08/Ahmet Yumusak

FEN B‹LG‹S‹ Ö⁄RETMEN ADAYLARININ ISI-SICAKLIK,
MEKAN‹K VE ELEKTR‹K KONULARINDAK‹ KAVRAM
YANILGILARI VE NEDENLER‹N‹N ARAfiTIRILMASI
(C.B.Ü. ÖRNE⁄‹)
Ahmet YUMUfiAK*
Özet
Bu araflt›rma, gelece¤in ö¤reticileri olan fen bilgisi ö¤retmen adaylar›n›n
temel fizik konular›na iliflkin kavram yan›lg›lar›n› ve bu kavram yan›lg›lar›n›n
nedenlerini saptamak amac›yla yap›lm›flt›r. Araflt›rmada, fen bilgisi ö¤retmen
adaylar›n›n kavram yan›lg›lar›n› saptamak için 26 sorudan oluflan kavram yan›lg›s› testi kullan›lm›fl ve 339 fen bilgisi ö¤retmen aday›na uygulanm›flt›r. Ö¤retmen adaylar›n›n kiflisel bilgilerini, fizik dersiyle ilgili görüfl ve yaflant›lar›n›
saptayabilmek için ise anket formu gelifltirilmifl ve uygulanm›flt›r.
Elde edilen veriler SPSS 11.0 paket program› kullan›larak de¤erlendirilmifltir. Verilerin de¤erlendirilmesinde frekans, yüzde, ba¤›ms›z t testi, tek yönlü
varyans analizi kullan›lm›flt›r.
Yap›lan analiz sonuçlar›, fen bilgisi ö¤retmen adaylar›n›n temel fizik konular›nda kavram yan›lg›lar›na sahip olduklar›n› göstermektedir. Ayr›ca, çal›flmada söz konusu kavram yan›lg›lar›n›n nedenleri saptanmaya çal›fl›lm›flt›r.
Anahtar Sözcükler: Fen, fizik, kavram yan›lg›lar›
Girifl
Kavram yan›lg›lar› ve nedenleri
Kavram yan›lg›lar›, ö¤rencilerin herhangi bir konudaki kavram› bilimsel olarak kabul edilen tan›m›ndan farkl› olarak alg›lamas› ve o konunun uzmanlar›ndan
farkl› olarak düflünmesi fleklinde tan›mlanm›flt›r(Driver ve Easley, 1978; Osborne vd.,
1983; Marioni, 1989; Tery, Jones ve Hurford, 1985; Riche, 2000; Stepans, 1996). Kavram
yan›lg›lar›, bilim taraf›ndan gerçekli¤i tan›mlanm›fl kavramlar›n ö¤retilmesini engelleyici bilgilerdir.
Kathleen (1994), yapm›fl oldu¤u çal›flmada kavram yan›lg›lar›n› günlük yaflamdaki deneyimler ile kazan›lan yanl›fl kavramlar ve ö¤retim süresince kazan›lan
yanl›fl kavramlar olmak üzere iki gruba ay›rm›flt›r. Ö¤renciler ilk kez fen derslerine
kat›ld›klar›nda bilimsel olarak ço¤unlukla tutars›z ve eksik düflünce olarak kabul edilen sezgi, fikir, önyarg› ve hayat tecrübelerini de beraberlerinde getirirler(Aydo¤an
vd., 2003). Kavramlar› bu düflünce ve inan›fllar›na göre tan›mlarlarlar. Bu içgüdüsel
inançlar, “önkavramlar (preconceptions)”, “alternatif kavramlar”, “kavram yan›lg›lar›”, “çocuklar›n bilimsel içgüdüleri”, “çocuklar›n bilimi”, “genel duyu kavramlar›
*
Celal Bayar Üniversitesi, E¤itim Fakültesi, ‹lkö¤retim Bölümü, Demirci/Manisa
Millî E¤itim u Say› 180 u Güz/2008
u
123
Fen Bilgisi Ö¤retmen Adaylar›n›n Is›-S›cakl›k, Mekanik ve Elektrik Konular›ndaki Kavram ... u
(common sense concepts)” ve son olarak “kendili¤inden oluflan bilgiler (spontaneous
knowledge)” olmak üzere farkl› isimler verilmektedir. Yukar›da kullan›lan baz› terimler aras›nda küçük farklar olmas›na ra¤men, bu çal›flmada düzenli olarak “kavram
yan›lg›lar›” kullan›lacakt›r (Ery›lmaz ve Tatl›, 2000; Kuru ve Günefl, 2005).
Kavram yan›lg›lar›, okulda verilen e¤itimin ö¤renciler taraf›ndan hatal› olarak
alg›lanmas› ya da ö¤retmenler taraf›ndan hatal› olarak ö¤retilmesi ile ortaya ç›kabilir.
Bir araflt›rmaya göre; baz› yanl›fl fikirlerin, ö¤retilen bilginin eksikli¤inden, di¤er bilgilerle uyuflmazl›¤›ndan, kar›fl›kl›¤›ndan ya da konu içinde geçen yabanc› kelimelerin çok fazla miktarda bir arada bulunuflundan kaynakland›¤› ileri sürülmektedir
(Fisher, 1985; Kuru ve Günefl, 2005). Ayr›ca ö¤rencilere yap›lan yanl›fl aç›klamalar›n
ve afl›r› genellemelerinde kavram yan›lg›s›na neden oldu¤u saptanm›flt›r(Tery, Jones
ve Hurford, 1985). Bütün bunlara ek olarak, kavram yan›lg›lar›n›n oluflmas›;
• Ö¤rencilerin yeni ö¤renme durumlar›nda kendi ön bilgilerini kullanmas›ndaki yetersizlik,
• Ö¤retmenin, ö¤rencilerin zihinlerinde kavramsal de¤iflimi sa¤lamada
baflar›s›zl›¤a u¤ramas›,
• Kavramlar›n, ö¤renciler taraf›ndan ö¤renilirken belirli durumlarda anlam
bütünlü¤ü kurulamamas› nedenlerine de ba¤lanabilir (Cansüngü Koray ve
Bal, 2002).
Araflt›rman›n amac›
Bu araflt›rman›n temel amac›, araflt›rmaya dahil edilen fen bilgisi ö¤retmen
adaylar›n›n ›s›-s›cakl›k, mekanik ve elektrik konular›na iliflkin kavram yan›lg›lar›n›
ve bu kavram yan›lg›lar›n›n nedenlerini saptamaya çal›flmakt›r.
Araflt›rman›n varsay›mlar›
Bu araflt›rman›n varsay›mlar› flöyle s›ralanabilir:
1. Araflt›rmada kullan›lan veri toplama araçlar›, fen bilgisi ö¤retmen adaylar›n›n ›s›-s›cakl›k, mekanik ve elektrik konular›na iliflkin kavram yan›lg›lar›n› ve nedenlerini saptayabilmek için yeterlidir.
2. Ö¤retmen adaylar› veri toplama araçlar›n› cevapland›r›rken görüfllerini samimi olarak belirtmifllerdir ve verdikleri cevaplar gerçe¤i yans›tmaktad›r.
3. Elde edilen verilerin analizinde kullan›lan yöntemler ve yap›lan istatistiksel ifllemler geçerli ve güvenilirdir.
4. Araflt›rman›n her aflamas›nda kendilerine baflvurulan uzmanlar›n görüflleri bilimsel olarak yeterlidir.
Yöntem
Evren ve örneklem
Araflt›rman›n evrenini Celal Bayar Üniversitesi Demirci E¤itim Fakültesinde
ö¤renim görmekte olan ö¤retmen adaylar› oluflturmaktad›r.
Bu araflt›rman›n örneklemini, 2003-2004 ö¤retim y›l›nda,
Manisa, Celal Bayar Üniversitesi Demirci E¤itim Fakültesinde ö¤renim görmekte olan 1.,2.,3. ve 4. s›n›f fen bilgisi ö¤retmenli¤i anabilim dal› ö¤rencileri oluflturmaktad›r.
u
124
Millî E¤itim u Say› 180 u Güz/2008
u Ahmet Yumuflak
Verilerin toplanmas›
Bu çal›flmada, araflt›rma problemine cevap bulabilmek amac›yla veri toplanmas›nda, de¤iflik kaynaklardan elde edilen kavram yan›lg›s› test sorular› ile, araflt›rmac› taraf›ndan gelifltirilen anket formu kullan›lm›flt›r.
Oluflturulan Kavram yan›lg›s› testinin geçerli¤i ve güvenirli¤i belirlenmifltir.
Kuder-Richardson (KR-20) formülü kullan›larak güvenilirlik katsay›s› “KR20” 0.74
olarak hesaplanm›flt›r. 10-15 civar› maddeden oluflan çoktan seçmeli testler için 0.50
kadar düflük bir KR20 güvenirlik katsay›s›n›n yeterlidir ve 50 maddenin üzerindeki
testler için KR20 de¤erinin en az 0.80 olmas› gerekmektedir (Tan ve Erdo¤an, 2001,
s:149).
Araflt›rmada kullan›lan testin 26 maddelik bir test oldu¤u dikkate al›n›rsa, güvenirlik katsay›s›n›n yeterli oldu¤u görülmektedir.
Geçerli¤in sa¤lanabilmesi için, ay›r›c›l›k gücü olabildi¤ince yüksek maddelerden bir test oluflturulmal›d›r. Ay›r›c›l›k gücü 0.40’›n üzerinde olan maddeler ise çok
iyi test maddeleri olarak nitelendirilir(Tan ve Erdo¤an, 2001, s:176). Bu nedenle, ay›r›c›l›k gücü “rjx” 0.40’›n üzerinde olan maddeler kullan›lm›flt›r.
Haz›rlanan anket formunda yer alan, 23 sorunun 12’si fen bilgisi ö¤retmen
adaylar›n›n kiflisel bilgileri ile ilgilidir. Geriye kalan 11 soru ise ö¤retmen adaylar›n›n
fizik dersiyle ilgili görüfl ve yaflant›lar› ile ilgili sorulard›r. Bu anketin güvenirlik çal›flmalar› için SPSS for Windows paket program› kullan›lm›fl ve alfa güvenilirlik katsay›s› 0.93 olarak bulunmufltur.
Kavram yan›lg›s› testi ve anket, araflt›rmac› taraf›ndan örneklemi oluflturan
fen bilgisi ö¤retmen adaylar›na uygulanm›flt›r. Uygulama sonucunda 339 kifliye ulafl›lm›flt›r.
Verilerin analizi
Uygulanan 26 maddelik kavram yan›lg›s› testindeki çoktan seçmeli sorularda,
her bir sorunun her bir fl›kk›na verilen cevap oran› ve do¤ru cevap yüzdesi ifade edilmeye çal›fl›lm›flt›r. Ayr›ca ö¤rencilerin verdikleri do¤ru cevaplar “1” puan, yanl›fl cevaplar “0” puan üzerinden de¤erlendirilerek her bir ö¤rencinin kavram yan›lg›s› testi puan› belirlenmifltir. Bu de¤erlendirmeye göre bir ö¤rencinin kavram yan›lg›s› testi puan›, 0-26 puan aral›¤›nda de¤iflebilmektedir.
Anket yoluyla elde edilen verilerin frekans ve yüzde da¤›l›mlar› yap›lm›flt›r.
Ö¤retmen adaylar›n›n, anket formunda yer alan sorulara verdikleri cevaplar
kategorize edilmifl ve her bir kategoride bulunan ö¤rencilerin kavram yan›lg›s› testi
puanlar› belirlenmifltir. Kategoriler aras›nda anlaml› bir fark›n olup olmad›¤›n›n saptanmas› ve yorumlanmas› amac› ile tek yönlü varyans analizi (ANOVA) kullan›lm›flt›r.
Verilerin analizi için SPSS for Windows paket program›ndan yararlan›lm›flt›r.
Bulgular ve Yorum
Araflt›rma problemine cevap bulunabilmesi amac›yla toplanan veriler istatistiksel yöntemlerle de¤erlendirilmifltir.
Millî E¤itim u Say› 180 u Güz/2008
u
125
Fen Bilgisi Ö¤retmen Adaylar›n›n Is›-S›cakl›k, Mekanik ve Elektrik Konular›ndaki Kavram ... u
Araflt›rmaya dahil edilen fen bilgisi ö¤retmen adaylar›n›n kavram yan›lg›s›
testi ile saptanan kavram yan›lg›lar›
Araflt›rmaya dahil edilen fen bilgisi ö¤retmen adaylar›n›n kavram yan›lg›s›
testindeki sorulara verdikleri cevaplar de¤erlendirilmifl ve araflt›rmaya dahil edilen
fen bilgisi ö¤retmen adaylar›n›n kavram yan›lg›lar› saptanm›flt›r. Sorulara do¤ru cevap veren ö¤retmen adaylar›n›n yan›nda, yan›lg›ya düflerek yanl›fl cevap veren ö¤retmen adaylar›n›n bulunmas›, araflt›rmaya dahil edilen fen bilgisi ö¤retmen adaylar›n›n kavram yan›lg›lar›na sahip oldu¤unu göstermektedir. Araflt›rmaya dahil edilen
fen bilgisi ö¤retmen adaylar›n›n kavram yan›lg›s› testi puan ortalamas› (X=10,0236)
olarak saptanm›flt›r. Bu sonuç, fen bilgisi ö¤retmen adaylar›nda ve ö¤retmenlerinde
kavram yan›lg›lar›n›n saptand›¤›n› gösteren di¤er çal›flmalar›n sonuçlar›n› destekler
niteliktedir(Kurt ve Akdeniz, 2004, Ya¤basan ve Gülçiçek, 2003).
Araflt›rmaya dahil edilen fen bilgisi ö¤retmen adaylar›n›n ›s›-s›cakl›k, mekanik ve elektrik konular›na iliflkin kavram yan›lg›lar› afla¤›da özetlenmifltir.
Is›-s›cakl›k konusundaki yan›lg›lar
Is› ve S›cakl›k ayn›d›r, s›cakl›k maddenin miktar›na veya büyüklü¤üne ba¤l›d›r, bir nesnenin s›cakl›¤› yap›ld›¤› maddenin türüne ba¤l›d›r, ›s›t›lan nesnelerde ›s›
emifli nesnenin büyüklü¤üne ba¤l›d›r, baz› nesneler di¤erlerinden daha çok ›s› çekebilirler ve maddelerin ›s› emmeye dirençleri vard›r, yünlü maddeler nesneleri s›cak
tutmak için iyidir, ama so¤uk tutmak için iyi de¤ildir alüminyum folyo nesneleri so¤uk tutmak için en iyi maddedir.
Mekanik konusundaki yan›lg›lar
Yerçekimi kuvvetinin olmas› için hava gereklidir, yerçekimi kuvveti, dünya
kendi ekseni etraf›nda daha h›zl› dönmeye bafllarsa artar, bir cisme etki eden net kuvvet sabit ise, cisim sabit h›zla hareket eder, bir cisme etki eden net kuvvet sabit ise, cisim önce h›zlan›r sonra sabit h›zla hareket eder, sürtünmesiz ortamda sabit bir kuvvetin etkisi ile hareket eden bir cismin kütlesi artarsa cismin h›z› de¤iflmez, sürtünmesiz ortamda sabit bir kuvvetin etkisi ile hareket eden bir cismin kütlesi artarsa cisim
daha küçük sabit bir h›zla hareket eder, sürtünmesiz ortamda sabit h›zla hareket eden
bir cismin hareket yönünde, cisme etki eden bir kuvvet gereklidir, yer de¤ifltirme için
geçen süre, yolun fleklinden ba¤›ms›zd›r, sürtünmesiz bir ortamda cismin hareketine
neden olan kuvvet, cismin hareketi süresince cisme etkir.
Elektrik konusundaki yan›lg›lar
Basit bir elektrik devresinde hareket eden elektronlar çok yüksek h›zlarla hareket etmektedir, bir elektrik devresinde negatif uçtan harekete bafllayan elektronlar
bataryay› da geçerek tekrar negatif uca geri dönerler, ak›m devrede belli bir yönde
akmaktad›r, fakat devredeki elemanlar ak›m› kulland›¤› için ak›m devrede sürekli zay›flayarak yol al›r, de¤ifliklik yap›lan bir devrede, de¤ifliklik yap›lan elemandan önceki devre elamanlar› bu de¤ifliklikten etkilenmez. Yap›lan bir de¤ifliklik sadece o bölgeyi etkiler, pil, ba¤land›¤› devreden ba¤›ms›z olarak devreye sürekli ayn› ak›m› veren bir devre eleman›d›r (Güç kayna¤› sabit ak›m kayna¤›d›r), devreye paralel olarak
eklenen yeni bir direnç devrenin eflde¤er dürencini art›r›r, tamamlanmayan bir devredeki direnç üzerinden ak›m geçebilir, basit bir elektrik devresinde elektrik ak›m›n›n
yönü negatif uçtan pozitif uca do¤rudur.
u
126
Millî E¤itim u Say› 180 u Güz/2008
u Ahmet Yumuflak
Araflt›rmaya dahil edilen fen bilgisi ö¤retmen adaylar›n›n fizik dersiyle il gili görüfl ve yaflant›lar›yla, kavram yan›lg›s› testi puanlar› aras›ndaki iliflkilere ait
bulgular
Araflt›rmaya dahil edilen fen bilgisi ö¤retmen adaylar›n›n kiflisel bilgileri ile
kavram yan›lg›s› testi puanlar› aras›nda anlaml› bir fark saptanmam›flt›r. 1., 2., 3. ve
4. s›n›fta ö¤renim görmekte olan fen bilgisi ö¤retmen adaylar›n›n kavram yan›lg›s›
testi puan ortalamalar› aras›nda da anlaml› bir fark saptanmam›flt›r.
Elde edilen di¤er bulgular afla¤›da s›ralanm›flt›r.
Çizelge 1. Araflt›rmaya Dahil Edilen Fen Bilgisi Ö¤retmen Adaylar›n›n Kavram Yan›lg›s› Testi Puanlar›n›n Fizik Dersine ‹lgi Düzeylerine Göre Varyans Analizi
Sonuçlar›
Varyans›n Kayna¤›
Kareler Toplam›
sd
Kareler Ortalamas›
F
p
Gruplar Aras›
881,538
2
440,769
46,833
,000
Gruplar ‹çi
3162,273
336
9,412
Toplam
4043,811
338
(p<0.01)
Fizik dersine ilgi düzeyi az olan fen bilgisi ö¤retmen adaylar›n›n kavram yan›lg›s› testi puan ortalamalar› ile, ilgi düzeyi orta ve çok olan fen bilgisi ö¤retmen
adaylar›n›n kavram yan›lg›s› testi puan ortalamalar›nda anlaml› bir fark saptanm›flt›r
(F(2-336)=46,833, p<0.01). Özyürek ve Ery›lmaz (2001), ö¤rencilerin fizik dersine yönelik tutumlar› ile fizik dersindeki baflar› düzeyleri aras›nda anlaml› bir iliflki oldu¤unu
saptam›flt›r. Özyürek ve Ery›lmaz’›n elde etti¤i sonuç, yukar›da elde edilen sonucu
destekler niteliktedir.
Çizelge 2. Araflt›rmaya Dahil Edilen Fen Bilgisi Ö¤retmen Adaylar›n›n Kavram Yan›lg›s› Testi Puanlar›n›n, Fizik Dersiyle ‹lgili Paket Ö¤retim Programlar›n› Kullanma S›kl›klar›na Göre Varyans Analizi Sonuçlar›
Varyans›n Kayna¤›
Kareler Toplam›
sd
Kareler Ortalamas›
F
p
Gruplar Aras›
266,072
2
133,036
14,075
,000
Gruplar ‹çi
3175,740
336
9,452
Toplam
3441,811
338
(p<0.01)
Fizik dersiyle ilgili paket ö¤retim program› kullanma s›kl›klar› az olan fen bilgisi ö¤retmen adaylar›n›n kavram yan›lg›s› testi puan ortalamalar› ile, ö¤retim program› kullanma s›kl›klar› çok olan fen bilgisi ö¤retmen adaylar›n›n kavram yan›lg›s›
testi puan ortalamalar›nda anlaml› bir fark saptanm›flt›r (F(2-336)= 14,075, p<0.01). Büyükkasap ve arkadafllar› (1998) bilgisayar destekli fen ö¤retiminin kavram yan›lg›lar›n› azaltt›¤› sonucunu saptam›fllard›r. Bu yönüyle, Büyükkasap ve arkadafllar›n›n elde etti¤i sonuç, yukar›da elde edilen sonucu destekler niteliktedir.
Millî E¤itim u Say› 180 u Güz/2008
u
127
Fen Bilgisi Ö¤retmen Adaylar›n›n Is›-S›cakl›k, Mekanik ve Elektrik Konular›ndaki Kavram ... u
Çizelge 3. Araflt›rmaya Dahil Edilen Fen Bilgisi Ö¤retmen Adaylar›n›n Kavram Yan›lg›s› Testi Puanlar›n›n, Lisedeki Fizik Derslerinde Ö¤retmenlerinin Teknolojik Araç ve Gereçleri Kullanma S›kl›klar›na Göre Varyans Analizi Sonuçlar›
Varyans›n Kayna¤›
Kareler Toplam›
sd
Kareler Ortalamas›
F
p
5,818
,003
Gruplar Aras›
107,779
2
53,889
Gruplar ‹çi
3112,033
336
9,262
Toplam
3219,811
338
(p<0.05)
Lisedeki fizik derslerinde ö¤retmenlerinin teknolojik araç ve gereçleri kullanma s›kl›klar› az olan fen bilgisi ö¤retmen adaylar›n›n kavram yan›lg›s› testi puan ortalamalar› ile, teknolojik araç ve gereçleri kullanma s›kl›klar› çok olan fen bilgisi ö¤retmen adaylar›n›n kavram yan›lg›s› testi puan ortalamalar›nda anlaml› bir fark saptanm›flt›r (F(2-336)= 5,818, p<0.05).
Çizelge 4. Araflt›rmaya Dahil Edilen Fen Bilgisi Ö¤retmen Adaylar›n›n Kavram Yan›lg›s› Testi Puanlar›n›n, Lisedeki Fizik Derslerinde Deney Yapma S›kl›klar›na
Göre Varyans Analizi Sonuçlar›
Varyans›n Kayna¤›
Kareler Toplam›
sd
Kareler Ortalamas›
F
p
8,421
,000
Gruplar Aras›
160,082
2
80,041
Gruplar ‹çi
3193,494
336
9,504
Toplam
3353,575
338
(p<0.01)
Lisedeki fizik derslerinde deney yapma s›kl›klar› az olan fen bilgisi ö¤retmen
adaylar›n›n kavram yan›lg›s› testi puan ortalamalar› ile deney yapma s›kl›klar› çok
olan fen bilgisi ö¤retmen adaylar›n›n kavram yan›lg›s› testi puan ortalamalar›nda anlaml› bir fark saptanm›flt›r (F(2-336)= 8,421, p<0.01). Bulgular, fen bilgisi ö¤retmen
adaylar›n›n lisedeki fizik derslerinde deney yapma s›kl›klar› ile kavram yan›lg›lar›na
sahip olma durumlar› aras›nda anlaml› bir iliflkinin bulundu¤unu göstermektedir.
Sökmen ve arkadafllar›na (2000) göre, laboratuar uygulamas› yap›lmad›¤›nda veya
yeterli bir flekilde uygulanmad›¤›nda, çocuklar ezbere yönelmektedir. Ezberlenen bilgiler yeterince özümsenmedi¤inden kavramlar›n ö¤retimi de zorlaflmaktad›r. .
Çizelge 5. Araflt›rmaya Dahil Edilen Fen Bilgisi Ö¤retmen Adaylar›n›n Kavram Yan›lg›s› Testi Puanlar›n›n, Derste Anlat›lan Bir Fizik Kavram›n› Anlamad›klar›
Zaman Genellikle Baflvuracaklar› Kaynaklara Göre Varyans Analizi Sonuçlar›
Varyans›n Kayna¤›
Kareler Toplam›
sd
Kareler Ortalamas›
F
p
34,728
,000
Gruplar Aras›
1154,276
3
384,759
Gruplar ‹çi
3711,535
335
11,079
Toplam
4865,811
338
(p<0.01)
u
128
Millî E¤itim u Say› 180 u Güz/2008
u Ahmet Yumuflak
Araflt›rmaya dahil edilen fen bilgisi ö¤retmen adaylar›n›n kavram yan›lg›s›
testi puanlar›, derste anlat›lan bir fizik kavram›n› anlamad›klar› zaman genellikle
baflvuracaklar› kaynaklara göre de¤iflmektedir. Derste anlat›lan bir fizik kavram›n›
anlamad›¤› zaman kaynak olarak ansiklopedi-sözlük-internet’i seçen fen bilgisi ö¤retmen adaylar›n›n kavram yan›lg›s› testi puan ortalamalar›, kaynak olarak ders kitaplar›n›, ö¤retim eleman›n› ve s›n›f arkadafllar›n› seçen fen bilgisi ö¤retmen adaylar›n›n kavram yan›lg›s› testi puan ortalamalar›ndan anlaml› düzeyde yüksektir. Ayn›
zamanda, derste anlat›lan bir fizik kavram›n› anlamad›¤› zaman kaynak olarak ders
kitaplar›n› seçen fen bilgisi ö¤retmen adaylar›n›n kavram yan›lg›s› testi puan ortalamalar›, kaynak olarak ö¤retim eleman› ve s›n›f arkadafllar›n› seçen fen bilgisi ö¤retmen adaylar›n›n kavram yan›lg›s› testi puan ortalamalar›ndan anlaml› düzeyde yüksektir (F(3-335)= 34,728, p<0.01).
Çizelge 6. Araflt›rmaya Dahil Edilen Fen Bilgisi Ö¤retmen Adaylar›n›n Kavram Yan›lg›s› Testi Puanlar›n›n, Özel Fizik Dersi Alma Durumlar›na Göre Varyans
Analizi Sonuçlar›
Varyans›n Kayna¤›
Kareler Toplam›
sd
Kareler Ortalamas›
F
p
Gruplar Aras›
395,240
2
197,620
20,352
,000
Gruplar ‹çi
3262,572
336
9,710
Toplam
3657,811
338
(p<0.01)
Araflt›rmaya dahil edilen fen bilgisi ö¤retmen adaylar›n›n kavram yan›lg›s›
testi puanlar›, özel fizik dersi alma durumlar›na göre de¤iflmektedir. Hiç özel fizik
dersi almayan fen bilgisi ö¤retmen adaylar›n›n kavram yan›lg›s› testi puan ortalamalar›, 1-25 saat aras› ve 26-50 saat aras› özel fizik dersi alan fen bilgisi ö¤retmen
adaylar›n›n kavram yan›lg›s› testi puan ortalamalar›ndan anlaml› düzeyde düflüktür (F(2-336)= 20,352, p<0.01
Yukar›da yer alan sonuçlara dayanarak, fen bilgisi ö¤retmen adaylar›n›n temel
fizik konular›na iliflkin kavram yan›lg›lar›n›n nedenlerinden baz›lar› flöyle s›ralanabilir:
• Fen bilgisi ö¤retmen adaylar›n›n fizik dersine ilgi düzeylerinin düflük olmas›,
• Fizik ö¤retiminde, bilgisayarlar›n ve fizik dersiyle ilgili paket ö¤retim programlar›n›n yeterli düzeyde kullan›lmamas›,
• Liselerdeki fizik derslerinde, teknolojik araç ve gereçlerin yeterli düzeyde
kullan›lmamas›,
• Lisedeki fizik derslerinde gerekli deneylerin yeterli düzeyde yap›lmamas›,
• Fizik ders kitaplar›n›n kavram ö¤retimine uygun haz›rlanmamas›.
Millî E¤itim u Say› 180 u Güz/2008
u
129
Fen Bilgisi Ö¤retmen Adaylar›n›n Is›-S›cakl›k, Mekanik ve Elektrik Konular›ndaki Kavram ... u
4. Öneriler
Elde edilen sonuçlara da dayan›larak, fen bilgisi ö¤retmen adaylar›n›n temel
fizik konular›na iliflkin kavram yan›lg›lar›n›n giderilmesi amac›yla, fizik e¤itimcilerine afla¤›daki önerilerde bulunulabilir:
• Fen bilgisi ö¤retmen adaylar›n›n fizik dersine karfl› ön yarg›lar› yok edilerek, fizik dersine ilgi düzeyleri art›r›lmal›d›r. Bu amaçla, ilk önce fen bilgisi
ö¤retmen adaylar›n›n fizik dersine ilgi düzeyleri saptanmal›d›r. Fen bilgisi
ö¤retmen adaylar›n›n fizik dersine ‹lgi düzeyleri saptand›ktan sonra, dersi
ilgi çekici bir hale dönüfltürecek etkinliklerin planlanmas› ve uygulanmas›
gerekmektedir. Ayr›ca, ders günlük hayatla iliflkilendirilmelidir. S›k›c› ve
gereksiz ayr›nt›lara yer verilmemesi de derse olan ilgiyi art›rabilir.
• Her düzeyde fizik e¤itimine bafllarken, kavram yan›lg›lar›n› ortaya ç›karacak testler uygulanmal›d›r. Bu sayede, kavram yan›lg›lar› saptanabilir. Kavram yan›lg›lar›n›n giderilmesi için düzenlenecek etkinlikler saptanan yan›lg›lar dikkate al›narak düzenlenirse, yan›lg›lar›n giderilmesi kolaylafl›r.
• Fizik ö¤retiminde, mümkün oldu¤u kadar bilgisayarlar›n ve fizik dersiyle
ilgili paket ö¤retim programlar›n›n kullan›m› sa¤lanmal›d›r. Kavram yan›lg›lar›n› yok etmek için bilgisayar ve bilgisayar destekli teknolojiler kullan›lmal›d›r.
• Fizik ö¤retiminde ça¤a uygun teknolojik araç ve gereçlerin kullan›m oran›
art›r›lmal›d›r.
• Fizik dersinde, özellikle kavramlar›n ö¤retilmesi s›ras›nda gerekli olan laboratuar vb. çal›flmalar yeterli oranda yap›lmal›d›r. Bu amaçla, okullar›n laboratuar olanaklar› art›r›lmal›d›r. Fizik kavramlar›n›n somut hale getirilmesi için laboratuar etkinliklerine a¤›rl›k verilmelidir.
• Fizik dersleri ifllenirken geleneksel ö¤retim yöntemleri yerine, modern ve
de¤iflik ö¤retim yöntemleri kullan›lmal›d›r.
• Fizik ders kitaplar› kavram ö¤retimine uygun haz›rlanmal› ve ders kitaplar› haz›rlan›rken kavramlar›n bilimsel tan›m›na uygun olarak kullan›lmas›na dikkat edilmelidir.
• Fizik e¤itimcileri araflt›rman›n girifl k›sm›nda da verilen kavram ö¤retim
yöntemlerini çok iyi bilmeli ve uygulamal›d›r.
Kaynakça
Abak, A., Ery›lmaz, A., Y›lmaz, S., Y›lmaz, M., (2001), Ba¤daflt›r›c› Benzetmelerin Çekim ve Eylemsizlik Konular›ndaki Kavram Yan›lg›lar›na Etkisi, Hacettepe Üniversitesi E¤itim Fa kültesi Dergisi, 20: 1-8.
Akdeniz, A.R., Bektafl, U., Yi¤it, N., (2000), ‹lkö¤retim 8. S›n›f Ö¤rencilerinin Temel Fizik Kavramlar›n› Anlama Düzeyi, Hacettepe Üniversitesi E¤itim Fakültesi Dergisi, 19: 5-14,
Ankara.
Aydo¤an, S., Günefl, B., Gülçiçek, Ç., (2003), Is› ve S›cakl›k Konusunda Kavram Yan›lg›lar› G.Ü.
Gazi E¤itim Fakültesi Dergisi Cilt 23, Say› 2 (2003) 111-124.
Baykul, Y., (1999), ‹statistik Metotlar ve Uygulamalar, An› Yay›nc›l›k, Ankara.
u
130
Millî E¤itim u Say› 180 u Güz/2008
u Ahmet Yumuflak
Bektafl, U., (1999), ‹lkö¤retim 8. S›n›f Ö¤rencilerinin Temel Fizik Kavramlar›n› Anlama Düzeyi,
K . T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisan Tezi, Sayfa:3-8, Trabzon.
Bozdemir, S., Ufuktepe, Y., Eker, S., Bilsel, A., (1994), Fizikteki Kavram Yan›lg›lar›, 1. Ulusal Fen
Bilimleri E¤itimi Sempozyumu Bildiriler Kitab›, Sayfa:225-241, Buca-‹zmir, 15-17 Eylül 1994.
Büyükkasap, E., ve Di¤erleri, (1998), Bilgisayar Destekli Fen Ö¤retiminin Kavram Yan›lg›lar›
Üzerine Etkisi, Kastamonu E¤itim Dergisi, Y›l:4 Say›:6, Sayfa:59-66, Ekim 1998.
Cansüngü Koray, Ö., ve Bal, fi., (2002), Fen Ö¤retiminde Kavram Yan›lg›lar› ve Kavramsal De¤iflim Stratejisi, Kastamonu E¤itim Dergisi Cilt:10, No:1, Sayfa:83-90, Mart 2002.
Driver, R., Easley, J. (1978), Pupils and paradigms: A review of literature related to concept development in adolescent science student. Studies in Science Education, 5, 61-84.
Ery›lmaz, A. ve Sürmeli, E., (2002), Üç-Aflamal› Sorularla Ö¤rencilerin Is› ve S›cakl›k Konular›ndaki Kavram Yan›lg›lar›n›n Ölçülmesi, V. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik E¤itimi
Kongresi Bildiriler Kitab›, Sayfa:110-115, ODTÜ, Ankara, 2002.
Ery›lmaz, A. ve Tatl› A. (2000). ODTÜ Ö¤rencilerinin Mekanik Konusundaki Kavram Yan›lg›lar›. H.Ü. E¤itim Fakültesi Dergisi, 18, 93-98.
Fisher, K.M., (1985), A Misconceptions in Biology: Aminoacids and Translation, Journal of Rese arch in Science Teaching, 22, 53-62.
Gürel, Z., ve Gürdal, A., (2002), 7-11. S›n›f Ö¤rencilerinin Yerçekimi Konusundaki Kavram Yan›lg›lar›, Burdur E¤itim Fakültesi Dergisi, Say›:3, Y›l:3, Sayfa:42-45, Haziran 2002.
Kathleen, M.S., (1994), The Development and Validation of a Categorization of Misconceptions
in the Learning of Chemistry, Doctoral Thesis, University of Massachusetts Lowell,
USA, 1994.
Kurt, fi., Akdeniz, A.R. (2004), Farkl› düzeylerdeki ö¤rencilerde kuvvet kavram› ile ilgili yan›lg›lar. XII. E¤itim Bilimleri Kongresi Bildiriler Kitab›, Cilt III (s.1931-1950), Ankara: Gazi
Üniversitesi E¤itim Bilimleri Enstitüsü.
Kuru, ‹., Günefl, B., (2005), Lise 2. S›n›f Ö¤rencilerinin Kuvvet Konusundaki Kavram Yan›lg›lar›,
GÜ, Gazi E¤itim Fakültesi Dergisi, Cilt 25, Say› 2 (2005) 1-17.
Marioni, C. (1989), Aspect of Srudent’s Understanding in Classroom Setting: Case Studies on
Motion and Intertia. Physics Education. 24, 273 – 277.
Osbome, R.J.,BelI, B.F.,Gilbert, Y.K. (1983), Science teaching and children’ s view of the world. Journal of in Science Teaching, 5, 1-14.
Özyürek A., Ery›lmaz, A., (2001), Factors Affecting Students Attitudes Towards Physics Educa tion and Science, Vol.26, No.120, April 2001:21-28.
Riche, R. D. (2000), Strategies for Assisting Students Overcome Their Misconceptions in High
School Physics. Memorial University of Newfoundland Education. 6390.
Sencar, S. ve Ery›lmaz, A., (2002), Dokuzuncu S›n›f Ö¤rencilerinin Basit Elektrik Devresi Konusuna ‹liflkin Kavram Yan›lg›lar›, V. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik E¤itimi Kongre si Bildiriler Kitab›, Sayfa:100-105, ODTÜ, Ankara.
Stepans, J. (1996), Targeting Students’ Science Misconceptions: Physical Science Concepts Useing the Conceptual Chance Moldel. Riverview, Fla. : Idea Factory.
Tan, fi. Ve Erdo¤an, A. (2001), Ö¤retimi Planlama ve De¤erlendirme. An› Yay›nc›l›k. Sayfa:149178, Ankara.
Terry, C. Jones, G. ve Hurford, W. (1985), Children’s Conceptual understanding of Forces and
Equilibrium. Physics Education. 20, 162 – 165.
Yagbasan, R. ve Gülçiçek, G. (2003), Fen ögretiminde kavram yan›lg›lar›n›n karakteristiklerinin
tan›mlanmas›. Pamukkale Üniversitesi Egitim Fakültesi Dergisi, 13, 110-128.
Millî E¤itim u Say› 180 u Güz/2008
u
131
Fen Bilgisi Ö¤retmen Adaylar›n›n Is›-S›cakl›k, Mekanik ve Elektrik Konular›ndaki Kavram ... u
THE RESEARCH OF THE REASON OF CONCEPT
ERROS ABOUT HEAT WARMTH, MECHANIC AND
ELECTRICITY ON CANDIDATE SCIENCE TEACHERS
Ahmet YUMUfiAK*
Abstract
Physics is a lesson that is usually difficult to be understood by student.
One of the reason of this, the students misconceptions about the subject of the
physics. The students misconceptions or misunderstandings on subject of
physics make physics difficult to be understood. It is faced with this situation at
the physics education.
One of the reason of students misconceptions are related to misconceptions the teachers have. The students have misunderstandings from their feature
also they can get some new misconceptions from their education period. For
that reason, the most important mission is related with teachers at the period on
preventing of misconceptions and correting them.
The man idea of this research is determining misconceptions of the candidate science teachers and their reasons at the physics. The test form on misconceptions includes 26 questions was used and 339 candidate science teachers
filled these forms. In order to determine the identificational date of teachers also
their ideas and experiences on physics lesson, poll forms has prepared and
done.
The results of the analysis indicates candidate sciense teachers has misconceptions at the main physics subjects. Also, the reasons of these misconceptions was tried to explain at the same research.
Key Words: Science, Physics, Misconceptions
*
Celal Bayar University, Faculty of Education,primary School Teaching, Demirci/Manisa
u
132
Millî E¤itim u Say› 180 u Güz/2008