PowerPoint Sunusu - SABİS

advertisement
Deprem Tehlike
Yönetimi ( )
Prof. Dr. Murat UTKUCU
Sakarya Üniversitesi, Jeofizik Mühendisliği
Bölümü
3.4.2016
Murat UTKUCU
1
Deprem tehlikesi

Birincil deprem tehlikeleri:
1. Yer sarsıntısı veya kuvvetli yer hareketi (strong-ground motion),
2. Yer’in yüzeyinde deprem sırasında gözlemlenen kırılma, yüzey
kırığı (coseismic surface ruptures),

İkincil deprem tehlikeleri:
1. Zemin sıvılaşması (Soil liquefaction),
2. Yer kaymaları (Land slides), Kaya ve çığ düşmeleri (rock and
snow avalanches)
3. Tsunamiler (deprem dalgaları)
4. Yangınlar
3.4.2016
Murat UTKUCU
2
3. Tsunamiler
“Tsu“
liman
anlamında
“harbor”
“Nami“ dalga
anlamında
 Tsunami, öncelikle depremlerin neden olduğu yer hareketine tepki
olarak okyanuslarda veya sahil bölgelerinde oluşan çok uzun dalga
boyu ve periyodundaki bir dizi okyanus dalgasına verilen isimdir.
 Yer kaymaları (depremler nedeni ile de oluşabilir), volkanik patlama ve
fışkırmalar ve nükleer patlamalar da tsunami üretebilir.
 Okyanus tabanındaki düşey deprem faylanması üstteki su kütlesini yer
değiştirtir ve oluşa büyük dalgalar her yönde yayılır.
 Küresel ölçekte sonuçları olan önemli bir ikincil deprem tehlikesidir.
3.4.2016
Murat UTKUCU
3
 Tsunaminin başlangıç büyüklüğüne etki eden faktörler:
 Deprem sırasında deniz tabanına ulaşan düşey yer hareketi
miktarı (bir kaç metre mertebesinde),
 Depremin magnitüdü (özellikle M>7.5) ve sığ odak derinliği
 Faylanma özellikleri (faylanma tipi, kayma dağılımı,
faylanma boyutları gibi),
 sediment çökmeleri ve
 ikincil faylanmalarla kontrol edilir.
 Tsunamilerin başlangıç anından sonraki büyüklüğüne etki eden
faktörler:
 Deprem kaynağı civarında su derinliği,
 Okyanus batimetrisi ve
 Sahil hattı şeklidir
3.4.2016
Murat UTKUCU
4
 Tsunami hızı su derinliğine
bağlıdır. Derin okyanusta bir
yolcu
uçağı
hızında
(800km/sn civarı), uzun dalga
boylu ve düşük genliklidir.
 Sahile yaklaştıkça derinlikteki
azalma ile hızı azalır, dalga
boyu kısalır ve genliği artar.
 Sahile ilk ulaşan dalga sıklıkla
en yüksek dalga değildir.
 Yanda çeşitli depremlere ait
tsunami
dalga
kayıtları
marigramlar (mareogram).
3.4.2016
Murat UTKUCU
5
Kaynak: Lynette Cook
Kalutara Beach, Sri Lanka
Kalutara Beach, Sri Lanka
From: Digital Globe
Aşağı çekilme etkisi
From: Nature Publishing Group
3.4.2016
 Tsunami dalgası gelmeden deniz
suyu geri çekilebilir ve tsunami
habercisidir.
 Tsunami dalgası sahilden dik bir
basamak gibi görünür.
 Bir çok tsunami bir kaç saat süren
dalga serisi olarak gelir
 Dalgalar
arasındaki
zaman
aralığında karayı işgal eden önceki
bir dalganın geri çekilmesi gelen
dalganın gelişine göre daha çok
hasar yapar.
Murat UTKUCU
6
BİLGİNİN GÜCÜ



Sri Lankalı Victor Desosa,
köyü Galbokka’nın
sakinlerini kurtarmıştır.
Çünkü su çekilmesinin
tsunami habercisi olduğunu
ve ne yapması gerektiğini
biliyordu. Sadece 1 köylüsü
tsunamide öldü.
Köyü yakınındaki köylerde
can kaybı oranı nüfuslarının
%70 – 90 arasında
değişmekteydi
3.4.2016
Murat UTKUCU
7
 Solda:
Pasifik
çevresinde
tsunami
lokasyonları. İÖ 47’den bu yana meydana
gelmiş 1274 tsunami. A)Gri dairelerin çapı bir
derece karelik enlem-boylam içindeki olay
sayısıyla orantılıdır. B) Önemli uzak tsunami
kaynakları. Daireler etkilenen alan ve deprem
magnitüdüne bağlı olarak büyümektedir
(Lockridge, 1985, 1985b). Sağda: Pasifik
çevresindeki
tsunamilerin
kökenlerinin
bölgelere göre sınıflandırılması.
3.4.2016
Murat UTKUCU
8
 Solda: Geçmiş 2000 yıl boyunca Pasifik çevresinde meydana gelmiş
tsunamilerin nedenleri. Sağda: Geçmiş 2000 yıl boyunca Pasifik
okyanusundaki en büyük can kayıplarına neden olan tsunamiler.
 2004 Sumatra depremi Hint okyanusu çevresinde Endonezya, Sri Lanka,
Hindistan, Tayland, Maldivler, Somali, Myanmar, Malezya, Madagaskar,
Şeyseller ve Kenya gibi ülkeleri etkilemiştir. Tatilde bulunan bir çok
Avrupalı turistte (500 İsveçli, 500 Alman) ölmüştür.
3.4.2016
Murat UTKUCU
9
 200 bin üzerinde ölüm, 125 bin
yaralı, 45 bin kayıp meydana
gelmiş ve 1 milyon üzerinde insan
yer değiştirmiştir. Yanda tsunami
öncesi ve sonrası.
 2004 Sumatra depremi tsunamisi
kayıtlı
tarihin
en
ölümcül
tsunamisidir. 2004 öncesinde
Pasifikteki en ölümcül tsunami
1782
depremi
sonrasında
yaşanan ve 50.000’ne yakın
ölüme yol açan tsunamidir.
3.4.2016
Murat UTKUCU
10

Atlantik okyanusundaki en büyük tsunami 1755 Lizbon depreminin
neden olduğu tsunamidir. Sarsıntı yıkımı, çıkan yangın ve tsunami
vurması sonucu toplam can kaybı 100.000’ni aşmıştır.
3.4.2016
Murat UTKUCU
11
 1929 Grand Banks depremi
sonrası oluşan denizaltı yer
kaymasının tsunami
oluşturması.
 Japonya’da tsunami
tehlikesi. 1993 depremi
sonrasında gelişen
tsunaminin etkilediği alan
ve dalga yükseklikleri.
Dalga yüksekliklerindeki
değişime dikkat ediniz.
Okushiri Island, 1993
3.4.2016
Murat UTKUCU
12

3.4.2016
1990’lı yıllarda dünya
çapında meydana gelmiş
deprem kaynaklı önemli
tsunamiler.
Murat UTKUCU
13


Solda MÖ1410-MS1999 yılları arasında Türkiye ve çevresinde
meydana gelmiş 57 tsunami (Altınok ve Ersoy 2000).
Sağda Atatürk Havalimanı güneyinde Yeşilköy sahilinde 2, 2.5 ve 3
m’lik tsunami dalgalarının işgal edeceği hesaplanan karasal alanlar
(Alpar vd.)
3.4.2016
Murat UTKUCU
14

Son 2000 yılda Marmara’da 16 depremin tsunami ürettiği ve bunlardan
6’sının hasar oluşturduğu rapor edilmiştir (Ambraseys, 2002). Haritada
küçük ve büyük oklar bunların olası lokasyonlarını göstermektedir.
3.4.2016
Murat UTKUCU
15
1906 SF depremi yangını
1989 Loma Prieta depremi sonrası
4. Yangınlar:
 Deprem sarsıntısının gaz borularına,
elektrik hatlarına ve yanıcı kimyevi
maddelerin depolarına zarar vermesi
yangınlara yol açabilir. 1906 San
Francisco, 1923 Konto (Tokyo) ve
1995 Kobe depremleri sonrası çıkan
yangınlar önemli örnekleridir.
 1999 İzmit depremi sonrası Tüpraş
rafinerisinde
çıkan
yangın
da
Türkiye’deki önemli bir örnektir.
3.4.2016
Murat UTKUCU
16
 1995 Kobe depremi sonrasındaki
yangında Kobe şehrinin önemli bir
kısmı yanmıştır. Kopan gaz hatlarında
Gaz hatlarında çıkan yangınlara
yolların yıkılması/tıkanması sonucu
müdahale edilememiş ve bu can
kayıplarında önemli artışa neden
olmuştur.
3.4.2016
Murat UTKUCU
17
Gelecek ders görüşmek üzere …..
TEŞEKKÜRLER
Dr. Murat UTKUCU
Download