Genel Ekonomi 7 NİSAN 2003

Genel Ekonomi
7 NİSAN 2003
TEMEL KAVRAMLAR
EKONOMİ BİLİMİ
 Kısıtlı kaynaklar ile
• hangi malın,
• kimin için,
• ne miktarda üretileceği,
• kimler tarafından tüketileceği,
• fiyatın nasıl belirleneceğiyle ilgilenen bilim
dalıdır.
Mikro Ekonomi
•
•
•
•
•
•
•
•
Tüketicilerin ve Firmaların Tutumu
İhtiyaç
Fayda
Değer
Fiyat
Piyasa Türleri
Piyasaların İşleyişi
Farklı piyasa koşullarında firma dengesi
Makro Ekonomi
 Ülke ve Dünya Ekonomisi
 İstihdam,
 Büyüme,
 Enflasyon,
 Kamu Dengesi,
 Dış Ticaret,
 Ödemeler Dengesi
TEMEL KAVRAMLAR
 İHTİYAÇ
• Zorunlu İhtiyaç
• Sosyal İhtiyaç
 FAYDA
• Mal veya hizmetlerin herhangi bir ihtiyacı giderebilme
yeteneği veya derecesine denir.
 DEĞER
• Mal ve hizmetlere verilen önemedir.
• Fayda
• Miktar
• Kalite
 FİYAT:
• Parasal Değer
 Fiyatlar Genel Seviyesi (Fiyatlar Genel Düzeyi)
• Bir ulusun onbinlerce mal ve hizmetinin
değerini ortak bir değer ölçüsü ile fiyata
dönüştürmesidir.
• Merkez Bankası kontrol eder.
 Enflasyon
• Fiyatlar Genel Seviyesinin artması
• TÜFE (Tüketici Fiyat Endeksi)
• TEFE (Toptan Eşya Fiyat Endeksi)
 Deflasyon
• Fiyatlar Genel Seviyesinin azalması
 Devalüasyon
• Ülke parasının değer kaybetmesi ve dövizin değer
kazanması.
 Revalüasyon
• Ülkenin para biriminin değer kazanması ve dövizin
değer kaybetmesi.
 Konvertibilite
• Ülke parasının, resmi makamların izni olmaksızın
dövize dönüştürülmesi ve dış ticarette kullanılması.
TEMEL KAVRAMLAR
 MAL ve HİZMET
• İhtiyaçları giderme özelliğine sahip herşeye mal denir.
 ÜRETİM
• Mal ve hizmetlerin yaratılması, elde edilmesi veya
meydana getirilmesi sürecidir.
 ÜRETİM İMKANLARI EĞRİSİ
• Üretim faktörlerinin miktarı ve teknoloji sabitken bir
toplumun üretebileceği ve üretemeyeceği mal
demetlerini ayıran bir sınır çizgisidir.
• Eğrinin sağındaki noktalar, üretilemeyecek mal
demetlerini, solundaki noktalar ise kaynakların tam
kullanılmamakta ya da kötü kullanılmakta olduğunu
gösterir.
TEMEL KAVRAMLAR
 ÜRETİM FAKTÖRLERİ:
• Firmaların mal ve hizmet üretimi gerçekleştirmek için
kullanmak zorunda oldukları her unsur üretken
kaynaklar veya üretim faktörleri olarak adlandırılır.
Üretim faktörleri:
• Doğal Kaynaklar (Hammadde ve Toprak)
• Emek (İşgücü)
• Sermaye (Milli Servet)
• Girişim (Teşebbüs)
TEMEL KAVRAMLAR
 İKTİSADİ SİSTEM
• Toplumu oluşturan bireylerin yetenekleri ve aldıkları
eğitim ölçüsünde mal ve hizmet üretiminde görev
almaları sonucunda oluşan sosyal organizasyona
İktisadi sistem (Ekonomik Sistem) denir.
 David Ricardo
• Fırsat maliyeti en az olan kişi tarafından üretim
yapılırsa, verim o kadar fazla olur.
 Adam Smith
• Kişiler ne kadar bir konuda ihtisas sahibi olurlarsa, o
kadar verimli çalışırlar.
Ekonomi Sistemleri
 Kapitalist
• Sermaye sınıfı mülkiyete sahiptir.
 Kollektivist
• İşçi sınıfı mülkiyete sahiptir.
 Kapalı
• Yalnızca kendi gereksinimi kadar üretir
 Mübadele
• Kendi gereksiniminden fazla üretir. Kendi üretemediği
mal ve hizmetlerle değiştirir.
TEMEL KAVRAMLAR
 FİYAT TEORİSİ
• Fiyat herhangi bir malın mübadele veya değiş tokuş değeridir.
• Fiyat teorisi de mal ve hizmet fiyatlarının nasıl oluştuğunun analiz
edilmesidir.
 TÜKETİCİ DENGESİ
• Tüketicinin belli şartlarda en yüksek tatmini elde ettiği durumdur.
 PİYASA DENGESİ
• Bir malın talep edilen miktarının arz edilen miktarına eşit olması
durumudur.
 PİYASA EKONOMİSİ
• Üreticilerin veya tüketicilerin, arz ve talep koşullarına bağlı olarak
aldıkları ekonomik kararlara uygun kaynak dağılımının
gerçekleştiği durumdur.
TEMEL KAVRAMLAR
 FİRMA MALİYETLERİ
• Firmalar mal ve hizmet üretimi esnasında;
 toplam sabit maliyetlere
 toplam değişken maliyetlere
katlanırlar.
Her ikisinin toplamı firmanın katlandığı toplam maliyeti
verir.
 FİRMA DENGESİ:
• Firmanın amacı karın azamileşmesidir.
• Kar azamileşince firma dengededir.
 Marjinal Maliyet = Marjinal Hasılat
 Marjinal maliyet eğrisinin yükselen bir eğri
olmasıdır.
Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH)
 Bir ulusal ekonomide belirli bir dönem içinde (1yıl),
• üretilen mal ve hizmetlerin değerlerinin toplamı
• İthalattan elde edilen vergi gelirleri
• dış alem faktör gelirleri
toplamıdır.
 Bir ulusal ekonominin yurt içinde ve yurt dışında yarattığı
en büyük değerdir.
 GSMH için milli servet kullanılır.
 Türkiye’de milli servet 2,5 trilyon dolar civarındadır.
 Milli servetten %7.5-%10 GSMH yaratılmaktadır.
 ABD’de %50 seviyesindedir.
 Türkiye verimlilik açısından sorunlu bir ülkedir.
GSMH Hesaplama
 Nominal GSMH
• Cari (hesabın yapıldığı andaki) değerler kullanılarak
hesaplanır. Enflasyon veya deflasyonu da içerdiği için
yanıltıcı olabilir. (Üretimde değişiklik olmadığı halde
GSMH yüksek görülür.)
 Reel GSMH
• Enflasyondan arındırılmış değerler kullanılır.
 Deflatör
• Nominal değerlerin, reel değerlere dönüştürülmesi için
kullanılır.
• Fiyat endekslerinden farkı, tüm mal ve hizmetleri
kapsamasıdır.
 Büyüme
• GSMH’daki artış.
• Daha fazla mal ve hizmet üretimi ve tüketimi
 Durgunluk (Stagnation)
• Büyümenin yavaşlaması
 Resesyon: 6 ay ile 1 yıl arası
 Depresyon: 1 yıldan uzun
 Stagflasyon
• Durgunluk (Stagnation) ve enflasyon (Inflation)
• Bu da işsizlik yaratır.
• Philips Eğrisi yaklaşımına ters
TEMEL KAVRAMLAR
 PHİLLİPS EĞRİSİ
• Nominal ücretler ile istihdam seviyesi arasındaki ters
orantılı ilişkiyi tanımlar.
• Enflasyon artar ise işsizlik azalır.
 Milli Gelir
• Ülkenin ulusal sınırları içerisinde mal ve hizmet üretim
gelirleri
 Dış Alem Faktör Gelirleri
• Yurt dışında çalışan Türk vatandaşlarının Türkiye’ye
gönderdikleri gelirler
TEMEL KAVRAMLAR
 TÜKETİM:
• Mal ve hizmetlerin insan ihtiyaçlarını doğrudan
doğruya giderecek şekilde kullanılmasıdır.
 TASARRUF
• Kullanılabilir gelirden tüketim harcamaları
çıktıktan sonra, bireyler ve kurumlar tarafından
harcanmamış kısımdır.
TEMEL KAVRAMLAR
 KALKINMA
• Ekonomideki niteliksel gelişmelerdir.
 İSTİHDAM
• Bir ulusal ekonomide, mal ve hizmet üretiminde görev
almak üzere çalıştırılmaya hazır nüfusa istihdam denir.
 İŞSİZLİK
• Çalışma isteğine ve yeteneğine sahip olup, cari ücret
haddi ile çalışma saatlerini kabul ettiği halde iş
bulamayan kimseye işsiz denir.Toplam işgücü içerisinde
işsiz olanların yüzdesine ise işsizlik oranı denir.
ARZ VE TALEP ANALİZİ
 ARZ
• Bir malın bir satıcısının bir piyasada belli bir
zaman süresi içinde ve başka değişkenler eşit
varsayımı altında her fiyat seviyesinde satmaya
hazır olduğu mal miktarını gösteren bir eğri veya
tablodur.
 TALEP
• Bir tüketicinin, zaman birimi başına, değişik fiyat
seviyelerinde bir maldan satın almaya hazır
olduğu miktarları gösteren bir eğri veya tablodur.
ARZ VE TALEP ANALİZİ
PİYASALAR
ARZ

•
•
•
•
Arzı Etkileyen Faktörler
Malın Piyasa Fiyatı
Üretim ve İthalat Maliyetleri
Teknoloji Düzeyi
Arzı Etkileyen Diğer
Faktörler(Grev, Doğal Afet,
Enerji Darboğazı, Döviz
Darboğazı)
TALEP

•
•
•
•
•
Talebi Etkileyen Faktörler
Malın Piyasa Fiyatı
Tamamlayıcı Malların Fiyatları
Rakip Malların Fiyatları
Tüketicilerin Gelir Durumu
Ortak Beğeni ve Alışkanlıklar
ARZ VE TALEP ANALİZİ
Talebi ve Arzı Etkileyen Bağımsız
Değişkenler
 Talebi Değiştiren Faktörler
 Tamamlayıcı malların fiyatındaki değişim
 Rakip malların fiyatlarındaki değişim
 Tüketicinin parasal veya nominal gelir
seviyesi
 Toplumun ortak beğeni ve
alışkanlıklarındaki değişiklikler
ARZ VE TALEP ANALİZİ
Talebi ve Arzı Etkileyen Bağımsız
Değişkenler
 Arzı Etkileyen Faktörler
• Maliyetleri değiştirebilecek herşey arzı
etkileyebilir.
• Teknolojideki değişim
• Diğer değişkenler (doğal afetler, döviz
darboğazı, grev vb.)
ARZ VE TALEP ANALİZİ
Arz – Talep Dengesi
 Arz edilen miktarın talep edilen miktara eşit
olması durumuna arz – talep dengesi denmektedir.
TOPLAM ARZ = TOPLAM TALEP
[(Toplam yurt içi üretim-İhracat)+İthalat]-Stoklar
= Özel kesimin tüketim harcamaları+Özel
kesimin yatırım harcamaları+Kamu harcamaları
C+I+G(Cg+Ig)
GSMH(-)NET DIŞ ALEM FAKTÖR GELİRLERİ=GSYİH
GSYİH(-)İTHALAT VERGİSİ=TOPLAMYURTİÇİ ÜRETİM
ARZ VE TALEP ANALİZİ
Görünmeyen El Mekanizması
 İktisadi hayatta düzeni sağlayan ve hangi malların,
kimler için, ne miktarlarda üretileceği gibi temel
ekonomik sorunları çözümleyen bir görünmez el
(serbest fiyat mekanizması) vardır. Görünmeyen el
mekanizması sayesinde, ekonomide oluşan arz
veya talep fazlalığı erir ve piyasa tekrar denge
noktasına geri döner.
ARZ VE TALEP ANALİZİ
Üretici – Tüketici Rantı
 Tüketici Rantı: Tüketicinin malı razı olduğu fiyattan
daha düşük bir fiyata alması nedeniyle cebinde
kalan para sayesinde elde ettiği avantaja tüketici
rantı denir.
 Üretici Rantı: Üreticinin satmayı düşündüğü fiyat
ile fiili olarak satması gereken piyasa fiyatı
arasındaki bu farka üretici rantı denir.
ARZ VE TALEP ANALİZİ
Toplam Arz – Toplam Talep Eşitliği
 Bir ulusal ekonominin üretim veya ithalat yoluyla
elde ettiği mal ve hizmetlerden, stok amacıyla
ayırdıkları düşüldükten sonra kalan kısmına
toplam arz, özel kesimin ve kamu kesiminin
tüketim ve yatırım harcamalarının toplamına ise
toplam talep denir.
Toplam Arz = Toplam Talep
ARZ VE TALEP ANALİZİ
Arz – Talep Kaymaları
 Diğer faktörler aynı kaldığında, malın piyasa
fiyatındaki her hangi bir değişikliğin arz veya
talep miktarı üzerinde yaratacağı miktar
değişikliği, arz veya talep eğrisi veya doğrusu
üzerinde aranır.
S (Arz) D (Talep)
Varsayım 1
S=(P,C,U,W)
D=(P,Pt,Pr,Y,T)
Varsayım 2
S=(P,C,U,W)
D=(P,Pt,Pr,Y,T)
ARZ VE TALEP ANALİZİ
Esneklik (Elastikiyet) Kavramı
 Bir bağımsız değişkendeki yüzdesel değişim
yarattığını hesap etmemizi sağlayan, o malın arz
veya miktarının bağımsız değişkene olan
hassasiyetini ölçmemizi sağlayan kavrama
esneklik denir.
Talebin fiyat esnekliğinde 5 ayrı fiyat esnekliği
vardır.
• Sıfır esneklik durumu,
• Talebin fiyat esnekliği sonsuza eşit ise,
ARZ VE TALEP ANALİZİ
Esneklik (Elastikiyet) Kavramı
• Malın piyasa fiyatındaki belirli bir yüzdesel
değişim, malın talep miktarında daha düşük
oranda bir yüzdesel değişime yol açıyor ise,
• Malın piyasa fiyatındaki belirli bir yüzdesel
değişim, malın talep miktarında aynı oranda bir
yüzdesel değişime neden olmaktadır,
• Fiyattaki en ufak bir değişiklik, malın talep
miktarında çok daha yüksek oranda bir değişikliğe
yol açıyor ise,