11. SINIF KONU ANLATIMI 50 DOLAŞIM SİSTEMİ 3 KAN DOLAŞIMI KAN DOLAŞIMI İnsanda kan dolaşımı küçük ve büyük kan dolaşımı olmak üzere ikiye ayrılır. 1) Küçük Kan Dolaşımı ✔ Kalp ve akciğerler arasında yapılır. ✔ Amacı kanın temizlenmesini sağlamaktır. Sağ Karıncık Akciğer Atardamarı Akciğer Akciğer Toplardamarı Sol Kulakçık KAN DOLAŞIMI 2) Büyük Kan Dolaşımı ✔ Kalp ile vücut arasında olur. ✔ Amacı, besin maddelerini ve oksijeni hücrelere, atık maddeleri boşaltım organlarına taşımaktır. Sol Karıncık Aort Atardamarı Vücut Alt ve Üst Toplardamarı Sağ Kulakçık KAN KAN PLAZMA (%55) KAN HÜCRELERİ (%45) Lökositler (Akyuvarlar) Granüllü Akyuvar ✔ Nötrofil ✔ Bazofil ✔ Eozinofil Granülsüz Akyuvar ✔ Lenfosit ✔ Monosit Eritrositler (Alyuvarlar) Trombositler (Kan pulçukları) KAN Kan Plazması ✔ Kan dokusunun ara maddesidir. ✔ Su, iyonlar, plazma proteinlerinden (albümin, fibrinojen, globülin, antikorlar) oluşur. Kan Hücreleri 1) Eritrositler (Alyuvarlar): Oksijenli solunum yoktur. (Mitokondri yok). Glikoliz ile enerji üretiler. ✔ Yapılarında kana kırmızı renk veren hemoglobin bulunur. Bu sayede O2 ve CO2 taşıyabilirler. ✔ Memelilerde ilk oluştuklarında çekirdeklidirler. Olgunlaştıklarında çekirdeklerini ve organellerini kaybederler. Böylece daha fazla O2 ve CO2 taşıyabilirler. ✔ Bölünemez ve kendilerini yenileyemezler. ✔ Fetüste 3-5. aylarda karaciğer ve dalakta daha sonra kırmızı kemik iliğinde üretilir. ✔ Yaşlı alyuvarlar dalak ve karaciğerde parçalanır. ✔ Ömürleri yaklaşık 120 gündür. ✔ 1 mm3 kanda 4-5 milyon alyuvar vardır. KAN 2) Lökositler (Akyuvarlar): ✔ Renksiz ve çekirdeklidirler. ✔ Kemik iliği ve lenf düğümlerinde üretilirler. ✔ Aktif hareket ederler. (Yalancı ayak) ✔ Fagositoz yaparak ve antikor üreterek vücudun savunmasında rol oynarlar. ✔ Ömürleri birkaç gündür. ✔ 1 mm3 kanda 8-10 bin akyuvar bulunur. ✔ Granüllü ve granülsüz olarak iki gruba ayrılırlar. ► Granüllü Akyuvarlar - Nötrofil: Mikroorganizmaları fagosite eder. - Bazofil: Heparin ve Histamin salgılar. - Eozinofil: Her türlü alerjen ve parazite karşı savunma yapar. ► Granülsüz Akyuvarlar - Monosit: En büyük akyuvarlardır. Fagositoz yetenekleri çok gelişmiştir. - Lenfosit: Lenf düğümlerinde üretilirler. Bağışıklığın sağlanmasında önemlidirler. # T lenfositleri: Antijene doğrudan saldırır. # B lenfositleri: Salgıladıkları maddelerle bakteri ve virüslerle savaşır. Not: Akyuvarlara granüllülük özelliğini lizozom kazandırır. KAN 3) Kan Pulçukları (Trombositler): ✔ Renksizdirler. ✔ Çekirdeksizdirler. Kemik iliğindeki iri yapılı hücrelerin parçalanması ile oluşan kandaki en küçük parçacıklardır. ✔ Kanın pıhtılaşmasını sağlarlar. ✔ Ömürleri 8 gündür. Dalak ve karaciğerde parçalanırlar. ✔ 1 mm3 kanda 150-400 bin kadar bulunur. Kanın pıhtılaşması 1) Dokuda ve kan damarlarında zedelenme olur. 2) Pıhtılaşma faktörleri protrombin trombin ✔ Trombositlerden salgılanan tromboplastin ✔ Hasar gören damar çeperinden salgılanan tromboplastin ✔ Plazmadaki Ca, K vitamini ve enzimler 3) Trombin Fibrinojen Fibrin (pıhtı) KANIN GÖREVLERİ 1) Taşıma Görevi 2) Düzenleme Görevi vücut sıcaklığının sabit tutulmasını sağlamak su, asit ve baz dengesini sağlamak 3) Koruma Görevi Yaralanmalarda pıhtılaşarak kanamayı durdurur. 4) Savunma Görevi