Türk-İslam Seramiklerinin Çağdaş Seramik

SANATTA YETERLİK TEZ ÖZÜ
TÜRK-İSLAM SERAMİKLERİNİN
ÇAĞDAŞ SERAMİK SANATINA ETKİ VE YANSIMALARI
Yücel BAŞEĞİT
Seramik Ana Sanat Dalı
Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Şubat 2008
Danışman: Prof. Zehra ÇOBANLI
Seramik üretimi; insanlık tarihinin uygarlığa yapmış olduğu en eski ve en kalıcı katkılardan
birisidir.
Neolitik çağla başlayan, daha sonra yerleşik düzende devam eden bu üretim,
günümüzde de herhangi bir kesintiye uğramadan devam etmektedir.
Bu bağlamda
geçmişimizi daha iyi anlayıp değerlendirebileceğimiz bilgileri bize sağlayan seramiğin önemi
ortadadır.
Özellikle Yakın Doğuda yapılan kazı ve çalışmalar sonucu bulunan seramik
ürünler M.Ö. 7. ve 6. y.y. a kadar uzanmaktadır. Bu çalışmalar arkeologların, kronolojik bir
sıra halinde eski uygarlıkları belirlemelerine olanak sağlamaktadır.
M.S. 622 yılında, Hz. Muhammed’in Mekke’den Medine’ye göçü ile birlikte İslam Çağı
başlamıştır. Bu gelişme sadece Yakın Doğunun politik geçmişinde değil, aynı zamanda Asya,
Afrika ve hatta Avrupa’nın kültür ve sanatında da yeni bir dönüm noktası olmuştur.
İslamiyet’ten önce Arap Yarımadası, sürekli olarak birbirleri ile savaşan göçebe Arap
kabilelerinden oluşmaktaydı. Hz. Muhammed üstlendiği peygamberlik görevi ile bu kabileleri
birleştirmeyi ve tarihe yön veren en güçlü kuvveti oluşturmayı başaran kişidir.
Terim olarak “İslam” kelimesi; Hz. Muhammed tarafından ilan edilen din, aynı zamanda
birbirine karışık ve çok farklı kültürlerin, farklı ülkelerde yaşayan çoğunluğun İslam inancını
kabul etmesi olarak tanımlanabilir.
Bu ülkeler Asya’dan, Afrika’nın bir bölümüne ve
Avrupa’ya kadar yayılmış olmakla birlikte bunlara ek olarak bir çok teolojik ve politik
çeşitliliğiyle beraber etnik gruplar ve gelenekleri de dahil edilebilir. Bu medeniyetin önemli
özelliklerinden bir çoğunu onların seramik geleneklerini inceleyerek anlayabilmemiz
mümkündür.
Türk-İslam seramikleri hakkında bilgilerimiz, yeni bilimsel analiz yöntemleri, kazı raporları,
yapılan akademik-sanatsal araştırma ve çalışmalarla her geçen gün artmaktadır.
Bunun
yanında, bir çok Türk-İslam seramik türünün teknik ve geleneksel gelişimini anlamamız
açısından hala eksiklikler bulunmaktadır, aynı zamanda Türk-İslam seramikleri hakkında bir
bütün halinde hazırlanmış resimsel ve açıklamalı yayınların azlığı da söz konusudur.
“Türk-İslam Seramiklerinin Çağdaş Seramik Sanatına Etki ve Yansımaları” başlığı adı altında
yapılan bu tezle, bu konuda tarihsel ve çağdaş boyutta yaklaşım niteliğinde bir araştırma
yapmaya yöneltmiştir. Bu çalışmanın ana amacı, Türk İslam Seramiklerinin tarihsel gelişimini
araştırmak, Dünyada Türk-İslam Seramiklerinden etkilenerek eserler üreten seramik
sanatçılarını ve çalışmalarını bir arada sunmak ve bu çalışmaların ışığı altında bu verilerden
yararlanılarak eserler oluşturmaktır. Aynı zamanda bu çalışmanın daha sonra bu konuda
yapılacak çalışmalara destek olması hedeflenmiştir.
Bu çalışma da İslamiyet’in ortaya çıkmasıyla birlikte, seramik üretim ve kültürünün tarihsel
serüveni ele alınarak, günümüz Çağdaş Seramik Sanatına yaptığı etki ve katkılar
değerlendirilmiş, bütün bu verilerin ışığı altında uygulanan seramik çalışmaları düzenlenen
bir sergi ile sunulmuştur.
ABSTRACT
The production of ceramics, possibly man’s oldest and most permanent contribution to
civilization, began in the Neolithic age, immediately after agricultural settlements were
established, and it survived without interruption to present day. The importance of ceramics
in providing the necessary data for the reconstruction of the past is especially significant in
the Near East where shards and wasters, dating as far back as the seventh and sixth millennia
B.C., enable archeologists to determine the chronological sequence of its ancient civilizations.
The term “Islamic” is quite ambiguous: it is applied to define both the religion established by
the Prophet Muhammed as well as the complex and multi-faceted culture of the lands where
the majority of the population profess the Muslim faith. When used to identify that culture,
the term “Islamic” becomes even more incongruous since those lands extend from Asia
through parts of Africa and Europe, and include a mixture of ethnic groups and traditions with
many theological and political variations. Some of the most outstanding features of this
remarkable civilization can be observed in its ceramic tradition.
Our Knowledge of Islamic pottery is continually advancing with the aid of new methods of
scientific analyses, excavation reports and scholarly research. However, there are still wide
gaps in our understanding of the technical problems, stylistic developments and iconography
of many types of wares. There is also lack of publications with detailed illustrations and
descriptions of Islamic pottery.
This thesis, made under the title of “The Effects and Reflections of Turk-Islam Ceramics into
Contemporary Ceramics Art”, the researcher made investigation which is directed towards the
historical and contemporary approaches about this subject. The main purpose of this work is
outlined the historical development of Turk-Islam ceramics, secondly, all around the world,
to present the ceramics artists and their works together which are the strong connection of the
Turk-Islam ceramics and finally, under the lights of these studies, making an exhibition. At
the same time, this work is being aimed to support later studies which are related with this
issue.
In this study, together with the emerge of Islam, handled with the historical journey of
Ceramic production and culture and evaluated its effect and contribution into the nowadays
contemporary ceramics art. Under the light of all this information, the researcher completed
his studies by an exhibition.