C1 ESTERAZ İNHİBİTÖR,BUN (ÜRE),BNP,B LENFOSİT / T

C1 ESTERAZ İNHİBİTÖR
C1 esterase inhibitor; C1-INH;
İmmün sistemin en önemli iltihabi proteinleri kompleman
sistemidir. Kompleman sistemi kanda serbestçe dolaşan
proteinlerden oluşur (C1 den C9 a kadar). Bu sistemin
başlangıcı C1 Proteinidir. C1 esteraz inhibitörü bu proteini
kontrol eder. Kompleman proteinleri otoimmün hastalıklarda,
herediter anjioödem gibi hastalıklarda önemli rol oynar. Bkz:
Kompleman,
Kompleman C3 (C3),
Kompleman C4 (C4),
CH50,
CH100.
C1 Esteraz inhibitörü için normal değerler:
Normalde: 16-33mg/dL olmalıdır.
C1 esteraz inhibitörünün düşüklüğü:
Anjioödem,
Otoimmün hastalıklar:
Sistemik Lupus eritematozus,
Sjogren sendromu,
Mikst konnektif doku hastalığı,
Lenfoma,
Lenfoproliferatif hastalıklar,
C1 esteraz inhibitörü yüksekliği:
Gebelik,
Androjen steroidlerin kullanımında görülür.
BUN (ÜRE)
Üre; Kan Üre Nitrojeni; Blood Urea Nitrogen;
Protein metabolizmasının son ürünüdür. Üre karaciğerde
üretilir böbrekler ile atılır. Kandaki BUN miktarı böbrek
fonksiyonlarını gösteren önemli bir testtir.
Birçok ilaç BUN miktarını arttırır:
Allopürinol,
Aminoglikozid antibiyotikler,
Amfoterisin B,
Aspirin ( yüksek doz ),
Bacitracin,
Karbamezapin,
Sefalosporinler,
Sisplatin,
Kolitsin,
Furosemid,
Guanetidin,
İndometazin,
Metisilin,
Metildopa,
Neomisin,
Penisilamin,
Polimiksin B,
Probenecid,
Proppranolol,
Rifampisin,
Sprinolakton,
Tetrasiklin,
Tiazid diüretikler,
Triamteren,
Vankomisin.
BUN miktarını düşüren ilaçlar:
Kloramfenikol,
Streptomisin.
BUN testi ne amaçla yapılır?
Kan üre nitrojeni böbrek fonksiyonlarını gösteren önemli bir
testtir.
BUN için normal değerler:
Normalde 6 – 20 mg/ dL dir.
BUN arttıran sebepler:
Konjestif kalp yetmezliği,
Bağırsaklarda aşırı protein bulunması,
Mide bağırsak sisteminde kanama,
Hipovolemi ( susuz kalmak),
Kalp krizi,
Böbrek hastalıkları;
Glomerülonefrit,
Akut tübüler nekroz,
Piyelonefrit,
Akut böbrek yetmezliği,
Şok,
İdrar yollarında tıkanma.
Kan Üre Nitrojenini düşüren hastalıklar:
Karaciğer yetmezliği,
Beslenme bozukluğu, düşük proteinli beslenme,
Aşırı sıvı alımı,
Böbrek üstü bezi hastalıkları,
Gebeliğin son dönemi.
Aşağıdaki hastalıkların
değerli bilgiler verir:
tanısında
BUN
testi
Akut nefrit sendromları,
Alport sendromu,
Böbrek damar hastalıkları, damar tıkanması,
Metabolik demans,
Diyabet,
Dijital zehirlenmesi,
Epilepsi,
Goodpasture sendromu,
Hemolitik üremik sendrom,
Hepatorenal sendrom,
İnsterstisyel nefrit,
Lupus nefriti,
Malin hipertansiyon,
Medüller kistik böbrek hastalıkları,
Membranoproliferatif böbrek hastalıkları,
Prerenal azotemi,
Primer amiloidoz,
Sekonder sistemik amiloidoz,
Willms tümörü.
Karaciğer hastalıklarında böbrekler normal olmasına rağmen BUN
seviyesi düşük bulunabilir.
Referanslar:
Clarkson MR, Friedewald JJ, Eustace JA, Rabb H. Acute kidney
injury. In: Brenner BM, eds. Brenner and Rector’s The Kidney.
8th ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2008:chap 29
BNP
Pro- BNP; Brain natriutetic peptide test; Nterminal pro-BNP test;
Kalp ve damarlar tarafından üretilen bir proteindir. Kalp
yetmezliğinde kandaki miktarı artar. Kalp yetmezliği
teşhisinin kolay, hızlı ve pratik bir yoludur. Kalp yetmezliği
teşhisinde BNP ve Pro – BNP testinin önemi gittikçe
artmaktadır. Artık kalp yetmezliği teşhisi için efor testi EKG
gibi birçok test yerine basit bir kan testi ile BNP tayini
yeterli olmakta ve tanı koyabilmektedir.
BNP, Pro-BNP, N
terminal Pro BNP aynı amaçla kullanılan ve aynı proteini ölçen
testlerdir.
BNP testi ne için yapılır?
Kalp yetmezliği bulguları var ise teşhis koymak amacıyla BNP
testi yapılır. Kalp yetmezliğinde ayaklarda ödem, nefes
darlığı, çabuk yorulma, karında şişme olabilir. Kalp
yetmezliği şikayetleri birçok hastalıkla karışır. Karaciğer
hastalıkları, böbrek hastalıkları ve akciğer hastalıklarında
da benzer şikayetler olur. BNP testi ile kısa sürede kalp
yetmezliği teşhisi konur. Şikayetler kalp yetmezliğinden ise
BNP test sonucu yükselir. Tedavi ile BNP değeri düşer.
BNP için normal değerler:
Erişkin BNP : < 100pg/dL altında olmalıdır. 100 ve üzeri kalp
yetmezliği olarak kabul edilir.
Kalp yetmezliği arttıkça BNP değeri de artar.
Referanslar:
1. Redfield MM. Heart Failure with normal ejection fraction.
In: Bonow RO, Mann DL, Zipes DP, Libby P, eds. Braunwald’s
Heart Disease: A Textbook of Cardiovascular Medicine. 9th ed.
Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2011:chap 30.
2. Jessup M, Abraham WT, Casey DE, Feldman AM, Francis GS,
Ganiats TG, et al. 2009 focused update: ACCF/AHA Guidelines
for the Diagnosis and Management of Heart Failure in Adults: a
report
of
the
American
College
of
Cardiology
Foundation/American Heart Association Task Force on Practice
Guidelines: developed in collaboration with the International
Society for Heart and Lung Transplantation. Circulation. 2009
Apr 14;119(14):1977-2016.
3. Lindenfeld J, Albert NM, Boehmer JP, et al. Executive
Summary: HFSA 2010 Comprehensive Heart Failure Practice
Guideline
B LENFOSİT / T LENFOSİT ORANI
B and T cell screen; Direct immunofluorescence; Erosetting; T and B lymphocyte assays; B and T
lymphocyte assays;
Kandaki T ve B lenfositlerin miktarın ve oranına bakan test
dir. Kanda bakılır.
Aşağıdaki durumlar B ve T hücre oranını etkiler:
•
•
•
•
•
•
•
Kemoterapi,
HIV enfeksiyonu,
Radiyoterapi,
Geçirilmiş enfeksiyonlar,
Steroid ilaç tedavisi,
Stres,
Cerrahi girişim.
T lenfositlerini arttıran sebepler:
• Akut lenfoblastik lösemi,
•
•
•
•
•
•
Kronik lenfositik lösemi,
İnfeksiyöz mononükleoz,
Multipl myelom,
Sifiliz,
Toksoplazmoz,
Tüberküloz.
B Lenfositlerin sayısını arttıran sebepler:
•
•
•
•
Kronik lenfositik lösemi,
DiGeorge Sendromu,
Multipl Myelom,
Wladenstrom Makroglobülinemisi,
T lenfositlerini düşüren sebepler:
•
o
o
o
•
o
o
•
o
o
Konjenital T hücre eksikliği sendromları:
Nezelof sendromu,
DiGeorge sendromu,
Wiskott-Aldrich sendromu,
Kazanılmış T hücre eksikliği:
HİV enfeksiyonu,
HTLV-1 enfeksiyonu,
B hücre proliferatif hastalıkları;
Kronik lenfositik lösemi,
Waldenstrom makroglobülinemisi,
B lenfosit sayısını düşüren sebepler:
•
•
•
•
AİDS,
Akut lenfositik lösemi,
Doğumsal immünglobülin eksikliği sendromları,
Kazanılmış immünglobülin eksikliği sendromları.
Referanslar:
Marks PW, Rosenthal DS. Hematologic manifestations of systemic
disease: infection, chronic inflammation, and cancer. In:
Hoffman R, Benz EJ Jr, Shattil SJ, et al, eds. Hoffman
Hematology: Basic Principles and Practice. 5th ed.
Philadelphia, Pa: Churchill Livingstone Elsevier; 2008:chap 15
BİLİRÜBİN
Total bilirübin; Direk Bilirübin; Ankonjuge
bilirubin; İndirek bilirubin; Konjuge bilirübin;
Sarı renkli safra pigmentidir. Kırmızı kan hücrelerinin
parçalanması sonucu oluşur. Karaciğer ile vücuttan temizlenir,
safra ile atılır. Bir kısmı bağırsaktan emilip idrar ile
atılır. Kandaki ve idrardaki miktarları ölçülür. Yeni doğan
bebeklerin kanları hızla değiştiği için bebeklerde bilirübin
yükselir ( yeni doğan sarılığı denir). Bilirübin ışıkta
parçalanır. Bu nedenle sarılığı olan bebekleri ışık altında
tutarak bilirübin miktarı düşürülebilir ( fototerapi ).
Bilirübin ne için bakılır?
Bilirübin fazlalığı sarılığa yol açar. Sarılıkların nedenini
araştırmak amacıyla, karaciğer, safra kesesi, safra yolları
hastalıklarının teşhisi amacıyla bakılır.
Bilirübin için normal değerler:
Total bilirübin: 0,3 – 1,9 mg/dL
Direk bilirübin: 0 – 0,3 mg/dL
Bilirübin yükselmesine sebep olan hastalıklar
Yeni doğan bebeklerde hayatın ilk günlerinde bilirübin
seviyeleri yüksektir.
Eritrositlerin normalden daha hızlı parçalandığı durumlarda
bilirübin artar:
Eritroblastozis fetalis,
Hemolitik anemiler,
Transfüzyon reaksiyonları.
Karaciğer hastalıklarında bilirübin yükselir:
Hepatitler,
Siroz,
Karaciğer kanseri,
karaciğer metastazları,
Gilbert sendromu.
Bilirübin Safra yolu ve safra kesesi hastalıklarında
bilirübin artar:
Safra taşları,
Pankreas kanseri,
Safra kesesi kanseri,
Safra yolu tıkanmaları.
Referanslar:
1. Berk PD, Korenblat KM. Approach to the patient with
jaundice or abnormal liver test results. In: Goldman L,
Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa:
Saunders Elsevier; 2007:chap 150.
2. Pratt DS. Liver chemistry and function tests. In: Feldman
M, Friedman LS, Brandt LJ, eds. Sleisenger and Fordtran’s
Gastrointestinal and Liver Disease. 9th ed. Philadelphia, Pa:
Saunders Elsevier;2010:chap 73
BEYİN OMURİLİK SIVISI KÜLTÜRÜ
BOS kültürü; Cerebrospinal fluid culture; Culture
– CSF; Spinal fluid culture; CSF culture;
Beyin omurilik sıvısı ( BOS) beyin ve omuriliğin içinde
yüzdüğü sıvıdır. Bu sıvı gün içinde sürekli yapılır ve emilir.
Beyin, beyin zarı ve dokularının iltihaplarında beyin omurilik
sıvısı alınarak kültürü yapılır. BOS laboratuar testleri beyin
ve dokularının hastalıkları hakkında detaylı bilgiler sunar.
Beyin omurilik sıvısı bel bölgesindeki omurlar arasından bir
iğne ile alınır. Bu işlem uygun şartlarda yapılırsa hiçbir
zararı yoktur.
Alınan sıvıdan BOS biyokimyasal laboratuar testleri ile
birlikte kültür de yapılır.
BOS kültürü ile beyin omurilik sıvısında bakteri, mantara ve
virüs varlığı araştırılır. BOS hücre sayımı ve hücre tipi
değerli bilgiler sunar.
BOS kültürü için normal değer:
Normalde BOS steril olmalıdır.
BOS kültürü ne için yapılır?
Menenjit, ansefalit, myelit gibi beyin ve sinir siteminin
enfeksiyon hastalıklarının değerlendirilmesinde BOS kültürü
yapılmalıdır.
BOS sıvısında bakteri üremesi bakteriyel menenjit anlamına
gelir. Bakteriler, tüberküloz basili ve mantarlar kültürde
üretilir, virüsler ve bazı bakteriler serolojik yöntemlerle
tespit edilir.
Referanslar:
1. Griggs RC, Jozefowicz RF, Aminoff MJ. Approach to the
patient with neurologic disease. In: Goldman L, Ausiello D,
eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders
Elsevier;2007:chap 418.
2. Swartz MN. Meningitis: bacterial, viral, and other. In:
Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed.
Philadelphia, Pa: Saunders
BETA HCG
Kanda Gebelik Testi; HCG blood test –
quantitative; Serial beta HCG; Repeat quantitative
beta HCG; Human chorionic gonadotrophin blood test
–
quantitative;
Beta-HCG
blood
test
–
quantitative; Pregnancy test – blood –
quantitative;
Kanda Human Chorionic Gonadotropin ( HCG ) miktarının
ölçülmesidir. HCG plasenta dokularında yapılır ve varlığı
gebelik anlamına gelir. HCG nin beta subünitine bakılır. Kan
testidir. Yumurtanın döllenmesinden itibaren 10 gün içinde
test pozitif olur.
Aralıklarla Beta HCH ölçümü ne için yapılır?
Gebeliğin gerçek yaşını tespit etmek,
Anormal gebelikleri tespit etmek;
Dış gebelik,
Mol hidatiform,anormal gebelik, dış gebelik,
düşük tehtidi, down sendromu, pregnancy,
Düşük tehdidi,
4 lü test de Down sendromu gibi anormalliklerin tespiti
amacıyla,
Ayrıca gebelikle ilgili olmayan bazı hastalıkların
izlenmesinde bakılır.
Beta HCG için normal değerler: gebeliğin ilk 3 ayında hızla
artan değerler daha sonra düşmeye başlar. Gebelik dışında Beta
HCG yükselmesi ne anlama gelir?
Gebelik dışında yüksek beta HCG değerine sebebp
olan hastalıklar:
•
•
•
•
•
Uterus koriyokarsinomu,
Mol hidatiform,
Çoğul gebelik,
Over kanseri,
Erkeklerde testis kanseri anlamına gelir.
Normalden düşük Beta HCG ne anlama gelir?
•
•
•
•
Anne karnında bebek ölümü,
Tam olmayan düşük,
Düşük tehdidi,
Dış gebelik anlamına gelir.
Referanslar:
1. Webster RA. Reproductive function and pregnancy. In:
McPherson RA, Pincus MR, eds. Henry’s Clinical Diagnosis and
Management by Laboratory Methods. 21st ed. Philadelphia, Pa:
Saunders Elsevier; 2006:chap 25.
2. Lee P, Pincus MR, McPherson RA. Diagnosis and management of
cancer using serologic tumor markers. In: McPherson RA, Pincus
MR, eds. Henry’s Clinical Diagnosis and Management by
Laboratory Methods. 21st ed. Philadelphia, Pa: Saunders
Elsevier; 2006:chap 74.
3. Morrison LJ. General approach to the pregnant patient. In:
Marx JA, Hockberger RS, Walls RM, et al, eds. Rosen’s
Emergency Medicine: Concepts and Clinical Practice. 7th ed.
Philadelphia, Pa: Mosby Elsevier; 2009:chap 175
BENCE – JONES PROTEİNİ
İdrarda Bence-Jones proteini; Immunoglobulin light
chains – urine; Urine Bence-Jones protein;
Bence – Jones proteini immün sistemin bir parçası olan immün
globülinlerin hafif zinciridir. Bir proteindir, böbreklerden
süzülerek idrarla atılır. Test idrarda bakılır.
Normalde idrarda bulunmaz ancak Multipl Myelom hastalığında
anormal miktarlarda üretildiği için idrarla atılır.
Bence Jones Proteini için normal değerler:
Normalde Bence –Jones proteini negatif olmalıdır.
Bence Jones Proteinin varlığı neyi gösterir?
İdrarda Bence Jones proteini aşağıdaki hastalıklarda pozitif
olur:
• Multipl Myelom,
• Waldenstrom makroglobülinemisi,
• Kronik lenfositik lösemi,
• Amiloidoz hastalıklarında test pozitif olur.
Referanslar:
1. McPherson RA, Pincus MR, eds. Henry’s Clinical Diagnosis
and Management by Laboratory Methods. 21st ed. Philadelphia,
Pa: WB Saunders; 2006.
2. Hoffman R, Benz Jr. EJ, Shattil SJ, et al., eds.
Hematology: Basic Principles and Practice. 5th ed.
Philadelphia, Pa: Churchill
B CELL
PANELİ
LÖSEMİ
/
LENFOMA
B-cell leukemia/lymphoma panel; B Lenfosit Yüzey
Marker Paneli;
B lenfositleri kanın beyaz hücreleridir. İmmün sistemin önemli
hücreleridir. B cell Lösemi Lenfoma panelinde bu hücrelerin
yüzeyinde yer alan proteinlere bakılır. Bu proteinler lösemi /
Lenfoma tanısında kullanılır. Kan, kemik iliği yada Lenfoma
şüphesinde lenf bezi biyopsisinden bakılır.
Kan örneği immün fenotipleme ile flow citometri yöntemiyle
incelenir.
B cell lösemi / Lenfoma paneli ne için istenir?
• Periferik yaymada anormal lökositler / lenfositler
görülürse,
• Lösemi yada Lenfoma dan şüphelenilirse,
• Lösemi / Lenfoma nın tipini belirlemek amacıyla istenir.
Referanslar:
1. Appelbaum FR. The acute leukemias. In: Goldman L, Ausiello
D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders
Elsevier;2007:chap 194.
2. Bierman PJ, Harris N, Armitage JO. Non-Hodgkin’s lymphomas.
In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed.
Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier;2007:chap 196.
3. Kantarjian H, O’Brien S. The chronic leukemias. In: Goldman
L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa:
Saunders Elsevier;2007:chap 195.
4. Najfeld V. Conventional and molecular cytogenetic basis of
hematologic malignancies. In: Hoffman R, Benz EJ, Shattil SS,
et al, eds. Hematology: Basic Principles and Practice. 5th ed.
Philadelphia, Pa: Elsevier Churchill Livingstone; 2008:chap 55
BALGAMDA ARB
ARB boyama; Erlich Ziehl Neelsen boyama yöntemi;
Balgamda Aside Dirençli Basil; Balgamda Koch
Basili; Balgamda TBC basili;
Balgamda tüberküloz basili nin aside dirençli boyama
yöntemiyle aranmasıdır. Derinden gelen ve tükrükle
karıştırılmamış balgam örneğinin boyanarak incelendiği
laboratuvar testidir. Sabah örneği tercih edilir. Bir gece
önceden bol su içip sabah öksürerek alınan balgam örneği daha
değerlidir.
Balgamda ARB ne için istenir?
Tüberküloz ( verem ) şüphesinde istenen bir testtir. Balgam
kültürü de istenir.
Balgamda ARB için normal değerler:
Normalde negatif olası gerekir.
Balgamda ARB pozitif olması ne demektir?
Balgamda ARB pozitifliği :
• Mycobacterium tuberkülozis enfeksiyonu,
• Mycobacterium avium intercellulare enfeksiyonu yada,
• Diğer mycobakteri enfeksiyonları anlamına gelir.
Doğru sonuç almak için testin birkaç gün arayla en az 3 kez
tekrarlanması gerekir