Tasarımı, metni ve seslendirmesi Ümit Kıvanç`a ait bu belgeseli, 13
advertisement
Ceren ÖZKAN TÜRK102-13 Ahmet KAYA Tasarımı, metni ve seslendirmesi Ümit Kıvanç’a ait bu belgeseli, 13 Mayıs 2014 tarihinde yaşadığımız Soma faciasından bir hafta sonra bir hocamın önerisi sayesinde izleme fırsatı buldum. O dönemde duyduğum derin acı ve iç karmaşasıyla birlikte benim için çok daha anlamlı olan bu değerli belgeseli unutmam imkânsızdı. Elbette ki bu tür konu ve formdaki belgesellerin veya filmlerin değerlendirilmesini ve anlamlandırılmasını, işlenen konunun yaşanılan dönemin popülaritesi ile doğrudan doğruya eşleştirmem mümkün olmasa da bu durumun değerlendirmedeki katkısının da yadsınamaz olduğu düşüncesindeyim. Belgesel konu itibariyle serbest piyasaya ve yeryüzündeki adaletsizliğe, usulsüzlüklere bir eleştiri niteliği taşıyor. Ceren ÖZKAN TÜRK102-13 Ahmet KAYA İnsanların toplu biçimde yönetilme şekillerinin önceden ve şimdi nasıl yapıldığına karşılaştırmalı olarak yer veren belgeselde aynı zamanda tarihte yaşanmış ancak kitaplarda yer verilmeyen veya sözü geçmeyen pek çok olay da tüm gerçekçiliği ile gözler önüne seriliyor. Bir buçuk yıllık araştırma, birikim ve emeğin sonucu olarak ortaya çıkan bu güzel belgesel dokuz bölümden oluşuyor: Fitness Yolunda, Bronz Çağı, Ateşin Bulunuşu, Halkla İlişkiler Çağı, Yüzde Çağı, Elmas Çağı, Yazının İcadı, Radyo Çağı ve Özgürlük Çağı bu dokuz bölümün sıralamasıyla birlikte verilen isimleri. Bu filmde eski dönemlerden yakın geçmişe kadar yaşanan pek çok olay ve durum Ümit Kıvanç’ın kendine has alaycı anlatımıyla birleşince izleyenler üzerinde etkiyi daha kalıcı kılıyor. Belgeselde anlatıcı olarak Ümit Kıvanç’ın kendi sesini kullanmayı tercih etmiş olması, samimiyeti ve öznelliği belgesel boyunca en üst noktada hissetmemi sağladı. Çünkü belgesel düzen olarak bazı gerçekliklerin Ümit Kıvanç’ın düşünceleriyle beraber aktarılması temeline dayanıyor. Belgeselde dikkatimi çeken ve kesinlikle çok beğendiğim bir diğer ayrıntı ise, ismini aldığı ’16 Tons’ adlı şarkının belirli bölümlerde düzenli olarak izleyiciye farklı müzisyenlerin yorumları ve düzenlemeleriyle birlikte sunulması oldu. Ceren ÖZKAN TÜRK102-13 Ahmet KAYA Bu ayrıntı, belgeselin temasını ve izleyiciye aktarılmak istenen fikri iyiden iyiye pekiştirirken, aynı zamanda maden işçilerini anlatan şarkının zaman içinde ritim değerlerinin değişimi dışında anlamsal değer bazında da ne denli deformasyonlara uğradığını gözler önüne seriyor. Bunların yanı sıra Ümit Kıvanç’ın belgesel boyunca kullandığı metin ve bazı alaycı söylemlerini yerinde bulmakla beraber, bu söylemlerin izleyenleri düşünmeye ve eleştirel bakmaya teşvik ettiğini söylemek mümkün. Anlatımı ve düşünceleri zenginleştirmek ve desteklemek adına Kıvanç, belgeselinde önemli ressamlara ait ve her birinin derin hikâyesi olan tablolara, değerli şairlerin belgeselde değinilen konularla ilgili olarak kendi dönemlerinde yazmış oldukları gözlem ve acılarının da yer aldığı şiirlere, fotoğraflara ve pek çok gravürlere yer vermiş. Belgeselde kullanılan bu öğelerin her biri birbiriyle müthiş bir uyum içinde olma özelliği göstermesiyle birlikte anlatımı bütünleştirmemizi sağlıyor. ve düşünceleri çok güzel yineleyip Ceren ÖZKAN TÜRK102-13 Ahmet KAYA Bu belgeselde anlatılan tarih, Coğrafi keşiflerden günümüze kadar olan sömürgenin tarihidir. Belgeselde anlatılan ve gösterilen, madencilerin eskilerden beri çektiği çiledir. Serbest piyasaya, vicdani yoksunluklara, dayatmalara, insanı değersiz kılmalara, işçilere verilen değere (!), insanların yaşamak durumunda kaldığı sefil hayatlara, çalışma şartlarına bir eleştiridir. Herkesin kesinlikle izlemesi gerektiğini düşündüğüm, bir buçuk saatte hayata, geçmişten gerçekliklere günümüze bakışımızı yaşanılanlara, değiştirecek yansıtılan ve ya da eleştirilerimizi yansıtılamayan daha sağlam yapabilmemize yardımcı olacak bir emek ürünü olan harika bir belgesel 16 Ton. Güçlü kavramsal çerçevesi, tarihsel anlatımıyla ve gözler önüne serdiği gerçek dünyasıyla hayatımızın belli dönemlerinde tekrar tekrar izlememiz ve hatırlamamız gereken bir belgesel 16 Ton. Bu denli önemli gözlemlerin, araştırmaların ve sunumun yer aldığı bu belgeselin yapımının bir Türk yazar, gazeteci ve belgeselciye ait olması ise ayrıca gurur verici… Ceren ÖZKAN TÜRK102-13 Ahmet KAYA Ceren ÖZKAN TÜRK102-13 Ahmet KAYA
