DTÖ Sisteminde Bölgesel Ticaret Anlaşmaları ve AB Dış Ticaret

DTÖ Sisteminde Bölgesel
Ticaret Anlaşmaları ve AB Dış
Ticaret Politikası: Fırsatlar ve
Sorunlar
Çok Taraflı İişkiler ve AB’nin
Geleceği Konferansı
Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı
Bahçeşehir Üniversitesi 29 Nisan 2011
Yol haritası




Bölgeselleşme trendi
GATT Anlaşması md. XXIV ve DTÖ bölgesel
ticaret anlaşmaları disiplini
AB dış ticaret politikası ve bölgesel ticaret
anlaşmaları
AB-Türkiye GB ve ortak dış ticaret politikası
araçları
500
100
95
90
85
80
75
70
65
60
55
50
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
450
400
350
300
250
200
150
100
50
0
19
4
19 9
5
19 1
5
19 3
5
19 5
5
19 7
5
19 9
6
19 1
6
19 3
6
19 5
6
19 7
6
19 9
7
19 1
7
19 3
7
19 5
7
19 7
7
19 9
8
19 1
8
19 3
8
19 5
8
19 7
8
19 9
9
19 1
9
19 3
9
19 5
9
19 7
9
20 9
0
20 1
0
20 3
0
20 5
0
20 7
09
No. of RTAs
Bölgeselleşme trendi
Notified RTAs (goods, services & accessions)
Inactive RTAs
Cumulative RTA notifications
Cumulative active RTAs
Bölgesel Ticaret Anlaşmaları
Tipolojisi
11%
7%
82%
Free Trade Agreement
Customs Union
Preferential Trade Agreement
Bölgesel Ticaret Anlaşmaları’nın
Yapılanma Şekilleri
100%
45
84
80%
60%
40%
136
97
20%
0%
Plurilateral
Cross-Regional
Bilateral
Intra-Regional
Küresel ve Bölgesel Gelişmeler (Mal
Ticareti alanında yapılan Bölgesel
Ticaret Anlaşmaları)
Hizmetler Ticareti alanında yapılan
Bölgesel Ticaret Anlaşmaları
Spagetti çanağı olgusu
EFTA
Canada
EC
United
States
Egypt
Israel
Morocco
Jordan
CARIFORUM
Mexico
ECOWAS
ESA
CEMAC
Panama
Chinese
China Taipei
Japan
Bahrain
GCC
Korea
Thailand
ASEAN
India
Singapore
MERCOSUR
SACU
Australia
Chile
S. Africa
Signed / In Force
Under Negotiation
Under Consideration
N. Zealand
Avrupa İçi ve Çapraz-Bölgesel Ticaret Anlaşmaları Ağı
CARIFORUM
Côte d’Ivoire
Chile
Mexico
South
Africa
OCT
SACU
Rep. of
Korea
Singapore
EC 27
EFTA
EuroMed Partners
Other RTA Partners
EU
EFTA
Turkey
United
States
New
Zealand
GCC
Australia
Agadir Agreement
Notified in Force
Signed / Under Negotiation
China
COMESA
Members
India
Gulf Co-operation Council
Arab Maghreb Union
Arab Free Trade Area
Singapore
Japan
Esaslı ticari oyuncu olarak AB
Dünya ticaretinin 16.8 % ‘ini
gerçekleştiriyor (2010 verisi),
17% (mallar),
27% (hizmetler)
En büyük
ihracatçı
16.2% (2010)
ESASLI
2. En büyük
ithalatçı
TİCARİ OYUNCU
17,3% (2010)
2007 yılı doğrudan yabancı yatırım
lideri:
EU-27 2010’da € 218.7 bn elde
etmiştir
11
Dünya ticaretinde AB –
Belli başlı ithalat partnerleri
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
ABD
Rusya
İsviçre
Çin
Türkiye
Norveç
Japonya
Birleşik Arap Emirlikleri
Hindistan
Brezilya
19%
8%
8%
6%
4%
3%
3%
2%
2%
2%
12
AB’nin belli başlı ihracat
partnerleri
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Çin
ABD
Rusya
Norveç
İsviçre
Japonya
Türkiye
Kore
Brezilya
Libya
16%
12%
11%
6%
5%
5%
3%
3%
2%
2%
13
AB Dış ticaret politikasının temel
özellikleri
Belli başlı küresel ticari oyuncu
Menfaatleri:
Sorumlulukları:
 Yeni ve açık pazarlar
 AB vatandaşlarına
 Açık net ticari düzenlemeler
 Ticari partnerlerine karşı
AB firmalarının ve ülkelerinin
rekabetçi yapılarını dünya
piyasalarına taşımak
14
AB Dış Ticaret politikası – üç boyutlu
İkili
Çok taraflı
STBleri / Bölgesel
DTÖ – Doha
Müzakereleri
3 BOYUT
Tek taraflı
GSP, EBA vb
15
AB’nin dış ticaret ağları






Afrika, Karayip, Pasifik ülkeleri ile ilişkiler
ANDEAN Topluluğu ile ilişkiler
ASEAN (Association of South East Asian
Nations) ile ilişkiler
AB-Güney Kore BTA
Batı Balkanlarla ilişkiler (CEFTA Central
European Free Trade Agreement)
Merkezi Amerika ile ilişkiler (Panama, Guatemala,
Kosta Rika, El Salvador, Honduras, Nikaragua)
AB’nin dış ticaret ağları






MERCOSUR ile ilişkiler
Latin Amerika ve Karayipler ile ilişkiler
EUROMED
AB ve Körfez bölgesi: AB-Körfez İşbirliği
Konseyi (EU-Gulf Cooperation Council)
Orta Asya (2007’de kabul edilen AB Orta
Asya Stratejisi)
GSP ve EBA inisyatifleri
Sınırların ötesine geçmek…

Ticaret eskiden olduğu gibi sadece
tarifelerden ibaret değil…
TİCARET

Standartlar (Latin Amerika)
Lisans işlemleri (Çin)
Yerel vergiler (Hindistan)
Ticaret eskisi gibi klasik ticaret değil…
TİCARE
T
Çevre (Kopenhag)
İş ve İşçi Güvenliği (Belarus)
İnsan hakları (Danimarka
karikatür krizi)
18
İkili Ticari İlişkiler (Serbest
Ticaret Bölgeleri)
Mevcut olgular:
 Küresel olarak 200’den fazla STB
 (dünya ticaretinin %35’i).
 DTÖ müzakereleri kapsamında erişilebileceklerin ötesin
geçen STB oluşumu.
 “genişletilmiş” bölgeselleşme
Cevap arayan sorular:
 Bu anlaşmaların DTÖ sistemi üzerindeki etkileri nedir?
 Spagetti çanağı olgusu gerçeklik midir, abartıdan mi
ibarettir?
19
GATT Art. XXIV:4

4.
The contracting parties recognize the desirability of increasing
freedom of trade by the development, through voluntary agreements, of
closer integration between the economies of the countries parties to
such agreements. They also recognize that the purpose of a customs
union or of a free-trade area should be to facilitate trade between the
constituent territories and not to raise barriers to the trade of other
contracting parties with such territories.
GATT Art. XXIV:5
5.

Accordingly, the provisions of this Agreement shall not prevent,
as between the territories of contracting parties, the formation of a
customs union or of a free-trade area or the adoption of an interim
agreement necessary for the formation of a customs union or of a freetrade area; Provided that:
(a)
with respect to a customs union, or an interim agreement
leading to a formation of a customs union, the duties and other
regulations of commerce imposed at the institution of any such union or
interim agreement in respect of trade with contracting parties not parties
to such union or agreement shall not on the whole be higher or more
restrictive than the general incidence of the duties and regulations of
commerce applicable in the constituent territories prior to the formation
of such union or the adoption of such interim agreement, as the case
may be;
GATT md XXIV:5

Dolayısıyla bu Antlaşma’nın hükümleri, aşağıdaki koşulların
yerine getirilmesi şartı ile üyelerin kendi aralarında bir GB ya STB
kurulması için geçici bir antlaşmanın imzalanmasını engellemez:
 (a) Bir GB veya GB kurulmasına yönelik geçici bir antlaşma
ile ilgili olarak, böyle bir birliğin ya da antlaşmanın
gerçekleştirilmesi anında bu birliğin ya da antlaşmanın
tarafı olmayan üyelerle yapılan ticaret ile ilgili olarak
uygulamada olan vergiler ve diğer ticari düzenlemeler
GB’nden ya da geçici antlaşmadan önceki döneme ait
vergilerin genel eğiliminden ve ticari düzenlemelerden
ortalama olarak daha yüksek ya da kısıtlayıcı nitelikte
olmamalıdır.
GATT Art. XXIV:8 (a)




8.
For the purposes of this Agreement:
(a)
A customs union shall be understood to mean the substitution of
a single customs territory for two or more customs territories, so that
(i)
duties and other restrictive regulations of commerce (except,
where necessary, those permitted under Articles XI, XII, XIII, XIV, XV
and XX) are eliminated with respect to substantially all the trade
between the constituent territories of the union or at least with respect
to substantially all the trade in products originating in such territories,
and,
(ii)
subject to the provisions of paragraph 9, substantially the same
duties and other regulations of commerce are applied by each of the
members of the union to the trade of territories not included in the
union;
GATT md. XXIV:8 (a)

GATT uyarınca Gümrük Birliği çerçevesinde:
i) “vergilerin ve ticareti kısıtlayıcı düzenlemelerin (gerekli
hallerde, md XI, XII, XIII, XIV ve XX çerçevesinde müsaade
edilenler hariç) birliğin kurucusu olan topraklar arasındaki
ticaretin hemen hemen tamamı ya da en azından menşei bu
topraklar olan ürünlerin ticaretinin hemen hemen tamamı
açısından ortadan kaldırılması ve
ii) 9. paragraf hükümleri saklı kalmak şartı ile, birliğe üye olan
devletlerin her birinin birliğe üye olmayan devletler/gümrük
bölgeleri ile olan ticaretlerinde hemen hemen aynı vergileri
uygulamaları”
gerekmektedir.
“Turkey – Textiles” Davası
DS 34
Süreç
Taraflar
Panel
 Davacı: Hindistan
 Davalı: Türkiye
 Müdahil taraflar: Hong Kong (Çin),
Japonya, Filipinler
Panel

Kurulma talebi: Şubat-Mart 1998
Temyiz Organı
 Temyiz eden(appellant): Türkiye
 Temyizi karşılayan (appellee):
Hindistan
 Müdahil taraflar: Hong Kong (Çin),
Japonya, Filipinler, Tayland, ABD
Temyiz Organı

Kurulma kararı: 13 Mart 1998

Teşkili: 11 Haziran 1998

Rapor dağıtım tarihi: 31 Mayıs
1999

Duyuru: 26 Temmuz 1999

Taraflara bildirim: 22 Ekim 1999

Raporun kabulü (adoption): 19
Kasım 1999
“Turkey – Textiles” Davası
Güdülen ticaret
politikası
AB ile imzalanan GB
Anlaşması kapsamında
AB ticaret politikası
enstrümanlarıyla
uyumlaştırma.
Sözkonusu ticari işlem
1
Ocak 1996 tarihinden
itibaren Hindistan’dan ithal
edilen tekstil ve giyim
ürünlerine getirilen miktar
kısıtlamaları.
“Turkey – Textiles”
İddialar ve Cevaplar
Hindistan
GB uyarınca, Türkiye tarafından
Hindistan kaynaklı tekstil ve
giyim ürünlerine uygulanan
miktar kısıtlamaları GATT
hükümlerinin ihlali niteliği
taşımaktadır.
Türkiye
Türkiye’nin GB Anlaşması’ndan
kaynaklanan yükümlülükleri
uyarınca ticari işlemlerde
bulunması GATT Anlaşması
md. XXIV uyarınca yasaldır.
Dolayısıyla, DTÖ hukukunun
ihlali söz konusu değildir.
“Turkey – Textiles”
Panel Kararı (WT/DS34/R)
Dava konusu hukuki
sorun
tespiti. Türkiye tarafından AB
ile imzaladığı GB Anlaşması’na
istinaden Hindistan menşeli
ithalat üzerine konan
kısıtlamaların GATT md. XI, XIII
ve Tekstil ve Giyim Ürünleri
Anlaşması Md. 2.4’e aykırı olup
olmadığının
Sonuç
Sözkonusu ticari önlem GATT
Md. XI ve XIII’ü ihlal etmektedir.
Ayrıca, bu ihlal GATT md XXIV
istisnai korumasından
yararlanamayacak bir
mahiyettedir.
GATT md. XXIV: Gümrük Birlikleri ve
Serbest Ticaret Bölgeleri
Paragraf 4: GB ve STB’nin amaçları
Paragraf 5: Dış ticaret koşulu
Paragraf 8: İç ticaret koşulu
GB’nin diğer akit tarafı olarak AB dava
sürecinde aktif olarak yer almalı mıdır?
Türkiye AB’nin de yargılamada taraf olması
gerektiğini iddia ederken, AB ve Hindistan bu
görüşe karşı çıkmışlar ve Panel bu yönde
tutum belirlemiştir.
“Turkey-Textiles”
Temyiz Organı Kararı WT/DS34/AB/R
GATT Md. XXIV: 5 ve 8
Para. 5: GB ve STB’lerinin
kuruluşuna uygulanacak
Dış ticaret şartı (External
trade requirement )
Para. 8: GB ve STB
tanımları ve bunların
oluşumuna uygulanacak iç
ticaret şartı (internal trade
requirement)
GATT Md. XXIV “chapeau”
Panel, GATT md. XXIV 5. fıkrasının başlığını yanlış
yorumlamıştır. GB ve STB’lerinin kurulmasına izin veren md.
XXIV’ün, üye devletlerin bazı ticari yükümlülüklerinden
kurtulmasına yönelik olarak istisna teşkil edebilmesi için, ihtilafa
konu ticaret tedbirinin GB kurulduğu anda alınmış olması ve
alınmasaydı, GB’nin oluşumuna engel olabilecek olması
gereklidir. Bu koşulların yokluğu halinde, üye devletler GATT
kapsamında tüm üye devletlere karşı olan yükümlülüklerinden,
ayrıca üye oldukları GB ve STB’lerini bahane ederek
kurtulamazlar.
GATT Md. XXIV GB ve STB tarafından uygulanacak miktar
kısıtlamaları konusunda GB ve STB anlaşması tarafları
açısından istisnai bir koruma kalkanı teşkil etmez.
“Gereklilik (Necessity)”
Sonuç
Temyiz Organı Raporu ile Türkiye’nin GB uyarınca
uygulamaya koyduğu miktar kısıtlamalarının Mad.
XXIV’ün sağladığı koruma kapsamına girmediğine
hükmeden Panel Kararını onandı.
Türkiye, doğal olarak GB’nden kaynaklanan
yükümlülüklerine uymak mecburiyetindedir. Bununla
beraber, Türkiye Hindistan menşeli tekstil ve giyim ürünleri
ithalatına miktar kısıtlamaları getirmeden de bunu
yapabilirdi. Dolayısıyla, TO’na göre, TR’nin almış olduğu
ticari tedbir, AB ile olan GB’nin düzgün gidişatı için “gerekli”
(necessary) bir önkoşul değildir. Bu sebeple de, hukuka
aykırı miktar kısıtlaması, md. XXIV’te tanınan istisnai
koruma kalkanından yararlanamaz.
GATT md XXIV’ten bir savunma hükmü olarak yararlanmanın
koşulları:

Bu istisna hükmüne dayanarak, GATT Anlaşmalarından
kaynaklanan ihlallerine meşruiyet kazandırmak isteyen
DTÖ üyeleri Temyiz Organı’nın Turkey-Textiles kararındaki
içtihadına göre:
1.
2.
STB/GB md XXIV’te belirtilen dahili ve harici ticaret
koşullarını karşılamalı
Dava konusu ticari önlem, md. XXIV’te tanımlandığı
şekilde bir GB ve STB’nin kurulabilmesi için “gerekli”
olmalı
TR-AB Gümrük Birliği





DTÖ normlarıyla uyumlu bir GB mi?
Ortak dış ticaret politikası
Ticaret anlaşmalarında harmonizasyon
Ticari savunma araçlarının taraflar arasında
kullanımı
Taraflar arasındaki uyuşmazlıklara
uygulanacak usul
Teşekkürler!
Dr Pınar Artıran
İstanbul Bilgi Üniversitesi Hukuk Fakültesi
[email protected]