26Kasım 1927 Programı

1
T-
CUMHURİYET
SAYFA
5 . 5 , *2. o *
H ABERLER
Türkiye
radyoları 75 yaşında
İstanbul Radyosu yayınma
6 Mayıs 1927’de spiker
Sadullah Gazi Evranoz’un
tarihi anonsuyla başladı
Radyonun yayınlan Türk Telsiz Te­
lefon Anonim Şirketi (TTTAŞ) tara­
fından PTT adına yapılıyordu. Şirket
bu amaçla 8 Eylül 1926 tarihinde hü­
kümetle on yıllık sözleşme imzala­
mıştı.
İstanbul Radyosu’nun ilk dönem
programlan önceleri haftada üç gün­
dü ve akşamlan yapılıyordu. Radyo­
nun sanatçı kadrosu da keman, klar­
net, kanun, ut ve iki okuyucudan olu­
şuyordu. TTTAŞ’nin hükümetle im­
zaladığı on yıllık sözleşmenin süresi
1936 yılında bitti. Bunun üzerine İs­
tanbul Radyosu’nun birinci dönem
yayınlan sona erdi.
Ancak Atatürk’ün 1936 yılında Meclis’i açış nutkunda radyo yayınlan ko­
nusuna değinmesi ve radyoculuğun
devlet eliyle yürütülmesini dilemesi
hükümeti harekete geçirdi. Ve aynı
yıl bugünkü Ankara Radyosu binası­
nın temeli atıldı. Ankara Radyosu
cumhuriyetin on beşinci yıldönümün­
de, 28 Ekiml938 tarihinde dönemin
Nafia Bakanı Ali Çetinkaya’nın ko­
nuşmasıyla yayma başladı.
İSKENDER ÖZSOY
Tarih 6 Mayıs 1927.
İstanbul’daki radyo alıcılarından
spiker Sadullah Gazi Evranoz’un şu
anonsu duyulmaktadır: “Allo... Allo... Muhterem samîin. Burası İstan­
bul Telsiz Telefonu. 1200 metre tûlu m evç, 250 kilosaykıl. Bugünkü
tecrübe neşriyatımıza başlıyoruz.”
İşte İstanbul Radyosu 75 yıl önce ya­
yınına bu tarihi anonsla başlamıştı.
İnsanlık tarihinin sayılı önemli icat­
larından sesin bir yerden başka yere
nakline dayanan radyo yayınlan dün­
yada ilk kez 1920 yılında ABD’de,
ertesi yıl da Fransa'nın başkenti Pa­
ris’te başladı. Uygur Kocabaşoğlu,
1980 yılında Ankara Üniversitesi Si­
yasal Bilgiler Fakültesi Yayınlan ara­
sında çıkan Şirket Telsizinden Devlet
Radyosuna adlı kitabında Türkiye’de
ilk radyo yayın deneylerinin 19211923 yıllan arasında yapıldığına işa­
ret ediyor. Adı geçen kitaptan, 1945
yılında Basın Yayın Genel Müdürü
olan N edim Veysel tik in ’in Türki­
ye’de radyonun ilk kez denenişini şöy­
le anlattığını öğreniyoruz:
“22 yıl önceki hatıralarımı yokluyorum . G özlerim in önünde şu
manzara canlanıyor:
Eski İstanbul Darülfûnunu’nun
konferans salonundayız. Orada yer­
li ve yabancı büyük bir davetli ka­
labalığı toplanmıştır. Salonun pen­
cereye yakın bir köşesine, geniş bir
masa üzerine iri boyda bir sandık
büyüklüğünde simsiyah bir alet yer­
leştirilmiştir. Üzerinde, yanında yi­
ne en iri boydan trombonları andı­
ran siyah hoparlörler görüyoruz.
İzahatı heyecanla dinliyoruz. Tec­
rübeyi heyecanla bekliyoruz. Zira
hem en iki adım ötesindeki Y üksek
Muallim Mektebi’nden müzikli rad­
yo neşriyatı yapılacaktır. Hoparlör­
lerden cızırtılarla çıkan ses hâlâ kulaklanmdadır. Bu ilk tecrübede da­
ha çok parazit dinlemiştik.”
İlk İstanbul Radyosu’nda görev alanlardan bazdan. Arka sıra soldan sağa: Udi Nevres Bey, tamburi Refik Fersan,
Ali Rıza ŞengeL Mesut Cemil ve Selâhattin Demircioğlu. Oturanlar soldan sağa: Udi Hayriye Örs, kanuni Vecihe
Daryal ve kemençeci Ruşen Ferit Kam. (Fotoğraf: İstanbul Radyosu, Andar/Yaşantdar adlı kitaptan)
Ney ile zeybek şarkısı
Aynı konu “ İstanbul R adyosu,
Anıİar/Yaşantılar” adlı kitapta Ay­
han D inç’in satırlarıyla şöyle aktarı­
lıyor:
“Öğretmen Okulu’nun kimya öğ­
retmeni Rüştü Bey (Uzel) başların­
da olm ak üzere birkaç öğrenci de­
nem e yayını gerçekleştirm ek için
hazırlık yapm aktadır. Tarih 19 M art
1923’tür. Henüz cumhuriyet ilan edilmemiş­
tir. Öğretmen O kulu’nun bodrum unda ar­
tık son deneme yapılacaktır, tik radyo ya­
yını davetliler ve basın huzurunda gerçek­
leştirilmeye hazırdır...”
Bu deneme İstanbul Üniversitesi’nde de
dinlenir. Deneme 20 Mart 1923 tarihli Tevhid-i Efkâr gazetesinde şöyle yer alır:
“ Şehrim izde telsiz telefon tecrübeleri.
Berlin, Paris, M oskova’daki konserleri İs­
tanbul’dan da dinleyebilecek m iyiz? Darülmuallimin muallimlerimizden Rüştü Bey
Nâzım ve radyo
tutkusu
26 Kasım 1927
Programı
19.00 - Stüdyo
N âzım
eroVûomao / "'¿“ ’" "a I ben de edibe,
r"«" 1' İ K i a Ç m an .n .. Yani /
yaşında bir ra y
/ i nsanlann
illetimiz radyoma1 ^
n dört
seslerini dhdljçrjm '
^ /
bucağından bana
‘ / yaptıkları
Onlarla alâk* T değî / bunları nasıl
işler u m u r u m ^ e ^ ^ ,
ldilde.
bütüuşarkılarm f
Adam
İnsan Manzaraları- s a y t a ^
Yayınlan, İstanbul 199/)-
Musiki Heyeti’nden
Şevkefza faslı
1930 - Esham ve
tahvilat borsası
haberleri
19.40 - Telsiz
? n w °n-?rkestrası
20.10Telsiz
Telefon Musiki
Heyeti
20.50 - Anadolu
Ajansı haberleri
t?
— <_j
21.00- Telsiz
^f'ftolann ilk
Orkestrası
ef°n ^ S a d u l l a h
2 1.30 - Teganni
Ga2,E™ .oz.
fApostolditarafmdM)
bir aydan beri İstanbul halkına dahi Avru­
p a’da ve A m erika’da birdenbire fevkalade
taam m üm eden telsiz telefon hakkında bir
fikir verebilmek için tecrübeler yapmakta­
dır. Dün Darülmuallimin konferans salonun­
da bir nutuk, ney ile çabnan bir zeybek şar­
kısı terennümatı, Darülfünun’dan vazıh bir
surette dinlenebilmiştir...”
kasım ayında 1554 metreden Ankara Radyo­
su yayma başladı. Ankara Radyosu’nun beş
kilovatlık vericisi Babarahmanlar’daydı (Bu­
günkü Telsizler). 1927 yılında dünyada 123,
Türkiye’de iki radyo istasyonu vardı.
Bu denemelerden dört yıl sonra Türkiye,
ilk düzenli radyo yayınlarım başlatarak bu ko­
nuda dünyanın pek çok ülkesinden önce dav­
randı. Oysa dünyada ticari radyo yayınlan
başlayalı henüz yedi yıl olmuştur. Aynı yılın
Bir zamanlar ülkemizin dünyaya açılan tek
penceresi olan İstanbul Radyosu’nun ilk stüd­
yosu Sirkeci’deki Büyük Postane’nin üstün­
de, beş kilovatlık vericisi de Eyüp’ün Osma­
niye (bugünkü Hasdal) köyündeydi.
Dünyaya açılan pencere
İkinci ve üçüncü dönem
İstanbul da radyo yayınları için bü­
yük önem taşıyordu. Halk, radyo ya­
yınlarının yeniden başlaması yolun­
da hükümete baskı yapıyordu. Baskı­
ların artması üzerine PTT, eldeki teç­
hizatla Beyoğlu Parmakkapı Sokağı’ndaki Ambassador Oteli’nin iki
katını kiralar ve 1936’da İstanbul Rad­
yosu yeniden yayına geçer. Buradaki
yayın 1938 yılma kadar sürer.
Ülke ikinci Dünya Savaşı’nın olum­
suzluklarını yaşamaktadır ve olup bi­
tenden haberdar olmak istemektedir.
Bu konudaki tek kaynak Ankara Rad­
yosu’dur. Yurdun büyük bir bölümü
Ankara Radyosu’nu dinlemektedir.
Ama bu yayınlar İstanbul’a net ulaş­
maz. Bunun üzerine İstanbul Radyo­
su üçüncü yayın dönemine başlar.
Yer bu kez Galatasaray Postanesi’nin ikinci katıdır. Radyo 1 Haziran
1943’te deneme yayınlarına başlar.
İstanbul Radyosu’nun üçüncü yayın
dönemi, teknik eksikliklerin giderilememesi sonucu 31 Mart 1944 akşa­
mı sona erer. 1945 yılına gelindiğin­
de bugünkü İstanbul Radyosu’nun te­
meli atılır.
İstanbul Radyosu ilk deneme ya­
yınlarını 4-6 Haziran tarihleri arasın­
da Avrupa Güreş Şampiyonası’nda
yapar, ilk naklen güreş yayınını Eşref Şefik
anlatır. Üç günlük deneme yayını başarılı ge­
çince Basın Yayın Genel Müdürlüğü hazırlık­
larını hızlandırır ve kadrolaşma aşamasına ge­
çilir. Radyoya müdür olarak Haşan Refik Ertuğ atanır. 1 Eylül 1949’da resmen deneme ya­
yınlarına başlanır ve nihayet 19 Kasım 1949 ’da
düzenli yayınlara geçilir.
O gün saat 19.00’da yaym istiklal Marşı’yla
açılır. Spiker Selahattin K üçük açılışı yapar
ve sonra dönemin Cumhurbaşkanı İsmet tnön ü ’nün plağa kaydedilmiş konuşması yayım­
lanır.
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği
Taha Toros Arşivi
*
0
0
1
5
0
4
9
4
5
0
0
6
*