Huir iye - ŞEHİR e

2 8 OCAK 1 9 9 9 PERŞEMBE
wummmmmmmmmmmmmmmHm
Beşiktaş Belediye
Başkanlığı tarafından
H u ir iye
1897 yılında kurulan ve o günden bu yana çeşitli serüvenlerle varlığını sürdüren bir mekân
hazırlatılıp yayımlanan
“ Dünden Bugüne
Beşiktaş” kitabı, bu eski
semte ilişkin birbirinden
ilginç yazılarla dolu.
İstanbul'daki önemli
müzelerden biri olan
Deniz Müzesi ile ilgili
olarak İskender Pala'nın
Deniz Müzesi
kaleme aldığı yazıyı
yayımlıyoruz.
eşiktaş'ta daha çok Türk
denizciliği ile ilgili
objelerin sergilendiği
branş müzesi.
1897de Bahriye Nazın
Bozcaadah Hüseyin Hüsnü
Paşa'nın emri ile Amiral Akif
Hikmet Paşa ve Yüzbaşı
Süleyman N utkî Bey tarafından
Taşkızak Tersanesinde (eski
mayın deposunun üst kah)
Deniz M üzesi ve kütüphanesi
adıyla kuruldu. İlk objeler
denizcilikle ilgili kişi ve
kurumlardan hibe yahut satın
alma yoluyla elde edildi. 1914'te
Bahriye N azın Cemal Paşa
zamanında ressam Ali Sami
Boyar’ın gayretleriyle genişletilip
modernleştirildi. I. Dünya Savaşı
sıramda ve sonrasında Bahriye
M üzesi M üdürlüğü adıyla
Tersane içinde iki kez yeri
değiştirildi. 1939’da E: Dünya
Savaşı'run başlam asıyla
müzedeki eserler Konya'ya
taşındı ve ziyarete kapalı
tutuldu. Savaş sonrasında eserler
İstanbul Kasım paşa'daki
Divanhane (bugünkü Kuzey
Deniz Saha Komutanlığı)
binasının bir bölümüne
taşınarak depolandı. 27 Eylül
1948'de Dolmabahçe Camii,
sarayın garaj ve kayıkhanesi ile
havuzunda Deniz M üzesi adıyla
teşhire açıldı. 1956'da
Dolmabahçe Caddesinin
genişletilmesi sırasında
kayıkhane ve garaj yıkılınca
buradaki eserler eski
Dolmabahçe Sahil Sarayı'run
Arabacılar Dairesine taşındı. Bu
taşınma sırasında Deniz
Kuvvetlerine ait arşiv belgeleri
Ağalar Dairesinde, kayıklar ve
kadırga da Devlet Malzeme
Ofisinin Beşiktaş'taki binasında
depolandı.
Dört yıl boyunca bir kısım
malzemeleri Dolmabahçe
Cam iinde halkın ziyaretine açık
bulundurulan müze, 1960'ta
halen bulunduğu Beşiktaş Vergi
Dairesine (eski Maliye binası)
B
Beşiktaş’taki Deniz Müzesi’nin önünde gerçek askerlerle eski leventlerin mumyaları yan yana nöbet tutarak ilginç bir görüntü oluşturuyorlar.
taşındı ve kütüphane ile birlikte
halkın istifadesine sunuldu.
1970'te Deniz Kuvvetleri
Komutam Celal Eyiceoğlu'nun
gayretleriyle müze binalarına
ilaveten bir Kayıklar Galerisi
yaptırılarak tarihi kayıklar ile
kadırga da teşhire alındı. Aynı
yıl müzenin arşiv kısmı
Lalahan'a (Ankara) taşınm ışsa
da çok geçmeden İstanbul'a
getirildi ve halen bulunduğu
binada (Dolmabahçe Sarayı
Arabacılar Dairesi) faaliyete
geçti. Müze bünyesinde halen
bir kütüphane ile Tarihi Deniz
Arşivi bulunmaktadır.
Ana teşhir binası üç kadıdır.
Bodrum kafan duvarlarım
tanınmış hattatiann denizcilikle
ilgili hat levhalan ve İstanbul'un
panoramik resimleri süsler. Bu
kattaki özel odalardan ilki, bir
devre adım yazdıran Yavuz
Kurvazörü'ne ait hatıralar ve
objelere ayrılmıştır.
Deniz Müzesi’nin en güze! bölümlerinden biri de saltanat kayıkları...
Haritalar, fenerler, sancaklar
ve alemlere ayrılan bölümde
Türk denizcilik tarihine ait pek
çok kıymetli eser yanında
özellikle 1462'de Trablugarplı
İbrahim Reis tarafından ceylan
derisi üzerine resmedilen son
derece değerli Akdeniz haritası
yer alır. Piri Reis'in ünlü Kitab-ı
Bahriye'si ile yazm a bazı
eserlerin sergilendiği bölümde
de nadide sancak Kuran'lan
dikkat çeker. Bahriyede hizmet
görmüş gemiler ve birliklere ait
jurnal, seyir defteri, isim
plaketleri, sancaklar ile eski
taşbaskı kalıplannın ve numune
baskıların yer aldığı bodrum
kattan üst kata uzanan merdiven
sahanlıklarında eski yazı gemi
isim plaketleri ile padişah
tuğralan sergilenir.
Zemin kafan giriş holünü
süsleyen objeler arasında
Barbaros Hayreddin Paşa'nın
Preveze deniz savaşında
kullandığı rivayet edilen sim
işlemeli yeşil sancağı müzenin
en nadide objelerinden birini
oluşturur. Bu katta, bir salon ile
sırasıyla özel odalar mevcuttur.
Bir özel odada Atatürk'ün
kullandığı eşyalar ile onun
hatırasını yaşatan objeler
sergilenmektedir. Deniz
şehitlerine ayrılan oda, 1319-1974
arasında yapılan deniz
savaşlarında şehit düşen Türk
denizcilerinden, tespit
olunabilenlerin isim, kimlik ve
bilgileri, savaşlarıyla birlikte
yer alır. Keza gazi gemilerle
ilgili objeler de burada
sergilenmektedir.
Silahlar ve tersaneler
salonunda 17.-19. yüzyıllara ait
çeşitli ülkelerde yapılm ış kıhçlar
ve ateşli silahlar bulunur.
Salonun duvarlarını ise
denizcilikle ilgili tablo ve
resimler süsler. Salona ait iki
odadan biri Kırım Savaşı
(1853-1856), diğeri de
Mahmudiye Kalyon'una ait
hatıralara ayrılmıştır.
Müzenin üst kafanda simetrik
iki salon ile büyükçe bir oda yer
alır. Holü resim ve tablolarla
süslü olan bu kafan I Dünya
Savaşı'na ayrılan salonunda bu
savaşla ilgili objeler ve Bahriye
Mektebi'ne ayrılmış bir küçük
oda bulunur. Buradaki bir diğer
oda da Fatih Sultan Mehmed'i
konu alan tablo ve objeler yer
alır. Üst katın ikinci salonu gemi
maketlerini ihtiva eder.
Duvarları yine tablolarla süslü
bu salonda Barbaros ve Turgut
Reis'e ayrılan iki oda bulunur.
Ayrıca, 16. yy’dan günümüze
kadar Türk denizciliğine ait
kıyafetlerden bir koleksiyonun
yer aldığı salon da buradadır.
Tarihi kayıklar galerisi,
denizcilikle ilgili çeşitli objeleri
ihtiva etmesi bakımından
müzenin en ilginç bölümünü
oluşturur. Dünyada bir
benzerine daha rastlanmayan
Osmanlı saltanat kayıklan, bu
galeride tamamen orijinal
şekilleriyle muhafaza edilip
sergilenmektedir. Buradaki en
değerli eser ise IV.Mehmed'e ait
tenezzüh kadırgasıdır. 40 m
boyunda, 5,90 m eninde, 140 ton
ağırlığında ve beher küreği üç
kişi tarafından çekilen (toplam
144 kürekçi) 24 çifte ve oturakla
donatılmış bu orijinal kadırganın
köşk kısmı da Türk el
sanatlarının zarif bir örneğidir.
Müzenin bahçesi de açık
teşhir alanı olarak
düzenlenmiştir. Burada Piri
Reis haritasının mozayik
reprodüksiyonu ile Osmanlı
egemenlik sınırlarını gösteren üç
duvar haritası, aynca ünlü Türk
denizcilerinin büstleri, hava
şartlarından etkilenmeyen diğer
objeler ve orijinal mayınlar,
torpidolar, deniz toplan,
denizcilikle ilgili kurumlara ait
eski kitabeler vs. sergilenir.
Deniz M üzesi'nde halen "
3.742 eser bulunmaktadır.
Kütüphanede bazılan yazma
olmak üzere 20.000'i aşkın
kitap mevcuttur. Tarihi
Deniz A rşivinde Bahriye
Nezareti dönemine ait
25.000.000 civarında tarihi
eski yazılı belge yer alır.
Müze pazartesi ve sah
günleri hariç her gün
m esai saatlerinde ziyarete
açıktır. Kütüphane ve
arşiv ise m esai gün ve
saatlerinde araştırmacılara
hizmet vermektedir.
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği
Taha Toros Arşivi