D02533s8y2006.pdf 13.02.2010 17:33:30 Page 208 (1, 2) islam Hukuku Araştırmaları-Dergisi, sy.8, 2006, s.413-415 SEYYiD MUHAMMED HATEMi, islAM DÜNYASINDA TARiH VE YENiLEŞME ANLAYlŞlNlN YENiDEN GÖZDEN GEÇiRiLMESI' {13 KAsiM 2006-TüRKiYE DiYANET VAKFI · isLAM ARAşTtRrvWARt MERKEZi) isrANBUL ll Necmettin KIZILKAYA* Eski İran Devlet Başkanı Hatemi. bağrında sonı taşımayan, sonı sorbilmeyen bir toplumun düşüncesi de olmaz, tefekkürden malımın olan. kimsenin hayatı, sürekli kendisinin dışındaki dalgalanmaların ve değiş­ kenierin etkisi altında olacaktır diyerek konuşmasına başladı. Müslümanların medeniyeti ile bugünkü yaşantıları arasına Batı medeniyeti diye .anılan fenomenin girmesi olumlu kazanımlara yol açınakla birlikte olumsuz etkileri de çokça olmuştur. Batı düşüncesinin ve uygarlığının temellerini ve sonuçlarını adil bir şekilde tanımak ve islam dünyasının kapasitesinden haberdar olmak için çareler aranması gerekir. Ancak bu şekilde içinde yaşadığımız zamandan ve onun gereklerinden haberdar olup geleeckle ilgili seçim yapabilme gücüne ulaşabiliriz. Hatemi konuşmasında bu zonınluluğun iki farklı yüzüne değindi. masını Birincisi: Müslümanların kendi geçmişlerine ve dünyalarına ilişkin yeni ve eleştirel bir anlayışa ihtiyaçları vardır ve bu anlayış öyle -olmalı ki hem islam dünyasının bugünkü hem de yarınki yaşantısı için yol açabilmelidir. Doğu ve Batı tarih boyunca sayısız temaslar ve çatışmalar içinde olmuştur. Doğu ile Batı kültürleri arasındaki alışveriş için gerekli ortamı siyasi, askeri ve iktisadi ilişkilerin bizzat kendisi sağlamıştır.· Batının dünyaya ilişkin etnosentrik yonımıarı geçmişin doğnı bir şekilde algılanmasının önündeki en büyük engeli oluşturmaktadır. Onları bu bakış açısı neticesinde dünya, Batılı dünya ve Batılı olmayan geri kalmış dünya olarak bölündü. Bu da batılı politikacıya kendi egemenliğini her ne pahasına olursa olsun başkasına dayatma hakkını veriyordu. Sömürgecilik fenarneni de buradan kaynaklandı ve bu bağlamda gelişme kaydetti. Batının endüstriyel ve bilimsel gelişimi de bu yaklaşımı hızlandırdı. Bu bakış açısına göre Batı mükemmel bir tarihe ve liberal demokrasiye sahiptir, bunun en seçkin merkezi de Amerika'dır öyleyse Selçuk Ünv. Sosyal Bil. Enst. İslam Hukuku Doktora Öğrencisi, [email protected]. D02533s8y2006.pdf 13.02.2010 17:33:30 Page 209 (1, 1) 414 Necmettin KIZILKAYA insanlığın Amerikan yaşam kriterlerine boyun eğmekten başka bir çaresi yoktur. Bu da özgürlüğü savunma bahanesiyle başka toplurnlara saldırmaya . zemin hazırlamıştır. İkincisi: Biz bugün günümüz sorunlan için yeni bir anlayışa ve modern dünyada yeni temellere ve yöntemlere ulaşmak zorundayız. islam dünyası, bir taraftan geleneği olumsuzlayan ve Batı'ya yüzeysel bakan kesimle modernliği mutlak bir biçimde olumsuzlayan ve donukluğa eğilimli iki bağnaz· kutup yerine kendi tarihsel durumuyla uyumlu bir modernliğe gereksinim duymaktadır. Ancak .bu şekilde geleneğin asil· kaynaklanna bağlı kalarak · ilerleme ve terakkiden yararlanabiliriz. İslam dünyası ancak bu bakış açısıyla ruh iklimini yadsıyan ve beden iklimine dalan Batı uygarlığının eksikliklerinden ve olumsuz yönlerinden kendini koruyabilir. İslam'ın manevi ve irfani değerlerine dayanarak Modern dünyada da Hz. Peygamber'in buyurduğu "İslam üstündür ona üstün gelinmez" hakikatini hayata geçirebiliriz. Daha sonra Hatemi günümüz dünyasının katedilen ileriemelere rağmen verici bir durum içinde olduğunu, bunun da bütün iyilikseverlerin zihinlerini meşgul ettiğini belirtti. İşte bu ortak endişe dünyanın doğusunu ve batısını tehdit eden bu bulırandan çıkma yönünde diyalog ve karşılıklı anlayış zeminini hazırlamıştır. . Böylesi bir atmosferde medeniyetler arası diyalog günümüz insanı için yol gösterici olabilir. Medeniyetlerin savaşlarda ve kanlı çatışmaların ortasında bile huzur ve sükunet içinde verimli mübadeleler gerçekleştirdiklerine tarih açık bir tanıktır. endişe Hiçbir din insanın entelektüalizmine, onuruna ve haklarına İslam kadar vurgu yapmamıştır. Medeniyet beşeri bir husus olduğu için ben İslam medeniyetinden bahsederken İslam'ın bağrında gizlenmiş, zamanın ve mekanın üstünde olan değerleri kastediyorum diyen Hatemi, bu değerlerin yeniden tanınması ve tanıtılmasına vurguda bulundu. Çünkü bir zamanlar parlak islam medeniyetinin ortaya çıkmasına kaynaklık eden o değerler bugün de yüce bir medeniyetin ortaya çıkmasına kaynaklık edebilirler. Hatemi konuşmasını şu şekilde bitirdi: insan dağuyu simgeleyen ruh simgeleyen aklın buluştuğu yerdir. Ancak diyalogla bu buluşma noktasını görebilir ve onu öne çıkarabilir ve Doğuyla Batının aynı ölçüde• muzdarip olduğu halihazırdaki yıkıcı kabustan kurtarabiliriz. İslam dünyasında dinimiz ve kültürümüzle örtüşen bir .modernliği kuracak olan bu yakla- ve batıyı şımdır. Sorular kısmında ise üç soru soruldu: İran toplumunda ve batıda· İslam ve 'demokrasi ile ilgili görüşlerine ne tür tepkiler aldığına dair soruya görüş­ lerinin gerek İslam dü~yasında gerekse Batıda fosilleşmemiş 'zihinler tarafın­ dan kabul gÇ>rdüğü şeklinde cevap verdi. Demokrasi ile Şia'daki mehdi inancını nasıl bağdaştırdığına dair soruya ise şu şekilde cevap verdi: Demokrasi bir yaşam tarzıdır ve demokrasinin D02533s8y2006.pdf 13.02.2010 17:33:30 Page 209 (1, 2) . islam Dünyasında Tarih ve Yenileşme .... 415 birtakım temel taşıları vardır; bunlar varsa demokrasi var yoksa demokrasi yoktur. Bu temel taşların birincisi iktidar halkın isteği ve iradesi üzerine kurulur. İkincisi toplum hükümeti ve iktidarı denetleme.yetkisine sahiptir. Tarih boyuncu İslam'ın asıl mecrasından sapmasından sonra Şii ekolünün de·mokrasiyle uyum içinde yaşayabileceği bir gerçektir. Mehdilik inancına gelince bu bir felsefedir. Bütün dinler (bütün Müslümanlar, Yahudiler ve Hıristi­ yanlar) ve İslam mezhepleri bu konuda ortak bir görüşe sahiptirler ve Mehdinin gelmediğine bundan .sonra geleceğine inanırlar. Mehdilik olmadan dinin gerçekleşmesi de mümkün değildir. Ancak şu anda Mehdi aramızda olmadı­ ğına göre kendi başımızın çaresine bakmalı ve birbirimize yardımcı olmalıyız. Son olarak Filistin meselesinin Doğu Batı ilişkilerindeki yeri ile ilgili sorulunca Müslümanların antisemitist olmadığını, antisemitizmin modem batı dünyasının bir fenarneni olduğunu kaydettikten sonra Filistin meselesinin tamamen siyasi bir mesele olduğunu ve kökünün sömiirgeciliğe dayandığını ifade etti. Bütün herkesin Filistin halkının kendi tercihine saygı duyması gerektiğini ve Amerikan politikalarının dünyayı radikalizme doğru itmekte olduğunu belirterek konuşmasına son verdi. görüşü