri Özetleri
ULUSLARARASI HUKUKTA DİSİPLİNLERARASI İŞBİRLİĞİNE
ÖNEMLİ BİR ÖRNEK: İRAN-ABD İDDİALARI HAKEM MAHKEMESİ
Yard.Doç.Dr. Beyza ÖZTURANLI*
Uluslararası tahkim, özellikle 20. yüzyılın sonlarına doğru uluslararası ticaret hukuku uygulamasının hakimiyeti altına girmiş ve literatürde uluslararası kamu hukuku tahkimine neredeyse rastlanamaz hale gelmiştir. Oysa her iki disiplinin kendi sınırları içerisindeki tahkim uygulaması arasında
ne gibi bir ayrım olduğu hususu da net olarak ortaya konulmamıştır. Bu anlamda İran-ABD İddiaları
Hakem Mahkemesi, kuruluşu, yargılama usulü ve kararları bakımından, uluslararası tahkimin, günümüz uluslararası kamu hukuku ve uluslararası özel hukuktaki görünümünü ve bu iki alanın işbirliğini
gösteren, bu yönleriyle dikkat çekmeye değer, önemli bir örnektir.
Kasım 1979’da İran ve ABD arasında gelişen, Tahran’da bulunan ABD büyükelçiliğinin basılması ve elçilik personelinin rehin alınması olayları ile başlayan, ardından ABD hükümetinin, İran
vatandaşlarına ait malvarlıklarına el koyması ve ticari ilişkilerin durdurulmasına yönelik biz dizi yaptırımı devreye sokmasıyla şiddetlenen uyuşmazlık, Cezayir’in arabuluculuğunda kabul edilen Bildiriler ile Ocak 1981’de çözüm aşamasına taşınmıştır.
İki egemen devlet arasında, önemli ulusal menfaatleri ihtiva eden çok boyutlu bir uyuşmazlığın, uluslararası kamu hukuku enstrümanlarıyla kurulan bir uluslararası mahkeme tarafından, uluslararası özel hukuk kişilerine ve özel hukuka ilişkin iddiaları da içerecek şekilde çözüme kavuşturulması, uyuşmazlıkların barışçıl çözümü bakımından olumlu bir adım olduğu kadar, kamu hukukunun
ve özel hukukun tahkim alanındaki işbirliğini de göstermektedir.
* Bartın Üniversitesi, İktisadi İdari Bilimler Fakültesi, Siyaset Bilimi Kamu Yönetimi Bölümü, Öğretim Üyesi
99