İsveç Ülke Etüdü

BOSNA VE HERSEK
ÜLKE RAPORU
Eylül 2013
Y.U.
AB VE ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ ŞUBESİ
AVRUPA BİRLİĞİ VE ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ ŞUBESİ
2
AVRUPA BİRLİĞİ VE ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ ŞUBESİ
GENEL BİLGİLER
Resmi Adı
: Bosna ve Hersek Cumhuriyeti
Yönetim Şekli
: Cumhuriyet
(İki
bölgeli:
Bosna
ve
Hersek
Federasyonu ve Sırp Cumhuriyeti)
Coğrafi Konumu
: Ülkenin
kuzeyinde
ve
batısında
Hırvatistan,
güneydoğusunda Karadağ, doğusunda ise Sırbistan
yer almaktadır.
Zaman Ayarı - GMT
: GMT’den 1 saat ileridir.
Zaman Ayarı - Türkiye
: Türkiye’den 1 saat geridir.
Yüzölçümü
: 51.197 km2
Başkent
: Saraybosna
Önemli Şehirleri
: Tuzla, Banja Luka, Prijedor, Zenica, Mostar, Zvornik,
Gorazde, Trebinje, Foca, Modrica, Bosanski Novi,
Bosanska Dubica, Kladani
İklimi
: En sıcak ayı Temmuz 18-23oC. En soğuk ayı Aralık 0-
2oC’dir. Ortalama yağış oranı 110-150 mm’dir.
Resmi Dil
: Boşnakça, Hırvatça, Sırpça.
Ticari Dil
: İngilizce
Din
: Müslüman (%40), Hıristiyan (%46),
Diğer dinler (%10)
Üyelikler
: Birleşmiş Milletler, Dünya Bankası, Avrupa Güvenlik ve
İşbirliği Örgütü (OSCE), Avrupa Konseyi, Uluslararası
Para Fonu (IMF), Bölgesel İşbirliği Konseyi (RCC), Avrupa
Yeniden
Yapılanma
ve
Kalkınma
Güneydoğu Avrupa İstikrar Paktı
3
Bankası
(EBRD),
AVRUPA BİRLİĞİ VE ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ ŞUBESİ
I.
DEMOGRAFİK GÖSTERGELER
Nüfus
3,8 milyon (2012)
Nüfus Yoğunluğu
15–64 Yaşın Nüfusa
Oranı
Internet Kullanıcıları
75,3 kişi/km2
%68,2
65,4
(%)
Gelir Grubu
Beklenen Yaşam
Süresi
CO2 Emisyonu
(kişibaşı metrik ton)
İşgücü
İşsizliğin toplam
işgücüne oranı
Üst Orta Gelir
76 Yıl
(OECD Ort: 80,4)
8 (2012)
(OECD Ort: 11,1)
1,5 milyon
% 27,6
Dünya Bankası (09.09.2013)
II. EKONOMİK GÖSTERGELER
YILLAR
Gayri Safi Yurtiçi Hasıla
(Milyar ABD $) (GDP)
Gayri Safi Yurtiçi Hasıla
Dünya Sıralaması
Kişi Başı Yurtiçi GSYH
(ABD Doları)
Reel GSYİH Büyüme Hızı
(%)
Enflasyon (Tüketici
Fiyatlarıyla)
Para Birimi = Bosnian
Mark (BAM)
2010
2011
2012
16,8
18,2
17,0
105
105
105
4.362
4.752
4.447
0,7
1,3
-0,7
% 2,2
% 3,7
% 2,0
1 BAM
= 1,38 TL
Dünya Bankası (09.09.2013)
4
AVRUPA BİRLİĞİ VE ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ ŞUBESİ
III. BİR BAKIŞTA BOSNA VE HERSEK
- Sektörlerin Gayri Safi Yurtiçi Hasılaya Katma Değer Oranı (%) (2012 verileri)
Tarım:
8
Sanayi:
25
Hizmetler:
67
Kaynak: Dünya Bankası (09.09.2013)
IV. DIŞ TİCARETİ
BOSNA VE HERSEK’İN DIŞ TİCARETİ (Mallar ve Hizmetler)
(Milyar ABD Doları)
Yıllar
İhracatı
İthalatı
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2,5
3,2
3,5
4,5
6,6
7,6
5,4
6,0
7,6
7,5
6,9
7,8
7,8
8,2
12,2
14,4
9,3
9,4
11,7
11,4
Ticaret
Hacmi
9,4
11
11,3
12,7
18,8
22
14,7
15,4
19,3
18,9
Ticaret Dengesi
-4,4
-4,6
-4,3
-3,7
-5,6
-6,8
-3,9
-3,4
-4,1
-3,9
Dünya Bankası (09.09.2013)
Başlıca İhracat Yaptığı
Ülkeler (2012)
Başlıca İthalat Yaptığı
Ülkeler (2012)
Başlıca İhraç Ürünleri
(2012)
Başlıca İthal Ürünleri (2012)
Almanya, Hırvatistan, Sırbistan, İtalya, Slovenya,
Avusturya, Karadağ, Macaristan, Türkiye, İsviçre
Hırvatistan, Almanya, Rusya, Sırbistan, İtalya,
Slovenya, Çin, ABD, Avusturya, Türkiye
-
Metal
Giyim
Tahta Ürünler
Makine ve Ekipman
Kimyasallar
Yakıt
Gıda
5
AVRUPA BİRLİĞİ VE ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ ŞUBESİ
Kaynak: CIA Factbook
V. TÜRKİYE İLE TİCARİ İLİŞKİLERİ
TÜRKİYE – BOSNA VE HERSEK TİCARİ İLİŞKİLERİ
(Milyon ABD Doları)
Yıllar
2005
Türkiye’nin Türkiye’nin
İhracatı
İthalatı
128,2
15,4
Ticaret
Hacmi
143,6
Ticaret
Dengesi
112,8
2006
150,9
9,4
160,3
141,5
2007
445,2
21,5
466,7
423,7
2008
572,1
24,5
596,7
547,6
2009
226,4
52,1
278,5
174,3
2010
224,4
72,3
296,7
152,1
2011
269,2
90,3
359,5
178,9
2012
251,7
111,6
363,3
140,1
140,7
69,9
210,6
70,8
154,1
80,8
234,9
73,3
2012
(OcakTemmuz)
2013
(OcakTemmuz)
Ticaret dengesi Türkiye açısından değerlendirilmektedir.
Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu
6
AVRUPA BİRLİĞİ VE ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ ŞUBESİ
TÜRKİYE-BOSNA VE HERSEK
DIŞ TİCARETİNİN SEYRİ (Milyon ABD $)
700
600
572
500
445
400
300
226
200
100
128
0
15
2005
151
9
2006
25
22
2007
2008
İhracat
224
269
252
90 112
52
72
2009
2010
2011
2012
İthalat
Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu
2012 Yılında Bosna ve Hersek’in Türkiye’den İthalatındaki Başlıca Ürünler
(ilk 10)
· Plastikten inşaat malzemesi
· Plastikten monofiller, ince ve kalın çubuklar ve profiller (enine kesitinin
en geniş yeri > 1mm)
· Tişörtler, fanilalar, atletler, kaşkorseler ve diğer iç giyim eşyası (örme)
· Dokunmuş halılar ve dokumaya elverişli maddelerden diğer yer
kaplamaları
· Ekmek, pasta, kek, bisküvi ve diğer ekmekçi mamuller, hosti, boş ilaç
kapsülü mühür güllacı, pirinç
· Tedavide veya korunmada kullanılmak üzere hazırlanan ilaçlar
(dozlandırılmış)
· Monitörler ve projektörler, televizyon alıcı cihazları
· Elektrikli su ısıtıcıları, elektro termik cihazlar, ortam ısıtıcıları, saç ve el
kurutucuları, ütüler
· Binek otomobilleri ve esas itibariyle insan taşımak üzere imal edilmiş
diğer motorlu taşıtlar
· Demir veya çelikten elektriksiz merkezi ısıtmaya mahsus radyatör,
motorlu hava püskürtücüler
2012 Yılında Bosna ve Hersek’in Türkiye’ye İhracatındaki Başlıca Ürünler
(ilk 10)
· Dökme demirin, demirin veya çeliğin döküntü ve hurdaları veya bunların
eritilmesi ile elde dilmiş külçeler
7
AVRUPA BİRLİĞİ VE ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ ŞUBESİ
· Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar
· Birincil elyaf (kraft) kağıt ve kartonları (kuşe edilmemiş, sıvanmamış, rulo
veya tabaka halinde)
· Bomba, torpido, mayın, güdümlü mermiler vb harp mühimmatı vb aksam
ve parçaları; fişekler, mermi vs.
· Koyun ve kuzuların ham derileri
· Fitiller, infilak fitilleri, ağızotları veya infilak kapsülleri, ateşleyici
maddeler
· Altın (platin kaplamalı altın dahil) (işlenmemiş veya yarı işlenmiş ya da
pudra halinde)
· Sıvılar için pompalar (ölçü tertibatı olsun olmasın) ve sıvı elevatörleri
· Taşkömürü, linyit ve turbdan elde edilen kok/sömikok, karni kömürü
· Polikarboksilik asitler, anhidritleri, halojenürleri ve türevleri
Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu
VI. YATIRIM İLİŞKİLERİ
Ortak tarihi ve kültürel değerler, pazara girişte ülkemiz firmaları için önemli bir
avantaj olmakla birlikte, Bosna-Hersek’teki Türk yatırımlarının hala yetersiz
olduğu görülmektedir. Bunda ülke pazarının, güçlü firmalarca domine edilmiş
olması ile birlikte Türk yatırımcılar için oldukça küçük kalmasının etkin olduğu
düşünülmektedir (Saraybosna Ticaret Müşavirliği). Bu nedenle de
ihracatçılarımızın, yatırımcılarımızın sadece Bosna-Hersek özelinde değil,
çevre ve komşu ülkeleri düşünerek hareket etmeleri gerekmektedir.
Türkiye, global ekonomik kriz olmasına rağmen, 2009 ve 2010’da BosnaHersek’e yapılan toplam yatırımlarda en fazla dikkati çeken ülke olmuştur.
Bosna-Hersek Merkez Bankası (BHMB) verilerine göre 2010 yılı yatırımlarında
Türkiye, İsviçre ve Almanya’nın ardından 18 milyon euro yatırımla 3. sırada yer
almıştır.
2011 yılı verilerine göre Bosna-Hersek’te bulunan Türk yatırımlarının toplam
miktarı 141 milyon euro olup, bu rakamla Türkiye 9. sırada yer almıştır.
BHMB’nın kesinleşmemiş verilerine göre, 2012 yılının ilk üç çeyreğinde ülkeye
346 milyon euro yatırım gelmiş olup, bunun yaklaşık 7,5 milyon euro’su
Türkiye’den aktarılmıştır.
2009-2012 döneminde Türk yatırımcılar 93 milyon euro yatırım yapmış olup, bu
rakam ülkeye bu dönemde giren yabancı yatırımların % 10’unu
oluşturmaktadır.
Bosna-Hersek Dış Ticaret ve Ekonomi Bakanlığı verilerine göre, 2012’de
Türkiye,
Bosna-Hersek’e
gelen
toplam
yatırımların
%
3,3’ünü
gerçekleştirmiştir.
2011’de ise Türkiye 12,6 milyon euro yatırım ile % 5,7’lik paya sahip olmuştur.
8
AVRUPA BİRLİĞİ VE ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ ŞUBESİ
Türkiye’den gelen yatırımların çoğu imalat sektörüne ilişkindir.
Bosna-Hersek Dış Ticaret ve Ekonomi Bakanlığı verilerine göre ülkeye
Türkiye’den gelen en önemli yatırımlar (Bosna-Hersek Merkez BankasıBHMB);
- Kastomonu Entegre (Natron-Hayat d.o.o. Maglaj, imalat),
- Sodasan (Şişecem Soda Lukavac“ d.o.o. , imalat),
- Ziraat Bankası (Turkish Ziraat Bank Bosnia" d.d. ,bankacılık, finans),
- Seha Sanayi, Yatırım, Dış Ticaret (Seha Sana“ Sanski Most, imalat),
- Elit Dış Ticaret (Elit Foreign Trade" d.o.o. Sarajevo, "DURU" d.o.o. Visoko,
ticaret, imalat),
- Nobel Dış Ticaret (Nobel Lijek“ d.o.o. Sarajevo, ticaret),
- Tema Holding (Tema Ritail BA d.o.o. Sarajevo, ticaret)
- Jinemed (Euromedica“ Sarajevo, hizmet)
İstanbul Menkul Kıymetler Borsası ve Takasbank, Saraybosna Menkul
Kıymetler Borsasının yapısal mülkiyetini yürütmektedirler. Türk-Boşnak
ortaklığında oluşturulan LIVA Group ise, LED lambaları üretecek olan bir
fabrika inşasına başlamıştır.
2012 yılının sonunda, Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası 10 milyon euro
değerinde bir krediyi Kastomonu Entegre (Natron-Hayat d.o.o. Maglaj)’a tahsis
etmiştir. Bu kredi, mevcut tesislerin enerji verimliliğini ve çevre koruma
önlemlerini artırılması için kullanılacaktır.
Saraybosna’da kurulan Burç Üniversitesi ve Uluslararası
Üniversitesi yaklaşık 1500 öğrenciye hizmet vermektedir.
Saraybosna
Türkoil Petrol Ürünleri Sanayi ve Dış Ticaret A.Ş.’nin (TURKOIL d.o.o.
Sarajevo) vaat ettiği yatırımlar 2011 yılında da gerçekleşmemiştir.
THY ve Bosna-Hersek Havayolları arasındaki ortaklık sona ermiştir. Ancak bu
konuda, Tarhan&Tower Havayolları stratejik ortaklık için görüşmeler
yürütmektedir.
Bosna-Hersek’te halen devam eden Türk yatırımlarından bazıları aşağıda
sunulmaktadır (Bosna-Hersek Yatırım Geliştirme Ajansı-FIPA);
- Koridor 5c (Suhodol-Tarçin arası) otoyol inşasını Cengiz Holding
yürütmektedir (kontrat değeri 115 milyon euro’dur).
- Berksan Mühendislik ve Emergal d.o.o Sarajevo ortaklaşa bir proje
geliştirerek Vlaşiç Dağı bölgesine rüzgar çiftliği kurmaktadır.
- Fidan Turizm Şirketi, 2011 yılından bu yana Mostar yakınlarındaki Tekija
Blagaj turistik ve tarihi bölgesinin iyileştirilmesi ve yenilenmesi projesini
yürütmekte, işletmesini üstlenmektedir.
- Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün sağladığı 1,5 milyon euro ile Saraybosna’daki
tarihi İsa Bey Hamam binasının yenilenme çalışmalarına başlanmıştır.
- Türk Hükümetinin sağladığı ve Ziraat Bankası ile BBI Bank’ın uygulayacağı
100 milyon euro değerindeki kredi olanağı, tarım üretimi ve Bosna-Hersek’e
9
AVRUPA BİRLİĞİ VE ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ ŞUBESİ
geri dönen Boşnaklara sağlanacaktır.
- TİKA, 2012 Aralık ayında Gorajde’deki Cantonal Hastanesi’nin yeniden inşası
için 1,4 milyon euro ayırdığını ilan etmiştir.
- Türk yatırımcıların oluşturduğu ve uluslararası kredi kuruluşlarının da
destekleyeceği, Bosna-Hersek genelinde 1000 adet keçi çiftliği oluşturulması
projesi, yakın zamanda hayata geçecektir.
Bosna Hersek’e yapılacak yatırımlar konusunda, aşağıda iletişim bilgileri yer
alan Yatırım Promosyon Ajansı FIPA tarafından çeşitli hizmetler
sunulmaktadır.
FIPA (BiH Yabancı Sermaye Tanıtım Ajansı)
Branilaca Sarajeva 21/III
71000 Sarajevo
Bosnia and Herzegovina
Tel: + 387 33 278 - 080
Fax: + 387 33 278 - 081
E-mail: [email protected]
WEB: www.fipa.gov.ba
Kaynak: T.C. Ekonomi Bakanlığı
VII. TÜRKİYE-BOSNA VE HERSEK ARASINDA SON GELİŞMELER
Son yıllar içerisinde Bosna ve Hersek ile ülkemiz arasında üst düzey ziyaretler
gerçekleştirilmiştir. TBMM Başkanı Cemil Çiçek, Bosna ve Hersek Temsilciler
Meclisi Başkanı Bojo Lyubiç ve Milletler Meclisi Başkanlık Divanı üyeleriyle 15
Nisan 2013 tarihinde Saraybosna’da bir araya gelmiştir. Görüşmede, Türkiye ile
Bosna-Hersek'in NATO, AB ve bölgesel işbirliği konusunda hemfikir olduğunun
altı çizilmiş ve Hırvatistan'ın 1 Temmuz'da AB'ye tam üye olmasıyla BosnaHersek’in artık AB'nin sınır komşusu olacağı belirtilmiştir. Bu bağlamda,
Türkiye'nin desteğinin çok önemli olduğuna da vurgu yapılmıştır.
Bunun yanında, 17 Ekim 2012 tarihinde ise Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu,
Bosna ve Hersek Dışişleri Bakanı Zlatko Lagumdžija ile Ankara’da bir araya
gelerek Bosna ve Hersek’teki son gelişmeler ile karşılıklı işbirliği konusunda
detaylı fikir alışverişinde bulunmuşlardır.
Diğer yandan, iki ülke ilişkilerinin yakın tarihine bakmak gerekirse soğuk savaşın
bitmesi, sonrasında da Yugoslavya Cumhuriyeti’nin dağılmasıyla, Türkiye’nin
Bosna-Hersek’i ilk tanıyan ülkelerden biri olduğu görülmektedir. Aliya
İzzetbegoviç’in önderliğindeki Bosna Hersek’in Sırpların muhalefetine rağmen
bağımsızlık kararı vermesinin ardından Türkiye 6 Şubat 1992 tarihinde BosnaHersek’i resmen tanımıştır. Bağımsızlık kararı ise 29 Şubat 1992’de yapılan
referandum sonucunda %64’le kabul edilmiştir. Nihayetinde Bosna-Hersek 3 Mart
1992’de bağımsızlığını ilan etmiştir. ABD ve AB üye devletleri de Türkiye’nin
ardından 6 Nisan 1992’de Bosna-Hersek’in bağımsızlığını tanımışlardır.
10
AVRUPA BİRLİĞİ VE ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ ŞUBESİ
İki Ülke Arasındaki Önemli Anlaşmalar:
· Ticaret ve Ekonomik İşbirliği Anlaşması
İmza Tarihi ve Yeri: 7 Kasım 1995, İstanbul
Resmi Gazete Tarih/No: 04.10.1996/22777; Karar No: 96/8553
Yürürlük Tarihi: 3 Ocak 1997
· Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması
İmza Tarihi ve Yeri: 21 Ocak 1998, Ankara
Resmi Gazete Tarih/No:04.05.2000/24039; Karar No: 2000/423
(Anlaşmanın onay işlemleri sürdürülmektedir)
· Serbest Ticaret Anlaşması
İmza Tarihi ve Yeri: 3 Temmuz 2002, Ankara
Resmi Gazete Tarih/No:05.07.2003/25099; Karar No: 2003/5490
Yürürlük Tarihi: 1 Temmuz 2003
· Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması
26.06.2003 tarihinde parafe edilmiştir.
Odamız ile Anlaşmalar:
Bosna-Hersek Dış Ticaret Odası ile İşbirliği Protokolü - Mayıs 2005
VIII. TEMSİLCİLİK ADRESLERİ
SARAYBOSNA BÜYÜKELÇİLİĞİ
Adres: HAMDIJE KRESEVLJAKOVICA 5 71000 SARAJEVO BOSNIAHERCEGOVINA
Telefon: 00 387 33 445 260 00 387 33 225 334 00 387 33 443 190
Faks: 00 387 33 267 261
[email protected]
http://saraybosna.be.mfa.gov.tr
Görev Bölgesi: Mostar Başkonsolosluğu görev çevresi hariç tüm Bosna-Hersek
MOSTAR BAŞKONSOLOSLUĞU
Adres: ULICE MALA TEPA 24, 88100 MOSTAR BOSNIA-HERCEGOVINA
Telefon: 00 387 36 551 209
Faks: 00 387 36 552 583
[email protected]
http://mostar.bk.mfa.gov.tr
Görev Bölgesi: Mostar, Livno, Kupres, Prozor - Rama, Konjic, Tomislavgrad,
Posuşje, Grude, Şiroki Brijeg, Ljubuşki, Çitluk, Çapljine, Stolac, Neum , Gornji
Vakuf,Jablanica
IX. FAYDALI BAĞLANTILAR
11
AVRUPA BİRLİĞİ VE ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ ŞUBESİ
T.C. Saraybosna Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği
(http://www.musavirlikler.gov.tr/)
12