Slayt 1 - Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Ana Bilim

KADIN SAĞLIĞI AÇISINDAN
BİN YIL KALKINMA HEDEFLERİNİN
NERESİNDEYİZ ?
DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE İSTENMEYEN GEBELİKLER
VE
İSTEYEREK DÜŞÜKLER
Prof.Dr.Ayşe Akın
B.Ü.Tıp Fakültesi Halk Sağlığı AD
Başkent Üniversitesi Kadın – Çocuk Sağlığı ve
Aile Planlaması Araştırma ve Uygulama Merkezi
BÜKÇAM
E-mail:[email protected]
Web: http//bukcam.baskent.edu.tr
TOPLUMSAL CİNSİYET EŞİTLİĞİ VE
“KADIN SAĞLIĞI AÇISINDAN”
BİN YIL KALKINMA HEDEFLERİNİN
NERESİNDEYİZ?
İSTENMEYEN GEBELİKLER VE İSTEYEREK
DÜŞÜKLER
Sunum Planı:
Dünyadaki Durum
Türkiye’deki Durum
Ne Yapılmalı - Yol Haritası
TOPLUMSAL CİNSİYET EŞİTLİĞİ VE KADIN SAĞLIĞI AÇISINDAN
BİN YIL KALKINMA HEDEFLERİNİN NERESİNDEYİZ?
HEDEF 3:TOPLUMSAL CİNSİYET EŞİTLİĞİNİN VE KADININ
GÜÇLENDİRİLMESİNİN TEŞVİK EDİLMESİ
Amaç: Toplumsal cinsiyet eşitsizliğini ilk ve orta öğretimde , tercihen
2005 yılına dek ve eğitimin her seviyesinde 2015 yılına dek
ortadan kaldırmak
Göstergeleri: İlk ve Orta öğretimdeki cinsiyet oranı ; 15-24 yaş grubunda
okuryazarlıkta cinsiyet oranı ; Tarım dışı faaliyetlerde ücretli
olarak çalışan kadınların oranı ; Parlamentoda kadın MV. oranı
HEDEF 5: ANNE SAĞLIĞININ İYİLEŞTİRİLMESİ
Amaç: 1990 – 2015 yılları arasında gebelik ve doğum sırasında anne
ölümlerinin ¾ oranında azaltılması (Bu amaç çok kapsamlı içinin
iyi okunması gerekir)
Göstergeleri: Anne ölüm oranı ; Yetkili sağlık personeli tarafından
yaptırılan doğum oranı
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
44
Düşük Bin Kadında
40
SAĞLIKSIZ DÜŞÜK
39
33
29
31
29
28
30
23
20
21
12
10
3
Africa
Asia
Eastern Western North
Latin
Europe Europe America America
1000 DÜŞÜK (bin
Kadın
Sağlığında
çok önemli
bir konu
“Sağlıksız
Düşükler”
770
0
Eastern
Kadında) Africa
Western
Afica
South east
Asia
South
America
Europe
820
DÜŞÜĞE BAĞLI ÖLÜM
(100 bin düşükte)
500
100
50
0
Eastern
Africa
Western
Africa
Southeast
Asia
Source: Sedgh et al. The Lancet, 370(9595):1338-1345. 2007
Latin
America
0
Europe
2008 Yılı İsteyerek Düşük Sayıları (milyon)
Toplam
Dünya
Gelişmiş ülkeler
Gelişmekte olan ülkeler
Afrika
Asya
Latin Amerika
Avrupa
Kuzey Amerika
Kaynak: Sedgh et al., 2012
43.8
Güvenli Güvenli
olmayan
22.2
21.6
6.0
37.8
5.6
16.6
0.4
21.2
6.4
0.2
6.2
27.31
6.5
10.8
4.4
0.2
4.2
4.2
3.8
0.4
1.4
1.4
-
2008’de dünyada yaklaşık 22 milyon düşük güvenli olmayan
koşullarda yapıldı, bunların %98’i gelişmekte olan ülkelerde
gerçekleşti (DSÖ, 2011)
Güvenli olmayan düşük sayıları (milyon)
50
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
2003
19,7
21.6
19,2
0,5
Dunya
0,4
Gelismis
bolgeler
2008
21,2
4,0
5,0
Gelismekte olan En az gelismis
bolgeler
ulkeler
6
Güvenli olmayan düşüğe bağlı anne ölümlerinin hemen
hepsi gelişmekte olan ülkelerde meydana gelmiştir
Güvenli olmayan düşük nedeniyle meydana gelen anne ölum sayıları, 2008
7
15-44 Yaş Kadınlarda Güvenli ve Sağlıksız
Düşük Hızları (bin kadında), 2008
Latin America
2
31
Asia
Africa
17
11
1
28
Northern America
19
0,5
Europe
25
Developing
2
13
Developed
16
22
World
14
0
5
14
10
15
20
15-44 yaşarası 1000 kadında
Kaynak: Sedgh et al., 2012
Safe
Unsafe
1
25
30
35
Gebelikten korunma yöntemlerinin 12 ay içindeki, tahmin edilen
başarısızlık hızları (%)
Total
4,7
Withdrawal
19
P. Abstinence
25
Vaginal barrier
20
Condom
14
Oral Pill
5
IUD
0,8
Injectables
0,3
Vasectomy
0,15
Tubectomy
0,5
0
5
10
15
20
25
Bir yılda istemeden meydana gebelik sayısı: 33.5 milyon
Kaynak: Trussell, 1998 for failure rates, accidental pregnancies from WHO, forthcoming.
30
%
Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde, gebeliklerin
sonlandırılma nedenleri, 2009 (ülkelerin yüzdesi)
96
97
Kadının
Tohayatını
save a kurtarmak
woman's life
Fiziksel
sağlığını
korumak
To
preserve
physical
health
60
Ruh sağlığını korumak
To preserve mental health
86
55
Tecavüz veya Ensest
Rape or incest
84
37
Fetal nedenler
Fetal impairment
Ekonomik ve/veya sosyal
Economic or social reasons
nedenler
69
16
20
Developing
80
19
0
Developed
84
34
On request
İstek doğrultusunda
Kaynak: United Nations, 2011
88
40
60
80
100
Yasal olarak düşük
yasaklandığında….
Romanya’da Yasal Durumun Toplam Anne Ölümleri
ve Düşüğe Bağlı Anne Ölümlerine Olan Etkisi
Romanya’da 100 bin Canlı Doğumda Anne Ölümleri (1960-1996
Düşük
yasallaştı
Düşük
yasaklandı
NEPAL örneği: 1998 (Ab.yasak) hastane yataklarının % 54’ü abortus
komplikasyonları ile dolu; 2002 Ab. yasallaştı: 2008-2009 arasında bu ,
oran % 28’e düştü.
Dünyadaki durum özetlenirse;
 Yasal olsa da olmasa da, istenmeyen gebelikler ve düşükler
oluşmaktadır.
 Yasal olsa da olmasa da, düşük hızları yaklaşık aynı düzeydedir,
ancak güvenli düşük yasak olduğunda veya erişilemez olduğunda,
kadınlar sağlıksız koşullarda, vasıfsız kişiler tarafından gizlice düşük
yaptırarak hayatlarını ve sağlıklarını tehlikeye sokmaktadırlar.
05_XXX_MM13
 İsteyerek düşüğün yasaklanmasıyla doğurganlık veya doğum hızları
artmamakta, ancak özellikle yoksul kadınlar arasında sağlıksız
düşüğe bağlı hastalıklar ve ölümler artmaktadır.
 Tıbbi düşük yöntemi, sağlıksız düşüklerin azaltılması ve istenmeyen
gebeliklerin sonlandırılması için kadınlara önemli bir seçenek
sunmaktadır.
2013 - Dünya Sağlık
Araştırması
sonuçlarına göre Son
20 yılda;
İstenmeyen Gebeliklerin Önlenmesi /
İsteyerek Düşükler
 Dünyada düşüklerin toplam hızı 1995’de 1000



kadında 35’den, 2003’de binde 28’e düşmüş,
ancak sonra 2008’de binde 29 olmak üzere sabit
kalmıştır.
Afrika ve Asya’da düşüğe bağlı ölüm hızları çarpıcı
bir şekilde yüksektir; Afrika’daki düşük fatalitesi
ABD’dekinin 800 katı olarak tahmin edilmektedir.
En yüksek bölgesel hızlar Doğu Avrupa (43),
Karayipler (39), Doğu Afrika (38) ve Güneydoğu
Asya’da (36) görülmektedir; en düşük bölgesel hız
ise Batı Avrupa’dadır (12)
Bütün düşüklerin % 86’ı,sağlıksız düş.lerin % 98’i
GOÜ’de meydana gelmektedir.
İstenmeyen Gebeliklerin Önlenmesi /
İsteyerek Düşükler
 Gelişmekte olan ülkelerdeki sağlıksız düşüklerin en


az 2,2-4 milyonu Adölesanlarda meydana
gelmektedir.
Genç kadınlar düşüğe bağlı bütün ölümlerin
yaklaşık yarısından sorumludur. Mevcut kanıtlar
genç grubun hizmete ulaşamadığını
göstermektedir.
Küresel araştırmaya göre, düşük konusunda
yaşanan olumsuzluklar ülkenin zenginlik düzeyi ile
ters orantılıdır.
İstenmeyen Gebeliklerin Önlenmesi /
İsteyerek Düşükler
 Ülkeler halen, istenmeyen gebeliklerin önlenmesi ve


düşüğe gereksinimin ortadan kaldırılması konusunda
ICPD-paragraf 8.25’deki taahhütlerini yerine
getirmekten uzaktır. Bunun sağlanması için ülkeler,
CSÜS hizmetlerine erişimin yanı sıra çiftlerin konuyu
tartışmasına fırsat verecek sosyal ortamı
sağlamalıdırlar yani kadının statüsü iyileştirilmelidir.
Küresel düzeyde güvenli olmayan düşüklere bağlı ölüm
riski azalmaktadır.
Bu gelişme esas olarak gelişen teknolojilere, güvenli
düşük ve düşük sonrası bakım konusunda DSÖ
rehberlerinin kullanımında artışa ve güvenli düşük
hizmetlerine artan erişime atfedilmektedir.
İstenmeyen Gebeliklerin Önlenmesi /
İsteyerek Düşükler
 Sağlıksız düşüklere bağlı ölümlerin
azaltılmasına, AÖ’nin düşmeye devam
etmesine rağmen,
 Dünyada genel Anne Ölülerinin içinde
güvensiz düşüklerin payı artmıştır.
İstenmeyen Gebelikler ve
İsteyerek Düşüklerle ilgili
Türkiye’deki Gelişmeler ve
Araştırma Sonuçlarına
göre Mevcut Durum;
İKİNCİ
NP
YASASI
.
İst.Düşüklere bağlı
anne ölümleri çok arttı
1955
1923
CUMHURİYET
İst.düşükler sorun
olmaya devam etti
1965
1983
Düşüğe bağlı
anne
ölümleri % 2
ye indi
2007
En Az 3
Çocuk daha
sonra 5, şimdi
4……
Düşük ve
Doğum
Kontrolünün
değişik
yorumu ??
2008/
2010
2015
İLK
NP
YASASI
T.C’nin tarihinde ve günümüzde izlenen nüfus politikaları
üreme haklarına müdahale
Türkiye’de Yıllara Göre Aile Planlaması Uygulamaları
(1978-2013)
80
70
60
50
40
30
20
1978
1983
1993
Herhangi bir yöntem
Geleneksel Yöntemler
1998
2003
2008
2013
Modern Yöntemler
AP’de
Karşılanamayan
Gereksinim:
Artık çocuk
istemiyor
Korunmuyor %6
Şimdilik istemiyor
Geleneksel
Yöntem %26
TOPLAM:
% 32
Şekil 1. İsteyerek ve Kendiliğinden Düşükler (100 Gebelikte)
(TNSA 1983, 1993, 2008, 2013)
25,0
15,0
10,0
5,0
0,0
19
7
19 5
7
19 6
7
19 7
78
19
79
19
80
19
8
19 1
8
19 2
8
19 3
88
19
89
19
90
19
9
19 1
9
19 2
93
19
98
20
03
20
08
20
13
Yüzde
20,0
Yıllar
Kendiliğinden Düşük
İsteyerek Düşük
2050 yılına kadar Türkiye nüfusu ve olası
değişiklikler:
►Türkiye’nin, geçmiş yıllardaki yüksek
doğurganlık hızları nedeni ile halen sayısal
olarak büyük bir genç nüfusu mevcuttur
►Türkiye’nin nüfusu 2050 yılına dek artmaya
devam edecek, ancak 2050 yılından sonra 100
milyon civarında durağanlaşacaktır
65 Yaş Üstü Nüfus (%) (2012)
AB
Yüksek
gelirli
ülkeler
WHO
Avrupa
Bölgesi
Orta gelirli
GOÜ
Dünya
Türkiye
Source:MoH
2000
2030
2050
1935
75+
70-74
65-69
60-64
55-59
50-54
45-49
40-44
35-39
30-34
25-29
20-24
15-19
10-15
5-9
0-4
10,0
8,0
6,0
4,0
2,0
0,0
2,0
4,0
6,0
8,0
10,0
MDG - 2015 yılı sonrası dönemde dikkate
alınması gereken SORUNLAR: (Yol Haritası? )
Dünyada:
► KS kullanımında “karşılanamayan gereksinim” çok
yüksektir (3 aileden biri)
► Sağlıksız Düşükler hala ciddi bir KS sorunu olmayı
sürdürmektedir
► Genç yaş grubu düşükler ve CYBE’ler yönünden en
riskli gruptur
► Özellikle GOÜ’de toplumun “sağlık bilinci”, ve de
CSÜS eğitimimi çok yetersizdir
► Cinsiyet temelli ayırımcılık GOÜ’de daha yaygın
olmak üzere tüm Dünyada mevcuttur ve bunun
ciddi sağlık sonuçları vardır.
►CSÜS, Haklar bağlamında ele alınmamaktadır.
MDG - 2015 yılı sonrası dönemde dikkate alınması
gereken SORUNLAR, Türkiye’de:
►Hala Riskli Gebelikler yaygındır ( her 3 gebelikten biri)
►Üreme sağlığı Hizmetlerine “hak temelli yaklaşım”
benimsenmemekte, uygulanmamaktadır.
► İsteyerek Düşük ve AP hizmetleri
ile ilgili hizmet sunumunda ciddi engeller yaşanmaktadır.
Kadınların doğurganlığı, halen demografik bir gerekçe
olmadığı halde teşvik edilmekte / adeta zorlanmaktadır.
► Mevcut liberal yasaya rağmen “kürtaj cinayettir” gibi
söylemlerle, ÜS hizmetleri uygulamada engellenerek
kadınların ÜS da karar haklarına, hizmet almalarına
müdahale edilmektedir.
Mevcut sağlık sistemi, TSH
yaklaşımından uzaklaşmış, birinci
basamakta entegre ekip hizmeti
zayıflatılmış, sağlık hizmetlerinin
bütüncüllüğü bozulmuş ; başvuruların
hastalıkla başlattığı , performansın
hizmetlere yön verdiği bir sistem olup
kadına en fazla ulaşabilen “ebehemşirenin” tanımlanmış rolü
belirsizleşmiştir.
SON SÖZ (Ne Yapılmalı)
İstenmeyen Gebelikler,isteyerek düşükler
konusu - yani doğurganlığın düzenlenmesi,
gerek dünyada gerekse Türkiye’de kadın
sağlığının önemli başlıklarıdır
 Her 2 hizmet alanı da 2015 yılı sonrası
kadın sağlığı hedeflerine ulaşılabilmesinde
belirleyici olacaktır.
 ÜSCS hizmetlerini talep etmek toplumdaki
bireylerin “insan hakkı” olup,
 Doğurganlığı düzenleme hizmetleri,
kapsamlı,nitelikli, ulaşılabilir olarak vermek de
devletin / hükümetlerin anayasal görevidir.
Türkiye’de İsteyerek Düşüklerle ilgili yapılan pek çok
uzmanlar toplantısının ortak Sonuç Bildirisi:
Güvenli olmayan düşüğün önlenmesi konusunda;
► Bilimsel kanıtlar, dünya ve Türkiye istatistikleri,
“ güvenli koşullarda yapılmayan düşüğün ” kadın sağlığı
yönünden son derece tehlikeli ve de AÖ’lerinin en önemli
nedenlerinden biri olduğunu göstermektedir.
► Doğurganlığa karar verme , uluslararası belgelerde de
vurgulandığı gibi “ bireylerin, ailelerin özellikle de
kadınların özgürce kullanacakları bir insan hakkı olduğu,
bu karara kimsenin müdahale etmemesi gerektiği ”
vurgulanmıştır.
Güvenli olmayan düşüğün önlenmesi konusunda
 Türkiye’nin geçmişte izlediği üreme sağlığı politikaları
pek çok ülkeye örnek olacak özellikte olup, kadın-anne
ve çocuk sağlığına olan olumlu etki ve katkısı yıllar
içinde yapılan bilimsel araştırmalarla ortaya
konulmuştur.
 Türkiye’de sağlıksız koşullarda yapılan düşüklerin anne
ölümlerine neden olmasının önüne geçmek amacı ile
düşükler, 10 haftaya dek yasallaştırılmıştır.
 Bu yasa ile getirilen diğer önlemlerle, etkili gebeliği
önleyici yöntem kullanımı da hızla artmıştır.
 Ayrıca bu yasanın uygulanması, isteyerek düşüklerin
anne ölümlerinin içindeki payının , % 58’den % 2 lere
kadar düşmesini sağlamıştır.
İsteyerek düşüklerin yasa ile yasaklanması
düşük yapmayı azaltmamakta aksine sağlıksız
koşullarda yapılan düşükleri arttırarak anne
ölümlerinin artmasına yol açmaktadır. Bunun
yaşandığı pek çok ülke örneği bulunmaktadır.
İsteğe bağlı düşüğe olan ihtiyacı azaltmanın en
etkili yolu, danışmanlık dahil aile planlaması
hizmetlerinin tümünün herkesçe erişilebilir
şekilde genel sağlık sigortası kapsamında
verilmesidir.
Türkiye’de daha önce yapılmış olan “Faz 3
klinik araştırmalarının sonuçları” göz önüne
alındığında, cerrahi düşük yönteminin risklerini
taşımayan, gebeliğin erken dönemde
sonlandırılmasında çoğu Avrupa Ülkeleri olmak
üzere halen dünyada 50 den fazla ülkede
uygulanmakta olan “tıbbi düşük - cerrahi
müdahale olmaksızın ilaçla yapılan düşük
yönteminin” de Türkiye’de, Rutin CSÜS
hizmetleri içinde bir seçenek olarak sunulması
uygun olacaktır. Bu konudaki engeller
aşılmalıdır.