Arapça Dilbilgisi - İmam
advertisement
Anadolu
İmam-Hatip Lisesi
9, 10, 11 ve 12.
Sınıflar
Arapça Dilbilgisi
Adnan HOYLADI
2015
Örnekli
Anadolu İmam-Hatip Lisesi
9, 10, 11 ve 12. Sınıflar
Arapça Dilbilgisi
Adnan Hoyladı
Adnan Hoyladı 1979’da Devrek-Zonguldak’ta doğdu. 1996’da Devrek İ.H.L.’den mezun oldu. Marmara
Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nde lisans eğitimini 2001’de tamamladı. Aynı yıl D.İ.B’de, 2004’te M.E.B’de
çalışmaya başladı. 2010’da M.Ü.S.B.E.’de İslam Hukuku alanında yüksek lisans eğitimini tamamladı. Din Eğitimi ve
İslam Hukuku alanında çalışmaları bulunan yazar, evli ve iki çocuk babasıdır.
Bu kitap internetten derlenmiştir. Özellikle fasiharabic.com kullanılmıştır.
Anadolu
İmam-Hatip Lisesi
9. Sınıf
Arapça Dilbilgisi
Adnan HOYLADI
2015
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 9. Sınıf Arapça Dilbilgisi
İçindekiler
1. Müzekker ve Müennes (Tâ-i Marbûta )ة.................................................................................................................................................................................... 5
1.1. Müzekker ..................................................................................................................................................................................................................................... 5
1.2. Müennes....................................................................................................................................................................................................................................... 5
1.2.1. Tâ-i Te’nis ya da Tâ-i Merbûta (Bitişik, Yuvarlak tâ )ة........................................................................................................................................ 5
1.2.2. Elif-i Memdûde (Uzun Elif )اء...................................................................................................................................................................................... 5
1.2.3. Elif-i Maksûre (Kısa Elif )ى........................................................................................................................................................................................... 6
1.2.4. Müenneslik Alameti Taşımayan Müennesler ....................................................................................................................................................... 6
1.2.4.1. Kadınlara Ait Özel İsimler................................................................................................................................................................................... 6
1.2.4.2. Dişi Varlıklara Delâlet Eden İsimler ................................................................................................................................................................ 6
1.2.4.3. Vücudun Çift Organlarının İsimleri................................................................................................................................................................. 6
1.2.4.4. Ülke, Şehir Ve Kabile İsimleri ............................................................................................................................................................................ 6
1.2.4.5. Rüzgâr ve Çeşitli Ateş İsimleri ........................................................................................................................................................................... 7
1.2.4.6. Canlı Fakat Akıl Sahibi Olmayan Topluluk İsimleri................................................................................................................................... 7
1.2.4.7. Sözlüğe Bakılarak Öğrenilenler (Semâî Müennesler) .............................................................................................................................. 7
َ َ
َ
َ َ َ
َ َ َ َ
َ
َ
2. Soru Edatları ( َﻣ َ�ى- أ ْي- ِﳌﺎذا- َﻣﺎذا- َھ ْﻞ- ِﺑﻜ ْﻢ- ﻛ ْﻢ- ِإ�� أ ْﯾ َﻦ- ِﻣ ْﻦ أ ْﯾ َﻦ- أ ْﯾ َﻦ- ﻛ ْﯿﻒ- َﻣ ْﻦ- ) َﻣﺎ..................................................................................................... 8
2.1. َﻣﺎ...................................................................................................................................................................................................................................................... 8
2.2. َﻣ ْﻦ.................................................................................................................................................................................................................................................... 9
َ َ
2.3. ﻛ ْﻴﻒ.............................................................................................................................................................................................................................................. 10
َ َ
َ َ
2.4. أ ْﯾ َﻦ- ِﻣ ْﻦ أ ْﯾ َﻦ- ِإ�� أ ْﯾ َﻦ.................................................................................................................................................................................................................. 10
َ
َ
2.5. ﻛ ْﻢ- ِﺑﻜ ْﻢ....................................................................................................................................................................................................................................... 11
َ
2.6. َھ ْﻞ- أ............................................................................................................................................................................................................................................ 11
َ
2.7. َﻣﺎذا............................................................................................................................................................................................................................................... 12
َ َ
2.8. ِﳌﺎذا................................................................................................................................................................................................................................................ 12
َ
2.9. أ ْي.................................................................................................................................................................................................................................................. 13
َ
2.10. َﻣ�ى.............................................................................................................................................................................................................................................. 13
َ
3. İşaret Zamirleri ( ) َھﺬا – َھ ِﺬ ِﻩ......................................................................................................................................................................................................... 14
3.1. Yakın İçin Kullanılan Zamirler ........................................................................................................................................................................................... 14
3.2. Uzak İçin Kullanılan Zamirler ............................................................................................................................................................................................ 15
َ ََ َْ َ َْ
4. Kişi Zamirleri ( ﻧ ْﺤ ُﻦ- أﻧﺎ- أﻧ ِﺖ- أﻧﺖ- �َ �ِ - ) ُھ َﻮ.............................................................................................................................................................................. 15
1
Adnan Hoyladı
َ
5. İyelik Zamirleri ( ﻧﺎ- ي- ِك- َك- َھﺎ- ) ُھ.........................................................................................................................................................................................16
6. Marife - Nekra ....................................................................................................................................................................................................................................17
6.1. Nekra ...........................................................................................................................................................................................................................................17
6.2. Marife..........................................................................................................................................................................................................................................17
7. İsim Cümlesi........................................................................................................................................................................................................................................18
7.1. İsim Cümlesinin Ögeleri .......................................................................................................................................................................................................18
7.2. Haberin özellikleri ..................................................................................................................................................................................................................18
8. İsmi Mensub (Nisbet Ya'sı) ...........................................................................................................................................................................................................20
8.1. İsmi Mensubun Aidiyet Bildirmesi ...................................................................................................................................................................................20
8.1.1. Cinsiyet (Milliyet) .........................................................................................................................................................................................................20
8.1.2. Memleket .........................................................................................................................................................................................................................20
8.1.3. Din ......................................................................................................................................................................................................................................20
8.1.4. Kabile, Bir Sınıf ya da Topluluk.................................................................................................................................................................................21
8.1.5. Meslek ...............................................................................................................................................................................................................................21
8.1.6. Sanat ..................................................................................................................................................................................................................................21
8.1.7. Durum ve Keyfiyet, Herhangi Bir Sıfat ..................................................................................................................................................................21
8.2. İsm-i Mensûbla İlgili Diğer Özellikler..............................................................................................................................................................................21
9. Düzensiz Çoğul (Kırık Cemi-Cemi Teksir) ...............................................................................................................................................................................23
10. Sayılar ve Temyîzi (1-19)..............................................................................................................................................................................................................24
10.1. Bir Sayısı:..................................................................................................................................................................................................................................25
10.2. İki Sayısı ...................................................................................................................................................................................................................................25
10.3. Sayılar (3-10) ..........................................................................................................................................................................................................................25
10.4. Sayılar (11-20)........................................................................................................................................................................................................................27
11. Sıra Sayıları .......................................................................................................................................................................................................................................28
11. 1. Sıra Sayıları (1-12) ...............................................................................................................................................................................................................28
11.2. Sıra Sayıları (11-20)..............................................................................................................................................................................................................28
12. Saatler (Tam-Yarım) ......................................................................................................................................................................................................................29
13. İsim Tamlaması (İzafet Terkibi) ................................................................................................................................................................................................31
14. Sıfat Tamlaması...............................................................................................................................................................................................................................34
14.1. Sıfat............................................................................................................................................................................................................................................34
14.2. Sıfat Tamlaması .....................................................................................................................................................................................................................34
14.3. Sıfat ve Mevsuf Uyumu ......................................................................................................................................................................................................34
2
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 9. Sınıf Arapça Dilbilgisi
14.3.1. Marifelik- Nekrelik.................................................................................................................................................................................................... 34
14.3.2. Müzekkerlik- Müenneslik ...................................................................................................................................................................................... 35
14.3.3. İ’rab (Hareke) .............................................................................................................................................................................................................. 35
14.3.4. Sayı .................................................................................................................................................................................................................................. 35
15. İsmi Tafdîl ......................................................................................................................................................................................................................................... 37
15.1. İsmi Tafdilin Tesniye ve Çoğulu ...................................................................................................................................................................................... 38
15.2. İsm-i Tafdîlin Cümle İçinde Kullanılışı ......................................................................................................................................................................... 38
15.3. İsm-i Tafdîl’in Diğer Özellikleri....................................................................................................................................................................................... 41
16. Muzâri Fiil (Gâib-Gâibe-Muhâtab-Muhâtaba-Mütekellim) ......................................................................................................................................... 42
16.1. Tanımı ve Kuralları .............................................................................................................................................................................................................. 42
16.2. Muzari Fiilin Çekimi............................................................................................................................................................................................................ 43
17. İsm-i Fâil ............................................................................................................................................................................................................................................ 44
17.1. Üç Harfli (Sülasi) Fiillerin İsmi Faili ............................................................................................................................................................................... 44
17.2. Dört ve Daha Fazla Harfli Fiillerin İsmi Faili............................................................................................................................................................... 45
18. Muzâri Fiil (Olumsuz) .................................................................................................................................................................................................................. 45
18.1. Şimdiki Zamanın Olumsuzu ............................................................................................................................................................................................ 45
18.2. Geniş Zamanın Olumsuzu ................................................................................................................................................................................................ 46
18.3. Gelecek Zamanın Olumsuzu ........................................................................................................................................................................................... 46
19. Mâzî Fiil (Gâib-Gâibe-Muhâtab-Muhâtaba-Mütekellim) .............................................................................................................................................. 48
19.1. Tanımı ve Kuralları .............................................................................................................................................................................................................. 48
19.2. Mazi Fiilin Çekimi ................................................................................................................................................................................................................ 48
20. Mâzî Fiil (Olumsuz) ...................................................................................................................................................................................................................... 49
20.1. Harfu Nefy .............................................................................................................................................................................................................................. 49
20.2. Cahd-ı Mutlak ....................................................................................................................................................................................................................... 50
20.3. Cahd-ı Müstağrak ................................................................................................................................................................................................................ 51
21. Gelecek Zaman ............................................................................................................................................................................................................................... 53
22. Emir Fiili ............................................................................................................................................................................................................................................ 53
22.1. Emr-i Hazır .............................................................................................................................................................................................................................. 53
22.2. Emr-i Gaib ............................................................................................................................................................................................................................... 54
22.3. Emr-i Mütekellim ................................................................................................................................................................................................................. 55
3
Adnan Hoyladı
4
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 9. Sınıf Arapça Dilbilgisi
1. Müzekker ve Müennes (Tâ-i Marbûta )ة
1.1. Müzekker
Canlı ya da cansız varlıkların erkek olanını gösteren isimdir. Türkçedekinin aksine Arapçada cansız varlıklar
da müzekker ya da müennes kabul edilmektedir. Müzekker ismin herhangi ayırıcı bir harfi yoktur.
Örnekler:
Türkçesi
Mü’min
Kedi
Halit
Arapçası
َُْْ
اﳌﺆ ِﻣ ُﻦ
ﱞ
ِﻗﻂ
َ
ﺧﺎ ِﻟ ٌﺪ
Türkçesi
Arapçası
َ
ﺑﺎ ٌب
َ َْ
اﻟ ِﻜﺘﺎ ُب
َ َْ
ا� ِحﺼﺎ ُن
Bir kapı
Kitap
At
Türkçesi
Bir adam
Öğrenci
Bir baba
Arapçası
َر ُﺟ ٌﻞ
ُ ّْ َ
ﻤﻴﺬ
ِ اﻟ ِﺘﻠ
َ
أ ٌب
1.2. Müennes
Canlı ya da cansız varlıkların dişi olanını gösterir. İsimlerde müenneslik alâmetleri üçtür:
1.2.1. Tâ-i Te’nis ya da Tâ-i Merbûta (Bitişik, Yuvarlak tâ )ة
En çok kullanılan müenneslik alâmetidir.
Örnekler:
Türkçesi
Mü’min (bayan)
Resim
Fatıma
Arapçası
ُ َُْْ
اﳌﺆ ِﻣ َﻨﺔ
َُ َ ﱡ
ﻮرة
اﻟﺼ
ُ َ
ﻓﺎ ِﻃ َﻤﺔ
Türkçesi
Arapçası
ُ َ ّْ َ
ﻤﻴﺬة
ِ اﻟ ِﺘﻠ
ٌ َ
ﻓﺎ ِﺋ َﺪة
ٌﱠ
ِﻗﻄﺔ
Öğrenci
Bir fayda
Kedi (dişi)
Türkçesi
Kadın
Bir pencere
Ayşe
Arapçası
ُ َ ََْ
اﳌ ْﺮأة
ٌَ َ
ﻧﺎ ِﻓﺬة
ُ َ َ
ﻋﺎ ِئﺸﺔ
1.2.2. Elif-i Memdûde (Uzun Elif )اء
Bu elifle biten isimlerin müennes olması için eliften sonra gelen hemzenin kelimenin kök harflerinden
olmaması gerekir. Bu tür müennes isimler genelde sıfat anlamı taşıyan isimlerdir, elif ve hemze de ekleme
harflerdir.
Örnekler:
Türkçesi
Çöl
Topal
Arapçası
َ َ ﱠ
ﻟ� ْحﺮا ُء
ا
َ
َﻋ ْﺮﺟﺎ ُء
Türkçesi
Arapçası
َ
َﺣ ْﻤﺮا ُء
َ ْ َ
ﻀﺮا ُء
ﺧ
Kırmızı
Yeşil
5
Türkçesi
Esmer
Beyaz
Arapçası
َ
َﺳ ْﻤﺮا ُء
َ
َﺑ ْﻴﻀﺎ ُء
Adnan Hoyladı
Sarışın
َ َ
ﺷ ْﻘﺮا ُء
َ
َﺳ ْﻮدا ُء
Siyah
Sarı
َ َ
ﺻ ْﻔﺮا ُء
1.2.3. Elif-i Maksûre (Kısa Elif )ى
İsimlerin sonunda noktasız ىşeklinde yazılan ve kendisinden önceki harf fethalı olduğu için elif olarak
okunan bu harf o ismin müennes olduğunu gösterir.
Örnekler:
Türkçesi
Genç
Daha sefil
Birinci
Arapçası
Türkçesi
ُﺣ ْﺴ َ�ى
َ
��ُﺳ ْﻔ
Arapçası
Küçük
Susuz
َ ُ
��او
Büyük
Türkçesi
Arapçası
ُ
ﺻ ْﻐ َﺮى
َْ
َﻋﻄ�ىى
ُ
ﻛ ْ� َ�ى
Leyla
َ َﺳ ْﻠ
�ى
َ
��َ ﻟ ْﻴ
Hamile
��َ ُﺣ ْﺒ
Selma
1.2.4. Müenneslik Alameti Taşımayan Müennesler
1.2.4.1. Kadınlara Ait Özel İsimler
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Türkçesi
Arapçası
Türkçesi
Arapçası
Zeynep
َ
َزْ�ن ُﺐ
Suat
َ
ُﺳﻌﺎ ُد
Meryem
َﻣ ْﺮَ� ُﻢ
1.2.4.2. Dişi Varlıklara Delâlet Eden İsimler
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Türkçesi
Arapçası
Türkçesi
Arapçası
Kız çocuğu
ْ
ِﺑن ٌﺖ
Kız kardeş
ْ ُ
أﺧ ٌﺖ
Anne
ُ
أ ﱞم
1.2.4.3. Vücudun Çift Organlarının İsimleri
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Türkçesi
Arapçası
Türkçesi
Arapçası
Kulak
ُُ
أذ ٌن
Göz
َﻋ ْ� ٌن
Ayak
ِر ْﺟ ٌﻞ
Arapçası
Türkçesi
Arapçası
1.2.4.4. Ülke, Şehir Ve Kabile İsimleri
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Türkçesi
6
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 9. Sınıf Arapça Dilbilgisi
Mısır
ْ ﻣ
ﺼ ُﺮ
ِ
Şam
َ ﱠ
اﻟﺸﺎ ُم
Mekke
ٌ ﱠ
َﻣﻜﺔ
1.2.4.5. Rüzgâr ve Çeşitli Ateş İsimleri
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Türkçesi
Arapçası
Türkçesi
Arapçası
Kuvvetli ateş
َ
�ٌ �ﻌ
ِ ﺳ
Ateş
َ
ﻧﺎ ٌر
Batı rüzgârı
َد ُﺑﻮ ٌر
1.2.4.6. Canlı Fakat Akıl Sahibi Olmayan Topluluk İsimleri
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Türkçesi
Arapçası
Türkçesi
Arapçası
Develer
ِإ ِﺑ ٌﻞ
Koyunlar
َ
ﻏ َﻨ ٌﻢ
Güvercinler
َ
َﺣﻤﺎ ٌم
Türkçesi
Arapçası
1.2.4.7. Sözlüğe Bakılarak Öğrenilenler (Semâî Müennesler)
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Türkçesi
Ruh
Yeryüzü
Cehennem
ٌ ُر
وح
َﺟ َه ﱠﻨ ٌﻢ
Savaş
َﺣ ْﺮ ٌب
Arapçası
ُ َا ْ َﻷ ْر
ض
َ
دا ٌر
ٌ َﻓ ْﺄ
س
Yurt
Balta
Güneş
ٌ َﻧ ْﻔ
ﺲ
َ ﱠ
ُ ﻟﺸ ْﻤ
ﺲ
ا
Gökyüzü
َﺳ َﻤ ٌﺎء
Can
Not 1: Gerçekte erkek veya dişi olmayan isimler sonuna ta’yı marbuta ( )ةgetirmekle müennes olmazlar.
Sadece gerçekte erkek veya dişi olan isimlerin müennesi ve müzekker vardır. Cümlede fiil ile fâil arasındaki
uygunluk gibi müzekker müennes uygunluğu istenilen durumlarda sıfatlar müzekker halden aşağıdaki örneklerde
görüldüğü gibi müennese çevrilir.
Örnekler:
Türkçesi
Müslüman
Çalışkan
Arapçası
ُﻣ ْﺴ ِﻠ ٌﻢ
ٌ
ُﻣ ْﺴ ِﻠ َﻤﺔ
ُﻣ ْﺠ َ� ِ� ٌﺪ
ٌ
ُﻣ ْﺠ َ� ِ� َﺪة
Türkçesi
Temiz
Büyük
Arapçası
ٌ َ
ﻈﻴﻒ
ِ ﻧ
ٌ َ َ
ﻈﻴﻔﺔ
ِ ﻧ
َ
�ٌ �ﻛ ِﺒ
ٌ َ
ﻛ ِﺒ� َ�ة
7
Türkçesi
Güzel
Dinamik
Arapçası
َ
ﻤﻴ ٌﻞ
ِ ﺟ
ٌَ َ
ﻤﻴﻠﺔ
ِ ﺟ
ٌ
َ
ﺸﻴﻂ
ِ �
ٌَ َ
ﺸﻴﻄﺔ
ِ �
Cinsiyet
Müzekker
Müennes
Müzekker
Müennes
Adnan Hoyladı
Not 2: Bazı isimler Tâ’yı Marbuta ( )ةile bitseler bile müennes olamazlar.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Türkçesi
Arapçası
Türkçesi
Arapçası
Urve
ُ
ُﻋ ْﺮ َوة
Hamza
ُ
َﺣ ْﻤ َﺰة
Talha
ُ َْ
ﻃ� َحﺔ
Not 3: Aklı olmayan çoğullar müennes ve müfret (tekil) kabul edilir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Türkçesi
Arapçası
Türkçesi
Arapçası
Defterler
َ
َدﻓﺎ ِﺗ ٌﺮ
Kitaplar
ُ
ﻛ ُﺘ ٌﺐ
Ağaçlar
ْ
أ� َج ٌﺎر
ٌَ َ
Not 4: Mübalağa ifade eden ﻓ ﱠﻌﺎﻟﺔkalıbının sonundaki ta-i marbuta ( )ةmüenneslik için değildir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Türkçesi
Arapçası
Türkçesi
Arapçası
Çok gezmiş
ٌَ
َر ﱠﺣﺎﻟﺔ
Soy bilgini
ٌ َ
� ﱠﺴ َﺎﺑﺔ
Çok bilgili
ٌ ﱠ
َﻋﻼ َﻣﺔ
Konuyla İlgili Cümle Örnekleri
Türkçesi
Arapçası
ََ
ﱠ
ُ اﻟﺸ ْﻤ
ﺲ
ﻃﻠ َﻌ ِﺖ
ْ ُ ُْْ َ َ
ﻗ َﺮأ ِت اﳌﺆ ِﻣ َﻨﺔ اﻟ ُﻘ ْﺮ َآن
َ ْ ُ
ُْ َ
َﻋ ِﻤﻠ ِﺖ ا� ْج َ� ِ� َﺪة اﻟﻮا ِﺟ َﺐ
َ ْ
ُْ
َﻋ ِﻤ َﻞ ا� ْج َ� ِ� ُﺪ اﻟﻮا ِﺟ َﺐ
َ َْ َ
َ َﺳﻤ َﻊ اﻟ ِّﺘ ْﻠﻤﻴ ُﺬ ْا� َج َﺮ
س َو َدﺧ َﻞ اﳌ ْﺪ َر َﺳﺔ
ِ
ِ
ٌ ﺎب ُﻣﻔ
ُ َا ْﻟﻜ َﺘ
ﻴﺪ
ِ
ِ
Güneş doğdu.
Mü’min (kadın) Kur’ân okudu.
Çalışkan (kadın) ödevi yaptı.
Çalışkan (erkek) ödevi yaptı.
Öğrenci zili duydu ve sınıfa girdi.
Cinsiyet
Müennes
Müzekker
Kitap faydalıdır.
َ َ َ َ
َ َ
َ
َ َ َ
َ
َ
2. Soru Edatları ( َﻣ َ�ى- أ ْي- ِﳌﺎذا- َﻣﺎذا- َھ ْﻞ- ِﺑﻜ ْﻢ- ﻛ ْﻢ- ِإ�� أ ْﯾ َﻦ- ِﻣ ْﻦ أ ْﯾ َﻦ- أ ْﯾ َﻦ- ﻛ ْﯿﻒ- َﻣ ْﻦ- ) َﻣﺎ
2.1. َﻣﺎ
İnsan dışındaki varlıklar için kullanılır ve cümledeki durumuna göre; ne?, neyi?, neye? gibi anlamlara gelir.
Bu soru ismi cümlede mübteda, haber, mef’ûlün bih, vs. gibi ögeler olabilir.
Örnekler:
8
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 9. Sınıf Arapça Dilbilgisi
Türkçesi
Arapçası
ْ َﻣﺎ َو َﻗ َﻊ َﻋ َ�� ْا َﻷ
ض؟
ر
ِ
ْ َو َﻗ َﻊ ْاﻟ َﻘ َﻠ ُﻢ َﻋ َ�� ْا َﻷ
ض
ر
ِ
َ
َﻣﺎ َهﺬا؟
Yere ne düştü?
Kalem yere düştü.
Bu ne?
Bu kalemdir.
Neye önem veriyorsun?
Arapçaya önem veriyorum.
Neyi düşünüyorsun?
Sınavı düşünüyorum.
Sınıftan niçin çıktın?
Sınıftan yüzümü yıkamak için çıktım
2.2. َﻣ ْﻦ
ََ َ
َهﺬا ﻗﻠ ٌﻢ
ِﺑ َﻢ َ� ْ� َﺘ ﱡﻢ؟
َ
ْ َﱡ
أ ْه َﺘ ﱡﻢ ِﺑﺎﻟﻠﻐ ِﺔ اﻟ َﻌ َﺮِ� ﱠﻴ ِﺔ
ّ َُ َ
ﻴﻢ ﺗﻔ ِﻜ ُﺮ؟
ِﻓ
ْ
َُّ
أﻓ ِﻜ ُﺮ ِ�� ا ِﻻ ْﻣ ِﺘ َﺤ ِﺎن
ْ ﻟ َﻢ َﺧ َﺮ ْﺟ َﺖ ﻣ َﻦ ْاﻟ َﻔ
ﺼ ِﻞ؟
ِ
ِ
َْ ْ َْ َ ُ ْ َ َ
ﺼ ِﻞ ِﻷﻏ ِﺴ َﻞ َو ْﺟ ِ�ي
ﺧﺮﺟﺖ ِﻣﻦ اﻟﻔ
Soru
Cevap
Soru
Cevap
Soru
Cevap
Soru
Cevap
Soru
Cevap
İnsanlar için kullanılır ve cümledeki durumuna göre; kim?, kimi?, kime? gibi manalara gelir. Bu soru ismi
cümlede mübteda, haber, mef’ûlün bih, muzâfun ileyh vs. gibi ögeler olabilir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َْ َ
َ
َﻣ ْﻦ ذ َه َﺐ ِإ�� اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ؟
َْ َ
َ
ذ َه َﺐ َﻋ ِ� ﱞ� ِإ�� اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ
ْ
َﻣ ْﻦ ِ�� اﻟ َﺒ ْي ِﺖ؟
َ
ْ
أ ْﺣ َﻤ ٔﺪ ِ�� اﻟ َﺒ ْي ِﺖ
َ
َﻣ ْﻦ َهﺬا؟
Okula kim gitti?
Ali okula gitti.
Evde kim var?
Evde Ahmet var.
Bu kim?
َ
َهﺬا ُﻣ َﺤ ﱠﻤ ٌﺪ
َ َﻣ ْﻦ َ َرأ ْﻳ َﺖ ْاﻟ َﻴ
ﻮم؟
ْ َ
َرأ ْﻳ ُﺖ اﻟ َﻴ ْﻮ َم َﻋ ِﻠ �ﻴﺎ
Bu Muhammed.
Bugün kimi gördün?
Bugün Ali’yi gördüm.
9
Soru
Cevap
Soru
Cevap
Soru
Cevap
Soru
Cevap
Adnan Hoyladı
َ
ُ َﻗﻤ
ﻴﺺ َﻣ ْﻦ َهﺬا؟
ِ
ُ َه َﺬا َﻗﻤ
ﻴﺺ ُﻣ َﺤ ﱠﻤ ٍﺪ
ِ
Bu gömlek kimin?
Bu gömlek Muhammed’indir.
َ َ
2.3. ﻛ ْﻴﻒ
Soru
Cevap
Hal ve durum sormak için kullanılır ve “nasıl?” manasına gelir. Cümlede genel olarak haber ve hal olarak
kullanılır.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َْ َ َ
ﻛ ْﻴﻒ أﻧ َﺖ؟
ََ َْ َ ْ َ ُ ﱠ
�
ِ ِ أﻧﺎ ِﺑﺨ� ٍ� وا�ح ْﻤﺪ
ْ َ َ
ﻛ ْﻴﻒ ِﺟﺌ َﺖ ُه َﻨﺎ؟
َ َُ ُ ْ
ﺎﺷ ًﻴﺎ
ِ ِﺟﺌﺖ هﻨﺎ ﻣ
Nasılsın?
Çok şükür ben iyiyim
Buraya nasıl geldin?
Buraya yürüyerek geldim.
َ
َ
َ َ
2.4. أ ْﯾ َﻦ- ِﻣ ْﻦ أ ْﯾ َﻦ- ِإ�� أ ْﯾ َﻦ
Soru
Cevap
Soru
Cevap
Mekan için kullanılan bir soru ismi ve anlamı “nerede?, nereden?, nereye?” olup cümlede genel olarak haber,
zarf ve mecrûr olarak kullanılır.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ُ َْ َ ﱠ
اﻟﺴ ﱠﻴﺎ َرة؟
أﻳﻦ
َْ ُ َ ﱠ
ﻟﺴ ﱠﻴﺎ َرة ِ�� اﳌ ْﻮ ِﻗ ِﻒ
ا
َ َْ َ َْ َ ْ َ ﱠ
اﻟﺴ ﱠﻴﺎ َرة؟
أﻳﻦ أوﻗﻔﺖ
َ َ َْ َْ ُ ﱠ
َْ
اﻟﺴ ﱠﻴﺎ َرة أ َﻣ َﺎم اﳌ ْﺪ َر َﺳﺔ
أوﻗﻔﺖ
َ َ َ
ِإ�� أ ْﻳ َﻦ ذ َه ْﺒ َﺖ؟
َْ َ
َ
ذ َه ْﺒ ُﺖ ِإ�� اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ
َ
ْ
ِﻣ ْﻦ أ ْﻳ َﻦ ِﺟﺌ َﺖ؟
ََْ
ْ
ِﺟﺌ ُﺖ ِﻣ ْﻦ اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ
Otomobil nerede?
Otomobil park yerinde
Otomobili nereye park ettin?
Otomobili okulun önüne park ettim.
Nereye gittin?
Okula gittim.
Nereden geldin?
Okuldan geldim.
10
Soru
Cevap
Soru
Cevap
Soru
Cevap
Soru
Cevap
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 9. Sınıf Arapça Dilbilgisi
َ
َ
2.5. ﻛ ْﻢ- ِﺑﻜ ْﻢ
Sayı (aded) sormak için kullanılır ve “kaç?”, “ne kadar?” manalarına gelir. Cümlede genel olarak mübteda,
haber, mef’ûlün bih, harf-i cerle mecrûr vs. olarak kullanılır. Bu soru isminden sonra genellikle müfred, mansûb ve
َ
nekre bir isim gelir. Bu isme ﻛ ْﻢin temyizi denir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ْ َﻛ ْﻢ َﻃﺎﻟ ًﺒﺎ �� ْاﻟ َﻔ
ﺼ ِﻞ؟
ِ ِ
َ ْ َْ
ﺼ ِﻞ ﻃ ِﺎﻟ ٌﺐ َو ِاﺣ ٌﺪ
ِ�� اﻟﻔ
ُ ﻟ َ�� ًة َه َﺬا ْاﻟﻜ َﺘ/ﺑ َﻜ ْﻢ ﻟ َ�� ٍة
ﺎب؟
ِ
ِ ِ ِ
ُ َه َﺬا ْاﻟﻜ َﺘ
ﺎب ِﺑ ِﻠ َ�� ٍة َو ِاﺣ َﺪ ٍة
ِ
ْ َ
َ
ﻛ ْﻢ ِﻛ َﺘ ًﺎﺑﺎ ﻗ َﺮأ َت؟
ْ َ
ﻗ َﺮأ ُت ِﻛ َﺘ ًﺎﺑﺎ
Sınıfta kaç öğrenci var?
Sınıfta bir öğrenci var.
Bu kitap kaç lira?
Bu kitap bir liradır.
Kaç kitap okudun?
Bir kitap okudum.
َ
2.6. َھ ْﻞ- أ
Soru
Cevap
Soru
Cevap
Soru
Cevap
Arapçada pek çok soru edatı bulunmaktadır. Bunlardan iki tanesi ( )أve ( َ)ه ْﻞharf, diğerleri ise isimdir.
Arapça cümlelerde yer alan harfler kural gereği o cümlelerin herhangi bir ögesi olamadıkları için i‘râb bakımından
bir yere sahip değildir. Yani cümlenin herhangi bir ögesi olmazlar. Türkçede olduğu gibi Arapçada da değişik soru
tipleri vardır. İsim veya fiil cümlelerinin başlarına gelerek bu cümlelere ‘soru’ anlamı kazandıran hel ve hemze
harflerinin kullanımı ile ilgili olarak şunlar söylenebilir:
Soru harflerinin kullanıldığı üç farklı soru tipi vardır:
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ ﺿ
ُ َه ْﻞ َﻓه ْﻤ َﺖ ْاﳌَ ْﻮ
ﻮع؟
ِ
ْ
َ
َ
َ ﺿ
ُ ﻓه ْﻤ ُﺖ اﳌ ْﻮ،َ� َﻌ ْﻢ
ﻮع
ِ
ْ
َ ﺿ
ُ َأ َﻓه ْﻤ َﺖ اﳌَ ْﻮ
ﻮع؟
ِ
َ
َ ﺿ
ُ َﻟ ْﻢ أ ْﻓ َهﻢ ْاﳌَ ْﻮ،َﻻ
ﻮع
ِ
ْ َﱡ
َ
َه ْﻞ ﺗ ْﺠ َ� ِ� ُﺪ ِ�� اﻟﻠﻐ ِﺔ اﻟ َﻌ َﺮِ� ﱠﻴ ِﺔ؟
Konuyu anladın mı?
Evet, konuyu anladım.
Konuyu anladın mı?
Hayır, konuyu anlamadım.
Arapça çalışıyor musun?
11
Soru
Cevap
Soru
Cevap
Soru
Adnan Hoyladı
َ َ
ْ َﱡ
أ ْﺟ َ� ِ� ُﺪ ِ�� اﻟﻠﻐ ِﺔ اﻟ َﻌ َﺮِ� ﱠﻴ ِﺔ،� َﻌ ْﻢ
َ َ ﱠ
أ َهﺬا اﻟﻄ ِﺎﻟ ُﺐ ُﻣ ْﺠ َ� ِ� ٌﺪ؟
َ َْ َ َ ﱠ
ﺲ َهﺬا اﻟﻄ ِﺎﻟ ُﺐ ُﻣ ْﺠ َ� ِ� ًﺪا
ﻟي،ﻻ
ْ
َ ْ َْ ََ
َُ
أ ﺗ ِﺤ ﱡﺐ اﻟ َﻌ َﺮِ� ﱠﻴﺔ أ ِم اﻟﻔ َﺮ� ِﺴ ﱠﻴﺔ؟
ُ
ْ
َ
أ ِﺣ ﱡﺐ اﻟ َﻌ َﺮِ� ﱠﻴﺔ
ّ
ََ َ
أﻻ ﺗ َﻨ ُﺎم ُﻣ َﺒ ِﻜ ًﺮا؟
ّ
ََ َ
أﻧ ُﺎم ُﻣ َﺒ ِﻜ ًﺮا،��َﺑ
ََ
ً
ُ
أ ﻟ ْي َﺴ ْﺖ َﺳ ﱠﻴﺎ َرﺗ َﻚ َﺟ ِﺪ َﻳﺪة
َ َ
ً
ﻟ ْي َﺴ ْﺖ َﺳ ﱠﻴﺎ َرِ�ﻲ َﺟ ِﺪ َﻳﺪة،� َﻌ ْﻢ
Evet, Arapça çalışıyorum.
Bu öğrenci çalışkan mı?
Hayır, bu öğrenci çalışkan değil
Arapçayı mı seviyorsun yoksa Fransızcayı
mı?
Arapçayı seviyorum.
Erken uyumuyor musun?
Evet, erken uyuyorum.
Araban yeni değil mi?
Hayır, arabam yeni değil.
َ
2.7. َﻣﺎذا
Cevap
Soru
Cevap
Soru
Cevap
Soru
Cevap
Soru
Cevap
İnsan dışındaki varlıklar için kullanılır ve cümledeki durumuna göre; ne?, neyi?, neye? gibi anlamlara gelir.
Kullanım bakımından َﻣﺎsoru isminden farkı yoktur onun kullanıldığı yerlerde aynı şekilde kullanılır. Bu soru ismi
de cümlede mübteda, haber, mef’ûlün bih, v.s. gibi ögeler olabilir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ
َﻣﺎذا ِ�� َﺣ ِﻘ َﻴب ِﺘ َﻚ؟
ٌ �� َﺣ ِﻘ َﻴﺒ�ي ِﻛ َﺘ
ﺎب
ِ
ِ
َ َ
َﻣﺎذا ﺷ ِﺮْ� َﺖ؟
َ ْ ُ ﱠ
َ اﻟﺸ
ﺎي
ﺷ ِﺮ�ﺖ
Çantanda ne var?
Çantamda bir kitap var.
Ne içtin?
Çay içtim.
َ َ
2.8. ِﳌﺎذا
Soru
Cevap
Soru
Cevap
Sebep için kullanılan bir soru ismi ve anlamı “Niçin?” olup cümlede genel olarak haber ve mef’ûlü lieclihi
olarak kullanılır.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
12
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 9. Sınıf Arapça Dilbilgisi
Sınıftan niçin çıktın?
Sınıftan yüzümü yıkamak için çıktım.
Niçin hastaneye gittin?
Çünkü hastayım.
Öğretmen bugün niçin sinirli?
Çünkü öğrenciler ödevlerini yapmadılar.
َ
2.9. أ ْي
ْ ﳌَﺎذا َﺧ َﺮ ْﺟ َﺖ ﻣ َﻦ ْاﻟ َﻔ
ﺼ ِﻞ؟
ِ
ِ
َْ ْ َْ َ ُ ْ َ َ
ﺼ ِﻞ ِﻷﻏ ِﺴ َﻞ َو ْﺟ ِ�ي
ﺧﺮﺟﺖ ِﻣﻦ اﻟﻔ
َ َ َ
َ ْ َ ُْ َ
ِﳌﺎذا ذ َه ْﺒ َﺖ ِا�� اﳌ ْﺴتﺸﻔﻲ؟
ٌ ِ َﻷ ﱠﻧ�ي َﻣﺮ
�ﺾ
ِ ِ
ُ ﻀ َﺒ
ْ س َﻏ
َ ﺎن
ُ ﳌَ َﺎذا اﳌُ َﺪ ّر
اﻟﻴ ْﻮ َم؟
ِ
ِ
َ
ْ َ ﱡﱠ
ِﻷ ﱠن اﻟﻄﻼ َب ﻟ ْﻢ َﻳﻜ ُﺘ ُﺒﻮا َو ِاﺟ َﺒ ِﺎ� ِ� ْﻢ
Soru
Cevap
Soru
Cevap
Soru
Cevap
Genellikle “hangi?”, “hangisi?”, “hangileri?” manalarına gelir. Cümlede genel olarak mübteda, haber,
mef’ûlün bih, harf-i cerle mecrûr, muzâfun ileyh v.s olarak kullanılır. Bu soru ismi genellikle muzâf ve kendisinden
sonra gelen isim de muzâfun ileyh olur. Nadiren de tamlama olmaksızın kullanılır. Arapça’daki tüm soru
َ
edatlarının son harekeleri hiçbir zaman değişmez (mebnîdirler). Ancak bunların bir istisnası vardır bu da أ ﱡيsoru
ismidir. Bu edatın son harfinin harekesi cümledeki konumuna göre değişir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ َ
ْ َ َ
ﺎب اﻟ َﻴ ْﻮ َم؟
أ ﱡي ﻃ ِﺎﻟ ٍﺐ ﻏ
ْ
ّ َ َ
ُْ
ﺎب اﻟﻄ ِﺎﻟ ُﺐ ا� ْج َ� ِ� ُﺪ اﻟ َﻴ ْﻮ َم
ﻏ
َْ ْ َ ّ َ
ﺼ ٍﻞ أﻧ َﺖ؟
ِ�� أ ِي ﻓ
ََ ْ َ ْ ﱠ
ﺼ ِﻞ اﻟﺜ ِﺎﻟ ِﺚ
أﻧﺎ ِ�� اﻟﻔ
َ ََ َ
ِﺑﺄ ّ ِي ﻗﻠ ٍﻢ ﻛ َﺘ ْب َﺖ؟
َ ْ ََْ
َ
ﻛ َﺘ ْب ُﺖ ِﺑﺎﻟﻘﻠ ِﻢ اﻷ ْﺳ َﻮ ِد
Bugün hangi öğrenci yok?
Bugün çalışkan öğrenci yok.
Sen hangi sınıftasın?
Ben üçüncü sınıftayım.
Hangi kalemle yazdın?
Siyah kalemle yazdım.
َ
2.10. َﻣ�ى
Soru
Cevap
Soru
Cevap
Soru
Cevap
Zaman için kullanılan bir soru ismi ve anlamı “Ne zaman?” olup cümlede genel olarak haber, zarf ve
mecrûr olarak kullanılır.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
13
Adnan Hoyladı
ْ ْ
َﻣ َ�ى ا ِﻻﺧ ِﺘ َﺒ ُﺎر؟
َْ َ ﱠ
ُ َ ْ َْ
ﺎﺷ َﺮة
ِ ا ِﻻﺧ ِﺘﺒﺎر ِ�� اﻟﺴﺎﻋ ِﺔ اﻟﻌ
ُ
َْ َ
َﻣ َ�ى َﺳت َﺴ ِﺎﻓ ُﺮ ِإ�� اﻟﻘ ِﺎه َﺮ ِة؟
ُ
ْ
َْ َ
َﺳﺄ َﺳﺎ ِﻓ ُﺮ ِإ�� اﻟﻘ ِﺎه َﺮ ِة اﻟ َﻴ ْﻮ َم
ْ َ ﱠ
َ
ُ
ُﻣ ْﻨﺬ َﻣ َ�ى ﺗ َﺘ َﻌﻠ ُﻢ اﻟ َﻌ َﺮِ� ﱠﻴﺔ؟
ْ ََ ﱠ
ُ َ
أ� َﻌﻠ ُﻢ اﻟ َﻌ َﺮِ� ﱠﻴﺔ ُﻣ ْﻨﺬ َﺳ َﻨ ٍﺔ
Sınav ne zaman?
Sınav saat 10.00’da.
Kahire’ye ne zaman gideceksin?
Kahire’ye bugün gideceğim.
Ne zamandan beri Arapça öğreniyorsun?
Bir yıldan beri Arapça öğreniyorum
َ
3. İşaret Zamirleri ( ) َھﺬا – َھ ِﺬ ِﻩ
Soru
Cevap
Soru
Cevap
Soru
Cevap
3.1. Yakın İçin Kullanılan Zamirler
Çoğul (Ortak)
Müennes
Müzekker
َ ُ
َهﺆﻻ ِء
َھ ِﺬ ِﻩ
َ
َھﺬا
Bunlar
Bu
Bu
ُ اﻟﺮ َﺟ
ّ َه ُﺆ َﻻ ِء
ﺎل
ِ
ْ ْ
هﺬ ِﻩ اﻟ ِﺒن ُﺖ
ِ
َ
ُ هﺬا ﱠاﻟ
ﺮﺟ ُﻞ
Bu adamlar
Bu kız
Bu adam
Yakındaki isimlere işaret etmek kullanılır. Bu amaçla kullanıldığında işaret zamirinden sonra gelen isim
marife olur. İşaret zamirinden sonra gelen kelimeye muşârun ileyh (işaret edilen) denir. Bu isim müzekker ve
müennes olması açısından işaret zamiriyle uyumlu olmak zorundadır.
Adam
Bu
ُ ﱠاﻟ
ﺮﺟ ُﻞ
َ
هﺬا
Muşârun İleyh
İsmi İşaret (İşaret İsmi)
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ ْ َ
َﺟ َﺎء َهﺬا اﻟ َﻮﻟ ُﺪ
ْ ْ
َﺟ َﺎء ْت َه ِﺬ ِﻩ اﻟ ِﺒن ُﺖ
َ
َ ْ َ
َرأ ْﻳ ُﺖ َهﺬا اﻟ َﻮﻟ َﺪ
Bu çocuk geldi.
Bu kız geldi.
Bu çocuğu gördüm.
14
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 9. Sınıf Arapça Dilbilgisi
َ
ْ ْ
َرأ ْﻳ ُﺖ َه ِﺬ ِﻩ اﻟ ِﺒن َﺖ
َ ْ َ َ
ﱠ
َﺳﻠ ْﻤ ُﺖ َﻋ�� َهﺬا اﻟ َﻮﻟ ِﺪ
ََ ُ َ ﱠ
ْ ْ
هﺬ ِﻩ اﻟ ِﺒن ِﺖ
ِ ��ﺳﻠ ْﻤﺖ ﻋ
Bu kızı gördüm.
Bu çocuğa selâm verdim.
Bu kız çocuğuna selâm verdim.
3.2. Uzak İçin Kullanılan Zamirler
Çoğul (Ortak)
Müennes
Müzekker
َ ُ
اوﻟ ِﺌ َﻚ
ْ
ِﺗﻠ َﻚ
َ َ َ
ذ ِﻟ َﻚ- اك
ذ
Şunlar
Şu
Şu
ُ اﻟﺮ َﺟ
ّ ُا َوﻟ ِﺌ َﻚ
ﺎل
ِ
ْ ْ ْ
ِﺗﻠ َﻚ اﻟ ِﺒن ُﺖ
ُ َذﻟ َﻚ ﱠاﻟ
ﺮﺟ ُﻞ
ِ
Şu adamlar
Şu kız
Şu adam
Uzaktaki isimlere işaret etmek kullanılır. Yakın için kullanılanlarla aynı kurallara tabidir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ْ ْ ْ َ
َرأ ْﻳ ُﺖ ِﺗﻠ َﻚ اﻟ ِﺒن َﺖ
َ ْ َ َ
ﱠ
َﺳﻠ ْﻤ ُﺖ َﻋ�� ذ ِﻟ َﻚ اﻟ َﻮﻟ ِﺪ
ﱠ
ْ ْ ْ َ
َﺳﻠ ْﻤ ُﺖ َﻋ�� ِﺗﻠ َﻚ اﻟ ِﺒن ِﺖ
Şu kızı gördüm.
Şu çocuğa selâm verdim.
Şu kız çocuğuna selâm verdim.
َ ََ َْ َْ
4. Kişi Zamirleri ( ﻧ ْﺤ ُﻦ- أﻧﺎ- أﻧ ِﺖ- أﻧ َﺖ- �َ �ِ - ) ُھ َﻮ
Bu zamirler fiil cümlesinde fail, isim cümlesinde mübteda veya fasıl zamiri olarak kullanılırlar. Başka bir
kelimeye bitişmezler. Fiil cümlesinde çekimli fiilden sonra gelirler.
Müennes
Türkçesi
�َ �ِ
َْ
أﻧ ِﺖ
ََ
أﻧﺎ
َ
ﻧ ْﺤ ُﻦ
O
Sen
Ben
Biz
Örnekler:
15
Müzekker
ُه َﻮ
َْ
أﻧ َﺖ
ََ
أﻧﺎ
َ
ﻧ ْﺤ ُﻦ
Adnan Hoyladı
Türkçesi
Arapçası
َْ ٌ َ َ ُ
ﺾ ِ�� اﳌ ْن ِ� ِل
�هﻮ ﻣ ِﺮ
َ ََ َ ً ََ
َ
ِ� َ� ﻛ َﺘ َب ْﺖ ِرﺳﺎﻟﺔ ِإ�� ﺧﺎﻟ ِ��ﺎ
ٌ َه ْﻞ َأ ْﻧ َﺖ ُﻣ َﺪ ّر
س؟
ِ
ٌ َ ّ َ ُ َْ ْ َ
هﻞ أﻧ ِﺖ ﻣﺪ ِرﺳﺔ؟
َ ُ َْ َ َ َ
ّ ﺳﺎ َﻟ ًﺔ إ َ�� َﺟ
ﺪي
أﻧﺎ ﻛﺘبﺖ ِر
ِ
ِ
َ ﱠ
ُ َﻧ ْﺤ ُﻦ َﻧ ْﺪ ُر
س ِ�� اﻟﺜﺎﻧ ِﻮ ﱠ� ِﺔ
O evde hastadır.
O, teyzesine bir mektup yazdı.
Sen öğretmen misin?
Sen öğretmen misin?
Ben dedeme bir mektup yazdım.
Biz lisede okuyoruz.
َ
5. İyelik Zamirleri ( ﻧﺎ- ي- ِك- َك- َھﺎ- ) ُھ
Bu zamirler fiil cümlesinde meful olarak kullanılırlar. Ayrıca aitlik (iyelik) zamiri olarak cümlelerde herhangi
bir öge olarak kullanılırlar.
Müennes
Türkçesi
َهﺎ
Onu, ona, onun
ِك
Seni, sena, senin
ِي
َ
ﻧﺎ
Beni, bana, benim
Müzekker
ُه
َك
ِي
َ
ﻧﺎ
Bizi, bize, bizim
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ََ ْ َ
أﺧﺬ ُت ﻗﻠ َﻤ ُﮫ
َر ْأﻳ ُﺖ ِﻛ َﺘ َﺎ� َ�ﺎ
Onun (erkek) kalemini aldım.
Onun (kadın) kitabını gördüm.
َ َ
َهﺬا ِﻛﺘﺎ ُﺑ َﻚ
َ
َ
ﻟ ِب ْﺴ ُﺖ َﻣﻼ ِ� َﺴ ِﻚ
َ َ
ﻘﻴ َﺒ ِ�ي
ِ ه ِﺬ ِﻩ ﺣ
ُ
َه ِﺬ ِﻩ َﻣ ْﺪ َر َﺳت َﻨﺎ
َ
ّ َ ًّ َ ُ ْ َ
وﺳﻠ ْﻤ ُﺖ َﻋﻠ ِﻴﮫ
رأﻳﺖ ﻋ ِﻠﻴﺎ
Bu senin kitabındır.
Elbiselerini giydim.
Bu benim çantam.
Bu bizim okulumuz.
Ali’yi gördüm ve ona selam verdim.
16
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 9. Sınıf Arapça Dilbilgisi
َ ُ
أﻗﻮ ُل ِاﻟ ْﻴ َﻚ
Sana söylüyorum.
6. Marife - Nekra
6.1. Nekra
Söylendiği zaman, kimden veya neden bahsedildiği tam olarak anlaşılamayan, belirsiz bir kimseyi veya
belirsiz bir şeyi gösteren isimlerdir.
ٌ ُﻣ َﺪ ّرdediğimizde, herhangi bir öğretmeni kastetmiş oluruz. Yani س
ٌ ُﻣ َﺪ ّرkelimesiyle; bahsettiğimiz
Mesela س
ِ
ِ
kişinin öğretmen olduğu bilinir; ancak ismi, nereli olduğu ve kaç yaşında olduğu gibi bilgiler bilinmemektedir.
Genel olarak nekra isimler sonlarına tenvin alır ve başlarına harf-i tarif denilen elif-lam ( )الtakısı almazlar.
İngilizce bilenler için; Arapçada nekra, İngilizcede “a, an” ile kullanılan isimlere karşılık gelir.
6.2. Marife
Marife nekranın zıddıdır. Söylendiği zaman, kimden veya hangi şeyden bahsedildiği tam olarak anlaşılan,
belirli bir kimseden veya hangi şeyden bahsedildiği tam olarak anlaşılan, belirli bir kimseyi veya şeyi gösteren
isimlerdir. Yine İngilizce bilenler için; Arapçada marife, İngilizcede “the” ile kullanılan isimlere gibidir.
ُ َا ْﳌُ َﺪ ّرdediğimizde, yani kelimeyi
ٌ ُﻣ َﺪ ّرdediğimizde herhangi bir öğretmeni kastetmiş olurken; س
Mesela س
ِ
ِ
elif-lam takısıyla marife olarak ifade ettiğimizde artık tanınan ve bilinen bir öğretmeni kastetmiş oluruz.
Arapçada 6 farklı marife isim vardır. Başka bir ifadeyle: 6 tip kelime marife olarak kabul edilmiştir.
1. Başında harf-i tarif denilen elif-lam ( )الtakısı bulunan isimler marifedir. Aynı zamanda, nekra bir ismi
marife yapmanın yolu da başına bu takıyı getirmektir. Başına elif-lam takısı getirilen ismin sonundaki tenvin tek
harekeye düşer.
2. Alem denilen bütün özel isimler marife kabul edilir. Özel isimler, ister insan ismi olsun, ister şehir ismi
olsun ya da ister herhangi bir varlık ismi olsun marife kabul edilir.
3. Zamirler marife kabul edilir. Zira zamirler belirli bir ismin yerini tutar ve belirli bir ismin yerine kullanılır.
4. İşaret isimleri marifedir. Çünkü işaret isimleri de belirli bir ismin yerini tutar ve belirli bir ismin yerine
kullanılır.
5. Belirli bir isme muzaf olan isimler marife kabul edilir. Yani isim tamlamasındaki muzafun ileyh ögesi
marife ise muzaf da marife kabul edilir.
6. İsm-i mevsuller marifedir. İsm-i Mevsul: Kendisinden sonra gelen cümle ile açıklanan ve iki cümleyi
birbirine bağlayan kelimelerdir. İsm-i mevsuller de belirli bir isme işaret ettikleri için marife kabul edilmiştir.
Örnekler:
17
Adnan Hoyladı
Türkçesi
Nekre
Türkçesi
ٌ
ُﻣ ِﻔﻴﺪة
َ
�ٌ �َ ﺧ
Faydalı
Bir haber
Bir kapı
Adnan
Bir kurt
ُه َﻮ
َ
َهﺬا
O
Bu
ٌَ َ
ﺎﻋﺔ
ﺳ
ِذﺌْ ٌب
Bir saat
َُ ّ
�ﺎﺿﺔ
اﻟﺮ
ِ
ٌ َﻋ ْﺪ َﻧ
ﺎن
Spor
ٌ ْ
ِﺗﻠ ِﻤﻴﺬ
ٌ َﺑ
ﺎب
Bir öğrenci
Marife
ّْ ُ ََ
ﻴﺬ
ِ اﻟﺘﻠ ِﻤ
ِ ﻗﻠ ﻢ
َ ﱠ
اﻟ ِﺬي ذ َه َﺐ
Öğrencinin kalemi
Giden
7. İsim Cümlesi
7.1. İsim Cümlesinin Ögeleri
İsim cümlesinin 2 temel ögesi vardır: Mübteda ve haber. Mübteda, cümlenin öznesidir. Genellikle isim
cümlesinin başında bulunur ve ref (harekesi zamme) durumunda gelir. Haber ise cümlenin yüklemidir ve
mübtedadan sonra gelir. Haber, mübteda hakkında bilgi veren ögedir.
Haber (Yüklem)
Mübteda (Özne)
ُﻣ ْﺠ َ� ِ� ٌﺪ
�َﻋ ِ� ﱞ
çalışkandır.
Ali
7.2. Haberin özellikleri
Haber Türkçedeki yükleme karşılık gelmektedir. Türkçede …dır…dir ile biten kelimeler haberdir. Haberin
özelliklerini şöyle sıralayabiliriz.
1. Haber tek bir kelime olarak, (müfret, tesniye ve cemi) harf-i cerin mecruru bulunan bir isim olarak veya
zarf olarak gelebileceği gibi cümle olarak da gelebilir.
2. Haber, mübteda gibi ref durumunda gelir. Ancak harf-i cerli isim, zarf ve cümle olarak geldiğinde ref
alameti açıkça görülmez. Ref alametini açıkça göremediğimiz için, “yer itibariyle merfu” anlamında “mahallen
merfu” ifadesini kullanırız.
3. Mübteda gayr-i âkıl cem’i olduğunda, yani akıl sahibi olmayan varlıkların cemisi olduğunda haber
müfred-müennes olarak gelir.
4. Haber tek bir kelime olduğunda şu kaideler geçerlidir:
A) Mübteda önce, haber sonra gelir.
18
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 9. Sınıf Arapça Dilbilgisi
B) Mübteda marife, haber nekra olur.
C) Haber mübtedaya cinsiyet, (müzekkerlik ve müenneslik) sayı (müfret, tesniye, cemi) ve irab (her ikisinin
de harekesi zamme olur) açısından uyar.
5. Haber, harf-i cerin mecruru olan bir isim veya zarf olduğunda haber mübtedadan önce gelebilir. Bu
durumda mübteda nekra olur. Cümle Türkçeye, “Bir yerde bir kimse veya bir şey var.” şeklinde tercüme edilir.
6. Haber bir fiil cümlesi olabilir. Bu durumda mübteda mutlaka başta gelir ve marife olur. Haber
konumunda olan fiil ise cinsiyet ve sayı bakımından mübtedaya uyar.
7. Haber isim cümlesi olarak da gelebilir.
Örnekler:
Açıklama
Türkçesi
Arapçası
Müzekker ve tekil
Kitap faydalıdır.
َ َْ
ٌ ﺎب ُﻣﻔ
ﻴﺪ
ِ ُ اﻟ ِﻜﺘ
Müzekker ve ikil
İki kitap faydalıdır.
Müzekker ve çoğul (akılsız)
Kitaplar faydalıdır.
Müennes ve tekil
Araba hızlıdır.
Müennes ve ikil
İki araba hızlıdır.
Müennes ve çoğul
Arabalar hızlıdır.
Müzekker ve haberi fiil cümlesi
Öğrenci sınavını geçti.
Müennes ve haberi fiil cümlesi
Öğrenci sınavını geçti.
Müzekker ve haberi isim cümlesi
Kalemin rengi güzeldir.
Müennes ve haberi isim cümlesi
Silginin rengi güzeldir.
Müzekker ve haber car-mecrur
Müdür bürosundadır.
Müennes ve haber car-mecrur
Müdire Hanım bürosundadır.
Müzekker ve haberi zarf
Kalem masanın üstündedir.
Müennes ve haberi zarf
Çanta masanın üstündedir.
19
َ َا ْﻟﻜ َﺘ َﺎﺑﺎن ُﻣﻔ
ﻴﺪ ِان
ِ ِ ِ
ٌ َ ُ ُ ُ ُ َْ
ﻴﺪة
اﻟﻜﺘﺐ ﻣ ِﻔ
ٌ
ُ َ ﱠ
ﻟﺴ ﱠﻴ َﺎرة ُﻣ ْﺴ ِﺮ َﻋﺔ
ا
َ َ ﱠ
ﻟﺴ ﱠﻴﺎ َرﺗ ِﺎن ُﻣ ْﺴ ِﺮ َﻋ َﺘ ِﺎن
ا
َ
ٌ
ُ َ ﻟﺴ ﱠﻴﺎ
ات ُﻣ ْﺴ ِﺮ َﻋﺔ
ا ﱠ ر
َ ْ َ َ َ ُ ّْ َ
ﺎﻧﮫ
ِ اﻟ ِﺘﻠ ِﻤﻴﺬ ﻧجح �� إﻣ ِﺘﺤ
َ ّْ َ
َ ﻴﺬ ُة َﻧ َج َح ْﺖ �� ْإﻣ ِﺘ َﺤ
ﺎ��ﺎ
اﻟ ِﺘﻠ ِﻤ
ٌ َا ْﻟ َﻘ َﻠ ُﻢ َﻟ ْﻮ ُﻧ ُﮫ َﺟ ِﻤ
ﻴﻞ
ٌ َا ْ ِﳌ ْﻤ َﺤ ُﺎة َﻟ ْﻮ ُ� َ�ﺎ َﺟ ِﻤ
ﻴﻞ
ْ
ُ َ
اﳌ ِﺪ ُﻳﺮ �� َﻣﻜ َﺘ ِﺒ ِﮫ
ْ
ُ ُ َ
اﳌ ِﺪ َﻳﺮة �� َﻣﻜ َﺘ ِ� َ�ﺎ
َ َْ َ َ َ َ ﱠ
اﻟﻘﻠ ُﻢ ﻓ ْﻮق اﻟﻄ ِﺎوﻟ ِﺔ
َ َْ َ َ َ َ ﱠ
اﻟﻘﻠ ُﻢ ﻓ ْﻮق اﻟﻄ ِﺎوﻟ ِﺔ
Adnan Hoyladı
8. İsmi Mensub (Nisbet Ya'sı)
Bir yer, bir varlık veya bir işle ilgiyi ona aidiyeti, nisbeti bildiren isimdir. İstanbullu, Mısırlı, köylü, Musevi,
ayakkabıcı gibi. İsm-i mensûb yapmak için o ismin son harfini esre yapar, yanına şeddeli bir ّيilave ederiz.
Müennesi için sonuna tâ-i merbûta ( )ةekleriz.
Örnekler:
Türkçesi
İsmi Mensub
Arapçası
ْ ﻣ
ﺼ ِﺮ ﱞى
ِ
ٌ ّ
َﻣ ِﻜ ﱠﯩﺔ
ْ ﻣ
ﺼ ٌﺮ
ِ
ُ ﱠ
َﻣﻜﺔ
Mısırlı
Mekkeli
Türkçesi
İstanbullu
Şehirli
İsmi Mensub
Arapçası
ْ
�ِا ْﺳ َﺘﺎﻧ ُﺒ ِﻮ� ﱞ
ٌ
َﻣ َﺪ ِﻧ ﱠﯩﺔ
ِا ْﺳ َﺘ ْﺎﻧ ُﺒﻮ ٌل
ُ ََْ
اﳌ ِﺪ َﻳﻨﺔ
Cinsiyet
Müzekker
Müennes
8.1. İsmi Mensubun Aidiyet Bildirmesi
İsm-i mensûb şu hususlardan birine aidiyeti belirtmek için kullanılır:
8.1.1. Cinsiyet (Milliyet)
Örnekler:
Türkçesi
Arap
Arap
İsmi Mensub
Arapçası
َﻋ َﺮِ� ﱞﻲ
ٌ
َﻋ َﺮِ� ﱠﻴﺔ
َﻋ َﺮ ٌب
َﻋ َﺮ ٌب
İsmi Mensub
Arapçası
ِإ ْز ِﻣ ِ�� ﱞي
ٌ
ِإ ْز ِﻣ ِ��ﱠﻳﺔ
��ُ ِإ ْز ِﻣ
��ُ ِإ ْز ِﻣ
İsmi Mensub
Arapçası
َ
ِإ ْﺳﻼ ِﻣ ﱞﻲ
ٌ َ
ِإ ْﺳﻼ ِﻣ ﱠﻴﺔ
َ
ِإ ْﺳﻼ ٌم
َ
ِإ ْﺳﻼ ٌم
Cinsiyet
Müzekker
Müennes
8.1.2. Memleket
Örnekler:
Türkçesi
İzmirli
İzmirli
Cinsiyet
Müzekker
Müennes
8.1.3. Din
Örnekler:
Türkçesi
İslâmî
İslâmî
20
Cinsiyet
Müzekker
Müennes
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 9. Sınıf Arapça Dilbilgisi
8.1.4. Kabile, Bir Sınıf ya da Topluluk
Örnekler:
Türkçesi
Kureyşli
Kureyşli
İsmi Mensub
Arapçası
ُ
ﻗ َﺮْي ِ�� ﱞي
ُ
ٌ
ﻗ َﺮْي ِﺸ ﱠﻴﺔ
ٌ ُﻗ َﺮْي
ﺶ
ٌ ُﻗ َﺮْي
ﺶ
İsmi Mensub
Arapçası
َ
ِﺗﺠﺎ ِر ﱞي
ٌ َ
ِﺗﺠﺎ ِرﱠ�ﺔ
ٌ َ
ِﺗﺠﺎ َرة
ٌ َ
ِﺗﺠﺎ َرة
İsmi Mensub
Arapçası
ُﺳ ﱠﻜ ِﺮ ﱞي
ٌ ﱠ
ُﺳﻜ ِﺮﱠ�ﺔ
ﱠ
ُﺳﻜ ٌﺮ
ﱠ
ُﺳﻜ ٌﺮ
Cinsiyet
Müzekker
Müennes
8.1.5. Meslek
Örnekler:
Türkçesi
Ticari
Ticari
Cinsiyet
Müzekker
Müennes
8.1.6. Sanat
Örnekler:
Türkçesi
Şekerci
Şekerci
Cinsiyet
Müzekker
Müennes
8.1.7. Durum ve Keyfiyet, Herhangi Bir Sıfat
Örnekler:
Türkçesi
Tecrübeyle ilgili
Tecrübeyle ilgili
İsmi Mensub
Arapçası
َ
ﺗ ْﺠ ِﺮ ِ�� ﱞي
ٌ
َ
ﺗ ْﺠ ِﺮ ِ�ب ﱠﻴﺔ
ٌ َ
ﺗ ْﺠ ُﺮَ�ﺔ
ٌ َ
ﺗ ْﺠ ُﺮَ�ﺔ
Cinsiyet
Müzekker
Müennes
8.2. İsm-i Mensûbla İlgili Diğer Özellikler
1. İsmin sonunda ةvarsa mensûbunu yaparken ‘ ةyi atarız.
Örnekler:
Türkçesi
İsmi Mensub
Arapçası
21
Cinsiyet
Adnan Hoyladı
ٌ
َﻣ ِﺪ َﻳﻨﺔ
ٌ
َﻣ ِﺪ َﻳﻨﺔ
َﻣ َﺪ ِ� ﱞﻲ
ٌ
َﻣ َﺪ ِﻧ ﱠﯩﺔ
Medineli
Medineli
Müzekker
Müennes
2. Sonunda elif-i memdûde olanın hemzesinin yerine vâv getiririz.
Örnekler:
Türkçesi
Semavi
Semavi
İsmi Mensub
Arapçası
َ
َﺳﻤﺎ ِو ﱞي
ٌ َ
َﺳﻤﺎ ِو ﱠ�ﺔ
َ
َﺳﻤﺎ ٌء
َ
َﺳﻤﺎ ٌء
Cinsiyet
Müzekker
Müennes
3. Sonunda elif-i maksûre (ا.. )ىbulunanın elifini vâv’a çeviririz.
Örnekler:
Türkçesi
Dünyevi
İsmi Mensub
Arapçası
ُد ْﻧ َﻴ ِﻮ ﱞي
ٌ ْ
ُدﻧ َﻴ ِﻮ ﱠ�ﺔ
َ ْ
ُدﻧﻴﺎ
َ ْ
ُدﻧﻴﺎ
İsmi Mensub
Arapçası
َ
ﻗ َﺮ ِو ﱞي
ٌ َ
ﻗ َﺮ ِو ﱠ�ﺔ
ٌ َ
ﻗ ْﺮَ�ﺔ
ٌ َ
ﻗ ْﺮَ�ﺔ
Cinsiyet
Müzekker
Dünyevi
Müennes
ٌ َ
ٌ ُ
4. (( )ﻗ ْﺮَ�ﺔköy) ve (()ﻋ ْﺮ َوةkulp)
gibi kelimelerin ism-i mensûbunu yaparken yâ’lı olanı vâv’a çevirir, vâv’lı olanı
aynen bırakırız. Ancak ikinci harflerini fethalarız.
Örnekler:
Türkçesi
Köylü
Köylü
Cinsiyet
Müzekker
Müennes
Konuyla İlgili Cümle Örnekleri
Türkçesi
Arapçası
ٌ ُ ٌ َ َّ ُ ُ َ َ
ﻮر ﱠ�ﺔ
ِ ﻓﺎ ِﻃﻤﺔ ﻣﻌ ِﻠﻤﺔ ﺳ
َ َ َ ُ َ ْ ْ ُ َ ََْ
اﳌ ْﻮﻟ ِﻮ ﱠ�ﺔ َو اﻟ َﺒﻜﺘﺎ ِﺷ ﱠﻴﺔ ﻃ ِﺮ�ﻘﺘﺎ ِن
ُ َﻣ ﱠﻜ ُﺔ �� ْاﳌَ ْﻤ َﻠ َﻜﺔ ْاﻟ َﻌ َﺮ� ﱠﻴﺔ ﱡ
ﻮد ﱠﻳ ِﺔ
ِ اﻟﺴﻌ
ِ ِ
ِ
ِ
َ َ َ
َ
ﺧﺎ ِﻟ ٌﺪ ﻃﺎ ِﻟ ٌﺐ ﺑﺎ ِﻛ ْﺴﺘﺎ ِ� ﱞﻲ
Fâtıma Sûriyeli bir öğretmendir.
Mevlevîlik ve Bektaşîlik iki tarikattır.
Mekke Suudi Arabistan Krallığı’ndadır.
Hâlit Pâkistanlı bir öğrencidir.
22
Cinsiyet
Müennes
Müzekker
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 9. Sınıf Arapça Dilbilgisi
َ َ
َ
َ َﺣ
ﻀ َﺮ ُﻋ َﻤ ُﺮ ِإ�� َﺑﻠ ٍﺪ ِإ ْﺳﻼ ِﻣ ّ ٍﻲ
ْ
ْ َ ْ َ
َﻳ ْﻮ ُم ا� ُج ْﻤ َﻌ ِﺔ أ ﱠو ُل اﻟﻌﺎ ِم اﻟ ِ� ْج ِﺮ ّ ِي
Ömer İslâmi bir ülkeye geldi.
Cuma günü hicrî yılın başıdır.
9. Düzensiz Çoğul (Kırık Cemi-Cemi Teksir)
Müfredin (tekil halin) şekli bozularak yapılan çoğullardır. Belli bir kuralı yoktur. Araplardan işittiğimiz gibi
kullanılır veya sözlüklere bakarak tesbit edilir. Dolayısıyla murabdırlar. (Harekeleri cümledeki yerine göre değişir.)
Yani merfû, (zamme) mansûb, (fetha) mecrûr (kesra) durumlarında kelimenin sonunda zâhir (açıkça görünen)
hareke alırlar. Düzensiz çoğullar akıllı değilse müfret (tekil) ve müennes kabul edilirler.
Örnekler:
Türkçesi
Çoğulunun Arapçası
ُ
ﻛ ُﺘ ٌﺐ
ٌ ر َﺟ
ﺎل
ِ
ٌ ُﻋ ُﻠ
ﻮم
Kitaplar
Adamlar
İlimler
Yapraklar
Kadınlar
Öğrenciler
Öğrenciler
Kızlar
Kalemler
Dağlar
Okullar
Türkçesi
Tekilinin Arapçası
ٌ ِﻛ َﺘ
ﺎب
َر ُﺟ ٌﻞ
Kitap
Adam
ْ
ِﻋﻠ ٌﻢ
َو َر ٌق
İlim
ٌ ْأو َر
اق
ّ َ
اﻟ ِن َﺴ ُﺎء
ُ َ َ
ا ﱠﻟﺘﻼ ِﻣﻴﺬ
َ ﱡ ﱠ
اﻟﻄﻼ ُب
ُ َا ْﻟ َﺒ َﻨ
ﺎت
َ ْ َ َْ
اﻷﻗﻼ ُم
Yaprak
Kadın
Öğrenci
Öğrenci
Kız
Kalem
ُ َا ْ�ج َﺒ
ﺎل
ِ
ُ َا ْﳌَ َﺪار
س
ِ
Dağ
Okul
ُ َ ََْ
اﳌ ْﺮأة
ُ ْ َ
اﻟ ِّﺘﻠ ِﻤﻴﺬ
َ ﱠ
اﻟﻄﺎ ِﻟ ُﺐ
ْ َْ
اﻟ ِﺒن ُﺖ
ََ
ﻗﻠ ٌﻢ
َْ
ا� َج َﺒ ُﻞ
ٌ
َﻣ ْﺪ َر َﺳﺔ
Konuyla İlgili Cümle Örnekleri
Türkçesi
ِا ْﺑ ٌﻦ
ٌ َﻣ ْﻠ َب
ﺲ
ٌ َد ْر
س
Arapçası
Adam oğullarına öğretti.
Antrenörler elbiseleri getirdiler.
Öğrenciler dersleri anladı.
23
َ َ َﱠ َ ﱠ
اﻟﺮ ُﺟ ُﻞ أ ْﺑﻨﺎ َء ُﻩ
ﻋﻠ ﻢ
َ َا ْﳌُ َﺪ ّ ُ�ﻮ َن َأ ْﺣ
َ �ﻀ ُﺮوا اﳌَ َﻼ
ﺲ
ِر
ِ
ُ َ َ َ ﱠ
ﻴﺬ ﱡ
َ اﻟﺪ ُر
وس
ﻓ ِهﻢ اﻟﺘﻼ ِﻣ
Adnan Hoyladı
َْ َ
َْ َْ ُ ّ َ
اﻟﺮﺟﺎ َل ِ�� اﳌﻄﺎ ِر
ِاﻧﺘﻈﺮت ِ
ََ َ ﱠُ ﱠ َ َ َْ
واﻷ ْر َ
ض
ﺧﻠﻖ ا� اﻟﺴﻤﺎوا ِت
Adamları hava alanında bekledim.
Allah yerleri ve gökleri yarattı.
َر ُﺟ ٌﻞ
َﺳ َﻤ ٌﺎء
)10. Sayılar ve Temyîzi (1-19
1
۱
2
۲
3
۳
4
٤
5
٥
6
٦
7
۷
8
۸
9
۹
10
۱۰
11
١١
12
١٢
13
١٣
14
١٤
15
١٥
16
١٦
17
١٧
18
١٨
19
١٩
Müzekker
Müennes
َ
َو ِاﺣ ٌﺪ – أ َﺣ ٌﺪ
ْ
ْ
ِاﺛ َﻨ ِﺎن – إﺛ َﻨ ْ� ِن
َ ٌَ
ﺛﻼﺛﺔ
َ ٌ
أرَ� َﻌﺔ
َواﺣ َﺪ ٌة – ْ
إﺣ َﺪى
ِ
َْ
َْ
ِاﺛن َﺘ ِﺎن – اﺛن َﺘ ْ� ِن
َ ٌَ
ﺛﻼث
أ ْرَ� ٌﻊ
َ ٌ
ﺧ ْﻤ َﺴﺔ
ٌ
ِﺳ ﱠﺘﺔ
ٌ
َﺳ ْﺒ َﻌﺔ
َﺧ ْﻤ ٌ
ﺲ
ِﺳ ﱡﺖ
َﺳ ْﺒ ٌﻊ
َ ٌ
ﺛ َﻤﺎ ِﻧ َﻴﺔ
ٌ
ِ� ْﺴ َﻌﺔ
َ ٌ
َﻋﺸ َﺮة
َ
ﺛ َﻤ ٍﺎن
ِ� ْﺴ ٌﻊ
ْ
َﻋﺸ ٌﺮ
َ
َ
أﺣ َﺪ َﻋﺸ َﺮ
ْ َ َ
ِاﺛﻨﺎ َﻋﺸ َﺮ
َ َ
ْ
إﺣ َﺪى َﻋﺸ َﺮة
َْ
َ َ
ِاﺛن َﺘﺎ َﻋﺸ َﺮة
َ ََ َ َ
ﺛﻼﺛﺔ َﻋﺸ َﺮ
َ َ
أ ْرَ� َﻌﺔ َﻋﺸ َﺮ
َ َ َ
ﺧ ْﻤ َﺴﺔ َﻋﺸ َﺮ
َ َ
ِﺳ ﱠﺘﺔ َﻋﺸ َﺮ
َ َ
َﺳ ْﺒ َﻌﺔ َﻋﺸ َﺮ
َ َ َ
ﺛ َﻤﺎ ِﻧﻴﺔ َﻋﺸ َﺮ
َ َ
ِ� ْﺴ َﻌﺔ َﻋﺸ َﺮ
24
َ ََ َ َ
ﺛﻼث َﻋﺸ َﺮة
َ َ
أ ْرَ� َﻊ َﻋﺸ َﺮة
َْ َ َ َ
ﺲ َﻋﺸ َﺮة
ﺧﻤ
َ َ
ِﺳ ﱠﺖ َﻋﺸ َﺮة
َ َ
َﺳ ْﺒ َﻊ َﻋﺸ َﺮة
َ
َ َ
ﺛ َﻤﺎ ِ� َﻲ َﻋﺸ َﺮة
َ َ
ِ� ْﺴ َﻊ َﻋﺸ َﺮة
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 9. Sınıf Arapça Dilbilgisi
َ ﻋ ْﺸ ُﺮ
ون
ِ
َ ﻋ ْﺸ ُﺮ
ون
ِ
٢٠
20
10.1. Bir Sayısı:
ٌ
َو ِاﺣ ٌﺪve َو ِاﺣ َﺪةkelimeleri sıfat tamlaması gibi daima sayılacak olan varlığın isminden sonra gelir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ْ
ٌ
ِﺑن ٌﺖ َو ِاﺣ َﺪة
َر ُﺟ ٌﻞ َو ِاﺣ ٌﺪ
Bir kız
Bir adam
Müennes
Müzekker
َ
( أ َﺣ ٌﺪBir) çoğul halinde bulunan ismin bir tekini ayırarak gösterir. O zaman çoğul haldeki bir isimle tamlama
yapar yahut ( ِﻣ ْﻦden\dan) edatı ile gelir.
Örnekler:
Türkçesi
Adamların biri, bir adam
Arapçası
Arapçası
َ َأ َﺣ ٌﺪ ﻣ َﻦ ّاﻟ
ﺮﺟ ِﺎل
ِ ِ
ّ َ
َ ْ
اﻟن َﺴ ِﺎء
ِ إﺣﺪى ِﻣﻦ
ّ َأ َﺣ ُﺪ
اﻟﺮ َﺟ ِﺎل
ِ
ّ
ْ
إﺣ َﺪى اﻟ ِن َﺴ ِﺎء
Müzekker
Kadınların biri, bir kadın
Müennes
َ َْ
َْ
َ
Not 1: Başına ا ْلtakısı gelen اﻟ َﻮ ِاﺣ ُﺪve اﻷ َﺣ ُﺪAllah’ın adı olup “Tekrar etmeyen eşi dengi, benzeri olmayan
Bir” manasına gelir.
10.2. İki Sayısı
ْ
َْ
ِاﺛ َﻨ ِﺎنve ِاﺛن َﺘ ِﺎنkelimelerine gerek olmaksızın o iki şeyin isimlerinin tesniye halindeki kaidelerine uygun
ْ
َْ
halini söyleriz. Ancak ِاﺛ َﻨ ِﺎنve ِاﺛن َﺘ ِﺎنvurgulama olarak kullanılır ve aynı bir sayısında olduğu gibi sıfat şeklinde
sayılacak şeyin arkasından gelir.
Örnekler:
Türkçesi
İki gün
İki saat
Arapçası (Nasp-Cer)
Arapçası (Ref)
ْ
َﻳ ْﻮ َﻣ ْ� ِن-َﻳ ْﻮ َﻣ ْ� ِن إﺛ َﻨ ْ� ِن
ْ َْ َ َ ﱠ
َ ﻟﺴ
َا ﱠ-اﻻ ْﺛ َن َﺘ ْ�ن
ﺎﻋ َﺘ ْ� ِن
اﻟﺴﺎﻋﺘ� ِن
ِ
ِ
ْ
َﻳ ْﻮ َﻣ ِﺎن-َﻳ ْﻮ َﻣ ِﺎن ِاﺛ َﻨ ِﺎن
ْ ََ َ ﱠ
َ ﻟﺴ
َا ﱠ-اﻻ ْﺛ َن َﺘﺎن
ﺎﻋ َﺘ ِﺎن
اﻟﺴﺎﻋﺘ ِﺎن
ِ
ِ
Müzekker
Müennes
10.3. Sayılar (3-10)
Sayılacak şey müennesse müennes sayı kullanılır. Sayılacak şey müzekkerse müzekker sayı kullanılır. 3-10
arası sayılar cinsiyet bakımından tam tersine müzekkerleri müennes gibi kullanılır. Yani müzekker isimlere ait
25
Adnan Hoyladı
sayılar müennes tâ-i merbutası alır. Eğer isim müennes ise sayılar tâ-i merbutasız olur. 3-10 arası sayılan şey, sayı
ile isim tamlaması şeklinde gelir. Ancak sayılan şey (muzâfun ileyh) hep çoğul ve esre tenvinlidir.
Örnekler:
Türkçesi
Üç adam
Üç kadın
Arapçası
ُ ََ َ
ﺛﻼﺛﺔ ِر َﺟ ٍﺎل
َُ َ
ﺛﻼث ِ� َﺴ ٍﺎء
Türkçesi
Adamlar
Kadınlar
Cemi
ُ ر َﺟ
ﺎل
ِ
ِ� َﺴ ٌﺎء
Türkçesi
Adam
Kadın
Müfret
َر ُﺟ ٌﻞ
ٌَ
ِا ْﻣ َﺮأة
Müzekker
Müennes
Görüldüğü gibi sayılan isim çoğul, nekre ve esre tenvinlidir. Sayı da sayılan isme göre müzekker veya
müennes seçilmiştir.
Not 2: 3 ile 10 arası sayılarda sayılan şey koyun gibi veya kavm gibi cemi bir isim olursa ِﻣ ْﻦtakısı ile
kullanılır.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Türkçesi
Arapçası
Üç koyun
َْ
ٌَ َ
ﺛﻼث ِﻣ َﻦ اﻟﻐ َﻨ ِﻢ
Kavimden dört kişi
َْ
أ ْرَ� ٌﻊ ِﻣ َﻦ اﻟﻘ ْﻮ ِم
Türkçesi
Arapçası
Türkçesi
Arapçası
Birkaç adam
َ ُ ْ
ِﺑ
ﻀ َﻌﺔ ِر َﺟﺎ ٍل
Birkaç sene
ْ ﺑ
ﻀ ُﻊ ِﺳ ِﻨ� َن
ِ
Arapçası
Türkçesi
ْ ( ﺑbirkaç) kelimesiyle ifade edilir. ﻀ ٌﻊ
ْ ﺑkelimesi sayılanın
Not 3: 3 ile 9 arasındaki belli olmayan miktar ﻀ ٌﻊ
ِ
ِ
aksi cinsinde olur.
Örnekler:
ُ
ٌ ْ
ٌ َا ْﻓ َﻌvezninde gelir. ( ﻒ ج
Not 4: 3 ile 10 arasındaki kesirli sayılar ﻓ ُﻌ ٌﻞvezninde yapılır. Çoğulu da ﺎل
ِﻧﺼ
ٌ َ َْ
ْ َ ُ ََ َ
ﺼﺎف
اﻧ1/2, ﺛﻼﺛﺔ اﺧ َﻤﺎس3/5 gibi)
Örnekler:
Türkçesi
1/5
1/4
ٌ ُﺧ ُﻤ
ﺲ
ُرُ� ٌﻊ
1/7
Arapçası
ُ
� ُﺴ ٌﻊ
ُ
ُﻋﺸ ٌﺮ
1/10
َ ُ
Not 5: Üleştirme sayıları “üçer üçer”den “onar onar”a kadar ﻓﻌﺎ ُلveya ( َ)ﻣ ْﻔ َﻌ ُﻞkalıblarında yapılır. Bu
kalıplarda gelen üleştirme sayıları gayr-i münsariftir (esre ve tenvin almaz). Asıl sayıların tekrarlanmasıyla da
üleştirme sayıları elde edilir.
26
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 9. Sınıf Arapça Dilbilgisi
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ ُ
ﺛﻨﺎ ُء
ْ
َﻣﺜ َ�ى
İkişer ikişer
İkişer ikişer
Yedişer yedişer
Üçer üçer
َ ُ
أﺣﺎ ُد
َﻣ ْﻮ َﺣ ُﺪ
Birer birer
Üçer üçer
Üçer üçer
ً َ ًَ َ َ
ﺛﻼﺛﺎ ﺛﻼﺛﺎ
ً ََ َ ً ََ َ
ﺛﻼﺛﺔ ﺛﻼﺛﺔ
Üçer üçer
Arapçası
Birer birer
َ
ُﺳﺒﺎ ُع
َﻣ ْﺴ َﺒ ُﻊ
Yedişer yedişer
Türkçesi
Onar onar
Onar onar
Müzekker
Müennes
َُ ُ
ﺛﻼث
ُ َْ
َﻣﺜﻠﺚ
ً ْ ً ْ
َﻋﺸﺮا َﻋﺸﺮا
ً ْ ً ْ
َﻋﺸ َﺮة َﻋﺸ َﺮة
Müzekker
Müennes
Müzekker
Müennes
Not 6: Sayı normalde kullandığımızın dışında belirli bir kelimeden sonra gelirse sıfat olur.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Türkçesi
Arapçası
Dört şehir
َ ْ َُْ
اﳌ ُﺪ ُن اﻷ ْرَ� ُﻊ
Beş isim
ُ َ ْ َ َ َْ
اﻷ ْﺳﻤﺎ ُء ا�خ ْﻤ َﺴﺔ
10.4. Sayılar (11-20)
11-20 arası ma’dûd (sayılan şeyler) nekre ve fetha tenvinli olarak gelir. Sayılan şey müzekkerse sayı da
müzekker, müennes ise sayı da müennes olur. 11-19 arası rakamlar 12 nin nasb ve cer hali dışında fetha üzere
mebnidir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ً
َ َ ْ
ِاﺛﻨﺎ َﻋﺸ َﺮ َﺑ ْيﺘﺎ
ً
َ َ َ َْ
ِاﺛنﺘﺎ َﻋﺸ َﺮة َﻣ ِﺪ َﻳﻨﺔ
ً
َ َ َ
ا ْرَ� َﻌﺔ َﻋﺸ َﺮ َﺑ ْيﺘﺎ
12 ev
12 şehir
14 ev
14 şehir
َ
َ
ً
َ َ
ا ْرَ� َﻊ َﻋﺸ َﺮة َﻣ ِﺪ َﻳﻨﺔ
Türkçesi
11 ev
11 şehir
13 ev
13 şehir
Arapçası
َ
ً
َ
أ َﺣ َﺪ َﻋﺸ َﺮ َﺑ ْيﺘﺎ
ً
َ َ
ِإ ْﺣ َﺪى َﻋﺸ َﺮة َﻣ ِﺪ َﻳﻨﺔ
ً
َ َ ََ َ
ﺛﻼﺛﺔ َﻋﺸ َﺮ َﺑ ْيﺘﺎ
ً
َ َ ََ َ
ﺛﻼث َﻋﺸ َﺮة َﻣ ِﺪ َﻳﻨﺔ
Müzekker
Müennes
Müzekker
Müennes
َ kelimesi tek olduğu zaman ( )شharf-i cezimli okunur. Fakat 11-19 arası sayılarda ( )شharf-i
Not 1: ()ﻋﺸ َﺮ
fethalı okunur.
Örnekler:
27
Adnan Hoyladı
Türkçesi
On kız
On dört gün
Arapçası
Türkçesi
َ ْ
َﻋﺸ ُﺮ َﺑﻨﺎ ٍت
ً
َ َ َ
أ ْرَ� َﻌﺔ َﻋﺸ َﺮ َﻳ ْﻮﻣﺎ
On çocuk
On beş gece
Arapçası
َ َُ ْ
َﻋﺸ َﺮة أ ْوﻻ ٍد
ًَ ََ َ َ َْ
ﺲ َﻋﺸ َﺮة ﻟ ْﻴﻠﺔ
ﺧﻤ
11. Sıra Sayıları
11. 1. Sıra Sayıları (1-12)
Bu sayılar varlıkların bir sıra içindeki yerlerini, baştan veya sondan kaçıncı sırada olduklarını bildiren
َ
sayılardır. Sıra sayıları, sayılan kelimelerden sonra gelir. ﺎﻋ ٌﻞ
ِ ﻓkalıbında düzenli bir sıfat yapısı gösterir. Sayılana
yer yönden uyar. Kullanıldığı isimle sıfat tamlaması oluştururlar.
Örnekler:
Müennes
Müzekker
َُ َْ
� � اﻷ
ُ َ ﱠ
اﻟﺜﺎ ِﻧ َﻴﺔ
َُ َ ﱠ
اﻟﺜ ِﺎﻟﺜﺔ
َ
ُ
ا ﱠﻟﺮ ِا� َﻌﺔ
ُ
َ َْ
ا�خ ِﺎﻣ َﺴﺔ
ُ
َا ﱠ
ﻟﺴ ِﺎد َﺳﺔ
ٌ َ ﱠ
ﻟﺴ ِﺎ� َﻌﺔ
ا
َُ َ ﱠ
اﻟﺜ ِﺎﻣﻨﺔ
ُ
َ ﱠ
ﺎﺳ َﻌﺔ
ِ اﻟﺘ
ُ َ َْ
ﺎﺷ َﺮة
ِ اﻟﻌ
َ َْ
اﻷ ﱠو ُل
َ ﱠ
اﻟﺜﺎ ِ�ﻰ
ُ َ ﱠ
اﻟﺜ ِﺎﻟﺚ
َ
ا ﱠﻟﺮ ِا� ُﻊ
ُ َا ْ� َخ ِﺎﻣ
ﺲ
َا ﱠ
ُ ﻟﺴ ِﺎد
س
َا ﱠ
ﻟﺴ ِﺎ� ُﻊ
َ ﱠ
اﻟﺜ ِﺎﻣ ُﻦ
َ ﱠ
ﺎﺳ ُﻊ
ِ اﻟﺘ
َ َْ
ﺎﺷ ُﺮ
ِ اﻟ ﻌ
.۱
1.
.۲
2.
.۳
3.
.٤
4.
.٥
5.
.٦
6.
.۷
7.
.۸
8.
.۹
9.
.۱۰
10.
11.2. Sıra Sayıları (11-20)
Bunlara “mürekkeb sıra sayıları” denir. Bu sayıların sonu üstün olarak mebnidir. Yani son harekeleri
değişmez. Cümledeki yerleri ne olursa olsun her zaman üstün hareke alırlar. 11-19 arasındaki sıra sayıları marife
isme sıfat olduklarında birinci sayılar harfi tarif alır, ikinci sayıları almaz.
Örnekler:
28
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 9. Sınıf Arapça Dilbilgisi
َْ
َ َ َ
ا� َح ِﺎد َﻳﺔ َﻋﺸ َﺮة
َ َ َ َ ﱠ
اﻟﺜﺎ ِﻧ َﻴﺔ َﻋﺸ َﺮة
َ َ ََ َ ﱠ
اﻟﺜ ِﺎﻟﺜﺔ َﻋﺸ َﺮة
َْ
َ
ا� َح ِﺎد َى َﻋﺸ َﺮ
َ
َ ﱠ
اﻟﺜﺎ ِ�ﻰ َﻋﺸ َﺮ
َ َ َ ﱠ
اﻟﺜ ِﺎﻟﺚ َﻋﺸ َﺮ
َ
َ
ا ﱠﻟﺮ ِا� َﻊ َﻋﺸ َﺮ
َ َ َ َْ
ﺲ َﻋﺸ َﺮ
ا�خ ِﺎﻣ
َ َ َ ﱠ
س َﻋﺸ َﺮ
اﻟﺴ ِﺎد
َ
َ َ َ
ا ﱠﻟﺮ ِا� َﻌﺔ َﻋﺸ َﺮة
َ َ َ
َ َْ
ا�خ ِﺎﻣ َﺴﺔ َﻋﺸ َﺮة
َ َ َ
َا ﱠ
ﻟﺴ ِﺎد َﺳﺔ َﻋﺸ َﺮة
َ َ َ َ ﱠ
ﻟﺴ ِﺎ� َﻌﺔ َﻋﺸ َﺮة
ا
َ َ ََ َ ﱠ
اﻟﺜ ِﺎﻣﻨﺔ َﻋﺸ َﺮة
َ َ َ
َ ﱠ
ﺎﺳ َﻌﺔ َﻋﺸ َﺮة
ِ اﻟﺘ
َ ْ َْ
اﻟ ِﻌﺸ ُﺮون
َ
َا ﱠ
ﻟﺴ ِﺎ� َﻊ َﻋﺸ َﺮ
َ
َ ﱠ
اﻟﺜ ِﺎﻣ َﻦ َﻋﺸ َﺮ
َ
َ ﱠ
ﺎﺳ َﻊ َﻋﺸ َﺮ
ِ اﻟﺘ
َ َا ْﻟﻌ ْﺸ ُﺮ
ون
ِ
.١١
11.
.١٢
12.
.١٣
13.
.١٤
14.
.١٥
15.
.١٦
16.
.١٧
17.
.١٨
18.
.١٩
19.
.٢٠
20.
Konuyla İlgili Cümle Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ﱠ
َ َ ﱠ
َﺟ َﺎء اﻟﻄ ِﺎﻟ ُﺐ اﻟﺜ ِﺎﻟﺚ َﻋﺸ َﺮ
َ
ﱠ
َ َ ﱠ
َرا ْﻳ ُﺖ اﻟﻄ ِﺎﻟ َﺐ اﻟﺜ ِﺎﻟﺚ َﻋﺸ َﺮ
On üçüncü öğrenci geldi.
On üçüncü öğrenciyi gördüm.
َ
ﱠ
ﱠ
َ َ ﱠ
َﺳﻠ ْﻤ ُﺖ َﻋ�� اﻟﻄ ِﺎﻟ ِﺐ اﻟﺜ ِﺎﻟﺚ َﻋﺸ َﺮ
َ َ َ َ ﱠ ُ ﱠ
اﻟ� َج َﺮة اﻟﺜﺎ ِﻧ َﻴﺔ َﻋﺸ َﺮة
َ َ َ َ ﱡ َ ﱠ
ﻮر ِة اﻟﺜﺎ ِﻣ َﻨﺔ َﻋﺸ َﺮة
ِﻣﻦ اﻟﺴ
On üçüncü öğrenciye selam verdim.
12. ağaç
18. sureden
12. Saatler (Tam-Yarım)
Saatlerde müennes sıra sayıları kullanılır. Çünkü saat kelimesi müennestir. Saatlerde kullanılan müennes
sıra sayıları şunlardır:
Türkçesi
İkinci
Dördüncü
Altıncı
Arapçası
Türkçesi
ُ َ ﱠ
اﻟﺜﺎ ِﻧ َﻴﺔ
َ
ُ
ا ﱠﻟﺮ ِا� َﻌﺔ
ُ
َا ﱠ
ﻟﺴ ِﺎد َﺳﺔ
Birinci
Üçüncü
Beşinci
29
Arapçası
َْ
ُ
اﻟ َﻮ ِاﺣ َﺪة
َُ َ ﱠ
اﻟﺜ ِﺎﻟﺜﺔ
ُ
َ َْ
ا�خ ِﺎﻣ َﺴﺔ
Adnan Hoyladı
ُ َ ﱠ
اﻟﺜ ِﺎﻣ َﻨﺔ
ُ َ َْ
ﺎﺷ َﺮة
ِ اﻟ ﻌ
Sekizinci
Onuncu
On birinci
Türkçesi
Arapçası
Dokuzuncu
َ َ َ َ ﱠ
اﻟﺜﺎ ِﻧ َﻴﺔ َﻋﺸ َﺮة
On ikinci
ُ َ ﱠ
ﻟﺴ ِﺎ� َﻌﺔ
ا
ُ
َ ﱠ
ﺎﺳ َﻌﺔ
ِ اﻟﺘ
َْ
َ ْ َ
ا� َح ِﺎد َﻳﺔ َﻋﺸ َﺮة
Yedinci
Saatlerde kullanılan kelimeler:
Türkçesi
Arapçası
ﱠ
ِاﻻ
ُرْ� ٌﻊ
Kala, var
Çeyrek
Yarım, buçuk
ٌ
َﺳﺎ ِﻧ َﻴﺔ
ٌ َ
َد ِﻗﻴﻘﺔ
ٌَ َ
ﺎﻋﺔ
ﺳ
Saniye
Dakika
Saat
20 dakika
Saniyeler
Dakikalar
ً ُ
ﻇ ْهﺮا
َ ﺧ َﻼ َل َﺳ
ﺎﻋ ٍﺔ
ِ
Öğlen
Bir saat içinde
Akşam
َ ﺼﻒ َﺳ
ْ ْ
ﺎﻋ ٍﺔ
ِ ِﻣﻦ ِﻧ
َﻣ َﺴ ًﺎء
Gece
ﱠ
ِﺑﺎﻟﻠ ْﻴ ِﻞ
Yarım saattir
َو
ٌ ْ
ﺼﻒ
ِﻧ
ٌ ُُ
ﺛﻠﺚ
َﺳ َﻮا ِ� ٌﻲ
َ
َدﻗﺎ ِﺋ ٌﻖ
ٌ ﺎﻋ
َ َﺳ
ﺎت
Geçe, geçiyor
Saatler
Yaklaşık
İki saat süreyle
Saat 5’e kadar
Öğleden sonra
َ
�ْ �َﺣ َﻮا
َ ﳌُ ﱠﺪة َﺳ
ﺎﻋ َﺘ ْ� ِن
ِ ِ
َ ْ َ َ َ ﱠ
ﺎﻋ ِﺔ ا�خ ِﺎﻣ َﺴ ِﺔ
ِﻟﻐﺎﻳ ِﺔ اﻟﺴ
ﱡ
َ� ْﻌ َﺪ اﻟﻈ ْه ِﺮ
Saatler ifade edilirken önce marife olarak saat kelimesi yazılır. Bunun yerine ﱠإ� َ�ﺎveya �َ �ِ de kullanılabilir.
Ardından marife olarak belirtmek istediğimiz saat, sıra sayısı olarak yazılır. Ardında “geçiyor” kullanacaksak َو
ekleriz. Daha sonra dakikayı marife olarak yazarız. Saatler sıfat tamlaması şeklinde yazıldığı için harekeler aynı
ﱠ
olur. “kala” kullanacaksak ِاﻻekleriz. Ondan sonraki dakika nekre ve fethalı olması gerekir. 11 ve 12 sayıları fetha
üzere mebni (harekesi değişmeyen) olduğu için bunların harekesi her zaman fethadır. Bu sayılarda birinci sayı elif
َ َ َ
lam takısı alırken ikinci sayı ()ﻋﺸ َﺮة
elif lam takısı almaz.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ْ َُ َ ﱠ
ُ
ﺎﻋﺔ اﻟ َﻮ ِاﺣ َﺪة
اﻟﺴ
ُ ْ ّ َ ُ َ َ ْ َُ َ ﱠ
ﺼﻒ
اﻟﻨ
ِ اﻟﺴﺎﻋﺔ ا�خ ِﺎﻣﺴﺔ و
Saat 01.00
Saat 05.30
30
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 9. Sınıf Arapça Dilbilgisi
ُ ﱠ
َ ْ َُ َ ﱠ
اﻟﺴ
ﺎﻋﺔ ا�خ ِﺎﻣ َﺴﺔ إﻻ ُرْ� ًﻌﺎ
ُ ُُ ﱡ
ﱠإ� َ�ﺎ ﱠ
اﻟﺴ ِﺎد َﺳﺔ َواﻟﺜﻠﺚ
َ ََ ﱠ َُ َ ﱠ
اﻟﺪ ِﻗﻴﻘ َﺘ ِﺎن
ﺎﺳﻌﺔ و
ِ ِ�� اﻟﺘ
ُ ْ ّ َ ََ َ َ َ َ َ ْ َﱠ
ﺼﻒ
اﻟﻨ
ِ إ��ﺎ ا�حﺎدﻳﺔ ﻋﺸﺮة و
Saat 04.45
Saat 06.20
Saat 09.02
Saat 11.30
َ َ َ َ ﱠ
ِ�� اﻟﺜﺎ ِﻧ َﻴﺔ َﻋﺸ َﺮة إﻻ ُرْ� ًﻌﺎ
ً َ
َ ﱠ َ َ ﱠ
َ اﻟﺜ َﻼث َو ْاﻟﻌ ْﺸﺮ
�ﻦ َد ِﻗﻴﻘﺔ
ِ�� اﻟﺜ ِﺎﻣﻨ ِﺔ و
ِ
ِ
ِ
ً َ
َ �� َا ﱠﻟﺮا� َﻌﺔ ﱠإﻻ َﺛ َﻼ ًﺛﺎ َو ﻋ ْﺸﺮ
�ﻦ َد ِﻗﻴﻘﺔ
ِ ِ
ِ
ِ ِ
11.45’te
8.23’te
03.37’te
13. İsim Tamlaması (İzafet Terkibi)
Arapça izafet terkibi olarak adlandırılan isim tamlaması Muzâf Muzâfun İleyh adıyla iki isimden oluşur.
Muzaf tamlanan olup muzafun ileyh de tamlayandır. Bu iki mana açısından birbirini tamamlarlar. İzâfet terkibi
Türkçe’ye çevrilirken genellikle önce muzâfun ileyh sonra muzâf tercüme edilir. Muzâfun ileyh bağlanırken ..ın, in,
..un, ün takısı alır. Muzâf cümledeki yerine göre hareke alır, yani fâil olduğunda merfû, mef’ûl olduğunda mansûb,
veya harfi cerden sonra geldiğinde mecrûr olur. Muzâfun ileyh’in ise sonu hep mecrûrdur (esredir). İki ismin
birbirine müzekkerlik-müenneslik veya müfret-tesniye-cemi hususunda uyması gerekmez. Muzafun ileyh marife
olursa tamlama belirtili isim tamlaması, nekre olursa belirtisiz isim tamlaması olur.
Muzafun İleyh (Tamlayan)
Muzaf (Tamlanan)
َ ْ
اﻟ َﻮﻟ ِﺪ
ََ
ﻗﻠ ُﻢ
Çocuğun
َ
َوﻟ ٍﺪ
kalemi
ََ
ﻗﻠ ُﻢ
(Herhangi) Bir çocuğun
kalemi
Harekesi her zaman mecrurdur. (Kesra)
َ
Marife olması için ( )ا ْلtakısı alabilir.
Harekesi cümledeki yerine göre değişir.
َ
( )ا ْلtakısı almaz.
Nekre olduğunda iki kesra alır.
Tenvin almaz.
İzafet ikiden fazla isimden de oluşabilir. Zincirleme isim tamlaması dediğimiz bu terkipte harf-i tarifi veya
tenvini en sondaki isim alır. Aradakiler bir sonrakine muzâf olarak esre alsa da harf-i tarif almaz.
Örnekler:
31
Adnan Hoyladı
Türkçesi
Arapçası
ْ َ
َ
ﺑﺎ ُب َﺣ ِﺪﻳﻘ ِﺔ اﻟ َﺒ ْي ِﺖ
َ
َ
ﺑﺎ ُب َﺣ ِﺪﻳﻘ ِﺔ َﺑ ْي ٍﺖ
Evin Bahçesinin Kapısı
(Herhangi Bir) Evin Bahçesinin Kapısı
Tamlamalı isimlerde harfi cerler tamlamanın önüne gelir.
Örnek:
Türkçesi
Arapçası
Sabah gazetesini okulun kütüphanesinde mi okudun?
َ َ ْ َ َْ َ َ َ ﱠ
َْ
ْ
اﻟﺼﺒﺎ ِح ِ�� َﻣﻜ َﺘ َﺒ ِﺔ اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ؟
هﻞ ﻗﺮأ ِت ﺟ ِﺮ�ﺪة
Muzaf olan kelime tesniye (ikil) ya da cemi (çoğul) müzekker ise bu kelimelerin sonunda bulunan nun harfi
silinir.
Örnekler:
İsim Tamlaması
İsim
Cemi Müzekker İsim
َ َْ
ُﻣ ْﺴ ِﻠ ُﻤﻮ اﻟ َﺒﻠ ِﺪ
َ ْ
ُﻣ ْﺴ ِﻠ ِ�ي اﻟ َﺒﻠ ِﺪ
َ َْ
اﻟ َﺒﻠ ُﺪ
َ َْ
اﻟ َﺒﻠ ُﺪ
ُﻣ ْﺴ ِﻠ ُﻤﻮ َن
ُﻣ ْﺴ ِﻠ ِﻤ َ�ن
Ülkenin Müslümanları
Ülke
Müslümanlar
İsim Tamlaması
İsim
Cemi Müennes İsim
َ َْ ُ ْ ُ
ﻤﺎت اﻟ َﺒﻠ ِﺪ
ﻣﺴ ِﻠ
َ َْ
اﻟ َﺒﻠ ُﺪ
ٌ ُﻣ ْﺴﻠ
ﻤﺎت
ِ
Ülkenin Müslümanları
Ülke
Müslümanlar
İsim Tamlaması
İsim
Tesniye Müzekker İsim
ََْ َ ْ
ِﺗﻠ ِﻤﻴﺬا اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ
ََْ َ ْ
ِﺗﻠ ِﻤﻴﺬ ْي اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ
ُ ََْ
اﳌ ْﺪ َر َﺳﺔ
ُ ََْ
اﳌ ْﺪ َر َﺳﺔ
َ ْ
ِﺗﻠ ِﻤﻴﺬ ِان
َ ْ
ِﺗﻠ ِﻤﻴﺬ ْﻳ ِﻦ
Okulun iki öğrencisi
Okul
İki Öğrenci
32
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 9. Sınıf Arapça Dilbilgisi
İsim Tamlaması
İsim
Tesniye Müzekker İsim
ََْ َ َ ْ
ِﺗﻠ ِﻤﻴﺬﺗﺎ اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ
ََْ َ َ ْ
ِﺗﻠ ِﻤﻴﺬ� ْﻲ اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ
ُ ََْ
اﳌ ْﺪ َر َﺳﺔ
ُ ََْ
اﳌ ْﺪ َر َﺳﺔ
ََ ْ
ِﺗﻠ ِﻤﻴﺬﺗ ِﺎن
ََ ْ
ِﺗﻠ ِﻤﻴﺬﺗ ْ� ِن
Okulun iki öğrencisi
Okul
İki Öğrenci
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Türkçesi
ُ َﺑ
ﺎب َﺑ ْي ٍﺖ
ُ َ
ﺧﺎﻟ َﻚ
Bir evin kapısı
Senin dayın
Arapçası
Evin kapısı
Muhammed’in kalemi
ْ ُ َ
ﺎب اﻟ َﺒ ْي ِﺖ
ﺑ
ََ
ﻗﻠ ُﻢ ُﻣ َﺤ ﱠﻤ ٍﺪ
Konuyla İlgili Cümle Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ َ
ُو ِﺟ َﺪ ِﻛﺘﺎ ُب َوﻟ ٍﺪ
َ ْ َ
ُو ِﺟ َﺪ ِﻛﺘﺎ ُب اﻟ َﻮﻟ ِﺪ
ََ َ
ُو ِﺟ َﺪ ِﻛﺘﺎ ُب َوﻟﺪ ْﻳ ِﻦ
ََ ْ َ
ُو ِﺟ َﺪ ِﻛﺘﺎ ُب اﻟ َﻮﻟﺪ ْﻳ ِﻦ
َْ َ ّ
َ
ذ َه َﺐ ُﻣ َﻌ ِﻠﻤﺎ اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ
Bir çocuğun kitabı bulundu.
Çocuğun kitabı bulundu.
İki çocuğun kitabı bulundu. (Nekre)
İki çocuğun kitabı bulundu. (Marife)
Okulun iki öğretmeni gitti. (Müzekker)
َْ َ ّ
َ
ذ َه َﺒ ْﺖ ُﻣ َﻌ ِﻠ َﻤﺘﺎ اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ
َْ ّ
َ
ذ َه َﺐ ُﻣ َﻌ ِﻠ ُﻤﻮ اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ
َْ ُ َ ّ
َ
ذ َه َﺒ ْﺖ ُﻣ َﻌ ِﻠﻤﺎت اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ
َ
َ
َ
َرأ ْﻳ ُﺖ ِﻛﺘﺎ َ� ْﻲ ﺧﺎ ِﻟ ٍﺪ
َ
َ َ َ
َ َ
ﻣﺎذا ﻓ َﻌ َﻞ ﺧﺎ ِﻟ ٌﺪ َ� ْﻌ َﺪ َﻣ ْﻮ ِت وا ِﻟﺪ ْﻳ ِﮫ؟
َ ْ ُ ُْ ْ َ ْ ُ ﱠ
�ا
ِ ﻗﻠﺐ اﳌﺆ ِﻣ ِﻦ ﺑيﺖ
ْ ََ َ ُ َ ْ َ َ ﱠ
َْ
ﺻﻼة ا� ُج ْﻤ َﻌ ِﺔ ِ�� َﻣ ْ� ِج ِﺪ اﳌ ِﺪ َﻳﻨ ِﺔ
أدى أﺣﻤﺪ
َ ْ َ َ َ َ َ ُ َ ْ َ َْ ُ ْ َ ﱠ
�ي ِإ�� اﻟﻌﺎ ِﺻ َﻤ ِﺔ
ِ ِ�� أﻳﺎ ِم اﻟﻌﻄﻠ ِﺔ أذهﺐ ﻣﻊ ﻋﺎ ِﺋﻠ
Okulun iki öğretmeni gitti. (Müennes)
Okulun öğretmenleri gitti. (Müzekker)
Okulun öğretmenleri gitti. (Müennes)
Hâlit’in iki kitabını gördüm.
Halit ana babasının ölümünden sonra ne yaptı?
Mü’minin kalbi Allah’ın evidir.
Ahmet Cuma namazını şehrin mescidinde eda etti.
Tatil günlerinde ailemle başkente giderim.
33
Adnan Hoyladı
ُ
َْ َُ ُ ﱠ
َ� ْﺴﺄﻟ ُﮫ ﻃﻼ ُب اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ ِ�� � ِ ّﻞ َﻋ َﻤ ٍﻞ
َ ْ
َ َُ ْ َ ُ ﱠ
ً
َ اﻟﻨﺎ
�ﻳﺠﻤﻊ ا
س َﺟ ِﻤﻴﻌﺎ ِ�� َﻳ ْﻮ ِم اﻟ ِﻘﻴﺎ َﻣ ِﺔ
Okulun öğrencileri her işte ona sorarlar.
Allah bütün insanları kıyamet gününde toplar.
14. Sıfat Tamlaması
14.1. Sıfat
Varlıkların nasıl olduğunu, yani rengini, durumunu veya sayısını bildirene kelimelere denir. Kırmızı, sarı,
büyük, küçük, uzun, kısa, birinci, beşinci gibi kelimeler sıfat grubuna giren kelimelerdir. Arapça olarak birkaç örnek
َ َأ ْﺧyeşil gibi kelimeler sıfat grubuna
َ küçük; ��ٌ َﻛﺒbüyük; َﺟﺪ ٌﻳﺪyeni; ﻀ ُﺮ
verecek olursak: َﺣ ﱞﺮsıcak; َﺑ ِﺎر ٌدsoğuk; ��ٌ ﺻ ِﻐ
ِ
ِ
giren kelimelerdir.
Sıfatlar isim grubunda yer alır ve ismin özelliklerini taşırlar. Yerine göre tenvin veya elif-lam takısı alırlar.
Müfred, müsenna ve cemi olurlar. Müzekker veya müennes olurlar.
14.2. Sıfat Tamlaması
En az bir isim ve bir sıfattan meydana gelen tamlamadır. Arapçada sıfat tamlaması yapılırken önce isim sonra
onu niteleyen sıfat gelir. Özelliği belirtilen isme mevsuf, diğer ifadeyle men’ut; özelliğe de sıfat, diğer ifadeyle na’t
denilir.
Sıfat (Na’t)
Mevsuf (Men’ut)
ٌ
َﺟ ِﻤﻴﻠﺔ
ْ
ِﺑن ٌﺖ
Güzel
bir kız
َْ
��ُ اﻟﻜ ِﺒ
َ َْ
اﻟ َﻮﻟ ُﺪ
Büyük
çocuk
14.3. Sıfat ve Mevsuf Uyumu
Sıfat mevsufa 4 yönden uyar:
14.3.1. Marifelik- Nekrelik
Mevsûf harfi tarifliyse sıfat da harf-i tarifli, mevsûf harf-i tarifsizse sıfat da harf-i tarifsiz yani nekre gelir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Yeni topu getirdim.
َ َ َ ْ ََ ُ ْ ُ ْ َ ْ َ
ﺪﻳﺪة
ِ أﺣﻀﺮت اﻟﻜﺮة ا�ج
34
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 9. Sınıf Arapça Dilbilgisi
َْ َ ُ
َ �َﻳ ْﻠ َﻌ ُﺐ اﻟ ّﺘ ْﻠﻤﻴ ُﺬ ْا
ﺪﻳ ُﺪ ﻛ َﺮة اﻟﻘ َﺪ ِم
ج
ِ ِ
ِ
Yeni öğrenci futbol oynuyor.
14.3.2. Müzekkerlik- Müenneslik
Mevsûf müennes ise sıfat da müennes, mevsûf müzekker ise sıfat da müzekkerdir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ
َْ ٌ َ ُ َ َ
َُْ
ﻋﺎ ِئﺸﺔ ﻃﺎ ِﻟ َﺒﺔ ِ�� اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ اﳌﺘ َﻮ ِ ّﺳﻄ ِﺔ
َ
َْ
َﱠ
ُﻣ َﺤ ﱠﻤ ٌﺪ ﻃﺎ ِﻟ ٌﺐ ِ�� اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ اﻟﺜﺎﻧ ِﻮ ﱠ� ِﺔ
Ayşe ortaokulda öğrencidir.
Muhammed lisede öğrencidir.
14.3.3. İ’rab (Hareke)
Mevsûf’un harekesi ne ise sıfatın da harekesi odur.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ ْ َ ٌ َ ٌَ ْ ْ َََ
ﻐ� َ�ة ِإ�� َﻣﻜ َﺘ َﺒ ٍﺔ ﻛ ِﺒ� َ� ٍة
ِ ﻤﻴﺬة ﺻ
ِ ذهﺒﺖ ِﺗﻠ
ْ ً َ ً َْ
ُه َﻮ َﻳ ْﻤ ِﻠ ُﻚ َﻣﻜﺘ َﺒﺔ ﻛ ِﺒ� َ�ة ِ�� اﻟ َﺒ ْي ِﺖ
َ َُ ْ ُ ُ َ ﱠ
َ ْ
ﺪﻳ ٍﺪ
ِ �ﺴﻜﻦ ﺟﺪة ﺧﺎ ِﻟ ٍﺪ ِ�� ﺑي ٍﺖ ﺟ
Küçük bir öğrenci büyük bir kütüphaneye gitti.
O evde büyük bir kütüphaneye sahiptir.
Halit’in ninesi yeni bir evde oturuyor.
14.3.4. Sayı
Mevsûf müfred ise sıfat da müfred, mevsûf tesniye ise sıfat da tesniye, mevsûf cemi ise sıfat da cemi
(çoğul) olur.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ َأ َﻧﺎ ﺗ ْﻠﻤﻴ ٌﺬ
ﺪﻳ ٌﺪ
ﺟ
ِ ِ
ِ
َْ ُ
َْ
َﺑ ْيﺘ َﻚ اﻟﻜ ِﺒ ُ�� ِ�� اﳌ ِﺪ َﻳﻨ ِﺔ
َ ََ ﱠ
ُ َ
ﺗ ْﻨﻈ ُﺮ ِﻣ ْﻨ ُﮫ َﻋ ْﻴﻨﺎ ِن َﺑﺮاﻗﺘﺎ ِن
َ
َْْ
ْ َ َ
َ
أﺧﺬ ُت ِﻣ َﻦ اﳌﻜ َﺘ َﺒ ِﺔ ِﻛﺘﺎ َﺑ ْ� ِن َﺟ ِﺪﻳﺪ ْﻳ ِﻦ
َ ََ ﱠ َ ُ ﱠ
َ
اﻟﺘﻼ ِﻣﻴﺬ اﻟﻨﺎ ِج ُحﻮن
ﺣﻀﺮ
Ben yeni bir öğrenciyim.
Büyük evin şehirdedir.
Ondan iki parlak göz bakıyor.
Kütüphaneden iki yeni kitap aldım.
Başarılı öğrenciler geldi.
35
Adnan Hoyladı
َ
ْ ُ َ َ ْ ُْ ُ َ ّْ
َ
اﻻ ْﻣ ِﺘﺤﺎ ِن
ِ ��ِ ﻧ َج َح ِﺖ اﻟ ِﺘﻠ ِﻤﻴﺬات ا�ج� ِ�ﺪات
Çalışkan öğrenciler imtihanda başarılı oldu.
Not 1: İnsanlara ait kırık bir çoğul (cemi teksir) genel olarak eğer mevcut ise kırık bir sıfat alır, aksi halde
kurallı bir sıfat alır.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ ٌ ُ ُ
ﻮخ ِﻛﺒﺎ ٌر
ﺷﻴ
ٌ ُﺷ ُﻴ
ُ ﻮخ ُﻣ ْﺨﻠ
ﺼﻮ َن
ِ
Büyük yaşlılar
İhlaslı yaşlılar
Not 2: Müennes şahıslara ait çoğullar kurallı dişil çoğullar alır.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ َ َ
َﺑﻨﺎ ٌت ﻛ ِﺒ��ا ٌت
َ ْ َ
ِ�ﺴﺎ ٌء ُﻣﺨ ِﻠﺼﺎ ٌت
Büyük kızlar
İhlaslı kadınlar
Not 3: Kur’an’da bütün kurallı dişil çoğullar (cemi müennes sâlim) ve hatta cansız eşyalar tam uyuşma
düzeninde sıfat alabilmektedir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ
َ
آﻳﺎ ٌت َﺑ ِّيﻨﺎ ٌت
َ
ﱠ
َﺟﻨﺎ ٌت َﻣ ْﻌ ُﺮوﺷﺎ ٌت
Açık işaretler
Asma bahçeler
Fakat günümüz Arapça’sında Kur’ân’dan farklı olarak, insanların dışındaki (eşyalara ait) çoğullar, daha
ziyade eksik uyuşma gösterir. İnsanlar dışındaki şeylere ait olan çoğullar eksik uyuşmalı sıfat alır, yani sıfat müfred
münnestir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ٌ َ
ُﻣ ُﺪ ٌن ﻛ ِﺒ َ��ة
ٌ َ ٌ ُُ
ﺻ ِﻐ َ��ة
ﺑﻴﻮت
Büyük şehirler
Küçük evler
36
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 9. Sınıf Arapça Dilbilgisi
Not 4: Bir mevsuf birden fazla sıfat alabilir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ٌ �ﻞ َﺟ ِﻤ
ٌ َﻗ َﻠ ٌﻢ َﻃﻮ
ﻴﻞ
ِ
ٌ َ ْ ُ ٌ َ َْ ُ ٌ َ ْ
ﺼﺔ
ِﺗﻠ ِﻤﻴﺬة ﻣﺠ� ِ�ﺪة ﻣﺨ ِﻠ
Uzun, güzel bir kalem
Çalışkan, ihlaslı bir kız öğrenci
Not 5: Bazen isim ve sıfat tamlamaları bir arada bulunabilir. Böyle durumlarda isim tamlaması önce yazılır.
Sıfat en sona getirilir. Sıfat hangi kelimeyi niteleyecekse ona uyum sağlar.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ُ َ ْ َْ ْ ُ َ
َﺣ ِﺪﻳﻘﺔ اﳌن ِ� ِل اﻟﻜ ِﺒ َ��ة
َ ْ َْ ْ ُ َ
��ِ َﺣ ِﺪﻳﻘﺔ اﳌن ِ� ِل اﻟﻜ ِﺒ
Evin büyük bahçesi
Büyük evin bahçesi
15. İsmi Tafdîl
Ortak bir sıfatta, iki şeyi veya iki kimseyi karşılaştırmak ya da birinin diğerlerinden ortak bir sıfatta daha
üstün olduğunu göstermek için fiilden türetilmiş isimlerdir. Türkçede, “Daha büyük, en büyük; daha güzel, en
َ ُ
ْ
güzel” şeklinde anlatılan ifadelerin karşılığıdır. Müzekkerlerde أﻓ َﻌ ُﻞmüenneslerde �� ﻓ ْﻌvezninde yapılır.
Örnekler:
Türkçesi
Daha büyük
Daha küçük
Daha uzun
Daha güzel
Daha iyi
Daha doğru
Daha faydalı
Daha çok
Müennes
Müzekker
ُ
ﻛ ْ� َ�ى
ُ
ﺻ ْﻐ َﺮى
َ ُ
��ﻃﻮ
َ
��ُﺟ ْﻤ
َْ
�ُ �َ أﻛ
َ ْ َ
ﺻﻐ ُﺮ
أ
ْ َ
أﻃ َﻮ ُل
َ
أ ْﺟ َﻤ ُﻞ
َ
أ ْﺣ َﺴ ُﻦ
ُﺣ ْﺴ َ�ى
َ ُ
��ﺻ ْﺪ
ُ
��َ ﻧ ْﻔ
ُْ
ﻛ� َ�ى
ْ َأ
ﺻ َﺪ ُق
َ َْ
أﻧﻔ ُﻊ
ََْ
�ُ �أﻛ
37
Türkçesi
Büyük
Küçük
Uzun
Güzel
İyi
Doğru
Faydalı
Çok
Sıfat
َ
��ٌ ﻛ ِﺒ
َ
��ٌ ﺻ ِﻐ
ٌ َﻃﻮ
�ﻞ
ِ
ٌ َﺟ ِﻤ
ﻴﻞ
َﺣ َﺴ ٌﻦ
ٌ ﺻﺪ
َ
ﻳﻖ
ِ
َ
ﻧﺎ ِﻓ ٌﻊ
َ
��ٌ ﻛ ِﺜ
Adnan Hoyladı
Daha az
Daha şiddetli
ََ
اﻗ ﱡﻞ
َ َ
أﺷ ﱡﺪ
ُ
��ﻗ ﱠ
ُ
ﺷ ﱠﺪى
ٌ َﻗ ِﻠ
ﻴﻞ
َ
ﺷ ِﺪ ٌﻳﺪ
Az
Şiddetli
15.1. İsmi Tafdilin Tesniye ve Çoğulu
Aşağıdaki tabloda ism-i tafdilin müfret, tesniye ve cemi durumları gösterilmiştir.
Cemi
Tesniye
Müfret
َ �ُ �َ َأ ْﻛ
ون
َ ��َ َأ ْﻛ
ﻳﻦ
ِ
َ َْ
اﻛ َ��ا ِن
َْ
اﻛ َ� َ�ْﻳ ِﻦ
َْ
�ُ �َ أﻛ
َْ
�َ �َ أﻛ
Müzekker (Nasp ve Cer)
Daha büyükler
(İki) daha büyük
Daha büyük
Türkçesi
َ ُ
ﻛ ْ� َ�ﻳﺎ ٌت
َ ُ
ﻛ ْ� َ�ﻳﺎ ٍت
َ ُ
ﻛ ْ� َ�ﻳﺎ ِن
ُ
ﻛ ْ� َ�َﻳ ْ� ِن
ُ
ﻛ ْ� َ�ى
ُ
ﻛ ْ� َ�ى
Müzekker (Merfu)
Müennes (Merfu)
Müennes (Nasp ve Cer)
15.2. İsm-i Tafdîlin Cümle İçinde Kullanılışı
İsm-i tafdîlin derecelendirmesi maddeler halinde şöyle özetlenebilir.
ْ َ َْ
�ُ �َ اﻷﻛ
َْ
أﻛ َ� ُ� ِﻣ ْﻦ
َ
��ٌ ﻛ ِﺒ
Müzekker
En büyük
…den daha büyük
Büyük
Türkçesi
ٌ َ
ﻛ ِﺒ َ��ة
Müennes
َْ
أﻛ َ� ُ� ِﻣ ْﻦ
ُ َْ
اﻟﻜ ْ� َ�ى
ْ
1. ( )أﻓ َﻌ ُﻞvezni kıyaslananların cinsiyeti ve sayısına bakmaksızın ortak kullanılır.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ ََ َ
أﻧﺎ أ ْﻋﻠ ُﻢ ِﻣ ْﻨ َﻚ
َْ
ِ� َ� أﻛ َﺮ ُم ِﻣ ْﻨ ُﮫ
ﱠ
َْ
ُه ْﻢ أﻛ َ� ُ� ِﻣﻨﺎ
Ben senden daha bilgiliyim.
O (kadın) ondan (o adamdan) daha cömerttir.
Onlar bizden daha büyüktür.
2. Karşılaştırma için kullanıldığında ( ِ)ﻣ ْﻦharf-i ceri kullanılır. Kıyas yapılırken ister müennes olsun ister
َ ُ
َْ
müzekker, isterse sayı bakımından müfred, tesniye veya cemi olsun hepsi için de (�� )ﻓ ْﻌdeğil ( )أﻓ َﻌ ُﻞvezni
kullanılır. Buna dikkat edilmelidir.
Örnekler:
38
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 9. Sınıf Arapça Dilbilgisi
Türkçesi
Arapçası
ْ
َ َْ ْ َْ
.اﻟ ِﻌﻠ ُﻢ أﻧﻔ ُﻊ ِﻣ َﻦ ا� َج ْه ِﻞ
ْ
َْ َ
.ﺧ ِﺎﻟ ٌﺪ أﻛ َ� ُ� ِﻣ ْﻦ َﺑﻜ ٍﺮ
َ َ َ
ْ
.ﺧ ِﺎﻟ ٌﺪ أ ْﻋﻠ ُﻢ ِﻣ ْﻦ َﺑﻜ ٍﺮ
َ َ ُ َ
َ َ
.ﺎﻃ َﻤﺔ أ ْﻋﻠ ُﻢ ِﻣ ْﻦ َﻋ ِﺎئﺸﺔ
ِ ﻓ
َْْ
ْ َ ُ ََْ
.اﳌ ْﺪ َر َﺳﺔ أﻛ َ� ُ� ِﻣ َﻦ اﳌﻜ َﺘ َﺒ ِﺔ
َ ْ
َ ْ َ َ َّْ َ
.ﺻﻐ ُﺮ ِﻣ َﻦ اﻟ َﻮﻟ ِﺪ
ﻟﻄﻔﻠﺘﺎ ِن أ
ِ ا
َ ّ
ْ َ َ َ
.ا ّ ِﻟﺮﺟﺎ ُل أﻏ َ�ى ِﻣ َﻦ اﻟ ِنﺴﺎ ِء
َ
ْ َأ ْﻣﺮي َأ
.ﺻ َﻌ ُﺐ ِﻣ ْﻦ أ ْﻣ ِﺮ َك
ِ
İlim cehaletten daha yararlıdır.
Halit Bekir’den daha büyüktür.
Halit Bekir’den daha bilgilidir.
Fatma Ayşe’den daha bilgilidir.
Okul kütüphaneden daha büyüktür.
İki kız çocuktan daha küçüktür.
Erkekler kadınlardan daha zengindir.
Benim işim seninkinden daha zordur.
3. En üstünlük hali birkaç şekilde olur.
َْ
A) ( )أﻓ َﻌ ُﻞvezni karşılaştırma yapılmadığında yani ( ِ)ﻣ ْﻦharf-i ceri ile kullanılmadığında “en üstünlük”
anlamı verir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َْ
�ُ �َ ﷲ أﻛ
َ َ
ﷲ أ ْﻋﻠ ُﻢ
Allah en büyüktür.
Allah en çok bilendir.
َ
ْ َ َ َُ ْ َ َ
ﱠ ﱠ
ﺎل اﻟ َﻴ ِت ِﻴﻢ ِإﻻ ِﺑﺎﻟ ِ�ي ِ� َ� أ ْﺣ َﺴ ُﻦ
ﻻ ﺗﻘﺮ�ﻮا ﻣ
Yetimin malına en güzel (yolun) dışında yaklaşmayın.
B) Harf-i tarif alan ism-i tafdîl “en üstünlük” halindedir. Bu en üstünlük hali, bir isme sıfat olabilir veya haber
durumunda da gelebilir. Karşılaştırma yapıldığında aranmayan uygunluk “en üstünlük” durumunda aranır.
Başında harf-i tarif bulunan ism-i tafdîl ait olduğu isimle (yani mevsûfuyla) sayı (müfred, tesniye, cemi) ve cinsiyet
(müzekkerlik –müenneslik) gibi her bakımdan uyuşur.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َْ
ُْ
اﻟ ِﺒ ْن ُﺖ اﻟﻜ ْ� َ�ى
ْ َ َ َْ
اﻷ ْﺳﻤﺎ ُء ا� ُح ْﺴ َ�ى
En büyük kız
En güzel isimler
39
Adnan Hoyladı
َْْ
ُه ُﻢ اﻷﻛ َﺮ ُﻣﻮ َن
َ ْ ُ ْ ُ َْ َْ َ
��ﻀ
ِ�� اﳌﺮأة اﻟﻔ
َ َْ ُْ َ َ ُ َ ﱠ
ﻀﻠﻴﺎ ِن
هﻤﺎ اﻟﻄﺎ ِﻟﺒﺘﺎ ِن اﻟﻔ
Onlar en keremlilerdir.
O en faziletli kadındır.
O ikisi en faziletli kız öğrencilerdir.
C) İsm-i tafdîl başına harf-i tarif aldığında en üstünlük özelliği gösterdiği gibi muzaf durumunda
olduğunda da en üstünlük özelliği belirtir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ ّ ََْ
اﻟﺮﺟﺎ ِل
ِ أﻗﻮى
َ ّ
َْ
أﻛ َﺮ ُم اﻟ ِنﺴﺎ ِء
ََْ
أﻛ� ُ� ُه ْﻢ
َ َ َْ
أﻛ َ� ُ� أ ْوﻻ ِد ِﻩ
ََْ ْ ُ َ َْ ﱡ
اﻟﺮﺗ ِﺐ
��اﻟ ِﻌﻠﻢ أﻋ
َ ّْ ُ َ َْ ُ َ َ
ّ ﱠ
ﻒ
ِ ﻤﻴﺬا ِت ِ�� اﻟﺼ
ِ ﻋﺎ ِئﺸﺔ أ�ﺸﻂ اﻟ ِﺘﻠ
Adamların en kuvvetlisi
Kadınların en cömerdi
Onların en çoğu
Çocuklarının en büyüğü
Bilgi rütbelerin en üstünüdür.
Ayşe sınıftaki kızların en çalışkanıdır.
D) Müfred nekre bir isimle birlikte tamlama durumunda olduğunda da en üstünlük hali oluşur.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َْ
أﻗ َﻮى َر ُﺟ ٍﻞ
َ
َْ
أﻛ َﺮ ُم ْاﻣ َﺮأ ٍة
َ َ َْ
أﻛ َ� ُ� َوﻟ ٍﺪ ﻟ ُﮫ
َ َ َ
ِإ�� أ ْد�ﻰ َﺣ ٍّﺪ
َ
َ
َْ
ُه َﻮ أ ْﺳ َﺮ ُع َوﻟ ٍﺪ ِ�� اﻟﻔ ِﺮ� ِﻖ
َ
َ َ َ َْ ُ ْ َ
ﻀ ِﻞ ﻟ ْﻴﻠ ٍﺔ ِ�� َر َﻣﻀﺎ َن؟
ﻣﺎ اﺳﻢ أﻓ
َ َا ْﻟﻌ ْﻠ ُﻢ َأ ْﻓ
ﻀ ُﻞ ِز َ�ﻨ ٍﺔ
ِ
ُ َ َْ ْ َ
َ ْ َ ُْ
َ ﻂ ُﻣ َﻤ ّﺮ
ﺿ ٍﺔ ِ�� اﳌ ْﺴتﺸﻔﻲ؟
ﻣﻦ أ�ﺸ
ِ
En güçlü adam
En cömert kadın
Onun en büyük oğlu
En alt seviyeye kadar
O takımdaki en hızlı oyuncudur.
Ramazan’daki en efdal gecenin ismi nedir?
Bilgi en iyi süstür.
Hastanedeki en çalışkan hemşire kimdir?
40
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 9. Sınıf Arapça Dilbilgisi
ُ َ َْ ُ َ َْ
َ ْ َ ُْ
َ ﻂ ُﻣ َﻤ ّﺮ
ﺿ ٍﺔ ِ�� اﳌ ْﺴتﺸﻔﻰ
ز�نﺐ أ�ﺸ
ِ
Zeynep hastanedeki en çalışkan hemşiredir.
Kısaca; ism-i tafdîl başına harf-i tarif aldığında ve muzaf olarak kullanıldığında “en, pek çok” manalarında
kullanılır.
15.3. İsm-i Tafdîl’in Diğer Özellikleri
َ
َ
(�ٌ �ْ )ﺧve ( )ﺷ ﱞﺮkelimeleri ( ِ)ﻣ ْﻦile kıyaslama yapıldığında “daha iyi” ve “daha kötü” anlamını verirler,
müzekker- müennes ayrımı olmadığı gibi sıfat uyuşması da göstermezler.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ َ َ
أﻧﺎ ﺧ ْ� ٌ� ِﻣ ْﻨ ُﮫ
ُ
َ
ُه ْﻢ ﺷ ﱞﺮ ِﻣ ْﻨﻜ ْﻢ
ﻟﺼ َﻼ ُة َﺧ ْ� ٌ� ﻣ َﻦ ﱠ
َا ﱠ
اﻟﻨ ْﻮ ِم
ِ
Ben ondan daha hayırlıyım.
Onlar sizden daha kötüdür.
Namaz uykudan daha hayırlıdır.
َ
َ
(�ٌ �ْ )ﺧve ( )ﺷ ﱞﺮkelimeleri nekre müfred bir isim veya marife çoğul bir isimle tamlama hali oluşturduklarında
en üstünlük halini gösterirler.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ُ َ
ُ
ﻛ ْﻨ ُﺘ ْﻢ ﺧ ْ� َ� أ ﱠﻣ ٍﺔ
َ ُه َﻮ َﺷ ﱡﺮ ْاﻟ َ�ﺎﻓﺮ
�ﻦ
ِِ
Siz en iyi topluluk idiniz (ya da oldunuz).
O kâfirlerin en kötüsüdür.
ٌ َﻗ ِﻠaz) ve ( َﺷ ِﺪ ٌﻳﺪşiddetli) gibi iki aynı harfin arasında illet harfi olan fiiller, ism-i tafdîl ( َ)أ ْﻓ َﻌ ُﻞveznine
(ﻴﻞ
ََ
َ َ
girince, illet harfi atılıp son iki harf ( )أﻗ ﱡﻞve ( )أﺷ ﱡﺪgibi şeddeli hale getirilerek ism-i tafdîlleri yapılır.
İsm-i tafdîl sülâsî, tam, çekimi olan, müsbet ve mâlum fiilden türer (elde edilir). Sülâsi olmayan, nâkıs, câmid
(mâzîsi çekilip muzârisi çekilmeyen yani tam çekimi olmayan), menfî ve meçhûl fiilden türemez. Fiil bu şartları
ََْ
َ َ
taşımıyorsa, normalde ism-i tafdîli olmaz. Böyle fiillerden ism-i tafdîl elde etmek için ( )أﺷ ﱡﺪdaha şiddetli, (�ُ �)أﻛ
َ
َ
َ َ
ََ
ُ ْ َ
daha çok, ( )أﻗ ﱡﻞdaha az, ( )أ َﻋ ﱡﺰdaha kuvvetli, daha güçlü, ( )أ ْﻋﻈ ُﻢdaha büyük, ( )أ َﺣ ﱡﺐdaha sevgili, (ﺿ َﻌﻒ
)أdaha
َ
ْ
zayıf, ( )أﻗ َﻮىdaha kuvvetli, gibi bir kelimeden sonra sülâsî dışındaki fiilin masdarı getirilir. Nekre ve mansûb olan
bu isim, kıyaslama veya en üstünlük halinin neye nisbetle ifade edildiğini gösterir. Bundan dolayı bu mansûb isim
temyiz adını alır. Aynı şekilde bu durum, üstünlük kalıbına giremeyen diğer sıfatları ifade etmede de geçerlidir.
Örnekler:
41
Adnan Hoyladı
Türkçesi
Arapçası
Sen benden daha çalışkansın.
ً َ ْ ّ َُْ َ َ َْ
اﺟ ِ��ﺎدا
أﻧﺖ أﻛ�� ِﻣ ِ�ي
O (kadın) ilim bakımından onlardan (o erkeklerden) daha
fazladır.
ََْ
ً ْ
ِ� َ� أﻛ� ُ� ُه ْﻢ ِﻋﻠﻤﺎ
O (erkek) o (kadın)dan daha az güvenilirdir.
Bu kitap o kitaptan daha kırmızıdır.
Aişe mutlu bir anne midir?
Evet, Aişe annelerin en mutlusudur.
َ
ً
ََ
ُه َﻮ أﻗ ﱡﻞ ِﻣ ْ��ﺎ ِﺻ ْﺪﻗﺎ
َ ْ َ ً
َ َ َ ْ َ
َهﺬا اﻟ ِﻜﺘﺎ ُب أﺷ ﱡﺪ ُﺣ ْﻤ َﺮة ِﻣ ْﻦ ذ ِﻟ َﻚ اﻟ ِﻜﺘﺎ ِب
َ َ
ٌ
َ ﻋﺎئ َﺸ ُﺔ ُأ ﱞم
ﻌﻴ َﺪة ؟
ﺳ
ِ ه ْﻞ
ِ
َ ُْ ََْ ُ َ َ
َ
ً َ
ﻋﺎ ِئﺸﺔ أﻛ� ُ� اﻷ ﱡﻣهﺎ ِت َﺳﻌﺎ َدة،� َﻌ ْﻢ
16. Muzâri Fiil (Gâib-Gâibe-Muhâtab-Muhâtaba-Mütekellim)
16.1. Tanımı ve Kuralları
Şimdiki zaman, geniş zaman ve gelecek zamanda bir iş, bir oluş ve bir hareket bildiren fiillere denir. Muzari
fiil için şu kaideleri sıralayabiliriz:
1. Muzari fiil mazi fiilden yapılmaktadır. Mazi fiilin başına elif, te, ye ve nun ( ) ا ت ى نharflerinden biri
ََ
şahsa göre getirilir. Bu harfler “eteyne” ( ) اﺗ ْ� َنkelimesinde bir araya gelmiştir. Bu harflere “Muzaraat harfleri”
denilir.
2. Muzaraat harflerinin harekesi sülâsi (üç harfli fiiller), humâsi (beş harfli fiiller) ve südâsi (altı harfli fiiller)
fiillerde fethadır. Rubâi fiillerde ise damme yani ötredir.
3. Mazi fiil muzari yapılırken fiilin sonuna bir takım ekler getirilir. Sonuna ek gelmediği yerlerde harekesi
damme yani ötre olur.
4. Sülâsi mazi fiil muzari fiile çevrildiğinde orta harfinin harekesi fiilden fiile göre değişir. Sülasi fiillerin
muzari sigasını öğrenmek için sözlüğe bakmak gerekir. Yani sülasi fiillerin muzarisi semaîdir. Hâlbuki rubâi (dört
harfli), humâsi ve südâsi fiillerde muzari fiil belli kalıplara göre gelir.
َ getirilerek “yakın gelecek zaman” ve “sevfe” ( ) َﺳ ْﻮ َفgetirilerek de “uzak
5. Muzari fiilin başına “se” ()س
ْ
َ ) getirerek َﺳ َﻴ ْﻜ ُﺘ ُﺐşeklinde söyleyecek
gelecek zaman” elde edilir. Mesela: “ َﻳﻜ ُﺘ ُﺐyazar” fiilinin başına “se” (س
ْ َ
olursak, mana “yazacak” anlamına gelir. Eğer َﺳ ْﻮف َﻳﻜ ُﺘ ُﺐdersek, bu da uzak gelecek zamanda “yazacak” manasına
gelir.
Örnekler:
Türkçesi
Muzari
Mazi
Türkçesi
42
Muzari
Mazi
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 9. Sınıf Arapça Dilbilgisi
Biliyor
ْ َﻳ
ﻀ ِﺮ ُب
َ
َ� ْﻌﻠ ُﻢ
Zannediyor
َﻳ ْﺤ ِﺴ ُﺐ
Vuruyor
َ
ﺿ َﺮ َب
َﻋ ِﻠ َﻢ
َﺣ ِﺴ َﺐ
Açıyor
ُ َﻳ ْﻨ
ﺼ ُﺮ
َﻳ ْﻔ َﺘ ُﺢ
َ َﻧ
ﺼ َﺮ
َ
ﻓ َﺘ َﺢ
Güzelleşiyor
َﻳ ْﺤ ُﺴ ُﻦ
َﺣ ُﺴ َﻦ
Yardım ediyor
ََ
Fiil-i muzâride dikkat edilmesi gereken husus şudur: Yukarıda örnek olarak gösterilen ve أﺗ ْ� َنharflerinden
biriyle başlayan sülâsi (üç harfli) fiillerin ortak noktası; muzaraat harflerinin üstünle başlaması ve hepsinin son
harfinin harekesinin merfû olmasıdır. Ortadaki harfin harekesi ise değişkendir. Üstün, ötre veya esre olarak
gelebilir ve bunun belli bir kaidesi yoktur. Ancak ezberlenmek ve sözlükten bakılmak suretiyle orta harfi bilinir.
Sülasi mücerret dediğimiz üçlü fiillerde mâzî ile muzâri fiil aşağıdaki altı şekilden biriyle meydana gelir:
Türkçesi
Muzari
Mazi
ُ ُ ْ
َﻳﺄﺧﺬ
َﻳ ْﺮ ِﺟ ُﻊ
َ
َ� ْﺴﺄ ُل
َﻳ َﺠ ُﻞ
َ َ
أﺧﺬ
َر َﺟ َﻊ
Alıyor
Dönüyor
Soruyor
Korkuyor
ْ
�ُ �ُ َﻳﻜ
َﻳ ِﻤ ُﻖ
Büyük oluyor
Seviyor
Türkçesi
Öldürüyor
Oturuyor
َ
َﺳﺄ َل
َو ِﺟ َﻞ
َ
�َ �ُ ﻛ
Çirkin oluyor
َو ِﻣ َﻖ
Mirasçı oluyor
Gidiyor
Şahit oluyor
Muzari
Mazi
َﻳ ْﻘ ُﺘ ُﻞ
ُ َﻳ ْﺠ ِﻠ
ﺲ
َ
ﻗ َﺘ َﻞ
َ َﺟ َﻠ
ﺲ
ْ
َﻳﺬ َه ُﺐ
ْ
َ�ﺸ َه ُﺪ
َﻳ ْﻘ ُﺒ ُﺢ
ُ
َﻳ ِﺮث
َ
ذ َه َﺐ
َ
ﺷ ِه َﺪ
َ
ﻗ ُﺒ َﺢ
َ
َو ِرث
16.2. Muzari Fiilin Çekimi
Müennesi
َْ
أﻛ ُﺘ ُﺐ
َْ
ﺗﻜ ُﺘ ِﺒ َ�ن
َْ
ﺗﻜ ُﺘ ُﺐ
َْ
ﻧﻜ ُﺘ ُﺐ
َْ
ﺗﻜ ُﺘ ْ� َن
Türkçesi
Ben yazıyorum.
Sen yazıyorsun.
O yazıyor.
Biz yazıyoruz.
Müzekkeri
َْ
أﻛ ُﺘ ُﺐ
َْ
ﺗﻜ ُﺘ ُﺐ
ْ
َﻳﻜ ُﺘ ُﺐ
َْ
ﻧﻜ ُﺘ ُﺐ
ْ
َﻳﻜ ُﺘ ْ� َن
َْ
ﻧﻜ ُﺘ ُﺐ
Biz ikimiz yazıyoruz.
ْ
َﺗﻜ ُﺘ ُﺒﻮ َن
ْ
َﻳﻜ ُﺘ ُﺒﻮ َن
َْ
ﻧﻜ ُﺘ ُﺐ
َْ
ﺗﻜ ُﺘ َﺒ ِﺎن
Siz ikiniz yazıyorsunuz.
َْ
ﺗﻜ ُﺘ َﺒ ِﺎن
Siz yazıyorsunuz.
Onlar yazıyorlar.
43
Bab
1. Bab
2. Bab
3. Bab
4. Bab
5. Bab
6. Bab
Adnan Hoyladı
َْ
ﺗﻜ ُﺘ َﺒ ِﺎن
ُْ
O ikisi yazıyor.
َﻳﻜﺘ َﺒ ِﺎن
َ
ََ
َ َ
Not: Mâzîdeki ilk harfi hemze olan ( أ� َﻞyedi) –( أ َﻣ َﺮemretti)- ( أ َﺧﺬaldı) gibi fiillerin hemzeleri, muzâri
ُ َْ
ُ
mütekellim vahde (ben) siygalarında, iki hemze yan yana geldiği için ( )أا� ُﻞşeklinde değil, birleştirilerek آ� ُﻞ
ُ ُ
(yerim), ( ُآﻣ ُﺮemrederim, emrediyorum), ( آﺧﺬalırım, alıyorum) şeklinde uzatılan tek hemze halinde söylenir.
َ
َ� ْﻌﻠ ُﻤﻮ َن
َ
َ� ْﻌﻠ َﻤ ِﺎن
َ
َ� ْﻌﻠ ُﻢ
َ َﱠ
( ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ﻏﺎ ِﺋ ٌﺐMüzekker)
Onlar biliyorlar
O ikisi biliyor
O biliyor
Türkçesi
َ
َ� ْﻌﻠ ْﻤ َﻦ
َ َ
� ْﻌﻠ ُﻤﻮ َن
َ َ
� ْﻌﻠ َﻤ ِﺎن
َ َ
� ْﻌﻠ َﻤ ِﺎن
َ َ
� ْﻌﻠ ُﻢ
َ َ
� ْﻌﻠ ُﻢ
ٌ َ ٌ َ
( ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ﻏﺎ ِﺋ َﺒﺔMüennes)
َ َ
َﱠ
( ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ُﻣﺨﺎﻃ ٌﺐMüzekker)
Sizler biliyorsunuz
Siz ikiniz biliyorsunuz
Sen biliyorsun
َ َ
� ْﻌﻠ ْﻤ َﻦ
َ َ
� ْﻌﻠ ُﻢ
َ َ
� ْﻌﻠ َﻤ ِﺎن
َ َ
� ْﻌﻠ ُﻢ
َ َ
� ْﻌﻠ ِﻤ َ�ن
َ َ
ا ْﻋﻠ ُﻢ
Türkçesi
ٌ َ َ ٌ َ
( ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ُﻣﺨﺎﻃ َﺒﺔMüennes)
َّ
َْ
( ُ)ﻣﺸ� َ� ٌك( ُﻣ َﺘ� ِﻠ ٌﻢOrtak)
Bizler biliyoruz
Biz ikimiz biliyoruz
Ben biliyorum
Türkçesi
Uzaktakiler
Açıklama
Yakındakiler
ْ
( ُﻣﻔ َﺮ ٌدTekil)
Kendisi
Başka bir muzari fiil çekim tablosu:
ٌ َْ
( َﺟ ْﻤ ٌﻊÇoğul)
( ﺗﺜ ِن َﻴﺔİkil)
17. İsm-i Fâil
17.1. Üç Harfli (Sülasi) Fiillerin İsmi Faili
َ
Fiilden türeyen ve işi yapanı gösteren isim cinsinden kelimelerdir. Sülasi fiilin ism-i faili (ﺎﻋ ٌﻞ
ِ )ﻓvezninde
َ
َ
gelir. Mesela: “ ﻛ َﺘ َﺐYazdı” manasındadır. Bu fiilin ism-i faili �ﺎ ِﺗ ٌﺐşeklindedir ve “yazan” manasındadır. Gördüğünüz
َ
gibi ism-i fail ( )ﻓﺎ ِﻋ ٌﻞvezninde gelmiştir.
َ “Dövdü” manasındadır. Bu fiilin ism-i faili ﺿﺎر ٌب
َ şeklindedir ve “döven” manasındadır. ﺼ َﺮ
َ “ َﻧYardım
ﺿ َﺮ َب
ِ
َ
َََ
etti” manasındadır. Bu fiilin ism-i faili ﺎﺻ ٌﺮ
ِ ﻧşeklindedir ve manası “yardım eden” manasındadır. “ ﻓﺘﺢAçtı”
َ
manasındadır. Bu fiilin ism-i faili ﻓﺎ ِﺗ ٌﺢşeklindedir ve “açan” manasındadır. Ayrıca ism-i faili müennes yapmak için
ٌ َ
sonuna yuvarlak te ( )ةgetirilir. ﻓﺎ ِﺗ َﺤﺔgibi.
Çoğul
İkil
Tekil
َ
�ﺎ ِﺗ ُﺒﻮ َن
َ
�ﺎ ِﺗ َﺒ ِﺎن
َ
�ﺎ ِﺗ ٌﺐ
44
Merfu
Müz
kk
İsm-i failin tekil, ikil ve çoğulu aşağıdaki gibidir.
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 9. Sınıf Arapça Dilbilgisi
Yazanlar
İki yazan
Yazan
Türkçesi
َ
�ﺎ ِﺗ ِﺒ َ�ن
ٌ َ�ﺎﺗ َﺒ
ﺎت
ِ
َ
�ﺎ ِﺗ َﺒ ْ� ِن
َ
�ﺎ ِﺗ َب َﺘ ِﺎن
ً َ
�ﺎ ِﺗﺒﺎ
ٌ َ
�ﺎ ِﺗ َﺒﺔ
Yazanlar
İki yazan
Yazan
Türkçesi
َ
ﺎت
ٍ �ﺎ ِﺗ َﺒ
َ
�ﺎ ِﺗ َب َﺘ ْ� ِن
ً َ
�ﺎ ِﺗ َﺒﺔ
Nasp ve Cer
Merfu
Müennes
Nasp ve Cer
17.2. Dört ve Daha Fazla Harfli Fiillerin İsmi Faili
Bu fiillerin ismi faiili, muzarisi esas alınarak yapılır. Şöyle ki: İlk önce muzari fiilin malumunun muzaraat harfi
ﱠ
atılır. Sonra başa ötreli bir “mim” getirilir. Eğer orta harfi esre değilse esrelenir ve sonu tenvinlenir. Mesela: َﻋﻠ َﻢ
ّ
ّ
ّ
fiilinin muzarisi ُ� َﻌ ِﻠ ُﻢşeklindedir. İlk önce baştaki muzarat harfini atarız, َﻋ ِﻠ ُﻢolur. Sonra ötreli mim getiririz, ُﻣ َﻌ ِﻠ ٌﻢ
ّ
ﱠ
olur. Yani َﻋﻠ َﻢfiilinin ism-i faili ُﻣ َﻌ ِﻠ ٌﻢşeklindedir.
18. Muzâri Fiil (Olumsuz)
18.1. Şimdiki Zamanın Olumsuzu
َ
Muzâri fiilin başına ﻣﺎgetirilmek suretiyle şimdiki yani şu andaki geçici, uzun sürmeyecek olan bir
olumsuzluk yapılmış olur.
Örnekler:
Türkçesi
Olumsuzu
Türkçesi
ْ
َﻣﺎ َ�ﺸ َﺮ ُب
ْ
َﻣﺎ َﻳﻜ ُﺘ ُﺐ
ََْ
ﻣﺎ أذ َه ُﺐ
İçmiyor
Yazmıyor
Gitmiyorum
Arapçası
ْ
َ�ﺸ َﺮ ُب
ْ
َﻳﻜ ُﺘ ُﺐ
َْ
أذ َه ُﺐ
İçiyor
Yazıyor
Gidiyorum
Konuyla İlgili Cümle Örnekleri:
Türkçesi
Arapçası
َ ُْ َ ْ ُ ْ ُ َ
َه ْﻞ ﺗ ْﺪﺧ ُﻞ اﻷﺧﺘﺎ ِن اﳌ ْﺘ َﺤﻒ؟
َ ُْ َ ُ َ َ َ ْ ُ َْ َ
اﻷﺧﺘﺎ ِن ﻣﺎ ﺗ ْﺪﺧﻼ ِن اﳌ ْﺘ َﺤﻒ،ﻻ
َ ْ ُ ََْ ْ َ
َ �اﻷ ْو َﻻ ُد ْاﳌَ َﻼ
ﺲ؟
هﻞ ﻳﻠبﺲ
ِ
َ
ْ َ َ َ َْ َ
اﻷ ْوﻻ ُد ﻣﺎ َﻳﻠ َب ُﺴ َﻮ��ﺎ،ﻻ
İki kız kardeş müzeye giriyor mu?
Hayır, iki kız kardeş müzeye girmiyor.
Çocuklar elbiseleri giyiyor mu?
Hayır, çocuklar onları giymiyorlar.
45
Adnan Hoyladı
َ ْ َ ْ ُ ُ ّْ َ ُ ﱠ ﱠ
اﻟﺼﻒ؟
هﻞ ﺗﺪﺧﻞ اﻟ ِﺘﻠ ِﻤﻴﺬات
ُْ َ َ ْ َ َ
اﻟ ِّﺘﻠ ِﻤﻴﺬا ُت ﻣﺎ َﻳ ْﺪﺧﻠ َﻨ ُﮫ،ﻻ
Kız öğrenciler sınıfa giriyor mu?
Hayır, kız öğrenciler ona (oraya) girmiyor.
18.2. Geniş Zamanın Olumsuzu
َ
Geniş zamanın olumsuzunu yapmak için muzâri fiilin başına ﻻgetirilir. En çok kullanılan olumsuzluk edatı
budur.
Örnekler:
Türkçesi
Olumsuzu
Türkçesi
ْ َ
ﻻ َ�ﺸ َﺮ ُب
ْ َ
ﻻ َﻳﻜ ُﺘ ُﺐ
ََْ
ﻻ أذ َه ُﺐ
İçmez
Yazmaz
Gitmem
Arapçası
ْ
َ�ﺸ َﺮ ُب
ْ
َﻳﻜ ُﺘ ُﺐ
َ َأ
ذه ُﺐ
İçer
Yazar
Gidiyorum
Konuyla İlgili Cümle Örnekleri:
Türkçesi
Arapçası
َ ُْ َ ْ ُ ْ ُ َ
َه ْﻞ ﺗ ْﺪﺧ ُﻞ اﻷﺧﺘﺎ ِن اﳌ ْﺘ َﺤﻒ؟
َ ُْ َ ُ َ َ َ ْ ُ َْ َ
اﻷﺧﺘﺎ ِن ﻻ ﺗ ْﺪﺧﻼ ِن اﳌ ْﺘ َﺤﻒ،ﻻ
َ ْ ُ ََْ ْ َ
َ �اﻷ ْو َﻻ ُد ْاﳌَ َﻼ
ﺲ؟
هﻞ ﻳﻠبﺲ
ِ
َ
ْ َ َ َ َْ َ
اﻷ ْوﻻ ُد ﻻ َﻳﻠ َب ُﺴ َﻮ��ﺎ،ﻻ
َ ْ َ ْ ُ ُ ّْ َ ُ ﱠ ﱠ
اﻟﺼﻒ؟
هﻞ ﺗﺪﺧﻞ اﻟ ِﺘﻠ ِﻤﻴﺬات
ُْ َ َ ْ َ َ
اﻟ ِّﺘﻠ ِﻤﻴﺬا ُت ﻻ َﻳ ْﺪﺧﻠ َﻨ ُﮫ،ﻻ
İki kız kardeş müzeye girmez mi?
Hayır, iki kız kardeş müzeye girmez.
Çocuklar elbiseleri giymez mi?
Hayır, çocuklar onları giymezler.
Kız öğrenciler sınıfa girmez mi?
Hayır, kız öğrenciler ona (oraya) girmez.
18.3. Gelecek Zamanın Olumsuzu
َ
A) Gelecek zamanın olumsuzunu yapmak için muzâri fiilin başına ﻻgetirilir. Bu şekilde gelecek zamanın
َ َ
َ
olumsuzu yapılabileceği gibi sevfe ()ﺳ ْﻮف
den sonra ﻻgetirilerek de yapılabilir. Bunun yanında fiilin başına gelecek
َ getirilmiş ise َﻻondan önce getirilerek olumsuz yapılır. Bu olumsuzluk kesinlik ifade
zaman yapmak için sin ()س
etmez ancak çoğunlukla, hemen hemen olumsuz anlamı verir.
Örnekler:
Türkçesi
Olumsuzu
Türkçesi
46
Arapçası
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 9. Sınıf Arapça Dilbilgisi
ْ َ َ
َﺳ ْﻮف ﻻ َ�ﺸ َﺮ ُب
ْ َ َ
َﺳ ْﻮف ﻻ َﻳﻜ ُﺘ ُﺐ
ََْ َ
َﺳ ْﻮف ﻻ أذ َه ُﺐ
ْ َ
ﻻ َﺳ َيﺸ َﺮ ُب
İçmeyecek
Yazmayacak
Gitmeyecek
İçmeyecek
Yazacak
Gideceğim
İçecek
ْ َ
ﻻ َﺳ َﻴﻜ ُﺘ ُﺐ
َْ َ
ﻻ َﺳﺄذ َه ُﺐ
Yazmayacak
Gitmeyecek
ْ َ
َﺳ ْﻮف َ�ﺸ َﺮ ُب
ْ َ
َﺳ ْﻮف َﻳﻜ ُﺘ ُﺐ
َ َﺳ ْﻮ َف َأ
ذه ُﺐ
ْ
َﺳ َيﺸ َﺮ ُب
İçecek
ْ
َﺳ َﻴﻜ ُﺘ ُﺐ
َْ
َﺳﺄذ َه ُﺐ
Yazacak
Gideceğim
Konuyla İlgili Cümle Örnekleri:
Türkçesi
Arapçası
İki kız kardeş müzeye girmez mi?
Hayır, iki kız kardeş müzeye girmez.
Çocuklar elbiseleri giymez mi?
Hayır, çocuklar onları giymezler.
Kız öğrenciler sınıfa girmez mi?
Hayır, kız öğrenciler ona (oraya) girmez.
َ
Not: ﻻve َﻣﺎbirbirlerinin yerlerine de kullanılabilirler.
َ ُْ َ ْ ُ ْ ُ َ
َه ْﻞ ﺗ ْﺪﺧ ُﻞ اﻷﺧﺘﺎ ِن اﳌ ْﺘ َﺤﻒ؟
َ ُْ َ ُ َ َ َ ْ ُ َْ َ
اﻷﺧﺘﺎ ِن ﻻ ﺗ ْﺪﺧﻼ ِن اﳌ ْﺘ َﺤﻒ،ﻻ
َ ْ ُ ََْ ْ َ
َ �اﻷ ْو َﻻ ُد ْاﳌَ َﻼ
ﺲ؟
هﻞ ﻳﻠبﺲ
ِ
َ
ْ َ َ َ َْ َ
اﻷ ْوﻻ ُد ﻻ َﻳﻠ َب ُﺴ َﻮ��ﺎ،ﻻ
َ ْ َ ْ ُ ُ ّْ َ ُ ﱠ ﱠ
اﻟﺼﻒ؟
هﻞ ﺗﺪﺧﻞ اﻟ ِﺘﻠ ِﻤﻴﺬات
ُْ َ َ ْ َ َ
اﻟ ِّﺘﻠ ِﻤﻴﺬا ُت ﻻ َﻳ ْﺪﺧﻠ َﻨ ُﮫ،ﻻ
َ
B) Gelecek zamanın kesinlik bildiren olumsuzunu yapmak için muzâri fiilin başına ﻟ ْﻦgetirilir. Fiilin son
harfinin harekesi de fetha yapılır. Fiilin sonunda efâl-i hamse nunu varsa nun harfi atılır. Nun-u nisvelere mebni
oldukları için dokunulmaz. Bu nunlar muzari müennes çoğul fiillerde bulunur. Müzekker çoğul muzari fiildeki nun
atıldıktan sonra elif ilave edilir.
Örnekler:
َ َ
ﻟ ْﻦ َ� ْﻌﻠ ُﻤﻮا
ٌ َْ
( ﺗﺜ ِن َﻴﺔİkil)
ْ
( ُﻣﻔ َﺮ ٌدTekil)
Açıklama
َ َ
ﻟ ْﻦ َ� ْﻌﻠ َﻤﺎ
َ َ
ﻟ ْﻦ َ� ْﻌﻠ َﻢ
َ َﱠ
( ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ﻏﺎ ِﺋ ٌﺐMüzekker)
Onlar bilmeyecekler
O ikisi bilmeyecek
O bilmeyecek
Türkçesi
َ َ
ﻟ ْﻦ َ� ْﻌﻠ ْﻤ َﻦ
َ َ َ
ﻟ ْﻦ � ْﻌﻠ َﻤﺎ
َ َ َ
ﻟ ْﻦ � ْﻌﻠ َﻢ
ٌ َ ٌ َ
( ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ﻏﺎ ِﺋ َﺒﺔMüennes)
47
Uzaktakiler
( َﺟ ْﻤ ٌﻊÇoğul)
Adnan Hoyladı
َ َ
َﱠ
ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ُﻣﺨﺎﻃ ٌﺐ
َ َ َ
ﻟ ْﻦ � ْﻌﻠ َﻢ
(Müzekker)
Sizler bilmeyeceksiniz Siz ikiniz bilmeyeceksiniz Sen bilmeyeceksin
Türkçesi
ٌ َ َ ٌ َ
ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ُﻣﺨﺎﻃ َﺒﺔ
َ َ َ
ﻟ ْﻦ � ْﻌﻠ ْﻤ َﻦ
َ َ َ
ﻟ ْﻦ � ْﻌﻠ َﻤﺎ
َ َ َ
ﻟ ْﻦ � ْﻌﻠ ِ�ي
َ َ َ
ﻟ ْﻦ � ْﻌﻠ َﻢ
َ َ َ
ﻟ ْﻦ � ْﻌﻠ َﻢ
َ َ َ
ﻟ ْﻦ ا ْﻋﻠ َﻢ
َّ
َْ
( ُ)ﻣﺸ� َ� ٌك( ُﻣ َﺘ� ِﻠ ٌﻢOrtak)
Bizler bilmeyeceğiz
Biz ikimiz bilmeyeceğiz
Ben bilmeyeceğim
Türkçesi
Yakındakiler
َ َ َ
ﻟ ْﻦ � ْﻌﻠ َﻤﺎ
(Müennes)
Kendisi
َ َ َ
ﻟ ْﻦ � ْﻌﻠ ُﻤﻮا
19. Mâzî Fiil (Gâib-Gâibe-Muhâtab-Muhâtaba-Mütekellim)
19.1. Tanımı ve Kuralları
Geçmiş zamanda, yani söylendiği andan önce meydana gelen fiillere denir. “Gitti, oturdu, yazdı, gitmişti,
okumuştu” gibi fiiller mazi fiil grubuna giren fiillerdir.
Fiili maziler –gerek malum ve gerekse meçhul olsunlar- Türkçeye en çok “dili geçmiş zaman” ile bazen de
“mişli geçmiş zaman” ile tercüme edilir. Demek oluyor ki, hangisi daha uygun düşerse öyle tercüme edilir. Mesela
َ
ُ َرﺣ َﻢAllah rahmet etsin, َﻗ َﺘ َﻞ
ﻛ َﺘ َﺐyazdı yahut yazmış. Fiili maziler bazen de “dua kipi” anlamında gelir. Mesela ﷲ
ِ
ُ ﷲAllah öldürsün.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Kırdı
َ َﺣ
ﻀ َﺮ
َ
ﻛ َﺴ َﺮ
Duydu
َﺳ ِﻤ َﻊ
Geldi
Türkçesi
Arapçası
Açtı
َ َﻧ
ﺼ َﺮ
َ
ﻓ َﺘ َﺢ
Buldu
َو َﺟ َﺪ
Yardım etti
19.2. Mazi Fiilin Çekimi
Müennesi
َ
ﻛ َﺘ ْب ُﺖ
َ
ﻛ َﺘ ْب ِﺖ
َ
ﻛ َﺘ َب ْﺖ
َ َ
ﻛ َﺘ ْبﻨﺎ
Türkçesi
Ben yazdım
Sen yazdın
O yazdı
Biz yazdık
48
Müzekkeri
َ
ﻛ َﺘ ْب ُﺖ
َ
ﻛ َﺘ ْب َﺖ
َ
ﻛ َﺘ َﺐ
َ َ
ﻛ َﺘ ْبﻨﺎ
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 9. Sınıf Arapça Dilbilgisi
ُ َ
ﻛ َﺘ ْﺒ� ﱠن
َ
ﻛ َﺘ ْ� َن
َ
ﻛ َﺘ ْب ُﺘ ْﻢ
َ
ﻛ َﺘ ُﺒﻮا
Siz yazdınız
Onlar yazdılar
َ َ
ﻛ َﺘ ْبﻨﺎ
َ
ﻛ َﺘ ْب ُﺘ َﻤﺎ
Siz ikiniz yazdınız.
َ َ
ﻛ َﺘ ْبﻨﺎ
َ
ﻛ َﺘ ْب ُﺘ َﻤﺎ
َ
ﻛ َﺘ َب َﺘﺎ
O ikisi yazdı.
َ
ﻛ َﺘ َﺒﺎ
Biz ikimiz yazdık.
Başka bir muzari fiil çekim tablosu:
( َﺟ ْﻤ ٌﻊÇoğul)
َﻋ ِﻠ ُﻤﻮا
ٌ َْ
( ﺗﺜ ِن َﻴﺔİkil)
َﻋ ِﻠ َﻤﺎ
ْ
( ُﻣﻔ َﺮ ٌدTekil)
َﻋ ِﻠ َﻢ
َ َﱠ
( ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ﻏﺎ ِﺋ ٌﺐMüzekker)
Onlar bildiler
O ikisi bildi
O bildi
Türkçesi
َﻋ ِﻠ ْﻤ َﻦ
َﻋ ِﻠ ْﻤ ُﺘ ْﻢ
َﻋ ِﻠ َﻤ َﺘﺎ
َﻋ ِﻠ ْﻤ ُﺘ َﻤﺎ
َﻋ ِﻠ َﻤ ْﺖ
َﻋ ِﻠ ْﻤ َﺖ
ٌ َ ٌ َ
( ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ﻏﺎ ِﺋ َﺒﺔMüennes)
َ َ
َﱠ
( ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ُﻣﺨﺎﻃ ٌﺐMüzekker)
Sizler bildiniz
Siz ikiniz bildiniz
Sen bildin
Türkçesi
ُ
َﻋ ِﻠ ْﻤ� ﱠن
َﻋ ِﻠ ْﻤ َﻨﺎ
َﻋ ِﻠ ْﻤ ُﺘ َﻤﺎ
َﻋ ِﻠ ْﻤ َﻨﺎ
َﻋ ِﻠ ْﻤ ِﺖ
َﻋ ِﻠ ْﻤ ُﺖ
ٌ َ َ ٌ َ
( ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ُﻣﺨﺎﻃ َﺒﺔMüennes)
َّ
َْ
( ُ)ﻣﺸ� َ� ٌك( ُﻣ َﺘ� ِﻠ ٌﻢOrtak)
Bizler bildik
Biz ikimiz bildik
Ben bildim
Türkçesi
Kendisi
Yakındakiler
Uzaktakiler
Açıklama
20. Mâzî Fiil (Olumsuz)
20.1. Harfu Nefy
َ
Mâzî fiilin başına ﻣﺎolumsuz takısı eklenir.
Örnekler:
Türkçesi
Olumsuzu
Arapçası
Yardım etmedin
َﻣﺎ َﻋ ِﻠ ُﻤﻮا
َ َﻣﺎ َﻧ
ﺼ ْﺮ َت
َﻋ ِﻠ ُﻤﻮا
َ َﻧ
ﺼ ْﺮ َت
Bulmadık
َ
َﻣﺎ َو َﺟ ْﺪﻧﺎ
َ
َو َﺟ ْﺪﻧﺎ
Bilmediler
Türkçesi
Yazmadım
İçmediniz
Vurmadın
Konuyla İlgili Cümle Örnekleri:
49
Olumsuzu
Arapçası
َ
َﻣﺎ ﻛ َﺘ ْب ُﺖ
َ َ
ﻣﺎ ﺷ ِﺮْ� ُﺘ ْﻢ
َ َﻣﺎ
ﺿ َﺮْ� َﺖ
َ
ﻛ َﺘ ْب ُﺖ
َ
ﺷ ِﺮْ� ُﺘ ْﻢ
َ
ﺿ َﺮْ� َﺖ
Adnan Hoyladı
Türkçesi
Arapçası
َ َﻣﺎ َﻓ َﺘ ْﺤ ُﺘ ُﻢ ْاﻟ َﺒ
ﺎب
َ ﺼ
َ َﻣﺎ
َ ﺿ َﺮْ� َﺖ ْا�ح
ﺎن
ِ
ََْ َ
َﻣﺎ َو َﺟ ْﺪﻧﺎ اﻟﻘﻠ َﻢ
َ َ َ ٌ َ َ ََ ﱠ
حﻴﻔﺔ
ِ �ﻋﺎ ِدل ﻣﺎ ﻗﺮأ اﻟ
ََْ َ َ ََ
َ ْ
هﻴ ُﻢ ﻣﺎ أﺧﺬ اﻟﻘﻠ َﻢ
ِ ِإﺑﺮا
َ ْ
َ َ ُ
َ
ﺪﻳ َﺠﺔ ﻣﺎ ﻓ َﺘ َﺤ ِﺖ اﻟ ِﻜﺘﺎ َب
ِ ﺧ
Kapıyı açmadınız.
Ata vurmadın.
Kalemi bulmadık.
Adil gazeteyi okumadı.
İbrahim kalemi almadı.
Hatice kitabı açmadı.
َ
Not 1: İki fiil birlikte olumsuz yapılacaksa ﻻkullanılır. Mutlak olumsuzluk ifade eder.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Ne yedim ne de içtim.
Ne biz onları gördük ne de onlar bizi gördü.
َ
Not 2: Mazi fiilin başına ﻻgetirilirse gereklilik bildirir.
َْ�
َ
ﻻ ا�ﻠ ُﺖ وﻻ ﺷ ِﺮْ� ُﺖ
� َ
َ � َ
ﻻ َرا ْﻳ َﻨ ُﺎه ْﻢ وﻻ َرا ْوﻧﺎ
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ َﻻ َﻓ َﺘ ْﺤ ُﺘ ُﻢ ْاﻟ َﺒ
ﺎب
َ ﺼ
َ َﻻ
َ ﺿ َﺮْ� َﺖ ْا�ح
ﺎن
ِ
Kapıyı açmamanız gerekir.
Ata vurmaman gerekir.
20.2. Cahd-ı Mutlak
َ
Muzâri fiilin başına ﻟ ْﻢtakısı getirilip, fiilin son harfinin cezim yapılmasıyla gerçekleşir. Fiilin manasını
mâzîde (geçmişte) olumsuz yapar. Bir işin şu ana kadar olmadığını ve bundan sonra da olmayacağını belirtir.
Muzârinin başına getirilen bu edatla fiilde üç değişiklik olur:
1. Anlamı olumsuz olur. Bu olumsuzluk kesindir ve bozulması beklenmez.
2. Sonu meczûm (cezimli) olur.
3. Muzâriden yapıldığı halde mâzî manası verir.
Örnekler:
50
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 9. Sınıf Arapça Dilbilgisi
( َﺟ ْﻤ ٌﻊÇoğul)
ْ َ
ﻟ ْﻢ َﻳﻜ ُﺘ ُﺒﻮا
ٌ َْ
( ﺗﺜ ِن َﻴﺔİkil)
ْ َ
ﻟ ْﻢ َﻳﻜ ُﺘ َﺒﺎ
ْ
( ُﻣﻔ َﺮ ٌدTekil)
ْ َ
ﻟ ْﻢ َﻳﻜ ُﺘ ْﺐ
َ َﱠ
( ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ﻏﺎ ِﺋ ٌﺐMüzekker)
Onlar yazmadı
O ikisi yazmadı
O yazmadı
Türkçesi
ْ َ
ﻟ ْﻢ َﻳﻜ ُﺘ ْ� َن
َْ َ
ﻟ ْﻢ ﺗﻜ ُﺘ ُﺒﻮا
َْ َ
ﻟ ْﻢ ﺗﻜ ُﺘ َﺒﺎ
َْ َ
ﻟ ْﻢ ﺗﻜ ُﺘ َﺒﺎ
َْ َ
ﻟ ْﻢ ﺗﻜ ُﺘ ْﺐ
َْ َ
ﻟ ْﻢ ﺗﻜ ُﺘ ْﺐ
ٌ َ ٌ َ
( ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ﻏﺎ ِﺋ َﺒﺔMüennes)
َ َ
َﱠ
( ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ُﻣﺨﺎﻃ ٌﺐMüzekker)
Sizler yazmadınız
Siz ikiniz yazmadınız
Sen yazmadın
Türkçesi
َْ َ
ﻟ ْﻢ ﺗﻜ ُﺘ ْ� َن
َْ َ
ﻟ ْﻢ ﻧﻜ ُﺘ ْﺐ
َْ َ
ﻟ ْﻢ ﺗﻜ ُﺘ َﺒﺎ
َْ َ
ﻟ ْﻢ ﻧﻜ ُﺘ ْﺐ
َْ َ
ﻟ ْﻢ ﺗﻜ ُﺘ ِ�ي
َْ َ
ﻟ ْﻢ أﻛ ُﺘ ْﺐ
ٌ َ َ ٌ َ
( ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ُﻣﺨﺎﻃ َﺒﺔMüennes)
َّ
َْ
( ُ)ﻣﺸ� َ� ٌك( ُﻣ َﺘ� ِﻠ ٌﻢOrtak)
Bizler yazmadık
Biz ikimiz yazmadık
Ben yazmadım
Türkçesi
Kendisi
Yakındakiler
Uzaktakiler
Açıklama
Konuyla İlgili Cümle Örnekleri:
Türkçesi
Arapçası
َ
َ َ َ َْ
اﳌﺎ ُل ﻟ ْﻢ َﻳ ْﻨﻔ ْﻊ ﺻﺎ ِﺣ َﺒ ُﮫ
َْ َ ْ َ ْ َ ْ َ ْ َ
ﺲ ِإ�� اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ
ِ ﻟﻢ أذهﺐ أﻣ
َ َ ﱠ ﱠ
َ َ
َ
اﻟﺸﺎﺑﺎ ِن ﻟ ْﻢ َﻳ ْﻨ َجحﺎ ِ�� َﺣﻴﺎ ِ� ِ�ﻤﺎ
َ ْ َ ْ َ ُ َ ْ َ ْ َ ْ َُْ
ﺲ ِإ�� ا� َح ِﺪﻳﻘ ِﺔ
ِ أﻧﺘﻢ ﻟﻢ ﺗﺬهﺒﻮا أﻣ
َ
ْ َ َ َْ
أﻧ ِﺖ ﻟ ْﻢ �ﻐ ِﺴ ِ�� َﻣﻼ ِ� َﺴ ِﻚ
Mal sahibine fayda vermedi.
Dün okula gitmedim.
İki genç hayatlarında başarılı olmadı.
Siz dün bahçeye gitmediniz.
Sen elbiselerini yıkamadın.
20.3. Cahd-ı Müstağrak
َ
ََ ﱠ
Muzâri fiilin başına cahd-ı mutlak takısı olan ﻟ ْﻢyerine ( )ﳌﺎgetirilince; muzâri fiili cezmeder, mâzîye götürür,
geçmiş zamandan şu ana kadar olumsuz yapar. Ancak bu olumsuzluk konuşma anından itibaren bozulabilir.
Türkçe’ye “hiç ya da henüz …medi, ..madı” şeklinde çevrilir.
( َﺟ ْﻤ ٌﻊÇoğul)
ٌ َْ
( ﺗﺜ ِن َﻴﺔİkil)
ْ
( ُﻣﻔ َﺮ ٌدTekil)
ْ ََ ﱠ
ﳌﺎ َﻳﻜ ُﺘ ُﺒﻮا
ْ ََ ﱠ
ﳌﺎ َﻳﻜ ُﺘ َﺒﺎ
ْ ََ ﱠ
ﳌﺎ َﻳﻜ ُﺘ ْﺐ
Onlar henüz yazmadı
O ikisi henüz yazmadı
O henüz yazmadı
51
Açıklama
َ َﱠ
ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ﻏﺎ ِﺋ ٌﺐ
(Müzekker)
Türkçesi
Uzaktakiler
Örnekler:
Adnan Hoyladı
ٌ َ ٌ َ
ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ﻏﺎ ِﺋ َﺒﺔ
ْ ََ ﱠ
ﳌﺎ َﻳﻜ ُﺘ ْ� َن
ْ َ ََ ﱠ
ﳌﺎ ﺗﻜ ُﺘ َﺒﺎ
ْ َ ََ ﱠ
ﳌﺎ ﺗﻜ ُﺘ ْﺐ
ْ َ ََ ﱠ
ﳌﺎ ﺗﻜ ُﺘ ُﺒﻮا
ْ َ ََ ﱠ
ﳌﺎ ﺗﻜ ُﺘ َﺒﺎ
ْ َ ََ ﱠ
ﳌﺎ ﺗﻜ ُﺘ ْﺐ
Sizler henüz
yazmadınız
Siz ikiniz henüz
yazmadınız
Sen henüz
yazmadın
ْ َ ََ ﱠ
ﳌﺎ ﺗﻜ ُﺘ ْ� َن
ْ َ ََ ﱠ
ﳌﺎ ﺗﻜ ُﺘ َﺒﺎ
ْ َ ََ ﱠ
ﳌﺎ ﺗﻜ ُﺘ ِ�ي
ْ َ ََ ﱠ
ﳌﺎ ﻧﻜ ُﺘ ْﺐ
ْ َ ََ ﱠ
ﳌﺎ ﻧﻜ ُﺘ ْﺐ
ْ َ ََ ﱠ
ﳌﺎ أﻛ ُﺘ ْﺐ
َّ
َْ
( ُ)ﻣﺸ� َ� ٌك( ُﻣ َﺘ� ِﻠ ٌﻢOrtak)
Bizler henüz yazmadık
Biz ikimiz henüz
yazmadık
Ben henüz
yazmadım
Türkçesi
(Müennes)
(Müzekker)
Türkçesi
ٌ َ َ ٌ َ
ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ُﻣﺨﺎﻃ َﺒﺔ
Yakındakiler
َ َ
َﱠ
ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ُﻣﺨﺎﻃ ٌﺐ
Kendisi
(Müennes)
Konuyla İlgili Cümle Örnekleri:
Türkçesi
Arapçası
َ
َﱠ
َ َ ﱠ
اﻟﺴﻔ ِﺮ
ﳌﺎ َﻳ ْﺮ ِﺟ ْﻊ وا ِﻟ ِﺪي ِﻣﻦ
ْ ََْ َ ْ ْ َ َﱠ
أﺧﺬ ُت اﻟ ِﻜﺘﺎ َب وﳌﺎ أﻗ َﺮأ ُﻩ
ْﱠ
ْ َﱠ
ﳌﺎ َﻳن ِ� ِل اﻟﺜ� ُج
َ ْ َ َْ َْ ْ َ َ ﱠ
اﻟ ِﺒنﺘﺎ ِن ﳌﺎ ﺗﻠ َﻌﺒﺎ ِ�� ا� َح ِﺪﻳﻘ ِﺔ
ْ ََﳌ ﱠﺎ َ� ْﻌ َﻤ ْﻠ َﻦ �� ْاﳌ
ﺼ َﻨ ِﻊ
ِ
Babam henüz seferden dönmedi.
Kitabı aldım ve henüz onu okumadım.
Henüz kar yağmadı.
İki kız henüz bahçede oynamadı.
Henüz fabrikada çalışmadılar.
َﱠ
Not: ( )ﳌﺎedatı fiil-i mâzînin önüne geldiği takdirde …dığı zaman, ..diği zaman, ..dığında, ..diğinde manası
verir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ َ ُْ
َﱠ
َْ
ﳌﺎ َر َﺟ َﻊ ِﻣ َﻦ اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ َﻳﺄ� ُﻞ ﻃﻌﺎ َﻣ ُﮫ
ْ َ َ َ َﱠ
ْ
ﳌﺎ ﺣ
ﻀ َﺮ ِإ�� اﻟ َﺒ ْي ِﺖ َﻳﻜ ُﺘ ُﺐ َد ْر َﺳ ُﮫ
Okuldan döndüğü zaman yemeğini yer.
Eve geldiği zaman dersini yazar.
52
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 9. Sınıf Arapça Dilbilgisi
21. Gelecek Zaman
َ ve َﺳ ْﻮ َفtakısı getirilir. س
َ takısı daha yakın bir gelecek için, َﺳ ْﻮ َف
Gelecek zaman için muzâri fiilin başına س
takısı ise daha uzak bir gelecekte yapılacak işler için kullanılır. İki takı da …ecek, …acak diye tercüme edilirler. Fiilin
sonunda herhangi bir değişiklik olmaz. Bazen muzari fiil gelecek zaman ifade edebilir.
Örnekler:
Türkçesi
Gideceğim
İçeceksin
Gelecek
Muzari
َْ
َﺳﺄذ َه ُﺐ
ْ َ
َﺳتﺸ َﺮ ُب
َْ
أذ َهﺐ
ْ َ
�ﺸ َﺮ ُب
َ َ َ
َﺳ ْﻮف � ْﻌﻠ ُﻤﻮ َن
Bileceksiniz
Türkçesi
Gireceksin
Yiyeceksin
َ َ
� ْﻌﻠ ُﻤﻮ َن
Yazacağım
Gelecek
Muzari
ُ
َﺳ َﺘ ْﺪﺧ ِﻠ َ�ن
ُْ
َﺳ َﺘﺄ� ِﻠ َ�ن
َْ َ
َﺳ ْﻮف أﻛ ُﺘ ُﺐ
ُ َ
ﺗ ْﺪﺧ ِﻠ َ�ن
ُ َْ
ﺗﺄ� ِﻠ َ�ن
َْ
أﻛ ُﺘ ُﺐ
Konuyla İlgili Cümle Örnekleri:
Arapçası
Türkçesi
ْ َ ََُْْ ُ ﱠ
س اﻟ َﻴ ْﻮ َم
ﺳﺄﻛﺘﺐ اﻟﺪر
ﱠ
َْ َ
َﺳ ْﻮف أذ َه ُﺐ ِﺑﺎ ﱠﻟﺪرا َﺟ ِﺔ
ْ َ َ
ُ ُْ
ْ
ً َ َ
َﺳ َﺘﺬ َه ُﺐ اﳌ َﺪ ّ ِر َﺳﺔ ِﻣ ْﻦ ُهﻨﺎ ِإ�� اﻟ َﺒ ْي ِﺖ ُﻣﺒﺎﺷ َﺮة
َ َ َْ ْ
ْ َ
َﺳ ْﻮف َﻳﺬ َه ُﺐ ِ�� اﻟ ُﻌﻄﻠ ِﺔ ِإ�� َﺑﻠ ِﺪ ِﻩ
ََ َ َْ ُ ْ ُ َ ْ َ َ
ﺪي
ﻠ
ِ ﺳﺄذهﺐ ِ�� اﻟﻌﻄﻠ ِﺔ ِإ�� ﺑ
Dersi bugün yazacağım.
Bisikletle gideceğim.
Öğretmen buradan doğruca eve gidecek.
Tatilde memleketine gidecek.
Tatilde memleketime gideceğim.
22. Emir Fiili
22.1. Emr-i Hazır
Muzâri fiilin muhatap-muhataba sîgasının başındaki muzârat harfi kaldırılır. Muzarat harfi atıldıktan sonra
kalan ilk harf cezimli değilse başa bir şey getirilmez. Ama kalan ilk harf cezimli ise okuyabilmek için başına bir
hemze getirilir. Bu hemze fiilin orta harfinin harekesine göre harekelenir. Üç harfli fiilin orta harfi ötreli ise emir
ُ
fiilinin başına ötreli hemze ()أ, üç harfli fiilin orta harfinin harekesi üstün ya da esre ise emir fiilinin başına esreli
hemze ( ِ)إeklenir. Fetha ile harekeleme yoktur. Sonu da cezim yapılır.
Örnekler:
Çoğul
İkil
Tekil
ْ
َﺗﻜ ُﺘ ُﺒﻮ َن
َْ
ﺗﻜ ُﺘ َﺒ ِﺎن
َْ
ﺗﻜ ُﺘ ُﺐ
53
Müzekker Muzari
Adnan Hoyladı
Sizler yazıyorsunuz
Siz ikiniz yazıyorsunuz
Sen yazıyorsun
ُْ
اﻛ ُﺘ ُﺒﻮا
ُْ
اﻛ ُﺘ َﺒﺎ
ُْ
اﻛ ُﺘ ْﺐ
Sizler yazın
İkiniz yazın
Yaz
َْ
ﺗﻜ ُﺘ ْ� َن
َْ
ﺗﻜ ُﺘ َﺒ ِﺎن
َْ
ﺗﻜ ُﺘ ِﺒ َ�ن
Sizler yazıyorsunuz
Siz ikiniz yazıyorsunuz
Sen yazıyorsun
ُْ
اﻛ ُﺘ ْ� َن
ُْ
اﻛ ُﺘ َﺒﺎ
ُْ
اﻛ ُﺘ ِ�ي
Müzekker Emir
Müennes Muzari
Müennes Emir
Sizler yazın
İkiniz yazın
Yaz
َ
ََ
َ َ
ُ ُْ
Not: Mâzîdeki ilk harfi hemze olan ( أ� َﻞyedi) ( أ َﻣ َﺮemretti) ( أ َﺧﺬaldı) gibi fiillerin emir fiili ( )اا� ْﻞşeklinde
ُ
söylenmez. İki hemzenin okunuşu dile ağır geldiği için hemzeli kısım atılır. (( )� ْﻞye) olarak emir yapılır. Hemzeler
atıldıktan sonra geriye kalanın çekimi yapılır. Cemi müennes nûnu hariç fiil çekiminde yer alan nunlar düşer.
Önekler:
Çoğul
İkil
Tekil
ُ
� ُﻠﻮا
َ ُ
ﻛﻼ
ُ
� ْﻞ
Müzekker
Sizler yiyin
İkiniz yiyin
Ye
Türkçesi
ُْ
�ﻠ َﻦ
َ ُ
ﻛﻼ
ُ
��ِ ﻛ
Müennes
Konuyla İlgili Cümle Örnekleri:
Türkçesi
Arapçası
ْ ْ
َ
ْ
ِاﻓ َﺘ ْﺢ ِﻛﺘﺎ َﺑ َﻚ َواﻗ َﺮأ ُﻩ
ََ ْ ْ
ﺲ َﻣ�ﺎﻧ َﻚ
ِاﺟ ِﻠ
Kitabını aç ve onu oku.
Yerine otur.
َ ْ َ
ِا ْﻋ َﻤﻼ اﻟﻮا ِﺟ َﺐ
َ َْْ َ ﱠ ﱠ
اﻟﺴﻴﺎرا ِت
ِارﻛ�ن
َ َ ْ
ِا ْر َﺣ ُﻤﻮا اﻟ ُﻔﻘﺮا َء
İkiniz ödevi yapın.
Arabalara binin.
Fakirlere merhamet edin.
22.2. Emr-i Gaib
Üçüncü bir şahıstan bir şeyi yapmasını talep etmektir. “Gitsin, yazsın, Ali’ye söyle, her gün ders çalışsın” gibi
emirler emr-i gaibe örnektir. Emr-i gaib, muzari fiil tablosunda gaib ve gaibe çekimlerinden elde edilir. Önce muzari
54
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 9. Sınıf Arapça Dilbilgisi
fiilin gaib ve gaibe çekimi alınır. Müfred gaib ve gaibede sigaların sonu cezimlenir. Cemi müennes hariç
sonlarındaki “nun” ( )نdüşürülür. Başına emir lamı ( ) ِلgetirilir.
Örnekler:
Çoğul
İkil
Tekil
ْ
َﻳﻜ ُﺘ ُﺒﻮ َن
ْ
َﻳﻜ ُﺘ َﺒ ِﺎن
ْ
َﻳﻜ ُﺘ ُﺐ
Onlar yazıyorlar
O ikisi yazıyor
O yazıyor
ْ
ِﻟ َﻴﻜ ُﺘ ُﺒﻮا
ْ
ِﻟ َﻴﻜ ُﺘ َﺒﺎ
ْ
ِﻟ َﻴﻜ ُﺘ ْﺐ
Onlar yazsın
O ikisi yazsın
O yazsın
ْ
َﻳﻜ ُﺘ ْ� َن
َْ
ﺗﻜ ُﺘ َﺒ ِﺎن
َْ
ﺗﻜ ُﺘ ُﺐ
Onlar yazıyorlar
O ikisi yazıyor
O yazıyor
ْ
ِﻟ َﻴﻜ ُﺘ ْ� َن
ْ
ِﻟ َﺘﻜ ُﺘ َﺒﺎ
ْ
ِﻟ َﺘﻜ ُﺘ ْﺐ
Onlar yazsın
O ikisi yazsın
O yazsın
Müzekker Muzari
Müzekker Emir
Müennes Muzari
Müennes Emir
Konuyla İlgili Cümle Örnekleri:
Türkçesi
Arapçası
َ َ ْ َ
ِﻟ َﺘ ْﺤﻔﻆ ﻧ ْﻔ َﺴهﺎ
ْ
َ
ِﻟ َﻴﻜ ُﺘ ُﺒﻮا َو ِﻇﻴﻔ َ� ُ� ْﻢ
َ
ْ
ْ
َ َْْ ْ
ِﻟ َﻴ ْﻘ َﺮأ َن اﻷﺧﺒﺎ َر ِ�� ا� َج ِﺮ َ�ﺪ ِة َوﻟ َﻴ ْﻔ َه ْﻤ َ��ﺎ
ََ ﱠ
ِﻟ َﻴ ْﻔ َﺘ ْﺢ َﻋ ِ� ﱞ� اﻟﻨﺎ ِﻓﺬة
Kendini korusun.
Görevlerini yazsınlar.
Gazetedeki haberleri okusunlar ve onları anlasınlar.
Ali pencereyi açsın.
22.3. Emr-i Mütekellim
Emr-i mütekellim, muzari fiil tablosunda mütekellim sigalarından elde edilir. Önce muzari fiilin mütekellim
çekimi alınır. Bu sigaların sonu cezimlenir. Başına emir lamı ( ) ِلgetirilir.
Örnekler:
Çoğul
İkil
Tekil
َْ
ﻧﻜ ُﺘ ُﺐ
َْ
ﻧﻜ ُﺘ ُﺐ
َْ
أﻛ ُﺘ ُﺐ
Biz yazıyoruz.
Biz ikimiz yazıyoruz.
Ben yazıyorum.
55
Mütekellim Muzari
Adnan Hoyladı
ْ
ِﻟ َﻨﻜ ُﺘ ْﺐ
ْ
ِﻟ َﻨﻜ ُﺘ ْﺐ
َْ
ِﻷﻛ ُﺘ ْﺐ
Biz yazalım.
Biz ikimiz yazalım.
Ben yazayım.
Mütekellim
Konuyla İlgili Cümle Örnekleri:
Türkçesi
Arapçası
ْ
ً َ َْ َ ُ
ِﻟ َﻨﻠ َﻌ ْﺐ ﻛ َﺮة اﻟﻘ َﺪ ِم ﻏﺪا
ْ
ْ ِﻷ ْد ُر
س ِ�� َه ِﺬ ِﻩ اﻷ ﱠﻳ ِﺎم
Yarın futbol oynayalım.
Bu günlerde ders çalışmalıyım.
56
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 9. Sınıf Arapça Dilbilgisi
Notlarım:
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………..………………………………………………………………………………..………………………………………………………….………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………..……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
57
Adnan Hoyladı
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………..…………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………..………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..…………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
..………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
58
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 9. Sınıf Arapça Dilbilgisi
59
Anadolu
İmam-Hatip Lisesi
10. Sınıf
Arapça Dilbilgisi
Adnan HOYLADI
2015
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 10. Sınıf Arapça Dilbilgisi
İçindekiler
1. Mâzî, Muzâri, Emir (Tekil) ............................................................................................................................................................................................................... 5
1.1. Mazi Fiil......................................................................................................................................................................................................................................... 5
1.2. Muzari Fiil .................................................................................................................................................................................................................................... 7
1.3. Emir Fiil ...................................................................................................................................................................................................................................... 10
1.3.1. Emr-i Hazır....................................................................................................................................................................................................................... 10
1.3.2. Emr-i Gaib ........................................................................................................................................................................................................................ 11
1.3.3. Emr-i Mütekellim.......................................................................................................................................................................................................... 12
2. İsim Cümlesi ....................................................................................................................................................................................................................................... 13
2.1. İsim Cümlesinin Ögeleri ...................................................................................................................................................................................................... 13
2.2. Haberin özellikleri ................................................................................................................................................................................................................. 13
3. İsim ve Sıfat Tamlaması Örnekleri (Basit İsim Cümleleriyle)........................................................................................................................................... 15
3.1. İsim ve Fiil Cümlesinde İsim Tamlaması ........................................................................................................................................................................ 15
3.2. İsim ve Fiil Cümlesinde Sıfat Tamlaması........................................................................................................................................................................ 16
َُ
َ
َ
4. İşaret Zamirleri ( َھﺆﻻ ِء- َھﺎﺗ ِﺎن- ) َھﺬ ِان....................................................................................................................................................................................... 18
4.1. Yakın İçin Kullanılan Zamirler ........................................................................................................................................................................................... 18
4.2. Uzak İçin Kullanılan Zamirler ............................................................................................................................................................................................ 21
َُْ
َ َُْ
َ َُْ
5. Kişi Zamirleri ( أﻧ� ﱠن- ُھ ﱠﻦ- ﻧ ْﺤ ُﻦ- أﻧﺘ ْﻢ- ُھ ْﻢ- ﻧ ْﺤ ُﻦ- أﻧﺘ َﻤﺎ- ) ُھ َﻤﺎ................................................................................................................................................ 23
ُ ُ
ُ
6. İyelik Zamirleri ( ﻛ ﱠﻦ- ﻛ ْﻢ- ُھ ﱠﻦ- ُھ ْﻢ- ﻛ َﻤﺎ- ) ُھ َﻤﺎ......................................................................................................................................................................... 25
7. İsim Cümlesi (İkil - Çoğul)............................................................................................................................................................................................................. 28
7.1. İsim Cümlesinin Ögeleri ...................................................................................................................................................................................................... 28
7.2. Haberin özellikleri ................................................................................................................................................................................................................. 28
8. Beş İsim (Esma’ul - Hamse) ........................................................................................................................................................................................................... 30
9. İsim ve Sıfat Tamlaması (İkil - Çoğul) ....................................................................................................................................................................................... 33
9.1. İsim Tamlaması ....................................................................................................................................................................................................................... 33
9.2. Sıfat Tamlaması....................................................................................................................................................................................................................... 36
9.2.1. Tanımı ............................................................................................................................................................................................................................... 36
9.2.2. Sıfat ve Mevsuf Uyumu .............................................................................................................................................................................................. 37
10. İnne ve Benzerlerinin Muttasıl Zamirlerle Kullanımı ...................................................................................................................................................... 39
10.1. İnne ve Benzerleri ................................................................................................................................................................................................................ 39
1
Adnan Hoyladı
10.1.1. ( ِ)إ ﱠن...................................................................................................................................................................................................................................40
َ
10.1.2. ( )أ ﱠن...................................................................................................................................................................................................................................41
ََ
10.1.3. ( )�ﺄ ﱠن.................................................................................................................................................................................................................................42
َ
10.1.4. ( )ﻟ ِﻜ ﱠﻦ................................................................................................................................................................................................................................42
َ َ
10.1.5. ()ﻟ ْﻴﺖ.................................................................................................................................................................................................................................42
َ
10.1.6. ()ﻟ َﻌ ﱠﻞ.................................................................................................................................................................................................................................43
َ
10.1.7. ( )ﻻNâfiye Li’l Cinsi.....................................................................................................................................................................................................44
10.1. İnne ve Benzerlerine Zamirlerin Bitişmesi ..................................................................................................................................................................46
11. Sayılar (20-100 / 21-22…100 / 100-1000) ..............................................................................................................................................................................46
11.1. Atıflı Sayılar ............................................................................................................................................................................................................................46
11.2. Kök Sayılar ..............................................................................................................................................................................................................................47
11.3. Yüzlü Sayılar ...........................................................................................................................................................................................................................48
11.4. Binli Sayılar .............................................................................................................................................................................................................................50
12. Muzâri Fiilin İkili, Müzekker ve Müennes Çoğulu (Gâib-Gâibe-Muhâtab-Muhâtaba-Mütekellim) ..............................................................51
13. Saatler (Çeyrek / Yirmi Dakika) ................................................................................................................................................................................................53
14. Sayılar ve Temyizi (20-100/21-22…99/100-1000) ..............................................................................................................................................................55
14.1. Müfred Sayılar .......................................................................................................................................................................................................................55
14.2. Mürekkeb Sayılar .................................................................................................................................................................................................................56
14.3. Ukud Sayılar ...........................................................................................................................................................................................................................56
14.4. Ma’tuf Sayılar.........................................................................................................................................................................................................................56
15. Mâzî Fiilin İkili, Müzekker ve Müennes Çoğulu (Gâib-Gâibe-Muhâtab-Muhâtaba-Mütekellim) ..................................................................57
16. Mâzî-Muzâri Fiillerin Olumsuzu (İkiller, Müzekker ve Müennes Çoğullar) ............................................................................................................58
16.1. Mazi Fiilin Olumsuzu ..........................................................................................................................................................................................................58
16.1.1. Harfu Nefy .....................................................................................................................................................................................................................58
16.1.2. Cahd-ı Mutlak ..............................................................................................................................................................................................................60
16.1.3. Cahd-ı Müstağrak .......................................................................................................................................................................................................61
16.2. Muzari Fiillerin Olumsuzu ................................................................................................................................................................................................62
16.2.1. Şimdiki Zamanın Olumsuzu ...................................................................................................................................................................................62
16.2.2. Geniş Zamanın Olumsuzu .......................................................................................................................................................................................63
16.2.3. Gelecek Zamanın Olumsuzu ..................................................................................................................................................................................63
17. Muzâri Fiilin Cezmi (Tekil – İkil - Çoğul)...............................................................................................................................................................................65
17.1. Cahd-ı Mutlak ........................................................................................................................................................................................................................65
2
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 10. Sınıf Arapça Dilbilgisi
17.2. Cahd-ı Müstağrak ................................................................................................................................................................................................................ 66
17.3. Emr-i Hazır .............................................................................................................................................................................................................................. 67
17.4. Emr-i Gaib ............................................................................................................................................................................................................................... 68
17.5. Emr-i Mütekellim ................................................................................................................................................................................................................. 69
18. Gelecek Zaman (İkiller, Müzekker ve Müennes Çoğullar) ............................................................................................................................................ 70
19. Emir Fiili (İkiller, Müzekker ve Müennes Çoğullar) .......................................................................................................................................................... 71
19.1. Emr-i Hazır .............................................................................................................................................................................................................................. 71
19.2. Emr-i Gaib ............................................................................................................................................................................................................................... 72
19.3. Emr-i Mütekellim ................................................................................................................................................................................................................. 73
20. Kâne ve Benzerlerinden Bazıları............................................................................................................................................................................................... 74
َ َ
20.1. ( �ﺎن..idi, oldu) ....................................................................................................................................................................................................................... 74
َ
20.2. ( ﺻﺎ َرoldu, dönüştü) ............................................................................................................................................................................................................ 77
ْ ( َأsabah (vakti) oldu, sabahladı)............................................................................................................................................................................ 77
20.3. ﺻ َﺒ َﺢ
ْ ( َأkuşluk (vakti) oldu, kuşlukladı)........................................................................................................................................................................ 77
20.4. ��َ ﺿ
َ
20.5. ( ﻇ ﱠﻞgündüz (vakti) oldu, devam etti) .......................................................................................................................................................................... 78
َ
20.6. ( أ ْﻣ َ�ىىakşam (vakti) oldu, akşamladı).......................................................................................................................................................................... 78
َ َ
20.7. ( ﺑﺎتgeceleyin oldu, geceledi) ......................................................................................................................................................................................... 78
20.8. Ef’âlü’l-İstimrâr ..................................................................................................................................................................................................................... 80
21. Leyse ile Olumsuz Yapma ........................................................................................................................................................................................................... 81
22. Muzâri Fiilinin Nasbı (Tekil - İkil - Çoğul)............................................................................................................................................................................. 83
َْ
22.1. ( أنmek, mak) ........................................................................................................................................................................................................................ 84
َ
22.2. ( ﻟ ْﻦasla …meyecek, mayacak) ......................................................................................................................................................................................... 84
َ
22.3. …( � ْﻲmek için, ..mak için) ................................................................................................................................................................................................. 85
22.4. …( ِلmek için, ..mak için, ..sın diye) ............................................................................................................................................................................... 85
ْ َ ً
22.5. إذن- ( ِإذاöyleyse, o zaman, o halde) ............................................................................................................................................................................. 85
22.6. …( َﺣ ﱠ�ى.ıncaya kadar).......................................................................................................................................................................................................... 86
ُ َْ َُ ﱠ
22.7. اﻟﺴ َﺒ ِب ﱠﻴﺔ
اﻟﻔﺎء............................................................................................................................................................................................................................. 86
23. Mâzî Fiil (Meçhûl) ......................................................................................................................................................................................................................... 86
24. Mâzî Fiilinin Olumsuzu (Meçhûl) ........................................................................................................................................................................................... 89
25. Meçhûl Çatılı Fiille Soru .............................................................................................................................................................................................................. 89
26. İsm-i Mevsuller ( Tekil, İkil, Çoğul ) ........................................................................................................................................................................................ 90
26.1. Müşterek İsm-i Mevsûl ...................................................................................................................................................................................................... 90
3
Adnan Hoyladı
26.2. Hususî İsm-i Mevsul ............................................................................................................................................................................................................92
26.3. Sıla Cümlesinin Özellikleri ................................................................................................................................................................................................94
26.4. İsm-i Mevsulun Cümlenin Unsurlarından Biri olması .............................................................................................................................................95
َْ
27. (’)انni Mastariye.............................................................................................................................................................................................................................96
28. Mübteda Haber Uyumu ( Tekil, İkil, Çoğul ).........................................................................................................................................................................97
َ
29. Mâzî Fiilinin Başına ( )ﻗ ْﺪGelmesi .............................................................................................................................................................................................98
َ َ
30. Muzâri Fiilinin Başına ( )�ﺎنGelmesi .......................................................................................................................................................................................99
َ َ َ
31. Mâzî Fiilinin Başına ( )ﻗ ْﺪ �ﺎنGelmesi......................................................................................................................................................................................99
4
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 10. Sınıf Arapça Dilbilgisi
1. Mâzî, Muzâri, Emir (Tekil)
1.1. Mazi Fiil
Geçmiş zamanda, yani söylendiği andan önce meydana gelen fiillere denir. “Gitti, oturdu, yazdı, gitmişti,
okumuştu” gibi fiiller mazi fiil grubuna giren fiillerdir. Arapçada mazi fiilleri mazi kalıpları ile tanırız.
َ
Fiili maziler Türkçeye en çok “dili geçmiş zaman” ile çevrilir. Mesela ﻛ َﺘ َﺐyazdı gibi. Fiili maziler bazen de
ُ َرﺣ َﻢAllah rahmet etsin, ﷲ
ُ َﻗ َﺘ َﻞAllah öldürsün gibi.
“dua kipi” anlamında gelir. Mesela ﷲ
ِ
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Kırdı
َ َﺣ
ﻀ َﺮ
َ
ﻛ َﺴ َﺮ
Duydu
َﺳ ِﻤ َﻊ
Geldi
Türkçesi
Arapçası
Açtı
َ َﻧ
ﺼ َﺮ
َ
ﻓ َﺘ َﺢ
Buldu
َو َﺟ َﺪ
Yardım etti
Konuyla İlgili Cümle Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ َ
َ
ذ َه َﺐ َﻋ ِ� ﱞ� �ا�� اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ
� َ ََ َ َ ﱠ
اﻟﻮﻟ ُﺪ َﻋ�� ا ِﺧ ِﻴﮫ
ﺳﻠ ﻢ
َ � َ
ﻗ َﺮا وﻛ َﺘ َﺐ
Ali okula gitti.
Çocuk kardeşine selam söyledi.
Okudu ve yazdı.
َ َ َ
ُ اﻟﻄﺒ
يﺐ
ِ ﺟﺎء
َ ْ ْ ََ
ْ اﻟﻔ
ﺼ ِﻞ
ﺧﺮﺟﻨﺎ ِﻣﻦ
Doktor geldi.
Sınıftan çıktık.
Muzari fiil çekimi aşağıdaki tablodaki gibidir.
Müennesi
َ َﻧ
ﺼ ْﺮ ُت
َ َﻧ
ﺼ ْﺮ ِت
َ َﻧ
ﺼ َﺮ ْت
َ َ َ
ﺼ ْﺮﻧﺎ
ﻧ
ُ َ َ
ﺼ ْﺮﺗ ﱠﻦ
ﻧ
Türkçesi
Ben yardım ettim.
Sen yardım ettin.
O yardım etti.
Biz yardım ettik.
Siz yardım ettiniz.
5
Müzekkeri
َ َﻧ
ﺼ ْﺮ ُت
َ َﻧ
ﺼ ْﺮ َت
َ َﻧ
ﺼ َﺮ
َ َ َ
ﺼ ْﺮﻧﺎ
ﻧ
ُ َ َ
ﺼ ْﺮﺗ ْﻢ
ﻧ
Adnan Hoyladı
َ َﻧ
ﺼ ْﺮ َن
َ َ َ
ﺼ ْﺮﻧﺎ
ﻧ
Siz ikiniz yardım ettiniz.
َ َﻧ
ﺼ ُﺮوا
َ َ َ
ﺼ ْﺮﻧﺎ
ﻧ
ُ َ َ
ﺼ ْﺮﺗ َﻤﺎ
ﻧ
O ikisi yardım etti.
َ َﻧ
ﺼ َﺮا
Onlar yardım ettiler.
Biz ikimiz yardım ettik.
ُ َ َ
ﺼ ْﺮﺗ َﻤﺎ
ﻧ
َ َ َ
ﺼ َﺮﺗﺎ
ﻧ
Başka bir muzari fiil çekim tablosu:
( َﺟ ْﻤ ٌﻊÇoğul)
َ
ﻓ َﺘ ُﺤﻮا
ٌ َْ
( ﺗﺜ ِن َﻴﺔİkil)
َ
ﻓ َﺘ َﺤﺎ
ْ
( ُﻣﻔ َﺮ ٌدTekil)
َ
ﻓ َﺘ َﺢ
َ َﱠ
( ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ﻏﺎ ِﺋ ٌﺐMüzekker)
Onlar yaptılar
O ikisi yaptı
O yaptı
Türkçesi
َ
ﻓ َﺘ ْﺤ َﻦ
َ
ﻓ َﺘ ْﺤ ُﺘ ْﻢ
َ
ﻓ َﺘ َﺤ َﺘﺎ
َ
ﻓ َﺘ ْﺤ ُﺘ َﻤﺎ
َ
ﻓ َﺘ َﺤ ْﺖ
َ
ﻓ َﺘ ْﺤ َﺖ
ٌ َ ٌ َ
( ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ﻏﺎ ِﺋ َﺒﺔMüennes)
َ َ
َﱠ
( ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ُﻣﺨﺎﻃ ٌﺐMüzekker)
Sizler yaptınız
Siz ikiniz yaptınız
Sen yaptın
Türkçesi
ُ َ
ﻓ َﺘ ْﺤ� ﱠن
َ
ﻓ َﺘ ْﺤ َﻨﺎ
َ
ﻓ َﺘ ْﺤ ُﺘ َﻤﺎ
َ
ﻓ َﺘ ْﺤ َﻨﺎ
َ
ﻓ َﺘ ْﺤ ِﺖ
َ
ﻓ َﺘ ْﺤ ُﺖ
ٌ َ َ ٌ َ
( ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ُﻣﺨﺎﻃ َﺒﺔMüennes)
َّ
َْ
( ُ)ﻣﺸ� َ� ٌك( ُﻣ َﺘ� ِﻠ ٌﻢOrtak)
Biz ikimiz yaptık
Ben yaptım
َ
Not 1: Mazi fiilin başına gelen ( )ﻗ ْﺪmiş’li geçmiş zaman yapar.
Türkçesi
Örnek:
Türkçesi
Arapçası
Öğrenci okula gitmiş.
َ
Not 2: Mazi fiilin başına gelen ( )ﻗ ْﺪkesinlik ve vurgu katar.
َ
َْ
ََ َْ
ﺳﺔ
ِ ﻗﺪ ذھ َﺐ اﻟﻄ ِﺎﻟ ُﺐ ٕا�� اﳌﺪ َر
Örnek:
Türkçesi
Arapçası
ْ� ُ َ َْ
يﺖ َﻣﺎ اﻓ َﻌ َﻞ
ﻗﺪ � ِﺴ
Ne yapacağımı unuttum.
َ
Not 3: Mazi fiilin başına gelen ( )وﻗ ْﺪdurum bildirir.
Örnek:
6
Uzaktakiler
Yakındakiler
Kendisi
Bizler yaptık
Açıklama
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 10. Sınıf Arapça Dilbilgisi
Türkçesi
Arapçası
Camiye girdiğimde imam Fatiha'yı okumayı bitirmişti.
Sınıftan çıktığımızda öğretmen dersi anlatmayı bitirmişti.
َ َ
� َ
َ َ ُ َْ
اﻻ َﻣ ُﺎم اﻟﻔﺎ ِﺗ َﺤﺔ
� َدﺧﻠﺖ اﳌ ْ� ِجﺪ وﻗﺪ ﻗ َﺮا
َ س
ْ َ ْ ْ ََ
َ اﻟﺪ ْر
ُ ﺼﻞ وﻗﺪ َﺷ َﺮ َح اﳌُ َﺪ ّر
س
ِ ﺧﺮﺟﻨﺎ ِﻣﻦ اﻟﻔ
ِ
َ َ َ
َ يﺐ وﻗﺪ َﻣ
ُ ﺎت اﳌَﺮ
ُ اﻟﻄﺒ
�ﺾ
ﺟﺎء
ِ
ِ
Doktor geldiğinde hasta ölmüştü.
َ … َ)ﻗ ْﺪmişti anlamına gelecek şekilde geçmiş zamanın hikâyesi yapar.
Not 4: Mazi fiilin başına gelen (�ﺎن
Örnek:
Türkçesi
Arapçası
Öğrenci okula gitmişti.
َ
َْ
ََ َ َ َْ
ﺳﺔ
ِ ﻗﺪ �ﺎن ذھ َﺐ اﻟﻄ ِﺎﻟ ُﺐ ٕا�� اﳌﺪ َر
Not 4: (( )ﷲLafzatullah) tan önce mazi fiil getirilirse bu bir temenni ya da dua ifade eder.
Örnek:
Türkçesi
Arapçası
Allah ondan razı olsun.
Allah ona merhamet etmesin. (Olumsuzu ﻻile yapılır.)
ُ َر�� َي
ﷲ َﻋ ْﻨ ُﮫ
ِ
ُ َﻻ َرﺣ َﻤ ُﮫ
ﷲ
ِ
1.2. Muzari Fiil
Şimdiki zaman, geniş zamanda bir iş, bir oluş ve bir hareket bildiren fiillere denir. Demek, mazi fiil geçmişten
haber verirken; muzari fiil şimdiki zaman, geniş zamandan haber vermektedir. Duruma göre ve başına aldığı ekler
ٔ
ile geleceği de ifade eder. Muzaraat harflerinden ( ن، ا، ت، ) يuygun olanının mazi fiilin başına getirilmesi ile
Muzari fiiller elde edilirler.
Muzari fiil için şu kaideleri sıralayabiliriz:
1. Muzari fiil mazi fiilden yapılmaktadır. Mazi fiilin başına elif, te, ye ve nun ( )ا ت ى نharflerinden biri şahsa
ََ
göre getirilir. Bu harfler “eteyne” ( )اﺗ ْ� َنkelimesinde bir araya gelmiştir. Bu harflere “Muzaraat harfleri” denilir.
2. Muzaraat harflerinin harekesi sülâsi (üç harfli fiiller), humâsi (beş harfli fiiller) ve südâsi (altı harfli fiiller)
fiillerde fethadır. Rubâi fiillerde ise damme yani ötredir.
3. Mazi fiil muzari yapılırken fiilin sonuna bir takım ekler getirilir. Sonuna ek gelmediği yerlerde harekesi
damme yani ötre olur.
7
Adnan Hoyladı
4. Sülâsi mazi fiil muzari fiile çevrildiğinde orta harfinin harekesi fiilden fiile göre değişir. Sülasi fiillerin
muzari sigasını öğrenmek için sözlüğe bakmak gerekir. Yani sülasi fiillerin muzarisi semaîdir. Hâlbuki rubâi (dört
harfli), humâsi ve südâsi fiillerde muzari fiil belli kalıplara göre gelir.
َ getirilerek “yakın gelecek zaman” ve “sevfe” ( ) َﺳ ْﻮ َفgetirilerek de “uzak
5. Muzari fiilin başına “se” ()س
ْ
َ ) getirerek َﺳ َﻴ ْﻜ ُﺘ ُﺐşeklinde söyleyecek
gelecek zaman” elde edilir. Mesela: “ َﻳﻜ ُﺘ ُﺐyazar” fiilinin başına “se” (س
ْ َ
olursak, mana “yazacak” anlamına gelir. Eğer َﺳ ْﻮف َﻳﻜ ُﺘ ُﺐdersek, bu da uzak gelecek zamanda “yazacak” manasına
gelir.
Örnekler:
Türkçesi
Muzari
Mazi
Biliyor
ْ َﻳ
ﻀ ِﺮ ُب
َ
َ� ْﻌﻠ ُﻢ
Zannediyor
َﻳ ْﺤ ِﺴ ُﺐ
َ
ﺿ َﺮ َب
َﻋ ِﻠ َﻢ
َﺣ ِﺴ َﺐ
Vuruyor
Türkçesi
Muzari
Mazi
Açıyor
ُ َﻳ ْﻨ
ﺼ ُﺮ
َﻳ ْﻔ َﺘ ُﺢ
َ َﻧ
ﺼ َﺮ
َ
ﻓ َﺘ َﺢ
Güzelleşiyor
َﻳ ْﺤ ُﺴ ُﻦ
َﺣ ُﺴ َﻦ
Yardım ediyor
ََ
Fiil-i muzâride dikkat edilmesi gereken husus şudur: Yukarıda örnek olarak gösterilen ve أﺗ ْ� َنharflerinden
biriyle başlayan sülâsi (üç harfli) fiillerin ortak noktası; muzaraat harflerinin üstünle başlaması ve hepsinin son
harfinin harekesinin merfû olmasıdır. Ortadaki harfin harekesi ise değişkendir. Üstün, ötre veya esre olarak
gelebilir ve bunun belli bir kaidesi yoktur. Ancak ezberlenmek ve sözlükten bakılmak suretiyle orta harfi bilinir.
Sülasi mücerret dediğimiz üçlü fiillerde mâzî ile muzâri fiil aşağıdaki altı şekilden biriyle meydana gelir:
Türkçesi
Muzari
Mazi
ُ ُ ْ
َﻳﺄﺧﺬ
َﻳ ْﺮ ِﺟ ُﻊ
َ
َ� ْﺴﺄ ُل
َﻳ َﺠ ُﻞ
َ َ
أﺧﺬ
َر َﺟ َﻊ
Alıyor
Dönüyor
Soruyor
Korkuyor
ْ
�ُ �ُ َﻳﻜ
َﻳ ِﻤ ُﻖ
Büyük oluyor
Seviyor
Türkçesi
Öldürüyor
Oturuyor
َ
َﺳﺄ َل
َو ِﺟ َﻞ
َ
�َ �ُ ﻛ
Çirkin oluyor
َو ِﻣ َﻖ
Mirasçı oluyor
Gidiyor
Şahit oluyor
Muzari
Mazi
َﻳ ْﻘ ُﺘ ُﻞ
ُ َﻳ ْﺠ ِﻠ
ﺲ
َ
ﻗ َﺘ َﻞ
َ َﺟ َﻠ
ﺲ
ْ
َﻳﺬ َه ُﺐ
ْ
َ�ﺸ َه ُﺪ
َﻳ ْﻘ ُﺒ ُﺢ
ُ
َﻳ ِﺮث
َ
ذ َه َﺐ
َ
ﺷ ِه َﺪ
َ
ﻗ ُﺒ َﺢ
َ
َو ِرث
Muzari fiilin çekimi aşağıdaki gibidir.
Müennesi
Türkçesi
Müzekkeri
ْ َ
اﻏ ِﺴ ُﻞ
Ben yıkıyorum.
ْ َ
اﻏ ِﺴ ُﻞ
8
Bab
1. Bab
2. Bab
3. Bab
4. Bab
5. Bab
6. Bab
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 10. Sınıf Arapça Dilbilgisi
َْ
�ﻐ ِﺴ ُﻞ
ْ َْ
�ﻐ ِﺴﻠ َﻦ
ْ ْ
َ�ﻐ ِﺴﻠ َﻦ
َْ
�ﻐ ِﺴ ُﻞ
َ َْ
�ﻐ ِﺴﻼ ِن
َ َْ
�ﻐ ِﺴﻼ ِن
Biz yıkıyoruz.
Siz yıkıyorsunuz.
Onlar yıkıyorlar.
Biz ikimiz yıkıyoruz.
Siz ikiniz yıkıyorsunuz.
O ikisi yıkıyor.
Başka bir muzari fiil çekim tablosu:
ٌ َْ
( َﺟ ْﻤ ٌﻊÇoğul)
( ﺗﺜ ِن َﻴﺔİkil)
ْ
( ُﻣﻔ َﺮ ٌدTekil)
َْ
�ﻐ ِﺴ ُﻞ
ُ َ
� ْﻐ ِﺴﻠﻮ َن
ُ
َ� ْﻐ ِﺴﻠﻮ َن
َْ
�ﻐ ِﺴ ُﻞ
َ َْ
�ﻐ ِﺴﻼ ِن
َ ْ
َ�ﻐ ِﺴﻼ ِن
Açıklama
َ ﺼ ُﺮ
ُ َﻳ ْﻨ
ون
ُ َﻳ ْﻨ
ﺼ َﺮ ِان
ُ َﻳ ْﻨ
ﺼ ُﺮ
َ َﱠ
( ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ﻏﺎ ِﺋ ٌﺐMüzekker)
Onlar yardım
ediyorlar
O ikisi yardım ediyor
O yardım ediyor
Türkçesi
ُ َﻳ ْﻨ
ﺼ ْﺮ َن
َ ﺼ ُﺮ
ُ َﺗ ْﻨ
ون
ُ َﺗ ْﻨ
ﺼ َﺮ ِان
ُ َﺗ ْﻨ
ﺼ َﺮ ِان
ُ َﺗ ْﻨ
ﺼ ُﺮ
ُ َﺗ ْﻨ
ﺼ ُﺮ
ٌ َ ٌ َ
( ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ﻏﺎ ِﺋ َﺒﺔMüennes)
َ َ
َﱠ
( ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ُﻣﺨﺎﻃ ٌﺐMüzekker)
Sizler yardım
ediyorsunuz
Siz ikiniz yardım
ediyorsunuz
Sen yardım
ediyorsun
Türkçesi
ُ َﺗ ْﻨ
ﺼ ْﺮ َن
ُ َﻧ ْﻨ
ﺼ ُﺮ
ُ َﺗ ْﻨ
ﺼ َﺮ ِان
ُ َﻧ ْﻨ
ﺼ ُﺮ
َ ﺼﺮ
ُ َْ
�ﻦ
ِ ﺗﻨ
ُ �ا ْﻧ
ﺼ ُﺮ
Bizler yardım
ediyoruz
Biz ikimiz yardım
ediyoruz
ٌ َ َ ٌ َ
( ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ُﻣﺨﺎﻃ َﺒﺔMüennes)
َّ
َْ
( ُ)ﻣﺸ� َ� ٌك( ُﻣ َﺘ� ِﻠ ٌﻢOrtak)
Uzaktakiler
O yıkıyor.
َْ
�ﻐ ِﺴ ُﻞ
ْ
َ�ﻐ ِﺴ ُﻞ
Yakındakiler
Sen yıkıyorsun.
Kendisi
َْ
�ﻐ ِﺴ ِﻠ َ�ن
َْ
�ﻐ ِﺴ ُﻞ
Ben yardım
Türkçesi
ediyorum
َ
ََ
َ َ
Not 1: Mâzîdeki ilk harfi hemze olan ( أ� َﻞyedi) –( أ َﻣ َﺮemretti)- ( أ َﺧﺬaldı) gibi fiillerin hemzeleri, muzâri
ُ َْ
ُ
mütekellim vahde (ben) siygalarında, iki hemze yan yana geldiği için ( )أا� ُﻞşeklinde değil, birleştirilerek آ� ُﻞ
ُ ُ
(yerim), ( ُآﻣ ُﺮemrederim, emrediyorum), ( آﺧﺬalırım, alıyorum) şeklinde uzatılan tek hemze halinde söylenir.
َ
Not 2: ﻗ ْﺪ: Muzari fiilin başına geldiğinde 'muhtemel', 'bazen' ya da 'kesinlik' ifadesi katar. ('kesinlik' ifadesi
nadiren kullanılır.)
9
Adnan Hoyladı
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Yağmur yağabilir.
َ ُ ْ
ﻗﺪ َﻳ ْﻤﻄ ُﺮ اﳌﻄﺮ
Yalancı bazen doğruyu söyleyebilir.
ََ ٔ
َ ﻧﺎﯨ ًﻤﺎ؟ ُﻗ ْﻢ َﻓ َﻘ ْﺪ �ا ّذ َن ﻟ
ْ ﻠﻌ
ٔ ال
ﺼ ِﺮ
ِ ُ اﻻ ﺗﺰ
ِ ِ
َ ُ ُْ َ َْ
ُ اﻟﻜ ُﺬ
وب
ﻗﺪ ﻳﺼﺪق
Oysa benim size gönderilmiş Allah'ın bir peygamberi
olduğumu biliyorsunuz.
ُ َ
ُ ُ َّ َ َْ َ ْ َ َ
ﷲ ِإﻟ ْﻴﻜ ْﻢ
ِ وﻗﺪ �ﻌﻠ ُﻤﻮن أ ِ�ﻲ َرﺳﻮل
Hala uyuyor musun? Kalk! Neredeyse ikindi ezanı
okunmak üzere.
Konuyla İlgili Cümle Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ُ ْ
َﻳ ْﺠ َ� ِ� ُﺪ اﻟ ِﺘﻠ ِﻤﻴﺬ
َ � َ
َﻳ َﺮى ﺧ ِﺎﻟ ٌﺪ اﺧ ُﺎﻩ
ْ�
َ َ ﱠ
اﻧ ِﺰ ُل �� ا� َحﻄ ِﺔ اﻟﻘ ِﺎد َﻣ ِﺔ
َ ُ
َﻳ ْﻤﻄ ُﺮ اﳌﻄﺮ
Öğrenci dersine çalışır.
Halit kardeşini görüyor.
Gelecek durakta iniyorum.
Yağmur yağıyor.
َ ُآ� ُﻞ ْاﻟ َﺒ ْﻴ
ﺾ
Yumurta yerim.
1.3. Emir Fiil
1.3.1. Emr-i Hazır
Muzâri fiilin muhatap-muhataba sîgasının başındaki muzârat harfi kaldırılır. Muzarat harfi atıldıktan sonra
kalan ilk harf cezimli değilse başa bir şey getirilmez. Ama kalan ilk harf cezimli ise okuyabilmek için başına bir
hemze getirilir. Bu hemze fiilin orta harfinin harekesine göre harekelenir. Üç harfli fiilin orta harfi ötreli ise emir
ُ
fiilinin başına ötreli hemze ()أ, üç harfli fiilin orta harfinin harekesi üstün ya da esre ise emir fiilinin başına esreli
hemze ( ِ)إeklenir. Fetha ile harekeleme yoktur. Sonu da cezim yapılır.
Örnekler:
Çoğul
İkil
Tekil
ْ
َﺗﻜ ُﺘ ُﺒﻮ َن
َْ
ﺗﻜ ُﺘ َﺒ ِﺎن
َْ
ﺗﻜ ُﺘ ُﺐ
Sizler yazıyorsunuz
Siz ikiniz yazıyorsunuz
Sen yazıyorsun
10
Müzekker Muzari
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 10. Sınıf Arapça Dilbilgisi
ُْ
اﻛ ُﺘ ُﺒﻮا
ُْ
اﻛ ُﺘ َﺒﺎ
ُْ
اﻛ ُﺘ ْﺐ
Sizler yazın
İkiniz yazın
Yaz
َْ
ﺗﻜ ُﺘ ْ� َن
َْ
ﺗﻜ ُﺘ َﺒ ِﺎن
َْ
ﺗﻜ ُﺘ ِﺒ َ�ن
Sizler yazıyorsunuz
Siz ikiniz yazıyorsunuz
Sen yazıyorsun
ُْ
اﻛ ُﺘ ْ� َن
ُْ
اﻛ ُﺘ َﺒﺎ
ُْ
اﻛ ُﺘ ِ�ي
Müzekker Emir
Müennes Muzari
Müennes Emir
Sizler yazın
İkiniz yazın
Yaz
َ
ََ
َ َ
ُ ُْ
Not: Mâzîdeki ilk harfi hemze olan ( أ� َﻞyedi) ( أ َﻣ َﺮemretti) ( أ َﺧﺬaldı) gibi fiillerin emir fiili ( )اا� ْﻞşeklinde
ُ
söylenmez. İki hemzenin okunuşu dile ağır geldiği için hemzeli kısım atılır. (( )� ْﻞye) olarak emir yapılır. Hemzeler
atıldıktan sonra geriye kalanın çekimi yapılır. Cemi müennes nûnu hariç fiil çekiminde yer alan nunlar düşer.
Önekler:
Çoğul
İkil
Tekil
ُ
� ُﻠﻮا
َ ُ
ﻛﻼ
ُ
� ْﻞ
Müzekker
Sizler yiyin
İkiniz yiyin
Ye
Türkçesi
ُْ
�ﻠ َﻦ
َ ُ
ﻛﻼ
ُ
��ِ ﻛ
Müennes
Konuyla İlgili Cümle Örnekleri:
Türkçesi
Arapçası
ْ ْ
َ
ْ
ِاﻓ َﺘ ْﺢ ِﻛﺘﺎ َﺑ َﻚ َواﻗ َﺮأ ُﻩ
ََ ْ ْ
ﺲ َﻣ�ﺎﻧ َﻚ
ِاﺟ ِﻠ
Kitabını aç ve onu oku.
Yerine otur.
َ ْ َ
ِا ْﻋ َﻤﻼ اﻟﻮا ِﺟ َﺐ
َ َْْ َ ﱠ ﱠ
اﻟﺴﻴﺎرا ِت
ِارﻛ�ن
َ َ ْ
ِا ْر َﺣ ُﻤﻮا اﻟ ُﻔﻘﺮا َء
İkiniz ödevi yapın.
Arabalara binin.
Fakirlere merhamet edin.
1.3.2. Emr-i Gaib
Üçüncü bir şahıstan bir şeyi yapmasını talep etmektir. “Gitsin, yazsın, Ali’ye söyle, her gün ders çalışsın” gibi
emirler emr-i gaibe örnektir. Emr-i gaib, muzari fiil tablosunda gaib ve gaibe çekimlerinden elde edilir. Önce muzari
11
Adnan Hoyladı
fiilin gaib ve gaibe çekimi alınır. Müfred gaib ve gaibede sigaların sonu cezimlenir. Cemi müennes hariç
sonlarındaki “nun” ( )نdüşürülür. Başına emir lamı ( ) ِلgetirilir.
Örnekler:
Çoğul
İkil
Tekil
ْ
َﻳﻜ ُﺘ ُﺒﻮ َن
ْ
َﻳﻜ ُﺘ َﺒ ِﺎن
ْ
َﻳﻜ ُﺘ ُﺐ
Onlar yazıyorlar
O ikisi yazıyor
O yazıyor
ْ
ِﻟ َﻴﻜ ُﺘ ُﺒﻮا
ْ
ِﻟ َﻴﻜ ُﺘ َﺒﺎ
ْ
ِﻟ َﻴﻜ ُﺘ ْﺐ
Onlar yazsın
O ikisi yazsın
O yazsın
ْ
َﻳﻜ ُﺘ ْ� َن
َْ
ﺗﻜ ُﺘ َﺒ ِﺎن
َْ
ﺗﻜ ُﺘ ُﺐ
Onlar yazıyorlar
O ikisi yazıyor
O yazıyor
ْ
ِﻟ َﻴﻜ ُﺘ ْ� َن
ْ
ِﻟ َﺘﻜ ُﺘ َﺒﺎ
ْ
ِﻟ َﺘﻜ ُﺘ ْﺐ
Onlar yazsın
O ikisi yazsın
O yazsın
Müzekker Muzari
Müzekker Emir
Müennes Muzari
Müennes Emir
Konuyla İlgili Cümle Örnekleri:
Türkçesi
Arapçası
َ َ ْ َ
ِﻟ َﺘ ْﺤﻔﻆ ﻧ ْﻔ َﺴهﺎ
ْ
َ
ِﻟ َﻴﻜ ُﺘ ُﺒﻮا َو ِﻇﻴﻔ َ� ُ� ْﻢ
َ
ْ
ْ
َ َْْ ْ
ِﻟ َﻴ ْﻘ َﺮأ َن اﻷﺧﺒﺎ َر ِ�� ا� َج ِﺮ َ�ﺪ ِة َوﻟ َﻴ ْﻔ َه ْﻤ َ��ﺎ
ََ ﱠ
ِﻟ َﻴ ْﻔ َﺘ ْﺢ َﻋ ِ� ﱞ� اﻟﻨﺎ ِﻓﺬة
Kendini korusun.
Görevlerini yazsınlar.
Gazetedeki haberleri okusunlar ve onları anlasınlar.
Ali pencereyi açsın.
1.3.3. Emr-i Mütekellim
Emr-i mütekellim, muzari fiil tablosunda mütekellim sigalarından elde edilir. Önce muzari fiilin mütekellim
çekimi alınır. Bu sigaların sonu cezimlenir. Başına emir lamı ( ) ِلgetirilir.
Örnekler:
Çoğul
İkil
Tekil
َْ
ﻧﻜ ُﺘ ُﺐ
َْ
ﻧﻜ ُﺘ ُﺐ
َْ
أﻛ ُﺘ ُﺐ
Biz yazıyoruz.
Biz ikimiz yazıyoruz.
Ben yazıyorum.
12
Mütekellim Muzari
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 10. Sınıf Arapça Dilbilgisi
ْ
ِﻟ َﻨﻜ ُﺘ ْﺐ
ْ
ِﻟ َﻨﻜ ُﺘ ْﺐ
َْ
ِﻷﻛ ُﺘ ْﺐ
Biz yazalım.
Biz ikimiz yazalım.
Ben yazayım.
Mütekellim
Konuyla İlgili Cümle Örnekleri:
Türkçesi
Arapçası
ْ
ً َ َْ َ ُ
ِﻟ َﻨﻠ َﻌ ْﺐ ﻛ َﺮة اﻟﻘ َﺪ ِم ﻏﺪا
ْ
ْ ِﻷ ْد ُر
س ِ�� َه ِﺬ ِﻩ اﻷ ﱠﻳ ِﺎم
Yarın futbol oynayalım.
Bu günlerde ders çalışmalıyım.
2. İsim Cümlesi
2.1. İsim Cümlesinin Ögeleri
İsim cümlesinin 2 temel ögesi vardır: Mübteda ve haber. Mübteda, cümlenin öznesidir. Genellikle isim
cümlesinin başında bulunur ve ref (harekesi zamme) durumunda gelir. Haber ise cümlenin yüklemidir ve
mübtedadan sonra gelir. Haber, mübteda hakkında bilgi veren ögedir.
Haber (Yüklem)
Mübteda (Özne)
ُﻣ ْﺠ َ� ِ� ٌﺪ
�َﻋ ِ� ﱞ
çalışkandır.
Ali
Harekesi Zamme
Harekesi Zamme
Nekre İsim
Marife İsim
Haber bir cümle veya bir kelime olabilir.
Mübteda genelde bir isim veya mastar olur.
2.2. Haberin özellikleri
Haber Türkçedeki yükleme karşılık gelmektedir. Türkçede …dır…dir ile biten kelimeler haberdir. Haberin
özelliklerini şöyle sıralayabiliriz.
1. Haber tek bir kelime olarak, (müfret, tesniye ve cemi) harf-i cerin mecruru bulunan bir isim olarak veya
zarf olarak gelebileceği gibi cümle (isim, fiil veya şibih cümle) olarak da gelebilir.
2. Haber, mübteda gibi ref durumunda gelir. Ancak harf-i cerli isim, zarf ve cümle olarak geldiğinde ref
alameti açıkça görülmez. Ref alametini açıkça göremediğimiz için, “yer itibariyle merfu” anlamında “mahallen
merfu” ifadesini kullanırız.
13
Adnan Hoyladı
3. Mübteda gayr-i âkıl cem’i olduğunda, yani akıl sahibi olmayan varlıkların cemisi olduğunda haber
müfred-müennes olarak gelir.
4. Haber tek bir kelime olduğunda şu kaideler geçerlidir:
A) Mübteda önce, haber sonra gelir.
B) Mübteda marife, haber nekra olur.
C) Haber mübtedaya cinsiyet, (müzekkerlik ve müenneslik) sayı (müfret, tesniye, cemi) ve irab (her ikisinin
de harekesi zamme olur) açısından uyar.
5. Haber, harf-i cerin mecruru olan bir isim veya zarf olduğunda haber mübtedadan önce gelebilir. Bu
durumda mübteda nekra olur. Cümle Türkçeye, “Bir yerde bir kimse veya bir şey var.” şeklinde tercüme edilir.
6. Haber bir fiil cümlesi olabilir. Bu durumda mübteda mutlaka başta gelir ve marife olur. Haber
konumunda olan fiil ise cinsiyet ve sayı bakımından mübtedaya uyar.
7. Haber isim cümlesi olarak da gelebilir.
Örnekler:
Açıklama
Türkçesi
Müzekker ve tekil
Kitap faydalıdır.
Müzekker ve ikil
İki kitap faydalıdır.
Müzekker ve çoğul
Müslümanlar ihlaslıdırlar.
Müzekker ve çoğul (akılsız)
Kitaplar faydalıdır.
Müennes ve tekil
Araba hızlıdır.
Müennes ve ikil
İki araba hızlıdır.
Müennes ve çoğul
Müslümanlar ihlaslıdırlar.
Müennes ve çoğul (akılsız)
Arabalar hızlıdır.
Müzekker ve haberi fiil cümlesi
Öğrenci sınavını geçti.
Müennes ve haberi fiil cümlesi
Öğrenci sınavını geçti.
Müzekker ve haberi isim cümlesi
Kalemin rengi güzeldir.
Müennes ve haberi isim cümlesi
Silginin rengi güzeldir.
14
Arapçası
ٌ ﺎب ُﻣﻔ
ُ َا ْﻟﻜ َﺘ
ﻴﺪ
ِ
ِ
َ َا ْﻟﻜ َﺘ َﺎﺑﺎن ُﻣﻔ
ﻴﺪ ِان
ِ ِ ِ
ُ َا ْﳌُ ْﺴﻠ ُﻤﻮ َن ُﻣ ْﺨﻠ
ﺼﻮ َن
ِ
ِ
ٌ َ ُ ُ ُ ُ َْ
ﻴﺪة
اﻟﻜﺘﺐ ﻣ ِﻔ
ٌ
ُ َ ﱠ
ﻟﺴ ﱠﻴﺎ َرة ُﻣ ْﺴ ِﺮ َﻋﺔ
ا
َ َ ﱠ
ﻟﺴ ﱠﻴﺎ َرﺗ ِﺎن ُﻣ ْﺴ ِﺮ َﻋ َﺘ ِﺎن
ا
ُ َا ْﳌُ ْﺴﻠ َﻤ
ٌ ﺼ
َ ﺎت ُﻣ ْﺨﻠ
ﺎت
ِ
ِ
َ
ٌ
ُ َ ﻟﺴ ﱠﻴﺎ
ات ُﻣ ْﺴ ِﺮ َﻋﺔ
ا ﱠ ر
َ ْ َ َ َ ُ ّْ َ
ﺎﻧﮫ
ِ اﻟ ِﺘﻠ ِﻤﻴﺬ ﻧجح �� إﻣ ِﺘﺤ
َ ّْ َ
َ ﻴﺬ ُة َﻧ َج َح ْﺖ �� ْإﻣ ِﺘ َﺤ
ﺎ��ﺎ
اﻟ ِﺘﻠ ِﻤ
ٌ َا ْﻟ َﻘ َﻠ ُﻢ َﻟ ْﻮ ُﻧ ُﮫ َﺟ ِﻤ
ﻴﻞ
ٌ َا ْ ِﳌ ْﻤ َﺤ ُﺎة َﻟ ْﻮ ُ� َ�ﺎ َﺟ ِﻤ
ﻴﻞ
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 10. Sınıf Arapça Dilbilgisi
Müzekker ve haber car-mecrur
Müdür bürosundadır.
Müennes ve haber car-mecrur
Müdire Hanım bürosundadır.
Müzekker ve haberi zarf
Kalem masanın üstündedir.
Müennes ve haberi zarf
Çanta masanın üstündedir.
ْ
ُ َ
اﳌ ِﺪ ُﻳﺮ �� َﻣﻜ َﺘ ِﺒ ِﮫ
ْ
ُ ُ َ
اﳌ ِﺪ َﻳﺮة �� َﻣﻜ َﺘ ِ� َ�ﺎ
َ َْ َ َ َ َ ﱠ
اﻟﻘﻠ ُﻢ ﻓ ْﻮق اﻟﻄ ِﺎوﻟ ِﺔ
َ َْ َ َ َ َ ﱠ
اﻟﻘﻠ ُﻢ ﻓ ْﻮق اﻟﻄ ِﺎوﻟ ِﺔ
3. İsim ve Sıfat Tamlaması Örnekleri (Basit İsim Cümleleriyle)
3.1. İsim ve Fiil Cümlesinde İsim Tamlaması
Arapça izafet terkibi olarak adlandırılan isim tamlaması Muzâf Muzâfun İleyh adıyla iki isimden oluşur.
Muzaf tamlanan olup muzafun ileyh de tamlayandır. Bu iki mana açısından birbirini tamamlarlar. İzafet terkibi
isim cümlesinde mübteda ya da haber olabilir. Mübteda ile haberin harekesi zamme olduğundan isim cümlesinde
muzafın harekesi zamme olur.
Muzafun İleyh (Tamlayan)
Muzaf (Tamlanan)
َ ْ
اﻟ َﻮﻟ ِﺪ
ََ
ﻗﻠ ُﻢ
Çocuğun
َ
َوﻟ ٍﺪ
kalemi
ََ
ﻗﻠ ُﻢ
(Herhangi) Bir çocuğun
kalemi
Harekesi her zaman mecrurdur. (Kesra)
َ
Marife olması için ( )ا ْلtakısı alabilir.
Harekesi cümledeki yerine göre değişir.
َ
( )ا ْلtakısı almaz.
Nekre olduğunda iki kesra alır.
Tenvin almaz.
Konuyla İlgili Cümle Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ٌ ِﻛ َﺘﺎ ُب ْاﻟ َﻮ َﻟ ِﺪ َﺟ ِﻤ
ﻴﻞ
َ ْ َ
َ
ِﻛﺘﺎ َﺑﺎ اﻟ َﻮﻟ ِﺪ َﺟ ِﻤﻴﻼ ِن
َ ْ ُُ
ٌَ
ﻛﺘ ُﺐ اﻟ َﻮﻟ ِﺪ َﺟ ِﻤﻴﻠﺔ
ﱠ
َ اﻟﻄﺎﺋ َﺮة َﺣﺎﺿ ُﺮ
ُﻣ َﺴﺎ ِﻓ ُﺮو
ون
ِ ِ ِ
ُ َ َ ُ ﱠ
ٌ اﻟﻄﺎﺋ َﺮة َﺣﺎﺿ َﺮ
ات
ﻣﺴﺎ ِﻓﺮات
ِ ِ ِ
Çocuğun kitabı güzeldir.
Çocuğun iki kitabı güzeldir.
Çocuğun kitaları güzeldir.
Uçağın yolcuları geliyor.
Uçağın bayan yolcuları geliyor.
15
Adnan Hoyladı
ٌ ﻛ َﺘ ُﺎﺑ ُﻜ ْﻢ ُﻣﻔ
ﻴﺪ
ِ
ِ
َ ْ ُ ُْ ْ َ ْ ُ ﱠ
�ا
ِ ﻗﻠﺐ اﳌﺆ ِﻣ ِﻦ ﺑيﺖ
َﻗ ْﻠ ُﺐ ْاﳌُ ْﺆﻣﻨ َ�ن َﺑ ْي ُﺖ ﱠ
�ا
ِ
ِِ
َﻗ ْﻠ ُﺐ ْاﳌُ ْﺆﻣ َﻨ َ ْ ُ ﱠ
�ا
ِ ِ
ِ ﺎت ﺑيﺖ
َ
َ ُ ﱠ
ا ﱠﻟﺮ ِﺟ ُﻌﻮن ﻃﻼ ُب َﻣ ْﺪ َر َﺳ ٍﺔ
ُ َ ُ َ َ ﱠ
ﺎت ﻃ ِﺎﻟ َﺒﺎت َﻣ ْﺪ َر َﺳ ٍﺔ
اﻟﺮ ِﺟﻌ
َ
َ
ا ﱠﻟﺮ ِﺟ َﻌ ِﺎن ﻃ ِﺎﻟ َﺒﺎ َﻣ ْﺪ َر َﺳ ٍﺔ
َ
َ َ
ا ﱠﻟﺮ ِﺟ َﻌ َﺘ ِﺎن ﻃ ِﺎﻟ َﺒﺘﺎ َﻣ ْﺪ َر َﺳ ٍﺔ
َ ْ َ
ُو ِﺟ َﺪ ِﻛﺘﺎ ُب اﻟ َﻮﻟ ِﺪ
ََ َ
ُو ِﺟ َﺪ ِﻛﺘﺎ ُب َوﻟﺪ ْﻳ ِﻦ
ََ ْ َ
ُو ِﺟ َﺪ ِﻛﺘﺎ ُب اﻟ َﻮﻟﺪ ْﻳ ِﻦ
َْ َ ّ
َ
ذ َه َﺐ ُﻣ َﻌ ِﻠﻤﺎ اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ
Sizin kitabınız faydalıdır.
Mü’minin kalbi Allah’ın evidir.
Mü’minlerin kalbi Allah’ın evidir.
Mü’minelerin kalbi Allah’ın evidir.
Dönenler bir okulun öğrencileridir.
Dönenler bir okulun kız öğrencileridir.
Dönen iki kişi bir okulun iki öğrencisidir.
Dönen iki bayan bir okulun iki kız öğrencisidir.
Çocuğun kitabı bulundu.
İki çocuğun kitabı bulundu. (Nekre)
İki çocuğun kitabı bulundu. (Marife)
Okulun iki öğretmeni gitti. (Müzekker)
َْ َ ّ
َ
ذ َه َﺒ ْﺖ ُﻣ َﻌ ِﻠ َﻤﺘﺎ اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ
َْ ّ
َ
ذ َه َﺐ ُﻣ َﻌ ِﻠ ُﻤﻮ اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ
َْ ُ َ ّ
َ
ذ َه َﺒ ْﺖ ُﻣ َﻌ ِﻠﻤﺎت اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ
َ
َ
َ
َرأ ْﻳ ُﺖ ِﻛﺘﺎ َ� ْﻲ ﺧﺎ ِﻟ ٍﺪ
Okulun iki öğretmeni gitti. (Müennes)
Okulun öğretmenleri gitti. (Müzekker)
Okulun öğretmenleri gitti. (Müennes)
Hâlit’in iki kitabını gördüm.
َ
َ َ َ
َ َ
ﻣﺎذا ﻓ َﻌ َﻞ ﺧﺎ ِﻟ ٌﺪ َ� ْﻌ َﺪ َﻣ ْﻮ ِت وا ِﻟﺪ ْﻳ ِﮫ؟
ْ ََ َ ُ َ ْ َ َ ﱠ
َ َْ
ﺻﻼة ا� ُج ْﻤ َﻌ ِﺔ ِ�� َﻣ ْ� ِج ِﺪ اﳌ ِﺪﻳﻨ ِﺔ
أدى أﺣﻤﺪ
َ ْ َ َ َ َ َ ُ َ ْ َ َْ ُ ْ َ ﱠ
�ي ِإ�� اﻟﻌﺎ ِﺻ َﻤ ِﺔ
ِ ِ�� أﻳﺎ ِم اﻟﻌﻄﻠ ِﺔ أذهﺐ ﻣﻊ ﻋﺎ ِﺋﻠ
ُ
َْ َُ ُ ﱠ
َ� ْﺴﺄﻟ ُﮫ ﻃﻼ ُب اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ ِ�� � ِ ّﻞ َﻋ َﻤ ٍﻞ
َ ْ
َ َُ ْ َ ُ ﱠ
ً
َ اﻟﻨﺎ
�ﻳﺠﻤﻊ ا
س َﺟ ِﻤﻴﻌﺎ ِ�� َﻳ ْﻮ ِم اﻟ ِﻘﻴﺎ َﻣ ِﺔ
Halit ana babasının ölümünden sonra ne yaptı?
Ahmet Cuma namazını şehrin mescidinde eda etti.
Tatil günlerinde ailemle başkente giderim.
Okulun öğrencileri her işte ona sorarlar.
Allah bütün insanları kıyamet gününde toplar.
3.2. İsim ve Fiil Cümlesinde Sıfat Tamlaması
En az bir isim ve bir sıfattan meydana gelen tamlamadır. Arapçada sıfat tamlaması yapılırken önce isim sonra
onu niteleyen sıfat gelir. Özelliği belirtilen isme mevsuf; özelliğe de sıfat, denilir. Sıfat tamlaması isim cümlesinin
16
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 10. Sınıf Arapça Dilbilgisi
bir ögesi olabilir. Mübteda veya haber olan sıfat tamlamalarının harekesi zammedir. Haber olan sıfat tamlamasının
önüne harfi cer-zarf gelirse veya başka bir ismin muzafun ileyhi olursa harekesi kesra olur.
Sıfat (Na’t)
Mevsuf (Men’ut)
ٌ
َﺟ ِﻤﻴﻠﺔ
ْ
ِﺑن ٌﺖ
Güzel
bir kız
َْ
��ُ اﻟﻜ ِﺒ
َ َْ
اﻟ َﻮﻟ ُﺪ
Büyük
çocuk
Konuyla İlgili Cümle Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ َأ َﻧﺎ ﺗ ْﻠﻤﻴ ٌﺬ
ﺪﻳ ٌﺪ
ﺟ
ِ ِ
ِ
َْ ُ
َْ
َﺑ ْيﺘ َﻚ اﻟﻜ ِﺒ ُ�� ِ�� اﳌ ِﺪ َﻳﻨ ِﺔ
َ ُ ﱠ
ُ
ا�جﺎ ِﺋ َﺰة ِﻟﻠﻄ ِﺎﻟ ِﺐ ا� ْج َ� ِ� ِﺪ
َ
َْ
َﱠ
ُﻣ َﺤ ﱠﻤ ٌﺪ ﻃﺎ ِﻟ ٌﺐ ِ�� اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ اﻟﺜﺎﻧ ِﻮ ﱠ� ِﺔ
َ َْ
َ ْ َْ ْ َ
اﻟ َﻮﻟ ُﺪ ِ�� َﺣ ِﺪﻳﻘ ِﺔ اﳌن ِ� ِل اﻟﻜ ِﺒ َ�� ِة
ٌ َ ْ ُ ٌَ َْ ُ ٌَ ْ ُ َ َ
ﺼﺔ
ﺎﻃﻤﺔ ِﺗﻠ ِﻤﻴﺬة ﻣﺠ� ِ�ﺪة ﻣﺨ ِﻠ
ِ ﻓ
َ ْ ُْ ُ َْ ُ ُ ُ ﱠ
اﻟﺼ ِﻐ َ��ة ِ�� اﳌ ُﺪ ِن اﻟﻜ ِﺒ َ�� ِة
اﻟﺒﻴﻮت
َ
َ
ْ
ِ�� اﻟ ُﻘ ْﺮ ِآن آﻳﺎ ٌت َﺑ ِّيﻨﺎ ٌت
َ َ َ َ ْ
ِ�� ا� َح ِﺪﻳﻘ ِﺔ َﺑﻨﺎ ٌت ﻛ ِﺒ��ا ٌت
َ ََ ﱠ
ُ َ
ﺗ ْﻨﻈ ُﺮ ِﻣ ْﻨ ُﮫ َﻋ ْﻴﻨﺎ ِن َﺑﺮاﻗﺘﺎ ِن
َ
َْْ
ْ َ َ
َ
أﺧﺬ ُت ِﻣ َﻦ اﳌﻜ َﺘ َﺒ ِﺔ ِﻛﺘﺎ َﺑ ْ� ِن َﺟ ِﺪﻳﺪ ْﻳ ِﻦ
َ ََ ﱠ َ ُ ﱠ
َ
اﻟﺘﻼ ِﻣﻴﺬ اﻟﻨﺎ ِج ُحﻮن
ﺣﻀﺮ
َ
ْ ُ َ َ ْ ُْ ُ َ ّْ
َ
اﻻ ْﻣ ِﺘﺤﺎ ِن
ِ ��ِ ﻧ َج َح ِﺖ اﻟ ِﺘﻠ ِﻤﻴﺬات ا�ج� ِ�ﺪات
َْ
ً
ً َ ً ََ
إﺷ� َ�ْﻳ ُﺖ ﻗﻠﻤﺎ ﻃ ِﻮ�ﻼ َﺟ ِﻤﻴﻼ
ﱠ
َﱠ
َ ُ
�ﻠ ْﻤ ُﺖ اﻟﻄ ِﺎﻟ َﺐ ا� ْج َ� ِ�ﺪ
Ben yeni bir öğrenciyim.
Büyük evin şehirdedir.
Ödül çalışkan öğrencinindir.
Muhammed lisede öğrencidir.
Çocuk evin büyük bahçesindedir.
Fatıma çalışkan ve ihlaslı bir öğrencidir.
Küçük evler büyük şehirlerdedir.
Kur’an’da açık deliller vardır.
Bahçede büyük kızlar var.
Ondan iki parlak göz bakıyor.
Kütüphaneden iki yeni kitap aldım.
Başarılı öğrenciler geldi.
Çalışkan öğrenciler imtihanda başarılı oldu.
Uzun güzel bir kalem satın aldım.
Çalışkan öğrenciyle konuştum.
17
Adnan Hoyladı
ْ
ً َ
َ َ ��َ َأ ْﺳ َﺘﻤ ُﻊ إ
ﺎت اﻟ َﻌ َﺮِ� ﱠﻴ ِﺔ ﻟ ْﻴﻼ
ِ اﻹذاﻋ
ِ ِ ِ
َ ُ ُ َ ْ ََْ َ ُُْ َ ﱠ
اﻟﺼ ْﻌ َﺒﺔ
أ ِر�ﺪ أن أﻓهﻢ اﻟﻜﺘﺐ
َ
ْ َ ﱡ
َ
ﱠ َ ﱠ
ُ
اﻟﺴﻨ ِﺔ اﻟﺘ ْﺤ ِﻀ ِ��ﱠﻳ ِﺔ
��ِ ﻧ َﺘ َﻤ ﱠﻨﺎ ْأن ﻧ ْﺘ ِﻘ َﻦ اﻟﻐﺔ اﻟ َﻌ َﺮِ� ﱠﻴﺔ
Geceleyin Arap radyolarını dinliyorum.
Zor kitapları anlamak istiyorum.
Gelecek yıl Arapçayı sağlamlaştırmayı umuyoruz.
َُ
َ
َ
4. İşaret Zamirleri ( َھﺆﻻ ِء- َھﺎﺗ ِﺎن- ) َھﺬ ِان
4.1. Yakın İçin Kullanılan Zamirler
Yakındaki isimlere işaret etmek kullanılır. Bu amaçla kullanıldığında işaret zamirinden sonra gelen isim
marife olur. İşaret zamirinden sonra gelen kelimeye muşârun ileyh (işaret edilen) denir. Bu isim müzekker ve
müennes olması açısından işaret zamiriyle uyumlu olmak zorundadır.
Adam
Bu
ُ ﱠاﻟ
ﺮﺟ ُﻞ
َ
هﺬا
Muşârun İleyh
İsmi İşaret (İşaret İsmi)
Marife İsim
Marife
Örnekler: Tekil ve Çoğulu
Çoğul (Ortak)
Müennes
Müzekker
َ ُ
َهﺆﻻ ِء
َھ ِﺬ ِﻩ
َ
َھﺬا
Bunlar
Bu
Bu
ُ اﻟﺮ َﺟ
ّ َ َُ
ﺎل
ِ هﺆﻻ ِء
ْ ْ
هﺬ ِﻩ اﻟ ِﺒن ُﺖ
ِ
َ
ُ هﺬا ﱠاﻟ
ﺮﺟ ُﻞ
Bu adamlar
Bu kız
Bu adam
Örnekler: Tesniyesi
Müennes
Müzekker
َ
َهﺎﺗ ِﺎن
ََ
هﺎﺗ ْ� ِن
َ
َهﺬ ِان
َ
َهﺬ ْﻳ ِﻦ
Bu ikisi
Bu ikisi
ْ ْ َ
َهﺎﺗﺎ ِن اﻟ ِﺒن َﺘ ِﺎن
َ َ ْ َ
َهﺬ ِان اﻟ َﻮﻟﺪا ِن
18
Ref (Zamme) Hali
Nasp (Fetha) ve Cer (Kesra) Hali
Ref (Zamme) Hali
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 10. Sınıf Arapça Dilbilgisi
Bu iki kız
Bu iki çocuk
ْ ْ َ
َهﺎﺗ ْ� ِن اﻟ ِﺒن َﺘ ْ� ِن
َ ْ َ
َهﺬ ْﻳ ِﻦ اﻟ َﻮﻟ َﺪ ْﻳ ِﻦ
Bu iki kız
Bu iki çocuk
Nasp (Fetha) ve Cer (Kesra) Hali
Ref hali kelimenin harekesinin zamme (ötre) olduğu durumlar demektir. Bir kelime cümle içinde mübteda
(özne), haber (yüklem) ve fail (özne) olduğunda harekesi zamme olur.
Nasp hali kelimenin harekesinin fetha (üstün) olduğu durumlar demektir. Bir kelime cümle içinde meful
َ
(nesne) olduğunda harekesi fetha olur. Tesniyelerde kelimenin sonuna ْﻳ ِﻦcemilerde ise müzekkere ﻳﻦveya
müenneslere ات
ِ eklenerek nasb edilir.
Cer hali kelimenin harekesinin kesra (esre) olduğu durumlar demektir. Bir kelime cümle içinde başına harfi
cer gelirse, muzafun ileyh olarak gelirse veya bir zarftan sonra gelirse harekesi kesra olur. Tesniyelerde kelimenin
َ
sonuna ْﻳ ِﻦcemilerde ise müzekkere ﻳﻦveya müenneslere ات
ِ eklenerek cer edilir.
Her cansız çoğul tek bir müennes hükmünde olduğundan insana işaret olmadığı takdirde cemi yerine
müfred müennes işareti kullanılır.
Türkçesi
Arapçası
Türkçesi
Arapçası
Türkçesi
Arapçası
Bu kitaplar
ُْ
َه ِﺬ ِﻩ اﻟﻜ ُﺘ ُﺐ
Şu kitaplar
ُْ ْ
ِﺗﻠ َﻚ اﻟﻜ ُﺘ ُﺐ
Bu kalemler
َ َْ
َه ِﺬ ِﻩ اﻷﻗﻼ ُم
İşaret isimlerine harf-i cer birleştiğinde harf-i cer işâret isimli kelimenin önünde yazılır.
Türkçesi
Arapçası
Bu kitapta
َ ْ َ
ِ�� َهﺬا اﻟ ِﻜﺘﺎ ِب
Bir yeri göstermek için (burası, burada) manasına kullanılan işaret sıfatı ُه َﻨﺎdır.
Türkçesi
Arapçası
Burası evimizdir.
ُ
ُه َﻨﺎ َﺑ ْﻴت َﻨﺎ
َ ُ)ه َﻨorası, orada. Daha uzak bir yeri
Uzak bir yeri göstermek için ise ُه َﻨﺎsıfatının sonuna َكtakısı gelir. (ﺎك
göstermek için ( ُ)ه َﻨ ِﺎﻟ َﻚkullanılır.
Türkçesi
Arapçası
ُ
َ ُه َﻨ
ﺎك َﻣ ْﺪ َر َﺳت َﻨﺎ
َ
َرأ ْﻳ ُﺘ ُﮫ ُه َﻨ ِﺎﻟ َﻚ
Orası okulumuzdur.
Onu taa orada gördüm.
19
Adnan Hoyladı
Not: İşaret isimlerinden müfred ve cemilerin harekesi mebnidir. Yani cümle içindeki hali ne olursa olsun bu
kelimelerin sonunda bir değişiklik olmaz.
Örnekler: Müfret
Türkçesi
Bu çocuk geldi.
Bu kız geldi.
Bu çocuğu gördüm.
Bu kızı gördüm.
Bu çocuğa selâm verdim.
Bu kız çocuğuna selâm verdim.
Arapçası
َ ْ َ
َﺟ َﺎء َهﺬا اﻟ َﻮﻟ ُﺪ
ْ ْ
َﺟ َﺎء ْت َه ِﺬ ِﻩ اﻟ ِﺒن ُﺖ
َ
َ ْ َ
َرأ ْﻳ ُﺖ َهﺬا اﻟ َﻮﻟ َﺪ
َ
ْ ْ
َرأ ْﻳ ُﺖ َه ِﺬ ِﻩ اﻟ ِﺒن َﺖ
َ ْ َ َ
ﱠ
َﺳﻠ ْﻤ ُﺖ َﻋ�� َهﺬا اﻟ َﻮﻟ ِﺪ
ََ ُ َ ﱠ
ْ ْ
هﺬ ِﻩ اﻟ ِﺒن ِﺖ
ِ ��ﺳﻠ ْﻤﺖ ﻋ
Ref müfret müzekker
Ref müfret müennes
Nasp müfret müzekker
Nasp müfret müennes
Cer müfret müzekker
Cer müfret müennes
Örnekler: Tesniye
Türkçesi
Bu iki çocuk geldi
Bu iki kız geldi.
Bu iki çocuğu gördüm.
Bu iki kızı gördüm.
Paraları bu iki çocuktan aldım.
Paraları bu iki kızdan aldım.
Arapçası
َ َ ْ َ
َﺟ َﺎء َهﺬ ِان اﻟ َﻮﻟﺪا ِن
ْ ْ َ
َﺟ َﺎء ْت َهﺎﺗﺎ ِن اﻟ ِﺒن َﺘ ِﺎن
َ
َ ْ َ
َرأ ْﻳ ُﺖ َهﺬ ْﻳ ِﻦ اﻟ َﻮﻟ َﺪ ْﻳ ِﻦ
َ
ْ ْ َ
َرأ ْﻳ ُﺖ َهﺎﺗ ْ� ِن اﻟ ِﺒن َﺘ ْ� ِن
ََ َْ َ ْ َ ُُْ ُ ْ َ َ
اﻟﻮﻟ َﺪ ْﻳ ِﻦ
أﺧﺬت اﻟﻔﻠﻮس ِﻣﻦ هﺬﻳ ِﻦ
ْ ْ َ
َ َأ َﺧ ْﺬ ُت ْاﻟ ُﻔ ُﻠ
ﻮس ِﻣ ْﻦ َهﺎﺗ ْ� ِن اﻟ ِﺒن َﺘ ْ� ِن
Ref tesniye müzekker
Ref tesniye müennes
Nasp tesniye müzekker
Nasp tesniye müennes
Cer tesniye müzekker
Cer tesniye müennes
Örnekler: Cemi
Türkçesi
Bu Müslümanlar geldi.
Bu kızlar geldi.
Bu Müslümanları gördüm.
Bu kızları gördüm.
Arapçası
ُْ َ � َ َ َ
اﳌ ْﺴ ِﻠ ُﻤﻮ َن
ﺟﺎء هﻮﻻ ِء
ُ َﺟ َﺎء ْت َه �ﻮ َﻻء ْاﻟ َﺒ َﻨ
ﺎت
ِ
َ
ُْ َ
َرأ ْﻳ ُﺖ َه �ﻮﻻ ِء اﳌ ْﺴ ِﻠ ِﻤ َ�ن
َ ْ َ َ ُ َْ
ﺎت
ِ َرأﻳﺖ ه �ﻮﻻ ِء اﻟ َﺒﻨ
20
Ref müfret müzekker
Ref müfret müennes
Nasp müfret müzekker
Nasp müfret müennes
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 10. Sınıf Arapça Dilbilgisi
Bu Müslümanlara selâm verdim.
Bu kız çocuklarına selâm verdim.
َ
ﱠ
ُْ َ
َﺳﻠ ْﻤ ُﺖ َﻋ�� َه �ﻮﻻ ِء اﳌ ْﺴ ِﻠ ِﻤ َ�ن
َ ْ َ َ ََ ُ َ ﱠ
ﺎت
ِ ﺳﻠ ْﻤﺖ ﻋ�� ه �ﻮﻻ ِء اﻟ َﺒﻨ
Cer müfret müzekker
Cer müfret müennes
4.2. Uzak İçin Kullanılan Zamirler
Uzaktaki isimlere işaret etmek kullanılır. Yakın için kullanılanlarla aynı kurallara tabidir.
Örnekler: Tekil ve Çoğulu
Çoğul (Ortak)
Müennes
Müzekker
َ ُ
اوﻟ ِﺌ َﻚ
ْ
ِﺗﻠ َﻚ
َ َ َ
ذ ِﻟ َﻚ- اك
ذ
Şunlar
Şu
Şu
ُ اﻟﺮ َﺟ
ّ َ َ ُ
ﺎل
ِ اوﻟ ِﺌﻚ
ْ ْ ْ
ِﺗﻠ َﻚ اﻟ ِﺒن ُﺖ
ُ َذﻟ َﻚ ﱠاﻟ
ﺮﺟ ُﻞ
ِ
Şu adamlar
Şu kız
Şu adam
َ ُ
اوﻟ ِﺌ َﻚkelimesindeki vâv yazıldığı halde okunmaz. İşaret isimlerinden yalnızca tesniye halleri murabdır, yani
merfû ve mansûb ya da mecrûr oluşuna göre değişir. Diğerleri ise mebnidir. İşaret isimleri normal olarak isimlerden
önce gelirler. Sayı yönünden ve müzekkerlik müenneslik bakımından önüne geldiği kelimelerle tam bir uyum
halindedirler.
Örnekler: Tesniyesi
Müennes
Müzekker
َ
ﺗﺎ ِﻧ َﻚ
َ
ﺗ ْي ِﻨ َﻚ
َ
ذا ِﻧ َﻚ
َ
ذ ْﻳ ِﻨ َﻚ
Şu ikisi
Şu ikisi
ْ ْ
َ
ﺗﺎ ِﻧ َﻚ اﻟ ِﺒن َﺘ ِﺎن
َ َ ْ
َ
ذا ِﻧ َﻚ اﻟ َﻮﻟﺪا ِن
Şu iki kız
Şu iki çocuk
ْ ْ
َ
ﺗ ْي ِﻨ َﻚ اﻟ ِﺒن َﺘ ْ� ِن
َ ْ
َ
ذ ْﻳ ِﻨ َﻚ اﻟ َﻮﻟ َﺪ ْﻳ ِﻦ
Şu iki kız
Şu iki çocuk
Örnekler: Müfret
Türkçesi
Arapçası
21
Ref (Zamme) Hali
Nasp (Fetha) ve Cer (Kesra) Hali
Ref (Zamme) Hali
Nasp (Fetha) ve Cer (Kesra) Hali
Adnan Hoyladı
Şu çocuk geldi.
Şu kız geldi.
Şu çocuğu gördüm.
Şu kızı gördüm.
Şu çocuğa selâm verdim.
Şu kız çocuğuna selâm verdim.
َ ْ َ
َﺟ َﺎء ذ ِﻟ َﻚ اﻟ َﻮﻟ ُﺪ
ْ ْ ْ
َﺟ َﺎء ْت ِﺗﻠ َﻚ اﻟ ِﺒن ُﺖ
َ ْ َ َ
َرأ ْﻳ ُﺖ ذ ِﻟ َﻚ اﻟ َﻮﻟ َﺪ
ْ ْ ْ َ
َرأ ْﻳ ُﺖ ِﺗﻠ َﻚ اﻟ ِﺒن َﺖ
َ ْ َ َ ََ ُ ْ َ ﱠ
اك اﻟ َﻮﻟ ِﺪ
ﺳﻠﻤﺖ ﻋ�� ذ
ﱠ
ْ ْ ْ َ
َﺳﻠ ْﻤ ُﺖ َﻋ�� ِﺗﻠ َﻚ اﻟ ِﺒن ِﺖ
Ref müfret müzekker
Ref müfret müennes
Nasp müfret müzekker
Nasp müfret müennes
Cer müfret müzekker
Cer müfret müennes
Örnekler: Tesniye
Türkçesi
Şu iki çocuk geldi
Şu iki kız geldi.
Şu iki çocuğu gördüm.
Şu iki kızı gördüm.
Paraları şu iki çocuktan aldım.
Paraları bu iki kızdan aldım.
Arapçası
َ َ ْ
َ
َﺟ َﺎء ذا ِﻧ َﻚ اﻟ َﻮﻟﺪا ِن
ْ ْ
َ
َﺟ َﺎء ْت ﺗﺎ ِﻧ َﻚ اﻟ ِﺒن َﺘ ِﺎن
َ ْ
َ َ
َرأ ْﻳ ُﺖ ذ ْﻳ ِﻨ َﻚ اﻟ َﻮﻟ َﺪ ْﻳ ِﻦ
ْ ْ
َ َ
َرأ ْﻳ ُﺖ ﺗ ْي ِﻨ َﻚ اﻟ ِﺒن َﺘ ْ� ِن
ََ َ َْ ْ َ ُُْ ُ ْ َ َ
اﻟﻮﻟ َﺪ ْﻳ ِﻦ
أﺧﺬت اﻟﻔﻠﻮس ِﻣﻦ ذﻳ ِﻨﻚ
ْ ْ
َ
َ َأ َﺧ ْﺬ ُت ْاﻟ ُﻔ ُﻠ
ﻮس ِﻣ ْﻦ ﺗ ْي ِﻨ َﻚ اﻟ ِﺒن َﺘ ْ� ِن
Ref tesniye müzekker
Ref tesniye müennes
Nasp tesniye müzekker
Nasp tesniye müennes
Cer tesniye müzekker
Cer tesniye müennes
Örnekler: Cemi
Türkçesi
Şu Müslümanlar geldi.
Şu kızlar geldi.
Şu Müslümanları gördüm.
Şu kızları gördüm.
Şu Müslümanlara selâm verdim.
Şu kız çocuklarına selâm verdim.
Arapçası
ُْ َ َ ُ َ َ
اﳌ ْﺴ ِﻠ ُﻤﻮ َن
ﺟﺎء اوﻟ ِﺌﻚ
ُ َﺟ َﺎء ْت ٔ ُا َوﻟﺌ َﻚ ْاﻟ َﺒ َﻨ
ﺎت
ِ
ُْ َ ُ َ
َرأ ْﻳ ُﺖ اوﻟ ِﺌ َﻚ اﳌ ْﺴ ِﻠ ِﻤ َ�ن
َ ْ َ َ ُ ُ َْ
ﺎت
ِ َرأﻳﺖ اوﻟ ِﺌﻚ اﻟ َﺒﻨ
ﱠ
ُْ َ ُ َ
َﺳﻠ ْﻤ ُﺖ َﻋ�� اوﻟ ِﺌ َﻚ اﳌ ْﺴ ِﻠ ِﻤ َ�ن
َ ْ َ َ ُ ََ ُ َ ﱠ
ﺎت
ِ ﺳﻠ ْﻤﺖ ﻋ�� اوﻟ ِﺌﻚ اﻟ َﺒﻨ
22
Ref müfret müzekker
Ref müfret müennes
Nasp müfret müzekker
Nasp müfret müennes
Cer müfret müzekker
Cer müfret müennes
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 10. Sınıf Arapça Dilbilgisi
َُْ
َ َُْ
َ َُْ
5. Kişi Zamirleri ( أﻧ� ﱠن- ُھ ﱠﻦ- ﻧ ْﺤ ُﻦ- أﻧﺘ ْﻢ- ُھ ْﻢ- ﻧ ْﺤ ُﻦ- أﻧﺘ َﻤﺎ- ) ُھ َﻤﺎ
Munfasıl Zamir: Hiçbir kelimeye bitişmeden ayrı bir kelime olarak yazılan zamirlerdir. Bu zamirler kendi
arasında ikiye ayrılırlar: 1- Merfu munfasıl zamir. 2- Mensub munfasıl zamir.
Merfu Munfasıl Zamir: Zamirlerin sonu aslında cümledeki yerlerine göre değişmez. Yani mebni
kelimelerdir. Bu zamirler fiil cümlesinde fail, isim cümlesinde mübteda veya fasıl zamiri olarak kullanılırlar.
(Harekesinin zamme olması gereken her durumda bu zamirler kullanılırlar.) Başka bir kelimeye bitişmezler. Fiil
cümlesinde çekimli fiilden sonra gelirler.
Müennes
Türkçesi
ََ
أﻧﺎ
َْ
أﻧ ِﺖ
�َ �ِ
َ
ﻧ ْﺤ ُﻦ
َُْ
أﻧ� ﱠن
ُه ﱠﻦ
Müzekker
ََ
أﻧﺎ
َْ
أﻧ َﺖ
Ben
Sen
ُه َﻮ
َ
ﻧ ْﺤ ُﻦ
O
Biz
َْ
أﻧ ُﺘ ْﻢ
ُه ْﻢ
Siz
Onlar
ُه َﻤﺎ
َْ
أﻧ ُﺘ َﻤﺎ
Siz ikiniz
َ
ﻧ ْﺤ ُﻦ
Biz ikimiz
ُه َﻤﺎ
َْ
أﻧ ُﺘ َﻤﺎ
َ
ﻧ ْﺤ ُﻦ
O ikisi
Merfu munfasıl zamir çekim tablosu
( َﺟ ْﻤ ٌﻊÇoğul)
ُه ْﻢ
ٌ َْ
( ﺗﺜ ِن َﻴﺔİkil)
ُه َﻤﺎ
ْ
( ُﻣﻔ َﺮ ٌدTekil)
ُه َﻮ
َ َﱠ
( ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ﻏﺎ ِﺋ ٌﺐMüzekker)
Onlar
O ikisi
O
Türkçesi
ُه ﱠﻦ
َْ
أﻧ ُﺘ ْﻢ
ُه َﻤﺎ
َْ
أﻧ ُﺘ َﻤﺎ
�َ �ِ
َْ
أﻧ َﺖ
ٌ َ ٌ َ
( ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ﻏﺎ ِﺋ َﺒﺔMüennes)
َ َ
َﱠ
( ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ُﻣﺨﺎﻃ ٌﺐMüzekker)
Sizler
Siz ikiniz
Sen
Türkçesi
َْ
أﻧ ُﺘ َﻤﺎ
َْ
أﻧ ِﺖ
23
ٌ َ َ ٌ َ
( ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ُﻣﺨﺎﻃ َﺒﺔMüennes)
Uzaktakiler
Yakındakiler
َُْ
أﻧ� ﱠن
Açıklama
َ
ﻧ ْﺤ ُﻦ
َ
ﻧ ْﺤ ُﻦ
ََ
أﻧﺎ
َّ
َْ
( ُ)ﻣﺸ� َ� ٌك( ُﻣ َﺘ� ِﻠ ٌﻢOrtak)
Bizler
Biz ikimiz
Ben
Türkçesi
Kendisi
Adnan Hoyladı
Mansub Munfasıl Zamirler: Cümlede daha çok meful olarak kullanılır. Mefuller nasb durumunda
olduğundan bu zamirlere mensub munfasıl zamirler denir. Mensub munfasıl zamirleri şu tabloda toplu olarak
gösterebiliriz.
( َﺟ ْﻤ ٌﻊÇoğul)
ِإ ﱠﻳ ُﺎه ْﻢ
ٌ َْ
( ﺗﺜ ِن َﻴﺔİkil)
ِإ ﱠﻳ ُﺎه َﻤﺎ
ْ
( ُﻣﻔ َﺮ ٌدTekil)
ِإ ﱠﻳ ُﺎﻩ
َ َﱠ
( ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ﻏﺎ ِﺋ ٌﺐMüzekker)
Onlara, onları
O ikisine, o ikisini
Ona, onu
Türkçesi
ِإ ﱠﻳ ُﺎه ﱠﻦ
ُ
ِإ ﱠﻳﺎﻛ ْﻢ
ِإ ﱠﻳ ُﺎه َﻤﺎ
ُ
ِإ ﱠﻳﺎﻛ َﻤﺎ
ِإ ﱠﻳ َﺎهﺎ
َ إ ﱠﻳ
ﺎك
ِ
ٌ َ ٌ َ
( ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ﻏﺎ ِﺋ َﺒﺔMüennes)
َ َ
َﱠ
( ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ُﻣﺨﺎﻃ ٌﺐMüzekker)
Size, sizi
Siz ikinize, siz ikinizi
Sana, seni
Türkçesi
ُ
ِإ ﱠﻳﺎﻛ ﱠﻦ
َ
ِإ ﱠﻳﺎﻧﺎ
ُ
ِإ ﱠﻳﺎﻛ َﻤﺎ
َ
ِإ ﱠﻳﺎﻧﺎ
ﱠ
ﺎك
ِ ِإﻳ
َ إ ﱠﻳ
ﺎى
ِ
ٌ َ َ ٌ َ
( ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ُﻣﺨﺎﻃ َﺒﺔMüennes)
َّ
َْ
( ُ)ﻣﺸ� َ� ٌك( ُﻣ َﺘ� ِﻠ ٌﻢOrtak)
Bize, bizi
Biz ikimize, biz
ikimizi
Bana, beni
Türkçesi
Örnekler: Merfu munfasıl zamirler
Türkçesi
Arapçası
َْ ٌ َ َ ُ
ﺾ ِ�� اﳌ ْن ِ� ِل
�هﻮ ﻣ ِﺮ
َ ََ َ ً ََ
َ
ِ� َ� ﻛ َﺘ َب ْﺖ ِرﺳﺎﻟﺔ ِإ�� ﺧﺎﻟ ِ��ﺎ
ٌ َه ْﻞ َأ ْﻧ َﺖ ُﻣ َﺪ ّر
س؟
ِ
ٌ
َْ
َه ْﻞ أﻧ ِﺖ ُﻣ َﺪ ّ ِر َﺳﺔ؟
َ ُ َْ َ َ َ
ّ ﺳﺎ َﻟ ًﺔ إ َ�� َﺟ
ﺪي
أﻧﺎ ﻛﺘبﺖ ِر.
ِ
ِ
َ ﱠ
ُ َﻧ ْﺤ ُﻦ َﻧ ْﺪ ُر
س ِ�� اﻟﺜﺎﻧ ِﻮ ﱠ� ِﺔ
ْ
َ
ُه َﻤﺎ َد َر َﺳﺎ اﻟ َﻌ َﺮِ� ﱠﻴﺔ
O evde hastadır.
O, teyzesine bir mektup yazdı.
Sen öğretmen misin?
Sen öğretmen misin?
Ben dedeme bir mektup yazdım.
Biz lisede okuyoruz.
O ikisi Arapça okudular
24
Kendisi
Yakındakiler
Uzaktakiler
Açıklama
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 10. Sınıf Arapça Dilbilgisi
َ َْ
أﻧ ُﺘ َﻤﺎ ذ َه ْﺒ ُﺘ َﻤﺎ
ََ َ ْ
َ
ﻧ ْﺤ ُﻦ َر ِﻛ ْﺒ َﻨﺎ ا�حﺎ ِﻓﻠﺔ
Siz ikiniz gittiniz.
Biz (ikimiz) otobüse bindik.
Örnekler: Merfu munfasıl zamirler
Türkçesi
Arapçası
َأﻧﺎ َ َرأ ْﻳ ُﺘ َﻚ َو ﱠإﻳ ُﺎﻩ �� ﱡ
اﻟﺴﻮ ِق
ِ
َ َ َْ َ ُ َ َ َ ﱠ
ﻇ ﱠﻨ ِﺖ اﳌ ْﺮأة ﻋﺎ ِئﺸﺔ ِإﻳﺎهﺎ
َ ً ﱠ
َﻇ ﱠﻦ ﱠ
اﻟﺮ ُﺟ ُﻞ ﺧﺎ ِﻟﺪا ِإﻳﺎ َك
َ ً ﱠ
َﻇ ﱠﻦ ﱠ
اﻟﺮ ُﺟ ُﻞ ﺧﺎ ِﻟ َﺪة ِإﻳﺎ ِك
ُْ َُ ﱠ
َﻣ َﺪ َح اﻷ ْﺳﺘﺎذ ِإﻳﺎ َى
َْ ُ َ ُ ﱠ
َﻣ َﺪ َح اﻷ ْﺳﺘﺎذ ِإﻳﺎﻧﺎ
ُ ََ ْ َ
ْ َ ُ
َو َﺟ ْﺪﻧﺎ ِاﺧﻮاﻧﻜ ْﻢ َو ﱠإﻳﺎﻛ ْﻢ أﻏ ِﻨ َﻴ َﺎء
ً َ ُ ْ ََ
ُ �� ﺪا َو إ ﱠﻳﺎ ُﻛ ﱠﻦ
اﻟﺴﻮ ِق
ِ
ِ رأﻳﺖ ﺧﺎ ِﻟ
َأﻧﺎ َ َرأ ْﻳ ُﺘ َﻚ َو ﱠإﻳ ُﺎه َﻤﺎ �� ﱡ
اﻟﺴﻮ ِق
ِ
َْ ُ َ ُ ﱠ
َﻣ َﺪ َح اﻷ ْﺳﺘﺎذ ِإﻳﺎﻧﺎ
Ben seni ve onu çarşıda gördüm.
Kadın Aişe’yi o sandı.
Adam Halit’i sen zannetti.
Adam Halide’yi sen zannetti.
Hoca yalnız beni methetti.
Hoca yalnız bizi methetti.
Kardeşlerinizi ve sizi zengin bulduk.
Halit’i ve sizi çarşıda gördüm.
Ben seni ve o ikisini çarşıda gördüm.
Hoca yalnız biz (ikimiz)i methetti.
Not: Mef’ûl munfasıl zamirler başa geldikleri takdirde vurguyu kuvvetlendirmek amacıyla “yalnız, ancak
sana, ancak ona..” manası verirler.
Örnek:
Türkçesi
Arapçası
Yalnızca sana ibadet ettim ey Rabbim!
ُ ُ
ُ
6. İyelik Zamirleri ( ﻛ ﱠﻦ- ﻛ ْﻢ- ُھ ﱠﻦ- ُھ ْﻢ- ﻛ َﻤﺎ- ) ُھ َﻤﺎ
َ
ﱠ
ِإﻳﺎ َك َﻋ َﺒ ْﺪ ُت ﻳﺎ َرِّ�ﻲ
Bu zamirler fiil cümlesinde meful olarak kullanılırlar. Ayrıca aitlik (iyelik) zamiri olarak cümlelerde herhangi
bir öge olarak kullanılırlar.
Müennes
Türkçesi
Müzekker
ي
Beni, bana, benim
ي
25
Adnan Hoyladı
ِـﻚ
َـهﺎ
َـﻚ
ُـﮫ
Seni, sena, senin
Onu, ona, onun
َـﻨﺎ
ُ
ـﻜ ﱠﻦ
ُـه ﱠﻦ
َـﻨﺎ
ُ
ـﻜ ْﻢ
ُـه ْﻢ
Bizi, bize, bizim
Sizi, size, sizin
Onları, onlara, onların
ُـه َﻤﺎ
ُ
ـﻜ َﻤﺎ
َـﻨﺎ
ُـه َﻤﺎ
ُ
ـﻜ َﻤﺎ
َـﻨﺎ
O ikisini, o ikisine, o ikisinin
Siz ikinizi, siz ikinize, siz ikinizin
Biz(ikimiz)i, biz(ikimiz)e, biz(ikimiz)in
İsimlerin sonuna birleşen zamirler, isim tamlaması [muzâf (tamlanan)-muzâfun ileyh (tamlayan)] şeklinde
o ismin kime ait olduğunu bildirir. Sonuna zamir alan kelime ise artık harf-i tarif almaz. Çünkü zaten belirli hale
gelmiştir.
Örnek:
ََ
ﻗﻠ ُﻤ َﻚ
Muzafun İleyh
Muzaf
Senin
kalemin
İsimlerin sonuna eklenen birleşik zamirlerin tablo halinde gösterimi
( َﺟ ْﻤ ٌﻊÇoğul)
ََ
ﻗﻠ ُﻤ ُه ْﻢ
ٌ َْ
( ﺗﺜ ِن َﻴﺔİkil)
َ ََ
ﻗﻠ ُﻤ ُهﻤﺎ
ْ
( ُﻣﻔ َﺮ ٌدTekil)
ََ
ﻗﻠ ُﻤ ُﮫ
َ َﱠ
( ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ﻏﺎ ِﺋ ٌﺐMüzekker)
Onların kalemi
O ikisinin kalemi
Onun kalemi
Türkçesi
ََ
ﻗﻠ ُﻤ ُه ﱠﻦ
ُ ََ
ﻗﻠ ُﻤﻜ ْﻢ
ََ
ﻗﻠ ُﻤ ُه َﻤﺎ
ُ ََ
ﻗﻠ ُﻤﻜ َﻤﺎ
ََ
ﻗﻠ ُﻤ َهﺎ
ََ
ﻗﻠ ُﻤ َﻚ
ٌ َ ٌ َ
( ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ﻏﺎ ِﺋ َﺒﺔMüennes)
َ َ
َﱠ
( ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ُﻣﺨﺎﻃ ٌﺐMüzekker)
İkinizin kalemi
Senin kalemin
Türkçesi
ُ ََ
ﻗﻠ ُﻤﻜ َﻤﺎ
َ ََ
ﻗﻠ ُﻤﻨﺎ
ََ
ﻗﻠ ُﻤ ِﻚ
ََ
ﻗﻠ ِ�ي
ٌ َ َ ٌ َ
( ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ُﻣﺨﺎﻃ َﺒﺔMüennes)
َّ
َْ
( ُ)ﻣﺸ� َ� ٌك( ُﻣ َﺘ� ِﻠ ٌﻢOrtak)
26
Uzaktakiler
Yakındakiler
ُ ََ
ﻗﻠ ُﻤﻜ ﱠﻦ
َ ََ
ﻗﻠ ُﻤﻨﺎ
Ken
d
Sizin kaleminiz
Açıklama
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 10. Sınıf Arapça Dilbilgisi
Bizim kalemimiz
İkimizin kalemi
Benim kalemim
Türkçesi
Not: Zamirlerin harekesi değişmez fakat zamirden önceki ismin harekesi fâil mef’ûl vs. oluşuna yani
cümledeki yerine göre hareke alır. Ancak mütekellim yâ’sı ( )يbirleşen ismin son harfinin harekesi her durumda
َ arkadaşım gibi.
esre olarak harekelenir. ( َ)ﻣ ْﺪ َر َﺳ ِ�يokulum, ()ﺻ ِﺪ ِﻳﻘﻲ
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ََ ْ َ
أﺧﺬ ُت ﻗﻠ َﻤ ُﮫ
َر ْأﻳ ُﺖ ِﻛ َﺘ َﺎ� َ�ﺎ
Onun (erkek) kalemini aldım.
Onun (kadın) kitabını gördüm.
َ َ
َهﺬا ِﻛﺘﺎ ُﺑ َﻚ
َ
َ
ﻟ ِب ْﺴ ُﺖ َﻣﻼ ِ� َﺴ ِﻚ
َ َ
ﻘﻴ َﺒ ِ�ي
ِ ه ِﺬ ِﻩ ﺣ
ُ
َه ِﺬ ِﻩ َﻣ ْﺪ َر َﺳت َﻨﺎ
َ
ّ َ ًّ َ ُ ْ َ
وﺳﻠ ْﻤ ُﺖ َﻋﻠ ِﻴﮫ
رأﻳﺖ ﻋ ِﻠﻴﺎ
َ ُ
أﻗﻮ ُل ِاﻟ ْﻴ َﻚ
Bu senin kitabındır.
Elbiselerini giydim.
Bu benim çantam.
Bu bizim okulumuz.
Ali’yi gördüm ve ona selam verdim.
Sana söylüyorum.
َ َ َ
َْ
ﻀ َﺮ َوﻟ ُﺪ َك ِﻣ َﻦ اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ
ﺣ
ََ ْ َ َ َ
أﺣ َﻤ ُﺪ ﻗﻠ َﻤ ُﮫ
وﺟﺪ
Çocuğun okuldan geldi.
Ahmet kalemini buldu.
َ َ
ََ
ﻛ َﺘ َﺐ أ ْﺣ َﻤ ُﺪ َد ْر َﺳ ُﮫ ِﺑﻘﻠ ِﻤ َﻚ
َ ﱠ
َ َ َ َ
ﺿ َﻊ ِﻛﺘﺎ َﺑ ُﮫ َﻋ�� اﻟﻄﺎ ِوﻟ ِﺔ
و
َ َ َ
ﻓ َﺘ ْﺤﻨﺎ ﺑﺎ َﺑ ُﮫ
Ahmed dersini senin kaleminle yazdı.
Kitabını masaya koydu.
Kapısını açtık.
َ
ََ
َو َه َﺐ ﺧﺎ ِﻟ ٌﺪ َﺣﻴﺎﺗ ُﮫ ِﻟ ِّﻠﺪ ِﻳﻦ
ُ ْ َ َ
أﺧﺬ َن ﻛ ُﺘ َ� ُ� ﱠﻦ
Halit hayatını din için bağışladı.
Kitaplarını aldılar.
َ ََ َ َ ْ ُ ﱠ
ﻘﻲ
ِ ﺷ ِﺮ�ﺖ اﻟﺸﺎى ﻣﻊ ﺻ
ِ ﺪﻳ
َ ََ َ
ﻓ َﺘ ْﺤﻨﺎ أ ْﺑﻮا َ� ُ� ْﻢ
Arkadaşımla çay içtim.
Kapılarını açtık.
ْ
ُ ْ َ
ﻗ َﺮأ ُت ﻛ ُﺘ ِ�ي ِ�� اﻟ َﺒ ْي ِﺖ
Evde kitaplarımı okudum.
27
Adnan Hoyladı
ﱠ
َر ِﻛ ْﺒ ُﺖ َﺳﻴﺎ َرِ�ﻲ
َ ََ
َ
َ
َ َ ﱠ ﱠ
اﻟﺪرا َﺟﺔ
ﻃﻠ َﺐ أ ْﺣ َﻤ ُﺪ َو ﻋﺎ ِد ٌل ِﻣ ْﻦ وا ِﻟ ِﺪ ِهﻤﺎ
Arabama bindim.
Ahmet ve Adil babalarından bisiklet istediler
7. İsim Cümlesi (İkil - Çoğul)
7.1. İsim Cümlesinin Ögeleri
İsim cümlesinin 2 temel ögesi vardır: Mübteda ve haber. Mübteda, cümlenin öznesidir. Genellikle isim
cümlesinin başında bulunur ve ref (harekesi zamme) durumunda gelir. Haber ise cümlenin yüklemidir ve
mübtedadan sonra gelir. Haber, mübteda hakkında bilgi veren ögedir.
Türkçesi
Haber (Yüklem)
Mübteda (Özne)
ُﻣ ْﺠ َ� ِ� ٌﺪ
ُﻣ ْﺠ َ� ِ� َﺪ ِان
ُ ُﻣ ْﺨﻠ
ﺼﻮ َن
ِ
ٌ
ُﻣ ْﺠ َ� ِ� َﺪة
َ
ُﻣ ْﺠ َ� ِ� َﺪﺗ ِﺎن
ٌ ُﻣ ْﺠ َ�� َﺪ
ات
ِ
�َﻋ ِ� ﱞ
Ali çalışkandır.
İki öğrenci çalışkandır.
Müslümanlar ihlaslıdır.
Ayşe çalışkandır.
İki (kız) öğrenci çalışkandır.
(Hanım) Müslümanlar çalışkandır.
ّْ َ
ﻴﺬان
ﻤ
ﻠ
ا ِﻟﺘ
ِ
ِ
َْ
اﳌُ ْﺴ ِﻠ ُﻤﻮ َن
ُ َ
َﻋﺎﺌِﺷﺔ
َ ْ َ
ا ِّﻟﺘﻠ ِﻤﻴﺬﺗ ِﺎن
ُ َا ْﳌُ ْﺴﻠ َﻤ
ﺎت
ِ
7.2. Haberin özellikleri
Haber Türkçedeki yükleme karşılık gelmektedir. Türkçede …dır…dir ile biten kelimeler haberdir. Haberin
özelliklerini şöyle sıralayabiliriz.
1. Haber tek bir kelime olarak, (müfret, tesniye ve cemi) harf-i cerin mecruru bulunan bir isim olarak veya
zarf olarak gelebileceği gibi cümle olarak da gelebilir.
2. Haber, mübteda gibi ref durumunda gelir. Ancak harf-i cerli isim, zarf ve cümle olarak geldiğinde ref
alameti açıkça görülmez. Ref alametini açıkça göremediğimiz için, “yer itibariyle merfu” anlamında “mahallen
merfu” ifadesini kullanırız.
3. Mübteda gayr-i âkıl cem’i olduğunda, yani akıl sahibi olmayan varlıkların cemisi olduğunda haber
müfred-müennes olarak gelir.
4. Haber tek bir kelime olduğunda şu kaideler geçerlidir:
A) Mübteda önce, haber sonra gelir.
B) Mübteda marife, haber nekra olur.
28
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 10. Sınıf Arapça Dilbilgisi
C) Haber mübtedaya cinsiyet, (müzekkerlik ve müenneslik) sayı (müfret, tesniye, cemi) ve irab (her ikisinin
de harekesi zamme olur) açısından uyar.
5. Haber, harf-i cerin mecruru olan bir isim veya zarf olduğunda haber mübtedadan önce gelebilir. Bu
durumda mübteda nekra olur. Cümle Türkçeye, “Bir yerde bir kimse veya bir şey var.” şeklinde tercüme edilir.
6. Haber bir fiil cümlesi olabilir. Bu durumda mübteda mutlaka başta gelir ve marife olur. Haber
konumunda olan fiil ise cinsiyet ve sayı bakımından mübtedaya uyar.
7. Haber isim cümlesi olarak da gelebilir.
Örnekler:
Açıklama
Türkçesi
Müzekker ve tekil
Kitap faydalıdır.
Müzekker ve ikil
İki kitap faydalıdır.
Müzekker ve çoğul (akılsız)
Kitaplar faydalıdır.
Müennes ve tekil
Araba hızlıdır.
Müennes ve ikil
İki araba hızlıdır.
Müennes ve çoğul
Arabalar hızlıdır.
Müzekker ve haberi fiil cümlesi
Öğrenci sınavını geçti.
Müennes ve haberi fiil cümlesi
Öğrenci sınavını geçti.
Müzekker ve haberi isim cümlesi
Kalemin rengi güzeldir.
Müennes ve haberi isim cümlesi
Silginin rengi güzeldir.
Müzekker ve haber car-mecrur
Müdür bürosundadır.
Müennes ve haber car-mecrur
Müdire Hanım bürosundadır.
Müzekker ve haberi zarf
Kalem masanın üstündedir.
Müennes ve haberi zarf
Çanta masanın üstündedir.
29
Arapçası
ٌ ﺎب ُﻣﻔ
ُ َا ْﻟﻜ َﺘ
ﻴﺪ
ِ
ِ
َ َا ْﻟﻜ َﺘ َﺎﺑﺎن ُﻣﻔ
ﻴﺪ ِان
ِ ِ ِ
ٌ َ ُ ُ ُ ُ َْ
ﻴﺪة
اﻟﻜﺘﺐ ﻣ ِﻔ
ٌ
ُ َ ﱠ
ﻟﺴ ﱠﻴﺎ َرة ُﻣ ْﺴ ِﺮ َﻋﺔ
ا
َ َ ﱠ
ﻟﺴ ﱠﻴﺎ َرﺗ ِﺎن ُﻣ ْﺴ ِﺮ َﻋ َﺘ ِﺎن
ا
َ
ٌ
ُ َ ﻟﺴ ﱠﻴﺎ
ات ُﻣ ْﺴ ِﺮ َﻋﺔ
ا ﱠ ر
َ ْ َ َ َ ُ ّْ َ
ﺎﻧﮫ
ِ اﻟ ِﺘﻠ ِﻤﻴﺬ ﻧجح �� إﻣ ِﺘﺤ
َ ّْ َ
َ ﻴﺬ ُة َﻧ َج َح ْﺖ �� ْإﻣ ِﺘ َﺤ
ﺎ��ﺎ
اﻟ ِﺘﻠ ِﻤ
ٌ َا ْﻟ َﻘ َﻠ ُﻢ َﻟ ْﻮ ُﻧ ُﮫ َﺟ ِﻤ
ﻴﻞ
ٌ َا ْ ِﳌ ْﻤ َﺤ ُﺎة َﻟ ْﻮ ُ� َ�ﺎ َﺟ ِﻤ
ﻴﻞ
ْ
ُ َ
اﳌ ِﺪ ُﻳﺮ �� َﻣﻜ َﺘ ِﺒ ِﮫ
ْ
ُ ُ َ
اﳌ ِﺪ َﻳﺮة �� َﻣﻜ َﺘ ِ� َ�ﺎ
َ َْ َ َ َ َ ﱠ
اﻟﻘﻠ ُﻢ ﻓ ْﻮق اﻟﻄ ِﺎوﻟ ِﺔ
َ َْ َ َ َ َ ﱠ
اﻟﻘﻠ ُﻢ ﻓ ْﻮق اﻟﻄ ِﺎوﻟ ِﺔ
Adnan Hoyladı
8. Beş İsim (Esma’ul - Hamse)
Arapça’da Esmâ’ü’l-Hamse denen ve tamlama kalıbında kullanıldığında alışılmamış bir şekil değişikliğine
uğrayan 5 isim vardır. Bu beş isim şunlardır:
َ
َ
ُ
ُ
( َﺣ ٌﻢkayınpeder) ( أ ٌبbaba) ( أ ٌخerkek kardeş) ( ذوsahip) ( ﻓﻮağız)
Bu isimler mütekellim yâ’sı ( )يdışındaki zamirle birleştikleri takdirde (vâv: )وile merfû, (elif: ) اile mansûb
ve (yâ: )يile mecrûr olurlar. Yâni bu isimlerden birinin fâil ya da mübtedâ veya nâib-i fâil olması durumunda son
َ َ ُ َ
harfinin merfû (ötre) olması gerekirse zamirle birleşmeden önce sonunda vâv bulunur (ﻮك أ ُﺑﻮ َك
أﺧgibi). Mef’ûl
ََ َ َ َ
َ
gibi mansûb (fethalı) olması gerekirse zamirle birleşmeden önce sonunda elif bulunur ( أﺧﺎك أﺑﺎكgibi). Harf-i
َ ﻴﻚ – ﻣ ْﻦ َأﺧ
َ ﻣ ْﻦ َأﺑgibi).
cer’den sonra gelmeleri gibi esre olmaları gereken durumda ise sonunda yâ bulunur. (ﻴﻚ
ِ ِ
ِ ِ
Beş ismin irabının harflerle olabilmesi için şu şartların oluşması gerekmektedir:
1. Müfred olmalı. Tesniye veya cemî olmamalı.
2. Mütekellim yâ’sı dışında herhangi bir isme veya zamire muzâf olmalı.
3. Musaggar olmamalı. Yani küçültme vezninde (ism-i tasgir) olmamalı.
Bu şartları taşıyan beş ismin ref hali vav ( )و, nasb hali elif ( )اcer hali ise yâ ( )يile olmaktadır. Beş isimden
ٌَ
َ
ُ ُ
َﺣ ٌﻢ – أ ٌب – أخbu şartları taşımazlarsa normal müfret kelimeler gibi hareke alırlar. ذو- ﻓﻮancak yularıdaki şartlar
َ
ُ
dahilinde kullanılırlar. Ağız anlamına gelen ﻓﻮ, ayrıca mim harfiyle de kullanılmaktadır. ﻓ ٌﻢMim ile kullanıldığında
َ
َ
َ
muzâf dahi olsa irabı harekeyle olur. Misal: ﻓ ُﻤ ُﮫ – ﻓ َﻤ ُﮫ- ﻓ ِﻤ ِﮫ
Mecrûr Hali
Mansûb Hali
Merfû Hali
Beş İsim
َ
أ ِ�ﻲ
َ
��ِ أ
َﺣ ِ�ي
َ َ
أﺑﺎ
َ
أ ُﺑﻮ
ُ َ
أ ﺧﻮ
َﺣ ُﻤﻮ
َ
أ ٌب
َ
أ ٌخ
ِذي
��ِ
َ َ
أﺧﺎ
َ
َﺣﻤﺎ
َ
ذا
َ
ﻓﺎ
ُ
ذو
ُ
ﻓﻮ
Türkçesi
Baba
Kardeş
َﺣ ٌﻢ
ُ
ذو
ُ
ﻓﻮ
Kayınpeder
Sahip
Ağız
Konuyla İlgili Cümle Örnekler: Merfu
Türkçesi
Arapçası
َ َُ َ َ
َ ﻮك ﻣ َﻦ
اﻟﻌ َﻤ ِﻞ
ِ َرﺟﻊ أﺑ
َ َ َْ َ ُ ُ َ َ َ َ
ﻮﻩ ِإ�� أﻧﻘ َﺮة
ﺳﺎﻓﺮ أﺧ
Baban işten döndü.
Kardeşi Ankara’ya gitti.
30
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 10. Sınıf Arapça Dilbilgisi
َ ﺾ ُﻓ
َﻻ ُﻓ ﱠ
ﻮك
َ ُ َُ
ﻮﻩ ﻏ ِ� ﱞي ِﺟ �ﺪا
ﺣﻤ
َ ُ
ٌ اﻷ َدب َﻣ ْﺤ ُﺒ
ﻮب
ِ ذو
Ağzın dert görmesin.
Kayınpederi çok zengindir.
Edep sahibi sevilir.
Konuyla İlgili Cümle Örnekler: Mansub
Türkçesi
Arapçası
Babam, kayınpederini akşam yemeğine davet ediyor.
Diş doktoru hastadan ağzını açmasını istedi.
Kim olursa olsun hak sahibine hakkını ver.
Hangimiz rahmetli babanı tanımayız ki!
Müdür, Ali’nin kardeşini sınıftan attı.
َ َ َ َ ََ ُ َْ َ
اﻟﻌﺸ ِﺎء
��أ ِ�ﻲ ﻳﺪﻋﻮ ﺣﻤﺎك ِإ
َ
َ
َ َ
َ ْ َ ُ َ َ ََ
�ﺾ أ ْن َﻳ ْﻔ َﺘ َﺢ ﻓ ُﺎﻩ
ِ ﻃﻠﺐ ﻃ ِﺒيﺐ اﻷﺳﻨ ِﺎن ِﻣﻦ اﳌ ِﺮ
َ �َ ا�ح ّﻖ َﺣ ﱠﻘ ُﮫ َ�ﺎﺋ ًﻨﺎ َﻣ ْﻦ
َ آت َذا
ﺎن
ِ
ِ
ِ
َ َ ََ ُ ْ َ َ َ ْ ﱠ
َ اﳌ ْﺮ ُﺣ
ﻮم
ﻣﻦ ِﻣﻨﺎ ﻻ �ﻌ ِﺮف أﺑﺎك
ّ َََ ُ ُ َ َ ّ َ ﱠ
ﻒ
ِ ﻃﺮد اﳌ ِﺪﻳﺮ أﺧﺎ ﻋ ِ� ٍ� ِﻣﻦ اﻟﺼ
Konuyla İlgili Cümle Örnekler: Mecrur
Türkçesi
Arapçası
Ağzımda su var, ağzında su olan kimse konuşabilir mi?
Kardeşine söyle bir daha benle konuşmasın.
َ
ِ�� ﻓ ِ�ي َﻣ ٌﺎء َو َه ْﻞ َﻳ ْﻨ ِﻄ ُﻖ َﻣ ْﻦ ِ�� ِﻓ ِﻴﮫ َﻣ ٌﺎء
ً َ
ُ ْ َ َ َ َﱠ
ﻴﻚ ﻻ َﻳ َﺘ�ﻠ ْﻢ َﻣ ِ�� ﺛﺎ ِﻧ َﻴﺔ
ﻗﻞ ِﻷ ِﺧ
ُُ
ْ َ ْ َ ْ َْ
ﺺ ِذي ﺧﻠ ٍﻖ َﺳ ِ ّي ٍئ
ٍ ِاﺑﺘ ِﻌﺪ ﻋﻦ �خ
َ ْ ُ
ٌ
� ﱡﻞ ِﺑن ٍﺖ ِﺑﺄ ِﺑ َ��ﺎ ُﻣ ْ� َج َﺒﺔ
َ َﺳ َﺄ ُﻣ ﱡﺮ ﺑ َﺤﻤ
ﻴﻚ َ� ْﻌ َﺪ ﱠ
اﻟﺪ ْر ِس
ِ ِ
Kötü ahlaklı kişiden uzak dur.
Her kız babasına hayrandır.
Dersten sonra kayınpederine uğrayacağım.
َ
َ
Bu beş isimden َﺣ ٌﻢ – أ ٌب – أ ٌخtamlama kalıbında olmadıklarında normal kurallı isimler gibidir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َا ْ َﻷ ُب َﻳ ْﺮﺟ ُﻊ إ َ�� َﺑ ْي ِﺘ ِﮫ ﻣ َﻦ ﱡ
اﻟﺴﻮ ِق
ِ
ِ ِ
ََ ٌ َ َ ُ َ
ﺣﻤﻮك أب ﻟﻚ
Baba çarşıdan evine dönüyor.
Kayın pederin senin babandır.
ُ
( ذوsahip olan) sadece tamlama yapısının ilk elemanı olan muzâf olarak görev yapar ve belirsiz (nekre) şekli
de yoktur. Zamirlerle kullanılmaz.
31
Adnan Hoyladı
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ُ
ِإ ﱠﻧ َﻚ ذو َﻋ ْﻘ ٍﻞ
َْ َ ُ ُ َ ْ َ ﱠ
ﻀ ٍﻞ َﻋ�� اﻟﻨﺎ ِس
اﻟﻜ ِﺮ�ﻢ ذو ﻓ
Gerçekten sen akıllısın.
Kerim insanlara karşı fazilet (iyilik) sahibidir.
ُ
Bu beş isimden biri olan ve Kur’ân’da çok geçen ذوisminin çekimi şöyledir:
Mecrûr Hali
Mansûb Hali
Merfû Hali
ِذي
َ
ذا ِت
َ
ذ َو ْي
ََ َ
ذوا� ْﻲ
َ
ذ ِوي
َ َ
ذوا ِت
ُ
��أ ِو
َ ُ
أوﻻ ِت
َ
ذا
َ
ذا َت
َ
ذ َو ْي
ََ َ
ذوا� ْﻲ
َ
ذ ِوي
َ َ
ذوا ِت
ُ
��ِ أ
َ ُ
أوﻻ ِت
ُ
ذو
َ
ذا ُت
َ َ
ذوا ُت
ُ ُ
أوﻟﻮ
َ ُ
أوﻻ ُت
Nasp Hali
Merfu Hali
Beş İsim
َ
أ َﺑ َﻮ ْ� ِﻦ
َ َ
أﺧ َﻮ ْ� ِﻦ
َ
ﺣﻤ َﻮ ْ� ِﻦ
َ
ذ َو ْي
َ
ﻓ َﻤ ْ� ِن
َ
أ َﺑ َﻮ ِان
َ َ
أﺧ َﻮ ِان
َ
ﺣﻤ َﻮ ِان
َ
ذ َوا
َ
أ ٌب
َ
أ ٌخ
َ َ
ذوا
َ َ َ
ذواﺗﺎ
َ
ذ ُووا
Müfred-Müzekker
Müfred-Müennes
Müsennâ-Müzekker
Müsennâ- Müennes
Cem-Müzekker
Cem-Müennes
Cem-Müzekker
Cem-Müennes
Beş ismin tesniyeleri:
َﺣ ٌﻢ
ُ
ذو
َ ُ
ﻓ ٌﻢ- ﻓﻮ
َ
ﻓ َﻤ ِﺎن
Beş ismin cemileri:
Merfu Hali
Beş İsim
32
Baba
Erkek Kardeş
Kayınpeder
Sahip
Ağız
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 10. Sınıf Arapça Dilbilgisi
َآﺑ ٌﺎء
ٌ ْ ٌ َ ْ
–إﺧ َﻮة
ِ ِإﺧﻮان
َ
أ ْﺣ َﻤ ٌﺎء
َ ُ ُ
ذ ُووا-أوﻟﻮ
َْ
أﻓ َﻮ ٌاﻩ
َ
أ ٌب
َ
أ ٌخ
Baba
Erkek Kardeş
َﺣ ٌﻢ
ُ
ذو
Kayınpeder
Sahip
َ ُ
ﻓ ٌﻢ- ﻓﻮ
Ağız
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ًَ َ َ
َ ْ َ َ َ
ﻛ ْﻢ أﺧﺎ ﻟ َﻚ؟ ِ�� أﺧﻮا ِن اﺛﻨﺎ ِن
َْ َ َْ َ
َﻳ ْﺤ� ِ� ُم اﻷ ْﺑﻨﺎ ُء اﻷ َﺑ َﻮ ْ� ِﻦ
َ َ َ َ ُ َْ
ﺼ ُﺮﻧﺎ أ َﺑﻮاﻧﺎ
ﻳﻨ
ُ
ََ
َﺟ َﺎء اﻷﺧ َﻮ ِان ا� ْج َ� ِ� َﺪ ِان
ْ
َ َ
َرأ ْﻳ ُﺖ ذ َو ْي ِﻋﻠ ٍﻢ
ُ َ
ﱠ
َﺳﻠ ْﻤ ُﺖ َﻋ�� أ َﺑ َﻮ ْ�ﻜ َﻤﺎ
ُ اﻹ ْﺧ َﻮ ُان ُ� َﺴﺎﻋ ُﺪ َ� ْﻌ
ً ﻀ ُه ْﻢ َ� ْﻌ
ﻀﺎ
ِ
ِ
َ
َ
َ ُ ُ
َ
َ
اﻵﺑ ُﺎء َﻣ ْﺴﺆوﻟﻮن َﻋ ْﻦ ﺗ ْﺮِ� َﻴ ِﺔ أ ْوﻻ ِد ِه ْﻢ
َ َ َ َ
َ ْ
َْ َ ﱠ َُ ُ َ ً ُ ﱠ
ﻋﺎم
ٍ ﺷﺎرك أ ِ�ﻲ ِ�� اﺟ ِﺘﻤ ِﺎع اﻷﺣﻤ ِﺎء اﻟ ِﺬي ﻳﻘﺎم ﻣ ﱠﺮة �ﻞ
َ َُ َ
ﺎت
ِ ﺟ َﺎء ذوو ا�ح ِﺎﺟ
َ ُ َْ
َ
ﺎت
ِ َرأﻳﺖ ذ ِوي ا�ح ِﺎﺟ
َ ََ ُ َ ﱠ
َ
ﺎت
ِ ﺳﻠ ْﻤﺖ ﻋ�� ذ ِوي ا�ح ِﺎﺟ
Kaç kardeşin var? İki kardeşim var.
Çocuklar ana babalarına saygı gösterir.
Ana babamız bize yardım ediyor.
Çalışkan iki kardeş geldi.
İlim sahibi iki kişiyi gördüm.
Babanıza selam verdim.
Kardeşler birbirlerine yardım ederler.
Babalar çocuklarının eğitiminden sorumludurlar.
Babam her yıl bir kere düzenlenen kayınpederler
toplantısına katıldı.
İhtiyaç sahipleri geldi.
İhtiyaç sahiplerini gördüm.
İhtiyaç sahiplerine selam verdim.
9. İsim ve Sıfat Tamlaması (İkil - Çoğul)
9.1. İsim Tamlaması
Arapça izafet terkibi olarak adlandırılan isim tamlaması Muzâf Muzâfun İleyh adıyla iki isimden oluşur.
Muzaf tamlanan olup muzafun ileyh de tamlayandır. Bu iki mana açısından birbirini tamamlarlar. İzâfet terkibi
Türkçe’ye çevrilirken genellikle önce muzâfun ileyh sonra muzâf tercüme edilir. Muzâfun ileyh bağlanırken ..ın, in,
33
Adnan Hoyladı
..un, ün takısı alır. Muzâf cümledeki yerine göre hareke alır, yani fâil olduğunda merfû, mef’ûl olduğunda mansûb,
veya harfi cerden sonra geldiğinde mecrûr olur. Muzâfun ileyh’in ise sonu hep mecrûrdur (esredir). İki ismin
birbirine müzekkerlik-müenneslik veya müfret-tesniye-cemi hususunda uyması gerekmez. Muzafun ileyh marife
olursa tamlama belirtili isim tamlaması, nekre olursa belirtisiz isim tamlaması olur.
Muzafun İleyh (Tamlayan)
Muzaf (Tamlanan)
َ ْ
اﻟ َﻮﻟ ِﺪ
ََ
ﻗﻠ ُﻢ
Çocuğun
َ
َوﻟ ٍﺪ
kalemi
ََ
ﻗﻠ ُﻢ
(Herhangi) Bir çocuğun
kalemi
Harekesi her zaman mecrurdur. (Kesra)
َ
Marife olması için ( )ا ْلtakısı alabilir.
Harekesi cümledeki yerine göre değişir.
َ
( )ا ْلtakısı almaz.
Nekre olduğunda iki kesra alır.
Tenvin almaz.
İzafet ikiden fazla isimden de oluşabilir. Zincirleme isim tamlaması dediğimiz bu terkipte harf-i tarifi veya
tenvini en sondaki isim alır. Aradakiler bir sonrakine muzâf olarak esre alsa da harf-i tarif almaz.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ْ َ
َ
ﺑﺎ ُب َﺣ ِﺪﻳﻘ ِﺔ اﻟ َﺒ ْي ِﺖ
َ
َ
ﺑﺎ ُب َﺣ ِﺪﻳﻘ ِﺔ َﺑ ْي ٍﺖ
Evin Bahçesinin Kapısı
(Herhangi Bir) Evin Bahçesinin Kapısı
Tamlamalı isimlerde harfi cerler tamlamanın önüne gelir.
Örnek:
Türkçesi
Arapçası
Sabah gazetesini okulun kütüphanesinde mi okudun?
َ َ ْ َ َْ َ َ َ ﱠ
َْ
ْ
اﻟﺼﺒﺎ ِح ِ�� َﻣﻜ َﺘ َﺒ ِﺔ اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ؟
هﻞ ﻗﺮأ ِت ﺟ ِﺮ�ﺪة
Muzaf olan kelime tesniye (ikil) ya da cemi (çoğul) müzekker ise bu kelimelerin sonunda bulunan nun harfi
silinir.
Örnekler:
İsim Tamlaması
İsim
34
Cemi Müzekker İsim
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 10. Sınıf Arapça Dilbilgisi
َ َْ
ُﻣ ْﺴ ِﻠ ُﻤﻮ اﻟ َﺒﻠ ِﺪ
َ ْ
ُﻣ ْﺴ ِﻠ ِ�ي اﻟ َﺒﻠ ِﺪ
َ َْ
اﻟ َﺒﻠ ُﺪ
َ َْ
اﻟ َﺒﻠ ُﺪ
ُﻣ ْﺴ ِﻠ ُﻤﻮ َن
ُﻣ ْﺴ ِﻠ ِﻤ َ�ن
Ülkenin Müslümanları
Ülke
Müslümanlar
İsim Tamlaması
İsim
Cemi Müennes İsim
َ َْ ُ ْ ُ
ﻤﺎت اﻟ َﺒﻠ ِﺪ
ﻣﺴ ِﻠ
َ َْ
اﻟ َﺒﻠ ُﺪ
ٌ ُﻣ ْﺴﻠ
ﻤﺎت
ِ
Ülkenin Müslümanları
Ülke
Müslümanlar
İsim Tamlaması
İsim
Tesniye Müzekker İsim
ََْ َ ْ
ِﺗﻠ ِﻤﻴﺬا اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ
ََْ َ ْ
ِﺗﻠ ِﻤﻴﺬ ْي اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ
ُ ََْ
اﳌ ْﺪ َر َﺳﺔ
ُ ََْ
اﳌ ْﺪ َر َﺳﺔ
َ ْ
ِﺗﻠ ِﻤﻴﺬ ِان
َ ْ
ِﺗﻠ ِﻤﻴﺬ ْﻳ ِﻦ
Okulun iki öğrencisi
Okul
İki Öğrenci
İsim Tamlaması
İsim
Tesniye Müzekker İsim
ََْ َ َ ْ
ِﺗﻠ ِﻤﻴﺬﺗﺎ اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ
ََْ َ َ ْ
ِﺗﻠ ِﻤﻴﺬ� ْﻲ اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ
ُ ََْ
اﳌ ْﺪ َر َﺳﺔ
ُ ََْ
اﳌ ْﺪ َر َﺳﺔ
ََ ْ
ِﺗﻠ ِﻤﻴﺬﺗ ِﺎن
ََ ْ
ِﺗﻠ ِﻤﻴﺬﺗ ْ� ِن
Okulun iki öğrencisi
Okul
İki Öğrenci
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Türkçesi
ُ َﺑ
ﺎب َﺑ ْي ٍﺖ
ُ َ
ﺧﺎﻟ َﻚ
Bir evin kapısı
Senin dayın
Arapçası
Evin kapısı
Muhammed’in kalemi
Konuyla İlgili Cümle Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Bir çocuğun kitabı bulundu.
َ َ
ُو ِﺟ َﺪ ِﻛﺘﺎ ُب َوﻟ ٍﺪ
35
ْ ُ َ
ﺎب اﻟ َﺒ ْي ِﺖ
ﺑ
ََ
ﻗﻠ ُﻢ ُﻣ َﺤ ﱠﻤ ٍﺪ
Adnan Hoyladı
َ ْ َ
ُو ِﺟ َﺪ ِﻛﺘﺎ ُب اﻟ َﻮﻟ ِﺪ
ََ َ
ُو ِﺟ َﺪ ِﻛﺘﺎ ُب َوﻟﺪ ْﻳ ِﻦ
ََ ْ َ
ُو ِﺟ َﺪ ِﻛﺘﺎ ُب اﻟ َﻮﻟﺪ ْﻳ ِﻦ
َْ َ ّ
َ
ذ َه َﺐ ُﻣ َﻌ ِﻠﻤﺎ اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ
Çocuğun kitabı bulundu.
İki çocuğun kitabı bulundu. (Nekre)
İki çocuğun kitabı bulundu. (Marife)
Okulun iki öğretmeni gitti. (Müzekker)
َْ َ ّ
َ
ذ َه َﺒ ْﺖ ُﻣ َﻌ ِﻠ َﻤﺘﺎ اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ
َْ ّ
َ
ذ َه َﺐ ُﻣ َﻌ ِﻠ ُﻤﻮ اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ
َْ ُ َ ّ
َ
ذ َه َﺒ ْﺖ ُﻣ َﻌ ِﻠﻤﺎت اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ
َ
َ
َ
َرأ ْﻳ ُﺖ ِﻛﺘﺎ َ� ْﻲ ﺧﺎ ِﻟ ٍﺪ
َ
َ َ َ
َ َ
ﻣﺎذا ﻓ َﻌ َﻞ ﺧﺎ ِﻟ ٌﺪ َ� ْﻌ َﺪ َﻣ ْﻮ ِت وا ِﻟﺪ ْﻳ ِﮫ؟
َ ْ ُ ُْ ْ َ ْ ُ ﱠ
�ا
ِ ﻗﻠﺐ اﳌﺆ ِﻣ ِﻦ ﺑيﺖ
ْ ََ َ ُ َ ْ َ َ ﱠ
َْ
ﺻﻼة ا� ُج ْﻤ َﻌ ِﺔ ِ�� َﻣ ْ� ِج ِﺪ اﳌ ِﺪ َﻳﻨ ِﺔ
أدى أﺣﻤﺪ
َ ْ َ َ َ َ َ ُ َ ْ َ َْ ُ ْ َ ﱠ
�ي ِإ�� اﻟﻌﺎ ِﺻ َﻤ ِﺔ
ِ ِ�� أﻳﺎ ِم اﻟﻌﻄﻠ ِﺔ أذهﺐ ﻣﻊ ﻋﺎ ِﺋﻠ
ُ
َْ َُ ُ ﱠ
َ� ْﺴﺄﻟ ُﮫ ﻃﻼ ُب اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ ِ�� � ِ ّﻞ َﻋ َﻤ ٍﻞ
َ ْ
َ َُ ْ َ ُ ﱠ
ً
َ اﻟﻨﺎ
�ﻳﺠﻤﻊ ا
س َﺟ ِﻤﻴﻌﺎ ِ�� َﻳ ْﻮ ِم اﻟ ِﻘﻴﺎ َﻣ ِﺔ
Okulun iki öğretmeni gitti. (Müennes)
Okulun öğretmenleri gitti. (Müzekker)
Okulun öğretmenleri gitti. (Müennes)
Hâlit’in iki kitabını gördüm.
Halit ana babasının ölümünden sonra ne yaptı?
Mü’minin kalbi Allah’ın evidir.
Ahmet Cuma namazını şehrin mescidinde eda etti.
Tatil günlerinde ailemle başkente giderim.
Okulun öğrencileri her işte ona sorarlar.
Allah bütün insanları kıyamet gününde toplar.
9.2. Sıfat Tamlaması
9.2.1. Tanımı
Varlıkların nasıl olduğunu, yani rengini, durumunu veya sayısını bildirene kelimelere sıfat denir. Kırmızı,
sarı, büyük, küçük, uzun, kısa, birinci, beşinci gibi kelimeler sıfat grubuna giren kelimelerdir. Arapça olarak birkaç
َ َأ ْﺧyeşil gibi kelimeler sıfat
َ küçük; ��ٌ َﻛﺒbüyük; َﺟﺪ ٌﻳﺪyeni; ﻀ ُﺮ
örnek verecek olursak: َﺣ ﱞﺮsıcak; َﺑ ِﺎر ٌدsoğuk; ��ٌ ﺻ ِﻐ
ِ
ِ
grubuna giren kelimelerdir. Sıfatlar isim grubunda yer alır ve ismin özelliklerini taşırlar. Yerine göre tenvin veya
elif-lam takısı alırlar. Müfred, müsenna ve cemi olurlar. Müzekker veya müennes olurlar.
En az bir isim ve bir sıfattan meydana gelen tamlamaya sıfat tamlaması denir. Arapçada sıfat tamlaması
yapılırken önce isim sonra onu niteleyen sıfat gelir. Özelliği belirtilen isme mevsuf, diğer ifadeyle men’ut; özelliğe
de sıfat, diğer ifadeyle na’t denilir.
Sıfat (Na’t)
Mevsuf (Men’ut)
ٌ
َﺟ ِﻤﻴﻠﺔ
ْ
ِﺑن ٌﺖ
36
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 10. Sınıf Arapça Dilbilgisi
Güzel
bir kız
َْ
��ُ اﻟﻜ ِﺒ
َ َْ
اﻟ َﻮﻟ ُﺪ
Büyük
çocuk
9.2.2. Sıfat ve Mevsuf Uyumu
Sıfat mevsufa 4 yönden uyar:
9.2.2.1. Marifelik- Nekrelik
Mevsûf harfi tarifliyse sıfat da harf-i tarifli, mevsûf harf-i tarifsizse sıfat da harf-i tarifsiz yani nekre gelir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ َ َ ْ ََ ُ ْ ُ ْ َ ْ َ
ﺪﻳﺪة
ِ أﺣﻀﺮت اﻟﻜﺮة ا�ج
َْ َ ُ
َ ْ ُ َﻳ ْﻠ َﻌ ُﺐ اﻟ ّﺘ ْﻠ
ﺪﻳ ُﺪ ﻛ َﺮة اﻟﻘ َﺪ ِم
ِ ِ
ِ ﻤﻴﺬ ا�ج
Yeni topu getirdim.
Yeni öğrenci futbol oynuyor.
9.2.2.2. Müzekkerlik- Müenneslik
Mevsûf müennes ise sıfat da müennes, mevsûf müzekker ise sıfat da müzekkerdir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ
َْ ٌ َ ُ َ َ
َُْ
ﻋﺎ ِئﺸﺔ ﻃﺎ ِﻟ َﺒﺔ ِ�� اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ اﳌﺘ َﻮ ِ ّﺳﻄ ِﺔ
َ
َْ
َﱠ
ُﻣ َﺤ ﱠﻤ ٌﺪ ﻃﺎ ِﻟ ٌﺐ ِ�� اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ اﻟﺜﺎﻧ ِﻮ ﱠ� ِﺔ
Ayşe ortaokulda öğrencidir.
Muhammed lisede öğrencidir.
9.2.2.3. İ’rab (Hareke)
Mevsûf’un harekesi ne ise sıfatın da harekesi odur.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ ْ َ ٌ َ ٌَ ْ ْ َََ
ﻐ� َ�ة ِإ�� َﻣﻜ َﺘ َﺒ ٍﺔ ﻛ ِﺒ� َ� ٍة
ِ ﻤﻴﺬة ﺻ
ِ ذهﺒﺖ ِﺗﻠ
ْ ً َ ً َْ
ُه َﻮ َﻳ ْﻤ ِﻠ ُﻚ َﻣﻜﺘ َﺒﺔ ﻛ ِﺒ� َ�ة ِ�� اﻟ َﺒ ْي ِﺖ
َ َُ ْ ُ ُ َ ﱠ
َ ﺧﺎﻟﺪ �� ْﺑيﺖ
ﺪﻳ ٍﺪ
ﺟ
�ﺴﻜﻦ ﺟﺪة
ٍ
ٍ
ِ
ِ
ِ
Küçük bir öğrenci büyük bir kütüphaneye gitti.
O evde büyük bir kütüphaneye sahiptir.
Halit’in ninesi yeni bir evde oturuyor.
37
Adnan Hoyladı
9.2.2.4. Sayı
Mevsûf müfred ise sıfat da müfred, mevsûf tesniye ise sıfat da tesniye, mevsûf cemi ise sıfat da cemi
(çoğul) olur.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ َأ َﻧﺎ ﺗ ْﻠﻤﻴ ٌﺬ
ﺪﻳ ٌﺪ
ﺟ
ِ ِ
ِ
َْ ُ
َْ
َﺑ ْيﺘ َﻚ اﻟﻜ ِﺒ ُ�� ِ�� اﳌ ِﺪ َﻳﻨ ِﺔ
َ ََ ﱠ
ُ َ
ﺗ ْﻨﻈ ُﺮ ِﻣ ْﻨ ُﮫ َﻋ ْﻴﻨﺎ ِن َﺑﺮاﻗﺘﺎ ِن
َ
َْْ
ْ َ َ
َ
أﺧﺬ ُت ِﻣ َﻦ اﳌﻜ َﺘ َﺒ ِﺔ ِﻛﺘﺎ َﺑ ْ� ِن َﺟ ِﺪﻳﺪ ْﻳ ِﻦ
َ ََ ﱠ َ ُ ﱠ
َ
اﻟﺘﻼ ِﻣﻴﺬ اﻟﻨﺎ ِج ُحﻮن
ﺣﻀﺮ
َ
ْ ُ َ َ ْ ُْ ُ َ ّْ
َ
اﻻ ْﻣ ِﺘﺤﺎ ِن
ِ ��ِ ﻧ َج َح ِﺖ اﻟ ِﺘﻠ ِﻤﻴﺬات ا�ج� ِ�ﺪات
Ben yeni bir öğrenciyim.
Büyük evin şehirdedir.
Ondan iki parlak göz bakıyor.
Kütüphaneden iki yeni kitap aldım.
Başarılı öğrenciler geldi.
Çalışkan öğrenciler imtihanda başarılı oldu.
Not 1: İnsanlara ait kırık bir çoğul (cemi teksir) genel olarak eğer mevcut ise kırık bir sıfat alır, aksi halde
kurallı bir sıfat alır.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ ٌ ُ ُ
ﻮخ ِﻛﺒﺎ ٌر
ﺷﻴ
ٌ ُﺷ ُﻴ
ُ ﻮخ ُﻣ ْﺨﻠ
ﺼﻮ َن
ِ
Büyük yaşlılar
İhlaslı yaşlılar
Not 2: Müennes şahıslara ait çoğullar kurallı dişil çoğullar alır.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ َ َ
َﺑﻨﺎ ٌت ﻛ ِﺒ��ا ٌت
َ ْ َ
ِ�ﺴﺎ ٌء ُﻣﺨ ِﻠﺼﺎ ٌت
Büyük kızlar
İhlaslı kadınlar
Not 3: Kur’an’da bütün kurallı dişil çoğullar (cemi müennes sâlim) ve hatta cansız eşyalar tam uyuşma
düzeninde sıfat alabilmektedir.
Örnekler:
38
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 10. Sınıf Arapça Dilbilgisi
Türkçesi
Arapçası
َ
َ
آﻳﺎ ٌت َﺑ ِّيﻨﺎ ٌت
َ
ﱠ
َﺟﻨﺎ ٌت َﻣ ْﻌ ُﺮوﺷﺎ ٌت
Açık işaretler
Asma bahçeler
Fakat günümüz Arapça’sında Kur’ân’dan farklı olarak, insanların dışındaki (eşyalara ait) çoğullar, daha
ziyade eksik uyuşma gösterir. İnsanlar dışındaki şeylere ait olan çoğullar eksik uyuşmalı sıfat alır, yani sıfat müfred
münnestir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ٌ َ
ُﻣ ُﺪ ٌن ﻛ ِﺒ َ��ة
ٌ َ ٌ ُُ
ﺻ ِﻐ َ��ة
ﺑﻴﻮت
Büyük şehirler
Küçük evler
Not 4: Bir mevsuf birden fazla sıfat alabilir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ٌ �ﻞ َﺟ ِﻤ
ٌ َﻗ َﻠ ٌﻢ َﻃﻮ
ﻴﻞ
ِ
ٌ َ ْ ُ ٌ َ َْ ُ ٌ َ ْ
ِﺗﻠ ِﻤﻴﺬة ﻣﺠ� ِ�ﺪة ﻣﺨ ِﻠﺼﺔ
Uzun, güzel bir kalem
Çalışkan, ihlaslı bir kız öğrenci
Not 5: Bazen isim ve sıfat tamlamaları bir arada bulunabilir. Böyle durumlarda isim tamlaması önce yazılır.
Sıfat en sona getirilir. Sıfat hangi kelimeyi niteleyecekse ona uyum sağlar.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ُ َ ْ َْ ْ ُ َ
َﺣ ِﺪﻳﻘﺔ اﳌن ِ� ِل اﻟﻜ ِﺒ َ��ة
َ ْ َْ ْ ُ َ
��ِ َﺣ ِﺪﻳﻘﺔ اﳌن ِ� ِل اﻟﻜ ِﺒ
Evin büyük bahçesi
Büyük evin bahçesi
10. İnne ve Benzerlerinin Muttasıl Zamirlerle Kullanımı
10.1. İnne ve Benzerleri
( ِ)إ ﱠنve görev bakımından ona benzeyen edatlar isim cümlesi dediğimiz mübtedâ ile haberin önüne gelir,
haberi olarak
mübtedâ ile haberin adını değiştirirler. Artık mübtedânın adı; (’)إ ﱠنnin
ismi, haberin adı da (’)إ ﱠنnin
ِ
ِ
değişir. Bu edatlar isim cümlesinin başına gelip mübtedâ ve haberin adını ve irabını (harekesini) değiştirdikleri için
39
Adnan Hoyladı
َ ﱠ
değiştirenler manasında “en-Nevâsıh” (ﻮا�ح
ِ )اﻟﻨdiye adlandırılırlar. Fiile benzeyen harfler de denilen bu harfler ve
işlevleri şunlardır:
َ
ﻟ َﻌ ﱠﻞ
َ
ﻻ
َ
ﻟ ْﻴ َﺖ
َ
ﻟ ِﻜ ﱠﻦ
ََ
�ﺄ ﱠن
َ
أ ﱠن
ِإ ﱠن
( ِ)إ ﱠنve ona benzeyenler dediğimiz bu edatlar isimlerini mansûb (fetha), haberlerini merfû (zamme)
yaparlar.
َ
هﺎ ِد ٌئ
َْ
اﻟ َﺒ ْﺤ ُﺮ
Haber
Mübteda
َ
هﺎ ِد ٌئ
ْ
اﻟ َﺒ ْﺤ َﺮ
ِإ ﱠن
İnne’nin Haberi
İnne’nin İsmi
Edat
Harekesi zamme
Harekesi fetha
Harekesi değişmez
sakindir.
deniz
Şüphesiz
İnne’nin isminin harekesinin fetha olması sebebiyle bu isim tesniye (ikil) olarak gelirse ( ْ)ﻳ ِﻦekiyle tesniye
َ ekiyle çoğul yapılır. Eğer bu isim müennes çoğul ise ( )اتekiyle
yapılır. Eğer bu isim müzekker çoğul bir isimse ()ﻳﻦ
ٍ
çoğul yapılır. Bunların dışındaki durumlarda fetha ile harekelendirilir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ً
ِإ ﱠن ُﻣ َﺤ ﱠﻤﺪا َر ُﺳﻮ ٌل
َ ْ ُْ
َ
ِإ ﱠن اﳌﺆ ِﻣﻨ ْ� ِن أﺧ َﻮ ِان
ٌ ْ َ ْ ُْ
ِإ ﱠن اﳌﺆ ِﻣ ِﻨ�ن ِإﺧ َﻮة
َ ْ ُْ ﱠ
َ
ٌ أﺧ َﻮ
ات
ﺎت
ِ ِإن اﳌﺆ ِﻣﻨ
Şüphesiz Hz. Muhammed peygamberdir.
Şüphesiz iki mümin kardeştir.
Şüphesiz müminler kardeştir.
Müfret
Tesniye
Müzekker çoğul
Şüphesiz mümin hanımlar kardeştir.
Müennes çoğul
10.1.1. (ِ)إ ﱠن
ِإ ﱠنmuhakkak, doğrusu, gerçekten, hakikaten, şüphe yok ki, şüphesiz manalarına gelen tahkik (pekiştirme)
edatıdır. Cümlenin başında gelir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Şüphe yok ki Allah’ın rahmeti geniştir.
ٌ َ ﱠ َ ْ َ َ ﱠ
ا� وا ِﺳ َﻌﺔ
ِ ِإن رﺣﻤﺔ
40
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 10. Sınıf Arapça Dilbilgisi
ْ ََ
ٌَ
ِإ ﱠن ِر ْﺣﻠﺔ ا� َح ِ ّج َﺳ ْهﻠﺔ
Gerçekten hac yolculuğu kolaydır.
İnne ve benzerlerinin haberleri müfred, cümle ya da şibh-i cümle (zarf ya da câr-mecrûrlu cümle) olabilir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Gerçekten ev eskidir.
Gerçekten Hâlit’in babası zengindir.
Gerçekten müslümanlar Allah’a inanırlar.
Gerçekten araba evin arkasındadır.
Allah ihlaslı kullarının kalbindedir.
َ
10.1.2. ()أ ﱠن
Haberi
ٌ إ ﱠن ْاﻟ َﺒ ْي َﺖ َﻗﺪ
ﻳﻢ
ِ
ِ
َ ُ َُ ً َ ﱠ
ﻮﻩ ﻏ ِ� ﱞي
ِإن ﺧﺎ ِﻟﺪا أﺑ
ﱠ ُْ ْ َ ُ ْ ُ َ ﱠ
�ﺎ
ِ ِإن اﳌﺴ ِﻠ ِﻤ�ن ﻳﺆ ِﻣﻨﻮن ِﺑ
ْ َ َْ َ ﱠ ﱠ ﱠ
اﻟﺴﻴﺎ َرة ﺧﻠﻒ اﻟ َﺒ ْي ِﺖ
ِإن
ُُ َﱠ ﱠ
ْ ُْ َ
َ
ﻮب ِﻋﺒﺎ ِد ِﻩ ا�خ ِﻠ ِﺼ�ن
ِ ِإن ا� ِ�� ﻗﻠ
Müfret
İsim cümlesi
Fiil cümlesi
Zarf
Câr-Mecrûr
َ
أ ﱠنanlam bakımından ِإ ﱠنgibi tahkik (pekiştirme) harfidir. ..ki, ..dığını, …eceğini, …olduğu gibi manalarına
َ
َ
gelir. Masdar manasını da ifâde eder. ِإ ﱠنbaşta, أ ﱠنcümlenin ortasında gelir. ( )أ ﱠنcümle başında kullanılmaz. Fiil
cümlelerinde mef’ûl durumundaki yan cümleciklerin başında bağlaç olarak kullanılır.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ْ َﻋﻠ ْﻤ ُﺖ َأ ﱠن ْا� َح ﱠج ُﻣ َﻄ ّه ٌﺮ ﻟ ﱠﻠﻨ
ﺲ
ﻔ
ِ ِ
ِ
ِ
َ ْ َ ُ َ ﱠ ُ َ ﱠ ً َ ُ ُل ﱠ
�ا
ِ أﺷهﺪ أن ﻣﺤﻤﺪا رﺳﻮ
Haccın nefsi temizlediğini öğrendim.
Hz. Muhammed’in Allah’ın Rasûlü olduğuna şahitlik ederim.
َ
أ ﱠنisim ve haberiyle birlikte isim cümlesi olarak mefulun bih, fâil, naib-i fâil olabilir. Kendisinden önce bu
durumları belirleyen bir fiil gelir.
Örnekler:
Türkçesi
Ali’nin hasta olduğunu öğrendin.
İmtihanda başarılı olmanız beni sevindirir.
Halit’in yarışta kazandığı duyuldu.
Arapçası
ٌ َﻋﻠ ْﻤ َﺖ َأ ﱠن َﻋﻠ ﱠﻴﺎ َﻣﺮ
�ﺾ
ِ
ِ ِ
َ
ْ َ ُ َ ْ ُ َ ُ ﱡ َﱠ
اﻹ ْﻣ ِﺘﺤﺎ ِن
ِ ��ِ �ﺴﺮِ�ﻲ أﻧﻜﻢ ﻧﺎ ِجحﻮن
َ ّ
ََ ً َ ُ َ َ ﱠ
اﻟﺴﺒﺎ ِق
ِ ��ِ ﺳ ِﻤﻊ أن ﺧﺎ ِﻟﺪا ﻓﺎز
41
Cümlede
Mef’ûlün bih
Fâil
Nâib-i Fâil
Adnan Hoyladı
َ
َ
( )أ ﱠنnin başına ( ِ)لgetirilmesiyle yapılan ( ِ)ﻷ ﱠنedatı “çünkü, …dığı için” irab bakımından ( ِ)إ ﱠنve kardeşleri
gibidir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Araba geldiği için Muhammed gülümsedi. Muhammed
gülümsedi, çünkü araba geldi.
َ
َ
َ اﻟﺴ ﱠﻴﺎ َ َة َﺣ
ﻀ َﺮ ْت
ِا ْﺑت َﺴ َﻢ ُﻣ َﺤ ﱠﻤ ٌﺪ ِﻷ ﱠن ﱠ ر
Annesi meşgul olduğu için öğle yemeğini Zeynep hazırladı.
ٌ َ ُ ْ َ َ َ َ َ َ َ ﱠ ْ َْ َ ُ ْ َ َ َ َ ﱠ
ﻐﻮﻟﺔ
أﻋﺪت ز�نﺐ اﻟﻐﺪاء ِﻷن وا ِﻟﺪ��ﺎ ﻣﺸ
Öğle yemeğini Zeyneb hazırladı, çünkü annesi meşguldür.
ََ
10.1.3. ()�ﺄ ﱠن
ََ
�ﺄ ﱠنgibi, sanki, güya, ..yor gibi, mış gibi, ..casına. …ecek gibi, ..a benzer manalarına gelir. Mübtedâ’nın habere
benzediğini anlatır.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ٌ َ ُ َ ْ ََ
�ﺄ ﱠن اﻟ ِﻜﺘﺎ َب أ ْﺳﺘﺎذ
َ ْ َ َ َ ْ ََ ﱠ
ﺼﺒﺎ ٌح
�ﺄن اﻟﻘﻤﺮ ِﻣ
Kitap hoca gibidir.
Ay sanki lâmba gibidir.
َ
10.1.4. ()ﻟ ِﻜ ﱠﻦ
َ
ﻟ ِﻜ ﱠﻦama, fakat, lâkin, ancak, ne var ki, şu kadar var ki, manalarına gelir. İstidrâke delâlet eder. İstidrâk;
söylenen sözden muhâtabın zihninde doğacak yanlış anlamayı önlemektir. Daha ziyade cümle ortasında olur.
َ
Fiillerin önünde ( )ﻟ ِﻜ ْﻦşeklinde sonu cezimli gelir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ٌ َ َ َ َ ْ َ َ ٌ َ ُ َ َْ
ا� َح ِﺪﻳﻘﺔ وا ِﺳ َﻌﺔ ﻟ ِﻜ ﱠﻦ أ�جﺎ َرهﺎ ﻗ ِﻠﻴﻠﺔ
َ ْ ََْْ ُ َ ٌ َ ﱠ
ٌ اﻷ َﺛﺎ َث َﻗ ِﺪ
ﻳﻢ
اﻟﺒيﺖ ﺟ ِﺪﻳﺪ ﻟ ِﻜﻦ
Bahçe geniştir, fakat ağaçları azdır.
Ev yenidir, fakat mobilyalar eskidir.
َ َ
10.1.5. ()ﻟ ْﻴﺖ
َ
ﻟ ْﻴ َﺖkeşke, ne olaydı, ne olurdu manalarına gelir. Temennî bildirir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
42
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 10. Sınıf Arapça Dilbilgisi
ْ
ْ َ
ﻟ ْﻴ َﺖ ا� َج ﱠﻮ ُﻣ ْﻌ َﺘ ِﺪ ٌل اﻟ َﻴ ْﻮ َم
َ ََ ْ َ َْ
ٌ �ح
ﻴﺢ
ِ �َ �ﻟﻴﺖ ا�خ
Keşke bugün hava ılıman olsa.
Keşke haber doğru olsaydı.
َ
َ
’ ﻟ ْﻴ َﺖnin başına ünlem edatı olan ﻳﺎeklenirse üzüntü, pişmanlık manası meydana gelir. Olmuş bitmiş şeyler
ve mümkün olmayacak arzular için “keşke şöyle olsaydı” “keşke şöyle yapmasaydım” vb. ifadeleri belirtmede
kullanılır.
Örnek:
Türkçesi
Arapçası
ُ
َ َ َ َ ََ
ْ ﻳﺎ ﻟ ْﻴﺖ أﺑﺎ ُﻩ ﻟ ْﻢ َﻳ
Keşke babası onu dövmeseydi.
ﻀ ِﺮْ�ﮫ
َ
10.1.6. ()ﻟ َﻌ ﱠﻞ
َ
ﻟ َﻌ ﱠﻞbelki, ola ki, ihtimal ki, umulur ki, ..bilir manalarına gelir. Tereccî (umma) bildirir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ َ َْ َ َ ﱠ
�ﺾ ﻧﺎ ِﺋ ٌﻢ
ﻟﻌﻞ اﳌ ِﺮ
ْ َ َ َ َ ُْ َ َ ﱠ
�ﻦ ﻗﺎ ِد ُﻣﻮن اﻵ َن
ﻟﻌﻞ اﳌﺴﺎ ِﻓ ِﺮ
Belki hasta uyuyordur.
Belki yolcular şimdi gelmektedir.
َ
َ
َ
َ
Not 1: ﻟ ْﻴ َﺖve ﻟ َﻌ ﱠﻞnin manaları birbirine yakındır. ﻟ ْﻴ َﺖvukuu güç olan şeyde ﻟ َﻌ ﱠﻞise daha çok vukuu kolay
ve mümkün olan şeyde kullanılır.
َ
Not 2: ِإ ﱠنve benzerlerinin sonuna ﻣﺎharfi geldiğinde ismini nasb haberini ref etmez. Tekrar mübtedâ ve
َ
َ
َ َ
haber gibi okunur. ِإ ﱠنnin sonuna ﻣﺎgelince ِإ ﱠﻧﻤﺎya da ortada gelince (( )أ ﱠﻧﻤﺎancak, yalnız) olur ve artık kasr
(sınırlandırma) edatı olur.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Müminler ancak kardeştir. (Hucurat, 10)
Ameller ancak niyetlerledir.
َ
ٌ ْ َ ُْْ َ
ِإ ﱠﻧﻤﺎ اﳌﺆ ِﻣ ُﻨﻮن ِإﺧ َﻮة
َ َْ َ
ﱠ
ِإ ﱠﻧﻤﺎ اﻷ ْﻋﻤﺎ ُل ِﺑﺎﻟ ِﻨﻴﺎ ِت
Not 3: Bu edatlar isim cümlesine gelirken, sonlarına ( )ﻣﺎgelince fiil cümlesinin başına da gelirler.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
43
Adnan Hoyladı
ُ ْ ََ
ِإ ﱠﻧﻤﺎ أﺷ�ﻮ
َ ََ
�ﺄ ﱠﻧﻤﺎ َﻳ ُﻘﻮ ُل
Ben ancak… şikâyet ederim. (Yusuf, 86)
Sanki (şöyle) der gibiydi.
َ
Not 4: ( ِ)إ ﱠنve ( )أ ﱠنtahfif de edilebilirler. Tahfif olması demek aynı manayı taşıdığı halde sonlarının şedde
yerine sükun (cezimli) olması demektir. Dolayısıyla bu halde fiillerin önüne gelirler ve o cümle artık fiil cümlesi
َ ﱠ
değil, isim cümlesi olur. Muhaffef (tahfif edilmiş) ( ِ)إ ْنin haberinde fethalı bir lâm bulunur, buna ayırıcı lâm ( اﻟﻼ ُم
َ َ ْ
)اﻟﻔﺎ ِرﻗﺔdenir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Biz seni gerçekten yalancılardan zannediyoruz. (Şuarâ, 186)
َ ْ َ ُ َ
َو ِإ ْن ﻧﻈ ﱡﻨ َﻚ ِﳌ َﻦ اﻟ�ﺎ ِذ ِﺑ َ�ن
َ َ َََْ
َو ِإ ْن َو َﺟ ْﺪﻧﺎ أﻛ� َ� ُه ْﻢ ﻟﻔﺎ ِﺳ ِﻘ َ�ن
Muhakkak ki onların çoğunu fâsık bulduk. (A’râf, 102)
َ
َ (belki umulur ki) gibi tam çekimi olmayan fiillerden
َ ( َ)ﻟ ْيdeğil) ve ()ﻋ َ�ىى
Not 5: Muhaffef ( )أ ْنin haberi (ﺲ
olmadığı zaman şu harflerden biriyle başlamalıdır.
َ
َ
َ
َ
َ
َ
ﻟ ْﻦ
ﻟ ْﻢ
ﻻ
ﻗ ْﺪ
َﺳ ْﻮف
س
َ
َ
Böylelikle onun ( )أ ﱠنden tahfif edilmiş ( )أ ْنolduğu anlaşılır.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Ve senin bize hakikaten doğruyu söylediğini bilelim. (Mâide, 113)
َ ْ َ ْ َ ْ َ َ َْ َ َ
ﺻ َﺪﻗ َﺘﻨﺎ
و � ﻌﻠ ﻢ أن ﻗ ﺪ
İnsan zanneder mi ki gerçekten onun kemiklerini asla
َ
َ َ َ َ ْ ْ ُ َ ْ ََ
اﻹ�ﺴﺎ ُن أ ْن ﻟ ْﻦ ﻧ ْﺠ َﻤ َﻊ ِﻋﻈﺎ َﻣ ُﮫ
ِ أ ﻳﺤﺴﺐ
toplamayacağız (bir araya getirmeyeceğiz) ? (Kıyame, 3)
َ
10.1.7. ( )ﻻNâfiye Li’l Cinsi
َ
ﻻolumsuzluk edatını takip eden belirsiz haldeki mansûb isim bu ismin ait olduğu grubun toptan yokluğunu
gösterir. Bu durumda ona “Lâ en-Nâfiye li’l-cinsi” denir. İrab bakımından ِإ ﱠنnin gördüğü işi görür, yani ismi
َ
nasbeder, haberi ref eder, merfû bırakır. ﻻnın nâfiye olması için;
َ
a) ﻻnın hem ismi hem haberi nekre olmalıdır.
َ
b) İsmi ﻻya bitişik olmalıdır. İsmi ile arasına başka bir kelime girmemelidir.
َ
c) ﻻdan önce harf-i cer gelmemelidir.
Türkçesi
Arapçası
44
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 10. Sınıf Arapça Dilbilgisi
ٌ َﻻ َ�ﺎ ِذ َب َﻣ ْﺤ ُﺒ
ﻮب
َ
َ َ َ
ﻻ ﻓ ْﺮق َﺑ ْ� َن َر ُﺟ ٍﻞ َو ْاﻣ َﺮأ ٍة
Hiçbir yalancı sevilmez. Veya Sevilen yalancı yoktur.
Kadın ve erkek arasında fark yoktur.
َ
ﻻnın ismi tek kelime olursa nasb üzere mebnî olur. En yaygın kullanım şekli budur.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ َ َ َ
ﻻ ﻣﺎ ِ� َﻊ ﻟﻨﺎ
َ ََ
َ
ﻻ ﻧﺠﺎ َح ِﺑ ُﺪو ِن ُﺟ ْه ٍﺪ َو � َﻌ ٍﺐ
Hiçbir engelimiz yok.
Gayret ve yorgunluk olmaksızın başarı yoktur.
َ
Yukarıda belirtildiği gibi, ﻻharfinin başında cer harfinin bulunması, isim ve haberinin nekre olmaması, ismi
ile kendisi arasına başka bir kelimenin girmesi durumunda nasbetmeyip sadece olumsuzluk ifade eder.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
…kendisinde ne alışveriş ne dostluk ne de şefaat
bulunmayan bir gün gelmeden önce…(Bakara, 254)
ْ َ َ
َ
ٌ َ َ َ ٌَ ُﱠ
ِﻣ ْﻦ ﻗ ْﺒ ِﻞ أ ْن َﻳﺄ ِ� َﻲ َﻳ ْﻮ ٌم ﻻ َﺑ ْﻴ ٌﻊ ِﻓ ِﻴﮫ َو ﻻ ﺧﻠﺔ َوﻻ ﺷﻔﺎ َﻋﺔ
ُْ َ
َ َ
ُﻳﺠﺎ ِه ُﺪ اﳌ ْﺴ ِﻠ ُﻢ ِﺑﻼ ﺧ ْﻮ ٍف
Müslüman korkusuzca savaşır.
َ
ﻻnın ismi muzâf veya şibh-i muzâf (muzâfa benzeyen) olursa yine mansûb olur.
Örnek:
Türkçesi
Arapçası
İyilik işleyen hiçbir kimse pişman olmaz.
َ َ
َ َ
ﻻ ﻓﺎ ِﻋ َﻞ ﺧ ْ� ٍ� ﻧﺎ ِد ٌم
Cinsini nefyeden lâ’nın haberi mahzuf (düşmüş) olabilir.
Örnek:
Türkçesi
Arapçası
ﱠ
َ ُ َ ﱠ
َ
َ َ َْ
Allah’tan başka hiçbir güç ve kuvvet yoktur.
�ﺎ
ِ ﻻ ﺣﻮل و ﻻ ﻗ ﱠﻮة ِإﻻ ِﺑ
َ
ﱠ
Grup olumsuzu olarak kullanılan ﻻsık sık ( ِ)إﻻile birlikte kullanılır.
Örnek:
Türkçesi
Arapçası
45
Adnan Hoyladı
َ ََ ﱠ
ُ إﻻ ﱠ
�ا
ﻻ ِإﻟﮫ
Allah’tan başka ilah yoktur.
10.1. İnne ve Benzerlerine Zamirlerin Bitişmesi
Muttasıl zamirler inne ve kardeşlerinden biriyle birleşince onların ismi olarak (mahallen) mansûb olurlar.
Örnekler:
Haberi
İsmi
Nevasıh
Haberi
İsmi
Nevasıh
ٌَ َ
ﻴﺪة
� ِﻌ
َ
هﺎ
ِإ ﱠن
ٌَ َ
ﻴﺪة
� ِﻌ
َ ﱠ
اﻟ� َج َﺮة
ِإ ﱠن
uzaktır.
o
Şüphesiz
uzaktır.
ağaç
Şüphesiz
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ُ إ ﱠ� ُ� ْﻢ َﻟ َﻌ ُﻨ
ﻮﻩ
ِ
َ
َ َ ﱠ
�ﺄﻧ ُﮫ � ِ�� َي
Gerçekten onlar onu lanetlediler.
Sanki o unuttu.
ُ َا ْﻟ َﻘﻤ
ٌ ﻴﺺ َر ِﺧ
ٌ ﻴﺺ َﻟ ِﻜ ﱠﻨ ُﮫ َﺟ ِﻤ
ﻴﻞ
ِ
َ
َ ّ
ِإ ِ�ﻲ ذا ِه ٌﺐ ِإ�� َرِّ�ﻲ
َ َ
ﱠ
ِإﻧ ُﮫ ِﻣ ْﻦ ُﺳﻠ ْﻴﻤﺎ َن
َ ْ َ َ
َ ﱠ
ِإﻧ َﻚ ﻓ ِﻘ ٌ�� َو ﻧ ْﺤ ُﻦ أﻏ ِﻨﻴﺎ ُء
� َ َ
َ َ ّ َُْ ﱠ ﱠ
ا� َو ِإﻧ ُﮫ َﺟ َﻌﻠ ِ�ي ﻧ ِبﻴﺎ
ِ ﻗﺎل ِإ ِ�ﻲ ﻋﺒﺪ
َُ ﱠ
ﻟ َﻌﻠﻜ ْﻢ ُﺗ ْﺮ َﺣ ُﻤﻮ َن
ُ ﻴﻢ ْا� َحﻜ
ُ إ ﱠﻧ َﻚ َأ ْﻧ َﺖ ْاﻟ َﻌﻠ
ﻴﻢ
ِ
ِ
ِ
َ
ُ َ�ﺄ ﱠ� ُ� ﱠﻦ ْاﻟ َﻴ ُﺎﻗ
ُ ﻮت َو ْاﳌَ ْﺮ َﺟ
ﺎن
Gömlek ucuzdur fakat güzeldir.
Gerçekten ben Rabbime gidiyorum… (Saffat, 99)
O (mektup) Süleyman’dandır. (Neml, 30)
Sen fakirsin biz zenginiz.
“Muhakkak ki ben Allah’ın kuluyum ve O beni bir
peygamber yaptı” dedi.
Umulur ki size merhamet olunur.
Şüphesiz alîm ve hakîm olan ancak sensin.
Sanki onlar yakut ve mercandırlar.
11. Sayılar (20-100 / 21-22…100 / 100-1000)
11.1. Atıflı Sayılar
20 den 99 un sonuna kadar olan sayılarda, sayılan isim (ma’dûd); müfred ve son harfi üstün tenvinlidir.
Sayıların harekesi ise cümledeki ötre, üstün ve esre oluşlarına göre değişir. Nasb ve cer halinde “on”un katlarında
َ َ
َ
َ َ َ َُ َ
vâv-nûn ()ون, yâ-nûn ( )ﻳﻦhaline gelir: ()أ ْرَ� ُﻌﻮن =أ ْرَ� ِﻌ َ�ن( ) ﺛﻼﺛﻮن =ﺛﻼ ِﺛ َ�ن
46
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 10. Sınıf Arapça Dilbilgisi
Türkçesi
Müennes
Türkçesi
ًَ َ ُ ْ َ َ ْ
ون ْاﻣﺮأة
ِإﺣﺪى و ِﻋﺸﺮ
َْ
ًَ َ ُ
ِاﺛن َﺘ ِﺎن َوﺛﻼﺛﻮن ْاﻣﺮأة
َ ٌَ َ
ًَ َ
ﺛﻼث َوأ ْرَ� ُﻌﻮن ْاﻣﺮأة
21 kadın
22 kadın
43 kadın
65 talebe
76 gece
87 öğretmen
98 resim
99 kadın
ً َ ُ ْ َ ٌ َ
ون َﺑﺎﺑﺎ
و ِاﺣﺪ و ِﻋﺸﺮ
ً َ َ ُ
ْ
ِاﺛ َﻨ ِﺎن َوﺛﻼﺛﻮن ﺑﺎﺑﺎ
َ ٌ ََ َ
َ
ً
ﺛﻼﺛﺔ َوأ ْرَ� ُﻌﻮن َر ُﺟﻼ
21 kapı
32 kapı
43 adam
ً ْ َ
َ
أ ْرَ� ٌﻊ َوﺧ ْﻤ ُﺴﻮن ِﺑنﺘﺎ
ً َ ْ َ ْ ٌ َ ﱡ َن
ﻤﻴﺬة
ِ ﺧﻤﺲ و ِﺳﺘﻮ ِﺗﻠ
ًَ َ َ
ِﺳ ٌﺖ َو َﺳ ْﺒ ُﻌﻮن ﻟ ْﻴﻠﺔ
ً ّ َ ُ َ
َﺳ ْﺒ ٌﻊ َوﺛ َﻤﺎﻧﻮن ُﻣ َﻌ ِﻠ َﻤﺔ
ً َ ُ َ َ َ ْ ُ َن
ﻮرة
ﺛﻤ ٍﺎن و ِ�ﺴﻌﻮ ﺻ
َ
ً
ِ� ْﺴ ٌﻊ َو ِ� ْﺴ ُﻌﻮن ْاﻣ َﺮأة
54 kız
Müzekker
ً َ َ
َ ٌ َ
أ ْرَ� َﻌﺔ َوﺧ ْﻤ ُﺴﻮن َوﻟﺪا
ً ْ َ
ٌ َ
ﺧ ْﻤ َﺴﺔ َو ِﺳ ﱡﺘﻮن ِﺗﻠ ِﻤﻴﺬا
ً َ
ٌ
ِﺳ ﱠﺘﺔ َو َﺳ ْﺒ ُﻌﻮن َ� َ�ﺎرا
ً ّ َ ُ َ ٌ
َﺳ ْﺒ َﻌﺔ َوﺛ َﻤﺎﻧﻮن ُﻣ َﻌ ِﻠﻤﺎ
ً َْ َ
ٌ َ
ﺛ َﻤﺎ ِﻧﻴﺔ َو ِ� ْﺴ ُﻌﻮن َدﻓ��ا
ٌ
َ
ً
ِ� ْﺴ َﻌﺔ َو ِ� ْﺴ ُﻌﻮن َر ُﺟﻼ
54 çocuk
65 talebe
76 gün
87 öğretmen
98 defter
99 adam
Örnekler:
Türkçesi
21 kadın geldi.
99 adam okula gitti.
21 kapı açtım.
Çarşıda 99 kadın gördük.
Arapçası
Öge
ًَ
ْ
َﺟ َﺎء ْت ِإ ْﺣ َﺪى َو ِﻋﺸ ُﺮو َن ْاﻣ َﺮأة
َْ ً
َ
ٌ
َ
ذ َه َﺐ ِ� ْﺴ َﻌﺔ َو ِ� ْﺴ ُﻌﻮن َر ُﺟﻼ ِإ َ�� اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ
ً َ ْ َ ً َ ُ ْ ََ
�ﻦ َﺑﺎﺑﺎ
ﻓﺘﺤﺖ و ِاﺣﺪا و ِﻋﺸ ِﺮ
ً ْ َ ْ ََ
ﻌﺎ َو ِ� ْﺴ ِﻌ َ�ن ْاﻣ َﺮأ ًة �� ﱡ
اﻟﺴﻮ ِق
رأﻳﻨﺎ ِ�ﺴ
ِ
Müennes Fâil
Müzekker Fâil
Müzekker Meful
Müennes Meful
11.2. Kök Sayılar
20 ile 100 arasındaki sonu sıfırlı olan onluk başlarında müzekkerlik-müenneslik aranmaz. Müzekker ve
ُ َ)ا ْﻟ ُﻌ ُﻘsayılar
müennes için ortak olarak kullanılır. Ma’dûd gene üstün tenvinli ve tekildir. Onluk sayılara ukûd (ﻮد
denir.
Türkçesi
60
70
80
Nasp ve Cer Hali
Ref Hali
ِﺳ ِّﺘ َ�ن
َﺳ ْﺒ ِﻌ َ�ن
َ
ﺛ َﻤﺎ ِﻧ َ�ن
ِﺳ ﱡﺘﻮ َن
َﺳ ْﺒ ُﻌﻮ َن
Türkçesi
20
30
َ
ﺛ َﻤ ُﺎﻧﻮ َن
40
47
Nasp ve Cer Hali
Ref Hali
َ ﻋ ْﺸﺮ
�ﻦ
ِ ِ
َ َ
ﺛﻼ ِﺛ َ�ن
أ ْرَ� ِﻌ َ�ن
ْ
ِﻋﺸ ُﺮو َن
َُ َ
ﺛﻼﺛﻮ َن
أ ْرَ� ُﻌﻮ َن
Adnan Hoyladı
ِ� ْﺴ ُﻌﻮ َن
ِ� ْﺴ ِﻌ َ�ن
90
َ
ﺧ ْﻤ ِﺴ َ�ن
50
َﺧ ْﻤ ُﺴﻮ َن
Örnekler:
Türkçesi
Müennes
Türkçesi
ًَ َ
ْ
ِﻋﺸ ُﺮو َن ﻟ ْﻴﻠﺔ
ً َ ُ ْ َ ُ َن
ﻮرة
أر�ﻌﻮ ﺻ
20 gece
40 resim
60 oda
40 kadın
ً ََ
ْ
ِﻋﺸ ُﺮو َن ﻗﻠﻤﺎ
ً َ َُ َ
ﺛﻼﺛﻮن َﻳ ْﻮﻣﺎ
ً ََ َ
َ
ﺧ ْﻤ ُﺴﻮن ﻗﻠﻤﺎ
20 kalem
30 gün
ً َ
ِ� ْﺴ ُﻌﻮن ِه ﱠﺮة
ًَ ُ َ
ِﺳ ﱡﺘﻮن ﻏ ْﺮﻓﺔ
َ
ًَ َ
أ ْرَ� ُﻌﻮن ْاﻣﺮأة
90 kedi
Müzekker
50 kalem
ً َ َ ُْ َ
ﺼﺎﻧﺎ
ﺳﺒﻌﻮن ِﺣ
َ
ً
ِ� ْﺴ ُﻌﻮن َر ُﺟﻼ
70 at
90 adam
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ً َ َ
ََ
ﺳﺎﻓ َﺮ ِﺳ ﱡﺘﻮن ﻃﺎ ِﻟﺒﺎ
ﱠ
ً َ
َ
ِ�� اﻟﺴﺎ َﻋ ِﺔ ِﺳ ﱡﺘﻮن َد ِﻗﻴﻘﺔ
َ ْ ََ َ
ً َ
َ حﺎﻓ َﻠ ُﺔ �� ﻋ ْﺸﺮ
�ﻦ َد ِﻗﻴﻘﺔ
ِ ِ ِ ِ �وﺻﻠ ِﺖ ا
60 öğrenci gitti.
Saatte 60 dakika vardır.
Otobüs 20 dakikada geldi.
11.3. Yüzlü Sayılar
ٌَ
( ِﻣﺎﺋﺔyüz) sayısı yazıldığı gibi okunmayan bir kelimedir.
a) Yüzden sonra sayılan isimler bin ve sonrası da dâhil olmak üzere müfredtir (tekildir) ancak muzafun ileyh
durumunda olarak son harfi esre tenvinlidir.
Örnekler:
Türkçesi
Yüz kadın gördük.
Arapça
Türkçesi
َ ََ
َ
َرأ ْﻳ َﻨﺎ ِﻣﺎﺋﺔ ْاﻣﺮأ ٍة
ﱠ
َ َ
َﺳﻠ ْﻤ َﻨﺎ َﻋ�� ِﻣﺎﺋ ِﺔ َر ُﺟ ٍﻞ
Yüz odun
Yüz adamı selâmladık.
Yüz balık
َ َ
َ
b) ِﻣﺎﺋﺘﺎ ِن – ِﻣﺎﺋ َﺘ ْ� ِنsayısı madûd (sayılan şey) ile birlikte yazıldığında nûn harfi düşer.
Arapça
َ َُ
ِﻣﺎﺋﺔ َﺣﻄ ٍﺐ
َُ
ِﻣﺎﺋﺔ َﺳ َﻤ ٍﻚ
Türkçesi
Nasb ve Cer Hali
Türkçesi
Ref Hali
İki yüz günden beri
ُ
َ
َﻳ ْﻮ ٍم ِﻣﺎﺋ َ� ْي ُﻣ ْﻨﺬ
İki yüz öğrenci
َ َ َ
ِﻣﺎﺋﺘﺎ ﻃﺎ ِﻟ ٍﺐ
48
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 10. Sınıf Arapça Dilbilgisi
c) Yüz’ün katları iki sayının birleşmesinden oluşur. Yüz ve bin’in katlarında da müzekkerlik ve müenneslik
yoktur. Hem müzekker hem müennes için ortak kullanılır.
Örnekler:
Türkçesi
Müennes
Türkçesi
َ َُ
ِﻣﺎﺋﺔ ﻃﺎ ِﻟ َﺒ ٍﺔ
َ َ َ
ِﻣﺎﺋﺘﺎ ﻃﺎ ِﻟ َﺒ ٍﺔ
َ َ
ِﻣﺎﺋ َ� ْي ﻃﺎ ِﻟ َﺒ ٍﺔ
َ َ َُ َ
ﺛﻼﺛ ِﻤﺎﺋ ِﺔ ﻃﺎ ِﻟ َﺒ ٍﺔ
َ
َ َ
أ ْرَ� ُﻌ ِﻤﺎﺋ ِﺔ ﻃﺎ ِﻟ َﺒ ٍﺔ
100 kız öğrenci
200 kız öğrenci
200 kız öğrenci
300 kız öğrenci
400 kız öğrenci
600 kız öğrenci
700 kız öğrenci
800 kız öğrenci
900 kız öğrenci
َ َُ
ِﻣﺎﺋﺔ ﻃﺎ ِﻟ ٍﺐ
َ َ َ
ِﻣﺎﺋﺘﺎ ﻃﺎ ِﻟ ٍﺐ
َ َ
ِﻣﺎﺋ َ� ْي ﻃﺎ ِﻟ ٍﺐ
َ َ َُ َ
ﺛﻼﺛ ِﻤﺎﺋ ِﺔ ﻃﺎ ِﻟ ٍﺐ
َ
َ َ
أ ْرَ� ُﻌ ِﻤﺎﺋ ِﺔ ﻃﺎ ِﻟ ٍﺐ
َ َ
َ
ﺧ ْﻤ ُﺴ ِﻤﺎﺋ ِﺔ ﻃﺎ ِﻟ ٍﺐ
َ َ
ِﺳ ﱡﺘ ِﻤﺎﺋ ِﺔ ﻃﺎ ِﻟ ٍﺐ
َ َ
َﺳ ْﺒ ُﻌ ِﻤﺎﺋ ِﺔ ﻃﺎ ِﻟ ٍﺐ
َ َ َ َ
ﺛﻤﺎ ِﻧ ِﻤﺎﺋ ِﺔ ﻃﺎ ِﻟ ٍﺐ
َ َ
ِ� ْﺴ ُﻌ ِﻤﺎﺋ ِﺔ ﻃﺎ ِﻟ ٍﺐ
100 öğrenci
200 öğrenci
200 öğrenci
300 öğrenci
400 öğrenci
َ َ
َ
ﺧ ْﻤ ُﺴ ِﻤﺎﺋ ِﺔ ﻃﺎ ِﻟ َﺒ ٍﺔ
َ َ
ِﺳ ﱡﺘ ِﻤﺎﺋ ِﺔ ﻃﺎ ِﻟ َﺒ ٍﺔ
َ َ
َﺳ ْﺒ ُﻌ ِﻤﺎﺋ ِﺔ ﻃﺎ ِﻟ َﺒ ٍﺔ
َ َ َ َ
ﺛﻤﺎ ِﻧ ِﻤﺎﺋ ِﺔ ﻃﺎ ِﻟ َﺒ ٍﺔ
َ َ
ِ� ْﺴ ُﻌ ِﻤﺎﺋ ِﺔ ﻃﺎ ِﻟ َﺒ ٍﺔ
500 kız öğrenci
Müzekker
500 öğrenci
600 öğrenci
700 öğrenci
800 öğrenci
900 öğrenci
İ’râbı (harekesi) birinci sayının sonunda görülür. İkinci sayı daima mecrûr olur.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ُ
َ َ
َ ْ
ﻗ ِﻄ َﻊ َﺳ ْﺒ ُﻌ ِﻤﺎﺋ ِﺔ � َج َﺮ ٍة ِ�� ا� َح ِﺪﻳﻘ ِﺔ
َ
َ َ
َ ْ
َرأ ْﻳ ُﺖ َﺳ ْﺒ َﻌ ِﻤﺎﺋ ِﺔ � َج َﺮ ٍة ِ�� ا� َح ِﺪﻳﻘ ِﺔ
ﱠ
َ
َ َ
َﻋ�� ﺧ ْﻤ ِﺴ ِﻤﺎﺋ ِﺔ َر ُﺟ ٍﻞ َﺳﻠ ْﻤ ُﺖ
Bahçedeki 700 ağaç kesildi.
Bahçede 700 ağaç gördüm.
500 adama selâm verdim.
ُ ُ ََْ
d) 25, 115, 675.. gibi sayılar birbirlerine atıf harfi olan vâv’la bağlandıkları için bunlara ma’tûf ()اﳌ ْﻌﻄﻮف
sayılar denir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
25
َ َﺧ ْﻤ َﺴ ٌﺔ َو ﻋ ْﺸ ُﺮ
ون
ِ
49
Adnan Hoyladı
ِﺳ ﱡﺘ ِﻤ َﺎﺋ ٍﺔ َو َﺧ ْﻤ َﺴ ٌﺔ َو َﺳ ْﺒ ُﻌﻮ َن
َ
َ ٌَ
ِﻣﺎﺋﺔ َو ﺧ ْﻤ َﺴﺔ َﻋﺸ َﺮ
675
115
ِ� ْﺴ ُﻌ ِﻤ َﺎﺋ ٍﺔ َو ِﺳ ﱠﺘ ٌﺔ َو ِ� ْﺴ ُﻌﻮ َن
996
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ َْ ُ َ ٌَ
ِﻣﺎﺋﺔ َو ﺧ ْﻤ َﺴﺔ أﻗﻼ ٍم
ً ََ َ َ ََ َ َ
َﺳ ْﺒ ُﻌ ِﻤﺎﺋ ٍﺔ َو ﺛﻼﺛﺔ َﻋﺸ َﺮ ﻗﻠﻤﺎ
ً ََ َ
َ ٌ َ َ
ِ� ْﺴ ُﻌ ِﻤﺎﺋ ٍﺔ َو أ ْرَ� َﻌﺔ َو ﺧ ْﻤ ُﺴﻮن ﻗﻠﻤﺎ
105 kalem
713 kalem
954 kalem
11.4. Binli Sayılar
َُ
ٌ َْ
أﻟﻒkelimesi ma’dûd olduğunda ِﻣﺎﺋﺔsayısından farklı olarak ma’dûd kurallarına uyar. 3-10 sayılarının
ً َْ
ٌ َ
ٌ ُُ
ma’dûdu olduğunda ( آﻻفnadir olarak ) أﻟﻮف, 11-99 arasındaki sayılarda أﻟﻔﺎ, yüzler basamağındaki sayılardan
َْ
sonra da أﻟ ٍﻒşeklinde gelir.
Örnekler:
Türkçesi
2000
5000
Arapçası
Türkçesi
َ َْ
َ َْ
أﻟﻔﺎ ِن – أﻟﻔ ْ� ِن
ُ َ َ
آﻻف
ٍ ﺧ ْﻤﺴﺔ
َْ َ
َ
ﺧ ْﻤ ُﺴ ِﻤﺎﺋ ِﺔ أﻟ ٍﻒ
1000
3000
Arapçası
ٌ َْ
أﻟ ﻒ
َ ُ ََ َ
ﺛﻼﺛﺔ آﻻ ٍف
ً َْ َ
َ
ﺧ ْﻤ ُﺴﻮن أﻟﻔﺎ
500.000
50.000
ٌَ
ٌ َْ
( أﻟﻒbin) sayısından sonraki ma’dûd aynı ( ِﻣﺎﺋﺔyüz) sayısından sonra gelen ma’dûd gibi müfred nekre ve
mecrûrdur.
Türkçesi
Arapçası
Türkçesi
Arapçası
1000 yıl
ُ َْ
أﻟﻒ َﺳ َﻨ ٍﺔ
1000 yıl önce
َ
َْ ْ َ
ﻒ ﻋﺎ ٍم
ِ ﻗﺒ َﻞ أﻟ
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Türkçesi
َ
َ َ ُ ََ َ
(ﺛﻼﺛﺔ آﻻ ِف ﻃﺎ ِﻟ ٍﺐ )ﻃﺎ ِﻟ َﺒ ٍﺔ
َ
َ َ َْ
(أﻟﻔﺎ ﻃﺎ ِﻟ ٍﺐ )ﻃﺎ ِﻟ َﺒ ٍﺔ
َ
َ ُ َْ
(أﻟﻒ ﻃﺎ ِﻟ ٍﺐ )ﻃﺎ ِﻟ َﺒ ٍﺔ
3000 öğrenci
2000 öğrenci
1000 öğrenci
50
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 10. Sınıf Arapça Dilbilgisi
َ
َ ُ َ َ
أ ْرَ� َﻌﺔ آﻻ ِف ﻃﺎ ِﻟ ٍﺐ )ﻃﺎ ِﻟ َﺒ ٍﺔ(
َ
َ َ ُ َ َ
ﺛﻤﺎ ِﻧ َﻴﺔ آﻻ ِف ﻃﺎ ِﻟ ٍﺐ)ﻃﺎ ِﻟ َﺒ ٍﺔ(
َ
ْ ُ َ َ
َﻋﺸ َﺮة آﻻ ِف ﻃﺎ ِﻟ ٍﺐ )ﻃﺎ ِﻟ َﺒ ٍﺔ(
4000 öğrenci
8000 öğrenci
10.000 öğrenci
َ
ْ ُ َ َْ َ َ
ون أﻟﻒ ﻃﺎ ِﻟ ٍﺐ)ﻃﺎ ِﻟ َﺒ ٍﺔ(
ِﻋﺸﺮ
َ
َ َْ َ َ
َ
ﺧ ْﻤ ُﺴﻮن أﻟﻒ ﻃﺎ ِﻟ ٍﺐ)ﻃﺎ ِﻟ َﺒ ٍﺔ(
َ
َ َْ َ َ
ِ� ْﺴ ُﻌﻮن أﻟﻒ ﻃﺎ ِﻟ ٍﺐ)ﻃﺎ ِﻟ َﺒ ٍﺔ(
20.000 öğrenci
50.000 öğrenci
70.000 öğrenci
َ
َ
َ ُ َْ
ِﻣﺎﺋﺔ أﻟ ِﻒ ﻃﺎ ِﻟ ٍﺐ )ﻃﺎ ِﻟ َﺒ ٍﺔ(
َ
َ
َ َ َْ
ﻒ ﻃﺎ ِﻟ ٍﺐ )ﻃﺎ ِﻟ َﺒ ٍﺔ(
ِﻣﺎﺋﺘﺎ أﻟ ِ
َ
َ
َ َُ َ َْ
ﻒ ﻃﺎ ِﻟ ٍﺐ )ﻃﺎ ِﻟ َﺒ ٍﺔ(
ﺛﻼﺛ ِﻤﺎﺋ ِﺔ أﻟ ِ
100.000 öğrenci
200.000 öğrenci
300.000 öğrenci
َ
َ
َْ ُ َْ
َ
ْ ُ
ﻒ ) َﻣﻠ ُﻴﻮن ج َﻣﻼ ِﻳ ُ�ن ( ﻃﺎ ِﻟ ٍﺐ )ﻃﺎ ِﻟ َﺒ ٍﺔ(
أﻟ ﻒ أﻟ ِ
َ
َ
ْ َ ْ َ َ
ِﻣﻠﻴﺎ ُر ِ)ﻣﻠﻴﺎرا ُت( ﻃﺎ ِﻟ ٍﺐ )ﻃﺎ ِﻟ َﺒ ٍﺔ(
1.000.000 öğrenci
1.000.000.000
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ َ
َْ ٌ
ﻒ َو ِ� ْﺴ ُﻌ ِﻤ َﺎﺋ ٍﺔ َو ِ� ْﺴ َﻌ ٌﺔ َو ﺛﻤﺎ ُﻧﻮ َن
أﻟ
َ
َْ ٌ
ﻒ َو ِ� ْﺴ ُﻌ ِﻤ َﺎﺋ ٍﺔ َو أ ْرَ� َﻌ ٌﺔ َو ِﺳ ﱡﺘﻮ َن
أﻟ
َ َ ََ ٌ َ
َ َ ً
َ ََ ُ َ
َ
ﺛﻼﺛﺔ آﻻ ٍف َو ﺧ ْﻤ ُﺴ ِﻤﺎﺋ ٍﺔ َوﺛﻼﺛﺔ َو أ ْرَ� ُﻌﻮن ﻃﺎ ِﻟﺒﺎ
َ َ ٌَ َ
ْ ُ َ
َ َ ً
َ
َﻋﺸ َﺮة آﻻ ٍف َو ﺧ ْﻤ ُﺴ ِﻤﺎﺋ ٍﺔ َوﺛﻼث َو أ ْرَ� ُﻌﻮن ﻃﺎ ِﻟ َﺒﺔ
َْ َ َ
َ ََ ُ َ
ﺛﻼﺛﺔ آﻻ ٍف ِﻣ َﻦ اﳌﻼ ِﺋﻜ ِﺔ
َ ُْ َ
َ ْ ُ َ
جﺎهﺪ َ
ﻳﻦ
ﻋﺸ َﺮة آﻻ ٍف ِﻣﻦ ا� ِ ِ
1989
1964
3543
10.543
3000 melek
10.000 mücâhid
12. Muzâri Fiilin İkili, Müzekker ve Müennes Çoğulu (Gâib-Gâibe-Muhâtab-Muhâtaba)Mütekellim
Müzekkeri
َْ
أﻛ ُﺘ ُﺐ
َْ
ﺗﻜ ُﺘ ُﺐ
ْ
َﻳﻜ ُﺘ ُﺐ
َُْ
ﻧﻜﺘ ُﺐ
ْ َ
َﺗﻜ ُﺘ ُﺒﻮن
Türkçesi
Ben yazıyorum.
Sen yazıyorsun.
O yazıyor.
Biz yazıyoruz.
Siz yazıyorsunuz.
51
Müennesi
َْ
أﻛ ُﺘ ُﺐ
َْ
ﺗﻜ ُﺘ ِﺒ َ�ن
َْ
ﺗﻜ ُﺘ ُﺐ
َُْ
ﻧﻜﺘ ُﺐ
َُْ َ
ﺗﻜﺘ ْ�ن
Adnan Hoyladı
َ ُْ
َﻳﻜﺘ ْ�ن
َُْ
ﺗﻜﺘ َﺒ ِﺎن
َُْ
ﺗﻜﺘ َﺒ ِﺎن
َُْ
ﻧﻜﺘ ُﺐ
َ ْ
َﻳﻜ ُﺘ ُﺒﻮن
ُْ
َﻳﻜﺘ َﺒ ِﺎن
َُْ
ﺗﻜﺘ َﺒ ِﺎن
َُْ
ﻧﻜﺘ ُﺐ
Onlar yazıyorlar.
O ikisi yazıyor
Siz ikiniz yazıyorsunuz
Biz ikimiz yazıyoruz.
َ
ََ
َ َ
Not: Mâzîdeki ilk harfi hemze olan ( أ� َﻞyedi) –( أ َﻣ َﺮemretti)- ( أ َﺧﺬaldı) gibi fiillerin hemzeleri, muzâri
ُ َْ
ُ
mütekellim vahde (ben) siygalarında, iki hemze yan yana geldiği için ( )أا� ُﻞşeklinde değil, birleştirilerek آ� ُﻞ
ُ ُ
(yerim), ( ُآﻣ ُﺮemrederim, emrediyorum), ( آﺧﺬalırım, alıyorum) şeklinde uzatılan tek hemze halinde söylenir.
َ
َ� ْﻌﻠ ُﻤﻮ َن
َ
َ� ْﻌﻠ َﻤ ِﺎن
َ
َ� ْﻌﻠ ُﻢ
َ َﱠ
( ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ﻏﺎ ِﺋ ٌﺐMüzekker)
Onlar biliyorlar
O ikisi biliyor
O biliyor
Türkçesi
َ
َ� ْﻌﻠ ْﻤ َﻦ
َ َ
� ْﻌﻠ ُﻤﻮ َن
َ َ
� ْﻌﻠ َﻤ ِﺎن
َ َ
� ْﻌﻠ َﻤ ِﺎن
َ َ
� ْﻌﻠ ُﻢ
َ َ
� ْﻌﻠ ُﻢ
ٌ َ ٌ َ
( ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ﻏﺎ ِﺋ َﺒﺔMüennes)
َ َ
َﱠ
( ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ُﻣﺨﺎﻃ ٌﺐMüzekker)
Sizler biliyorsunuz
Siz ikiniz biliyorsunuz
Sen biliyorsun
َ َ
� ْﻌﻠ ْﻤ َﻦ
َ َ
� ْﻌﻠ ُﻢ
َ َ
� ْﻌﻠ َﻤ ِﺎن
َ َ
� ْﻌﻠ ُﻢ
َ َ
� ْﻌﻠ ِﻤ َ�ن
َ َ
ا ْﻋﻠ ُﻢ
Türkçesi
ٌ َ َ ٌ َ
( ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ُﻣﺨﺎﻃ َﺒﺔMüennes)
َّ
َْ
( ُ)ﻣﺸ� َ� ٌك( ُﻣ َﺘ� ِﻠ ٌﻢOrtak)
Bizler biliyoruz
Biz ikimiz biliyoruz
Ben biliyorum
Türkçesi
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َُْ ُ َْ ُ َ ﱠ ﱠ
اﻟﺴﻴﺎ َر ِة
ﺪﻳﺮ ﻳن ِ�ل ِﻣﻦ
ِ اﳌ
َ ْ ُ ُْ ُ ﱠ
�ﺸﻜ ُﺮ اﳌ ِﺪ َﻳﺮة اﻟﻄﺎ ِﻟ َﺒ َﺘ ْ� ِن
َ
َ ُْ
َﻳ ْﺠ ِﻠﺴﺎ ِن ِ�� اﻟﻐ ْﺮﻓ ِﺔ
ُ ْ َ ْ َ ُ َن ﱠ
َ اﻟﺸ
ﺎى
هﻢ �ﺸﺮ�ﻮ
Müdür arabadan iniyor.
Müdür iki öğrenciye teşekkür ediyor.
Odada oturuyorlar.
Onlar çay içiyorlar.
ْ ْ َ
ُه ﱠﻦ َﻳ ْﺤﻔﻈ َﻦ اﻟ ُﻘ ْﺮ َآن
Onlar Kur’ân’ı ezberliyorlar.
52
Uzaktakiler
Açıklama
Yakındakiler
ْ
( ُﻣﻔ َﺮ ٌدTekil)
Kendisi
Başka bir muzari fiil çekim tablosu:
ٌ َْ
( َﺟ ْﻤ ٌﻊÇoğul)
( ﺗﺜ ِن َﻴﺔİkil)
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 10. Sınıf Arapça Dilbilgisi
َ ْ ُ ْ َ ْ َ ُ َن ﱠ
َ اﻟﺸ
ﺎى
اﻧﺘﻢ �ﺸﺮ�ﻮ
َُْ ﱠ َ ْ َْ َ ﱠ
َ اﻟﺸ
ﺎى
اﻧ�ن �ﺸﺮ�ﻦ
Sizler çay içiyorsunuz.
Siz hanımlar çay içiyorsunuz.
َ
َ ُْ
َ
ﺗ ْﺠ ِﻠﺴﺎ ِن ِ�� اﻟﻐ ْﺮﻓ ِﺔ
َﻧ ْﻜ ُﺘ ُﺐ َد ْر َﺳ َﻨﺎ َﻗ ْﺒ َﻞ ﱠ
اﻟﻨ ْﻮ ِم
َ ْ َ َ َ َ َ َ َُْ ُ ﱠ
ئﻲ
ﻗﺎ
ِ �ي وِﻷﺻ ِﺪ
ِ أﻛﺘﺐ اﻟﺮﺳﺎ ِﺋﻞ ِﻟﻌﺎ ِﺋﻠ
َ ْ ََ َ
ﻣﺎذا �ﺸ َﺮ ِ��ن؟
َ
ََ َ
ً َ
ﻣﺎذا ﺗ ْﺮ ُﺳ ُﻢ َﻣ ْﺮَ� ُﻢ؟ ﺗ ْﺮ ُﺳ ُﻢ � َج َﺮة
Siz ikiniz odada oturuyorsunuz.
Uykudan önce dersimizi yazarız.
Mektupları ailem ve arkadaşlarım için yazıyorum.
Ne içersin?
Meryem ne resmi yapıyor? Bir ağaç resmi yapıyor.
ُْ َ ْ
ُ َ َ َ َْ َ ُ ﱠ
ﻣﻴﺬ؟ ُه ْﻢ َﻳﻠ َﻌ ُﺒﻮن ِﺑﺎﻟﻜ َﺮ ِة
ِ ِﺑﻤﺎذا ﻳﻠﻌﺐ اﻟﺘﻼ
َْ َ ُ ْ َ َ
ﻣﺎذا َﻳﻔ َﻌﻠﻮن ِ�� اﳌ ْ� ِج ِﺪ؟
ْ َ ُ َُْ ْ ُ
َ
ﺳﻮن اﻟ َﻌ َﺮِ� ﱠﻴﺔ
ه ﻢ ﻳﺪ ر
Öğrenciler ne ile oynuyor? Onlar top ile oynuyor.
Mescitte ne yapıyorlar?
Onlar Arapça tahsil ediyorlar.
13. Saatler (Çeyrek / Yirmi Dakika)
Saatlerde müennes sıra sayıları kullanılır. Çünkü saat kelimesi müennestir. Saatlerde kullanılan müennes
sıra sayıları şunlardır:
Türkçesi
Arapçası
ُ َ ﱠ
اﻟﺜﺎ ِﻧ َﻴﺔ
َ
ُ
ا ﱠﻟﺮ ِا� َﻌﺔ
ُ
َا ﱠ
ﻟﺴ ِﺎد َﺳﺔ
İkinci
Dördüncü
Altıncı
Sekizinci
Onuncu
On ikinci
Türkçesi
On birinci
َْ
ُ
اﻟ َﻮ ِاﺣ َﺪة
َُ َ ﱠ
اﻟﺜ ِﺎﻟﺜﺔ
ُ
َ َْ
ا�خ ِﺎﻣ َﺴﺔ
ُ َ ﱠ
ﻟﺴ ِﺎ� َﻌﺔ
ا
ُ
َ ﱠ
ﺎﺳ َﻌﺔ
ِ اﻟﺘ
َْ
َ ْ َ
ا� َح ِﺎد َﻳﺔ َﻋﺸ َﺮة
Türkçesi
Arapçası
Birinci
Üçüncü
Beşinci
ُ َ ﱠ
اﻟﺜ ِﺎﻣ َﻨﺔ
ُ َ َْ
ﺎﺷ َﺮة
ِ اﻟ ﻌ
Yedinci
Dokuzuncu
َ َ َ َ ﱠ
اﻟﺜﺎ ِﻧ َﻴﺔ َﻋﺸ َﺮة
Arapçası
Saatlerde kullanılan kelimeler:
Türkçesi
Kala, var
Çeyrek
Arapçası
ﱠ
ِاﻻ
ُرْ� ٌﻊ
Geçe, geçiyor
Yarım, buçuk
53
َو
ٌ ْ
ﺼﻒ
ِﻧ
Adnan Hoyladı
ٌ
َﺳﺎ ِﻧ َﻴﺔ
ٌ َ
َد ِﻗﻴﻘﺔ
ٌَ َ
ﺎﻋﺔ
ﺳ
Saniye
Dakika
Saat
Akşam
ً ُ
ﻇ ْهﺮا
َ ﺧ َﻼ َل َﺳ
ﺎﻋ ٍﺔ
ِ
َ ﺼﻒ َﺳ
ْ ْ
ﺎﻋ ٍﺔ
ِ ِﻣﻦ ِﻧ
َﻣ َﺴ ًﺎء
Gece
ﱠ
ِﺑﺎﻟﻠ ْﻴ ِﻞ
Öğlen
Bir saat içinde
Yarım saattir
ٌ ُُ
ﺛﻠﺚ
َﺳ َﻮا ِ� ٌﻲ
َ
َدﻗﺎ ِﺋ ٌﻖ
ٌ ﺎﻋ
َ َﺳ
ﺎت
20 dakika
Saniyeler
Dakikalar
Saatler
Yaklaşık
İki saat süreyle
Saat 5’e kadar
Öğleden sonra
َ
�ْ �َﺣ َﻮا
َ ﳌُ ﱠﺪة َﺳ
ﺎﻋ َﺘ ْ� ِن
ِ ِ
َ ْ َ َ َ ﱠ
ﺎﻋ ِﺔ ا�خ ِﺎﻣ َﺴ ِﺔ
ِﻟﻐﺎﻳ ِﺔ اﻟﺴ
ﱡ
َ� ْﻌ َﺪ اﻟﻈ ْه ِﺮ
Saatler ifade edilirken önce marife olarak saat kelimesi yazılır. Bunun yerine ﱠإ� َ�ﺎveya �َ �ِ de kullanılabilir.
Ardından marife olarak belirtmek istediğimiz saat, sıra sayısı olarak yazılır. Ardında “geçiyor” kullanacaksak َو
ekleriz. Daha sonra dakikayı marife olarak yazarız. Saatler sıfat tamlaması şeklinde yazıldığı için harekeler aynı
ﱠ
olur. “kala” kullanacaksak ِاﻻekleriz. Ondan sonraki dakika nekre ve fethalı olması gerekir. 11 ve 12 sayıları fetha
üzere mebni (harekesi değişmeyen) olduğu için bunların harekesi her zaman fethadır. Bu sayılarda birinci sayı elif
َ َ َ
lam takısı alırken ikinci sayı ()ﻋﺸ َﺮة
elif lam takısı almaz.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ْ َُ َ ﱠ
ُ
ﺎﻋﺔ اﻟ َﻮ ِاﺣ َﺪة
اﻟﺴ
ُ ْ ّ َ ُ َ َ ْ َُ َ ﱠ
ﺼﻒ
اﻟﻨ
ِ اﻟﺴﺎﻋﺔ ا�خ ِﺎﻣﺴﺔ و
ُ ﱠ
َ ْ َُ َ ﱠ
اﻟﺴ
ﺎﻋﺔ ا�خ ِﺎﻣ َﺴﺔ إﻻ ُرْ� ًﻌﺎ
ُ ُُ ﱡ
ﱠإ� َ�ﺎ ﱠ
اﻟﺴ ِﺎد َﺳﺔ َواﻟﺜﻠﺚ
َ ََ ﱠ َُ َ ﱠ
اﻟﺪ ِﻗﻴﻘ َﺘ ِﺎن
ﺎﺳﻌﺔ و
ِ ِ�� اﻟﺘ
ُ ْ ّ َ ََ َ َ َ َ َ ْ َﱠ
ﺼﻒ
اﻟﻨ
ِ إ��ﺎ ا�حﺎدﻳﺔ ﻋﺸﺮة و
Saat 01.00
Saat 05.30
Saat 04.45
Saat 06.20
Saat 09.02
Saat 11.30
َ َ َ َ ﱠ
ِ�� اﻟﺜﺎ ِﻧ َﻴﺔ َﻋﺸ َﺮة إﻻ ُرْ� ًﻌﺎ
ً َ
َ ﱠ َ َ ﱠ
َ اﻟﺜ َﻼث َو ْاﻟﻌ ْﺸﺮ
�ﻦ َد ِﻗﻴﻘﺔ
ِ�� اﻟﺜ ِﺎﻣﻨ ِﺔ و
ِ
ِ
ِ
ً َ
َ �� َا ﱠﻟﺮا� َﻌﺔ ﱠإﻻ َﺛ َﻼ ًﺛﺎ َو ﻋ ْﺸﺮ
�ﻦ َد ِﻗﻴﻘﺔ
ِ ِ
ِ
ِ ِ
11.45’te
8.23’te
03.37’te
54
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 10. Sınıf Arapça Dilbilgisi
14. Sayılar ve Temyizi (20-100/21-22…99/100-1000)
Arapçada sayılar “adet” olarak, sayılan şeyler ise “madud” olarak anılır. Arapçada sayılar ve kullanıldıkları
isimler belli kurallara göre gelirler. Örneğin “1 öğrenci” demekle, “11 öğrenci” “21 öğrenci” demek birbirinden
farklıdır. Sayıları kolayca öğrenebilmek için şu dört grupta inceleyeceğiz:
1- Müfred sayılar (1-10 arası olan sayılar)
2- Mürekkeb sayılar (11-19 arası olan sayılar)
3- Ukud sayılar (10’un katları olan sayılar)
4- Matuf sayılar (20’den sonra gelen ara sayılar)
14.1. Müfred Sayılar
1’den itibaren 10’a kadar olan sayılar, -burada 10 dâhildir- tek başına bir kelime oldukları için müfred sayılar
ismini alırlar. Müfred sayıların irabı şu şekildedir: “İki” sayısı müsenna bir isim gibi irab edilir. Diğerleri ise müfred
bir isim gibi irab edilir. Sonları cümledeki yerine göre değişir.
Şimdi sayıları teker teker görelim:
1 ve 2 sayısında önce madud sonra adet gelir. Adet, madudun sıfatı olur. İsimlerin müfredleri “bir tane”
olduklarını, müsennaları da “iki tane” olduklarını gösterdiği için 1 ve 2 sayısı kullanılmasa da olur. Sadece anlamı
ْ
ٌ
kuvvetlendirmek için gelirler. Buna göre َو ِاﺣ ٌﺪbir demektir. Müennes olarak َو ِاﺣ َﺪةşeklinde söyleriz. ِإﺛ َﻨ ِﺎنİki
َْ
demektir. Müennes olarak ِإﺛن َﺘ ِﺎنşeklinde söyleriz.
Müfred sayılara ait kaideleri şöylece maddeleyebiliriz:
1- Müfred sayıların irabı şu şekildedir: “İki” sayısı müsenna bir isim gibi irab edilir. Diğerleri ise müfred bir
isim gibi irab edilir. Sonları cümledeki yerine göre değişir.
2- 1 ve 2 sayısında önce madud, sonra adet gelir. Adet, madudun sıfatı olur.
3- İsimlerin müfredleri “bir tane” olduklarını, müsennaları da “iki tane” olduklarını gösterdiği için “bir” ve
“iki” sayısı kullanılmasa da olur. Sadece anlamı kuvvetlendirmek için gelirler.
ْ ٌ
َْ
4- َو ِاﺣ ٌﺪkelimesinin müennesi َو ِاﺣ َﺪة ; ِإﺛ َﻨ ِﺎنkelimesinin müennesi de ِإﺛن َﺘ ِﺎنşeklindedir.
Şimdi 3 ve 10 arası sayıların özelliklerini öğrenelim:
3 ve 10 arası sayılarda şu kaideler geçerlidir:
1- Önce adet, sonra madud gelir.
2- Adet, madudun cinsiyet bakımından zıddı olur.
3- Madud “cemi ve cer” durumunda gelir.
55
Adnan Hoyladı
4- Adet ile madud izafet oluştururlar.
14.2. Mürekkeb Sayılar
Mürekkep sayılar, 11’den itibaren 19’un sonuna kadar olan sayılardır. Mürekkep sayılara ait kuralları
şöylece maddeleyebiliriz:
1- Bu sayılarda önce birler basamağı, sonra onlar basamağı gelir.
2- “On iki” nin “ikisi” hariç, diğer sayılar fetha üzere mebnidirler. Yani cümledeki yerlerine göre sonları hiç
değişmez. Sadece “on iki” sayısının birler basamağı olan “iki” sayısı, müsenna bir isim gibi irab edilir.
3- Bu sayıların madudları, müfred-mensub ve nekre olarak gelir.
4- 11 ve 12 sayıları hariç, mürekkep sayıların birler basamağı madudun cinsiyet bakımından zıddı; 10 sayısı
ise madudun cinsiyet bakımından aynısı olur. 11 ve 12’nin her iki basamağı da madud ile aynı cinsten gelir.
14.3. Ukud Sayılar
Ukud sayılar, 10 sayısının katları olan sayılardır. Bu sayılar için geçerli olan kaideleri şöylece maddelememiz
mümkündür:
َ
1- 3-9 arası sayıların sonuna “vav” ve fethalı nun ( )ونgetirilerek ukud sayılar yapılır.
2- Cemi müzekker salim kalıbında geldikleri için ref durumunda “vav”, nasb ve cer durumunda “ye” alırlar.
3- Müzekker ve müennes isimler için aynı sayı kullanılır.
4- Ukud sayıların madudları, 11-20 arası sayılar gibi, müfred-mensub ve nekre olarak gelir.
14.4. Ma’tuf Sayılar
Birler basamağı, onlar basamağına “vav” atıf harfi ile bağlanarak yapıldıkları için 20’den sonraki ara sayılara
matuf sayılar denir. Matuf sayıların irabı da şu şekildedir: Birler basamağı müfred sayıların irabını ve kurallarını;
onlar basamağı da ukud sayıların irabını ve kurallarını taşır. Madudları ise müfred-mensub ve nekre gelir. Bu kural
11’den 99’un sonuna kadar geçerlidir.
100 ve katları için ise şu kuralları sayabiliriz:
1- Yüzün katlarını ifade ederken yüz sayısı, 3-10 arası müzekker sayılarla izafet oluşturur. Yüz sayısı
katlarıyla izafet oluşturduğu gibi madudlarıyla da izafet oluşturur.
2- Madudu, müfred-mecrur olarak gelir.
3- Müzekker ve müennes isimler için aynı sayı kullanılır.
56
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 10. Sınıf Arapça Dilbilgisi
1000 ve katları için şu kurallar geçerlidir:
1- 1000 ve katları, hem madudlarıyla hem de katlarıyla izafet oluştururlar.
2- Müzekker ve müennes isimler için aynı rakamlar kullanılır.
Şu kurala da dikkat edelim: Yüzden sonraki sayıların hepsi en büyük basamaktan en küçük basamağa doğru
okunur. En sona kalan sayının kuralına göre de madud şekillenir.
15. Mâzî Fiilin İkili, Müzekker ve Müennes Çoğulu (Gâib-Gâibe-Muhâtab-Muhâtaba-Mütekellim)
Müennesi
Türkçesi
َ
ﻛ َﺘ ْب ُﺖ
َ
ﻛ َﺘ ْب ِﺖ
َ
ﻛ َﺘ َب ْﺖ
َ َ
ﻛ َﺘ ْبﻨﺎ
ُ َ
ﻛ َﺘ ْﺒ� ﱠن
Müzekkeri
َ
ﻛ َﺘ ْب ُﺖ
َ
ﻛ َﺘ ْب َﺖ
Ben yazdım
Sen yazdın
َ
ﻛ َﺘ َﺐ
َ َ
ﻛ َﺘ ْبﻨﺎ
O yazdı
Biz yazdık
َ
ﻛ َﺘ ْب ُﺘ ْﻢ
َ
ﻛ َﺘ ُﺒﻮا
Siz yazdınız
َ
ﻛ َﺘ ْ� َن
َ
ﻛ َﺘ َب َﺘﺎ
Onlar yazdılar
َ
ﻛ َﺘ َﺒﺎ
َ
ﻛ َﺘ ْب ُﺘ َﻤﺎ
O ikisi yazdı
َ
ﻛ َﺘ ْب ُﺘ َﻤﺎ
َ َ
ﻛ َﺘ ْبﻨﺎ
Siz ikiniz yazdınız
َ َ
ﻛ َﺘ ْبﻨﺎ
Biz ikimiz yazdık
Başka bir muzari fiil çekim tablosu:
( َﺟ ْﻤ ٌﻊÇoğul)
َﻋ ِﻠ ُﻤﻮا
ٌ َْ
( ﺗﺜ ِن َﻴﺔİkil)
َﻋ ِﻠ َﻤﺎ
ْ
( ُﻣﻔ َﺮ ٌدTekil)
َﻋ ِﻠ َﻢ
َ َﱠ
( ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ﻏﺎ ِﺋ ٌﺐMüzekker)
Onlar bildiler
O ikisi bildi
O bildi
Türkçesi
َﻋ ِﻠ ْﻤ َﻦ
َﻋ ِﻠ ْﻤ ُﺘ ْﻢ
َﻋ ِﻠ َﻤ َﺘﺎ
َﻋ ِﻠ ْﻤ ُﺘ َﻤﺎ
َﻋ ِﻠ َﻤ ْﺖ
َﻋ ِﻠ ْﻤ َﺖ
ٌ َ ٌ َ
( ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ﻏﺎ ِﺋ َﺒﺔMüennes)
َ َ
َﱠ
( ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ُﻣﺨﺎﻃ ٌﺐMüzekker)
Sizler bildiniz
Siz ikiniz bildiniz
Sen bildin
Türkçesi
ُ
َﻋ ِﻠ ْﻤ� ﱠن
َﻋ ِﻠ ْﻤ ُﺘ َﻤﺎ
َﻋ ِﻠ ْﻤ ِﺖ
ٌ َ َ ٌ َ
( ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ُﻣﺨﺎﻃ َﺒﺔMüennes)
57
Yakındakiler
Uzaktakiler
Açıklama
َﻋ ِﻠ ْﻤ َﻨﺎ
َﻋ ِﻠ ْﻤ َﻨﺎ
َﻋ ِﻠ ْﻤ ُﺖ
َّ
َْ
( ُ)ﻣﺸ� َ� ٌك( ُﻣ َﺘ� ِﻠ ٌﻢOrtak)
Bizler bildik
Biz ikimiz bildik
Ben bildim
Türkçesi
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ �َﻟب ْﺴ َﻨﺎ ْاﳌَ َﻼ
ﺲ
ِ
ِ
َ
َ ْ َ ﱠ
ﺼﻴ َﺤﺔ
ِ ﺳ ِﻤﻌﻨﺎ اﻟﻨ
َ َ ُُْ ﱡ
اﻟﺴﺆا َل
ﻋ ِﻠﻤﺘﻢ
َ ُ ْ َُْ َ
أ�ﻠ� ﱠن اﻟ ُ� ْ�ﺗﻘﺎ َل
Elbiseleri giydik.
Nasihatı işittik.
Soruyu bildiniz.
Portakalı yediniz.
َ َ ْ ُ ََ
ﻘﻴ َﺒﺔ
ِ ﻓﺘﺤﻮا ا�ح
َ ُ ْ ُ َ ً َ ُْ ْ ﱠ
ﺼﺔ َو ﻟ ِﻌ ْﺒﺘ ُﻢ اﻟﻜ َﺮة
ﻗﺮأﺗﻢ ِﻗ
َ َْ َ ْ
َ ْ َْ َ ْ َ
َدﺧﻠﻨﺎ اﳌﻄ َﺒﺦ َو َﻋ ِﻤﻠﻨﺎ اﻟﻘ ْه َﻮة
َ ُ َ ُ َ َ
َ ْ َْ ْ َ
ﻋﺎ ِئﺸﺔ َو ﻓﺎ ِﻃ َﻤﺔ َو َزْ�ن ُﺐ َدﺧﻠ َﻦ اﳌﻄ َﺒﺦ
َ َ
َ ْ
�َ �َ ا ّ ِﻟﺮﺟﺎ ُل َﺳ ِﻤ ُﻌﻮا ا�خ
َ ْ ُ
َو َﺟ ْﺪﺗ ُﻢ اﻟ ِﻜﺘﺎ َب
َ َ ْ َ ََ
ﻘﻴ َﺒﺔ
ِ ﻓﺘﺤﺎ ا�ح
َ َ ْ ََ ََ
ﻘﻴ َﺒﺔ
ِ ﻓﺘﺤﺘﺎ ا�ح
َ ْ َ ّ َ َ
�َ �َ اﻟﺮﺟﺎ ُل ا�خ
ِ ﺳ ِﻤﻊ
ْ َ ﱠ
ُْ
َﻋ ِﻤﻠ� ﱠن اﻟﻄﻌﺎ َم اﻟ َﻴ ْﻮ َم
ََ َ ْ َ َ ْ َ ﱡ
ﻮرة
هﻞ رﺳﻤﺖ اﻟﺼ
Çantayı açtılar.
Bir kıssa okudunuz ve top oynadınız.
Mutfağa girdik ve kahve yaptık.
Aişe, Fatıma ve Zeynep mutfağa girdiler.
Erkekler haberi işittiler.
Kitabı buldunuz.
O ikisi çantayı açtı.
O iki kız çantayı açtı.
Erkekler haberi işitti.
Bugün yemeği yaptınız.
Resmi çizdin mi?
16. Mâzî-Muzâri Fiillerin Olumsuzu (İkiller, Müzekker ve Müennes Çoğullar)
16.1. Mazi Fiilin Olumsuzu
16.1.1. Harfu Nefy
َ
Mâzî fiilin başına ﻣﺎolumsuz takısı eklenir.
Örnekler:
58
Kendisi
Adnan Hoyladı
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 10. Sınıf Arapça Dilbilgisi
Türkçesi
Olumsuzu
Arapçası
Yardım etmedin
َﻣﺎ َﻋ ِﻠ ُﻤﻮا
َ َﻣﺎ َﻧ
ﺼ ْﺮ َت
َﻋ ِﻠ ُﻤﻮا
َ َﻧ
ﺼ ْﺮ َت
Bulmadık
َ
َﻣﺎ َو َﺟ ْﺪﻧﺎ
َ
َو َﺟ ْﺪﻧﺎ
Bilmediler
Türkçesi
Yazmadım
İçmediniz
Vurmadın
Olumsuzu
Arapçası
َ
َﻣﺎ ﻛ َﺘ ْب ُﺖ
َ َ
ﻣﺎ ﺷ ِﺮْ� ُﺘ ْﻢ
َ َﻣﺎ
ﺿ َﺮْ� َﺖ
َ
ﻛ َﺘ ْب ُﺖ
َ
ﺷ ِﺮْ� ُﺘ ْﻢ
َ
ﺿ َﺮْ� َﺖ
Konuyla İlgili Cümle Örnekleri:
Türkçesi
Arapçası
َ َﻣﺎ َﻓ َﺘ ْﺤ ُﺘ ُﻢ ْاﻟ َﺒ
ﺎب
َ ﺼ
َ َﻣﺎ
َ ﺿ َﺮْ� َﺖ ْا�ح
ﺎن
ِ
ََْ َ
َﻣﺎ َو َﺟ ْﺪﻧﺎ اﻟﻘﻠ َﻢ
َ َ َ ٌ َ َ ََ ﱠ
حﻴﻔﺔ
ِ �ﻋﺎ ِدل ﻣﺎ ﻗﺮأ اﻟ
ََْ َ َ ََ
َ ْ
هﻴ ُﻢ ﻣﺎ أﺧﺬ اﻟﻘﻠ َﻢ
ِ ِإﺑﺮا
َ ْ
َ َ ُ
َ
ﺪﻳ َﺠﺔ ﻣﺎ ﻓ َﺘ َﺤ ِﺖ اﻟ ِﻜﺘﺎ َب
ِ ﺧ
Kapıyı açmadınız.
Ata vurmadın.
Kalemi bulmadık.
Adil gazeteyi okumadı.
İbrahim kalemi almadı.
Hatice kitabı açmadı.
َ
Not 1: İki fiil birlikte olumsuz yapılacaksa ﻻkullanılır. Mutlak olumsuzluk ifade eder.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Ne yedim ne de içtim.
Ne biz onları gördük ne de onlar bizi gördü.
َ
Not 2: Mazi fiilin başına ﻻgetirilirse gereklilik bildirir.
َْ�
َ
ﻻ ا�ﻠ ُﺖ وﻻ ﺷ ِﺮْ� ُﺖ
� َ
َ � َ
ﻻ َرا ْﻳ َﻨ ُﺎه ْﻢ وﻻ َرا ْوﻧﺎ
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ َﻻ َﻓ َﺘ ْﺤ ُﺘ ُﻢ ْاﻟ َﺒ
ﺎب
َ ﺼ
َ َﻻ
َ ﺿ َﺮْ� َﺖ ْا�ح
ﺎن
ِ
Kapıyı açmamanız gerekir.
Ata vurmaman gerekir.
59
Adnan Hoyladı
16.1.2. Cahd-ı Mutlak
َ
Muzâri fiilin başına ﻟ ْﻢtakısı getirilip, fiilin son harfinin cezim yapılmasıyla gerçekleşir. Fiilin manasını
mâzîde (geçmişte) olumsuz yapar. Bir işin şu ana kadar olmadığını ve bundan sonra da olmayacağını belirtir.
Muzârinin başına getirilen bu edatla fiilde üç değişiklik olur:
1. Anlamı olumsuz olur. Bu olumsuzluk kesindir ve bozulması beklenmez.
2. Sonu meczûm (cezimli) olur.
3. Muzâriden yapıldığı halde mâzî manası verir.
( َﺟ ْﻤ ٌﻊÇoğul)
ْ َ
ﻟ ْﻢ َﻳﻜ ُﺘ ُﺒﻮا
ٌ َْ
( ﺗﺜ ِن َﻴﺔİkil)
ْ َ
ﻟ ْﻢ َﻳﻜ ُﺘ َﺒﺎ
ْ
( ُﻣﻔ َﺮ ٌدTekil)
ْ َ
ﻟ ْﻢ َﻳﻜ ُﺘ ْﺐ
َ َﱠ
( ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ﻏﺎ ِﺋ ٌﺐMüzekker)
Onlar yazmadı
O ikisi yazmadı
O yazmadı
Türkçesi
ْ َ
ﻟ ْﻢ َﻳﻜ ُﺘ ْ� َن
َْ َ
ﻟ ْﻢ ﺗﻜ ُﺘ ُﺒﻮا
َْ َ
ﻟ ْﻢ ﺗﻜ ُﺘ َﺒﺎ
َْ َ
ﻟ ْﻢ ﺗﻜ ُﺘ َﺒﺎ
َْ َ
ﻟ ْﻢ ﺗﻜ ُﺘ ْﺐ
َْ َ
ﻟ ْﻢ ﺗﻜ ُﺘ ْﺐ
ٌ َ ٌ َ
( ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ﻏﺎ ِﺋ َﺒﺔMüennes)
َ َ
َﱠ
( ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ُﻣﺨﺎﻃ ٌﺐMüzekker)
Sizler yazmadınız
Siz ikiniz yazmadınız
Sen yazmadın
Türkçesi
َْ َ
ﻟ ْﻢ ﺗﻜ ُﺘ ْ� َن
َْ َ
ﻟ ْﻢ ﻧﻜ ُﺘ ْﺐ
َْ َ
ﻟ ْﻢ ﺗﻜ ُﺘ َﺒﺎ
َْ َ
ﻟ ْﻢ ﻧﻜ ُﺘ ْﺐ
َْ َ
ﻟ ْﻢ ﺗﻜ ُﺘ ِ�ي
َْ َ
ﻟ ْﻢ أﻛ ُﺘ ْﺐ
ٌ َ َ ٌ َ
( ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ُﻣﺨﺎﻃ َﺒﺔMüennes)
َّ
َْ
( ُ)ﻣﺸ� َ� ٌك( ُﻣ َﺘ� ِﻠ ٌﻢOrtak)
Bizler yazmadık
Biz ikimiz yazmadık
Ben yazmadım
Türkçesi
Konuyla İlgili Cümle Örnekleri:
Türkçesi
Arapçası
َ
َ َ َ َْ
اﳌﺎ ُل ﻟ ْﻢ َﻳ ْﻨﻔ ْﻊ ﺻﺎ ِﺣ َﺒ ُﮫ
َْ َ ْ َ ْ َ ْ َ ْ َ
ﺲ ِإ�� اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ
ِ ﻟﻢ أذهﺐ أﻣ
َ َ ﱠ ﱠ
َ َ
َ
اﻟﺸﺎﺑﺎ ِن ﻟ ْﻢ َﻳ ْﻨ َجحﺎ ِ�� َﺣﻴﺎ ِ� ِ�ﻤﺎ
َ ْ َ ْ َ ُ َ ْ َ ْ َ ْ َُْ
ﺲ ِإ�� ا� َح ِﺪﻳﻘ ِﺔ
ِ أﻧﺘﻢ ﻟﻢ ﺗﺬهﺒﻮا أﻣ
َ
ْ َ َ َْ
أﻧ ِﺖ ﻟ ْﻢ �ﻐ ِﺴ ِ�� َﻣﻼ ِ� َﺴ ِﻚ
Mal sahibine fayda vermedi.
Dün okula gitmedim.
İki genç hayatlarında başarılı olmadı.
Siz dün bahçeye gitmediniz.
Sen elbiselerini yıkamadın.
60
Yakındakiler
Uzaktakiler
Açıklama
Kendisi
Örnekler:
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 10. Sınıf Arapça Dilbilgisi
16.1.3. Cahd-ı Müstağrak
َ
ََ ﱠ
Muzâri fiilin başına cahd-ı mutlak takısı olan ﻟ ْﻢyerine ( )ﳌﺎgetirilince; muzâri fiili cezmeder, mâzîye götürür,
geçmiş zamandan şu ana kadar olumsuz yapar. Ancak bu olumsuzluk konuşma anından itibaren bozulabilir.
Türkçe’ye “hiç ya da henüz …medi, ..madı” şeklinde çevrilir.
( َﺟ ْﻤ ٌﻊÇoğul)
ٌ َْ
( ﺗﺜ ِن َﻴﺔİkil)
ْ
( ُﻣﻔ َﺮ ٌدTekil)
ْ ََ ﱠ
ﳌﺎ َﻳﻜ ُﺘ ُﺒﻮا
ْ ََ ﱠ
ﳌﺎ َﻳﻜ ُﺘ َﺒﺎ
ْ ََ ﱠ
ﳌﺎ َﻳﻜ ُﺘ ْﺐ
Onlar henüz yazmadı
O ikisi henüz yazmadı
O henüz yazmadı
ْ ََ ﱠ
ﳌﺎ َﻳﻜ ُﺘ ْ� َن
ْ َ ََ ﱠ
ﳌﺎ ﺗﻜ ُﺘ َﺒﺎ
ْ َ ََ ﱠ
ﳌﺎ ﺗﻜ ُﺘ ْﺐ
ْ َ ََ ﱠ
ﳌﺎ ﺗﻜ ُﺘ ُﺒﻮا
ْ َ ََ ﱠ
ﳌﺎ ﺗﻜ ُﺘ َﺒﺎ
ْ َ ََ ﱠ
ﳌﺎ ﺗﻜ ُﺘ ْﺐ
Sizler henüz
yazmadınız
Siz ikiniz henüz
yazmadınız
Sen henüz
yazmadın
ْ َ ََ ﱠ
ﳌﺎ ﺗﻜ ُﺘ ْ� َن
ْ َ ََ ﱠ
ﳌﺎ ﺗﻜ ُﺘ َﺒﺎ
ْ َ ََ ﱠ
ﳌﺎ ﺗﻜ ُﺘ ِ�ي
ْ َ ََ ﱠ
ﳌﺎ ﻧﻜ ُﺘ ْﺐ
ْ َ ََ ﱠ
ﳌﺎ ﻧﻜ ُﺘ ْﺐ
ْ َ ََ ﱠ
ﳌﺎ أﻛ ُﺘ ْﺐ
َّ
َْ
( ُ)ﻣﺸ� َ� ٌك( ُﻣ َﺘ� ِﻠ ٌﻢOrtak)
Bizler henüz yazmadık
Biz ikimiz henüz
yazmadık
Ben henüz
yazmadım
Türkçesi
Açıklama
(Müzekker)
Türkçesi
ٌ َ ٌ َ
ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ﻏﺎ ِﺋ َﺒﺔ
(Müennes)
(Müzekker)
Türkçesi
ٌ َ َ ٌ َ
ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ُﻣﺨﺎﻃ َﺒﺔ
(Müennes)
Arapçası
َ
َﱠ
َ َ ﱠ
اﻟﺴﻔ ِﺮ
ﳌﺎ َﻳ ْﺮ ِﺟ ْﻊ وا ِﻟ ِﺪي ِﻣﻦ
ْ ََْ َ ْ ْ َ َﱠ
أﺧﺬ ُت اﻟ ِﻜﺘﺎ َب وﳌﺎ أﻗ َﺮأ ُﻩ
ْﱠ
ْ َﱠ
ﳌﺎ َﻳن ِ� ِل اﻟﺜ� ُج
َ ْ َ َْ َْ ْ َ َ ﱠ
اﻟ ِﺒنﺘﺎ ِن ﳌﺎ ﺗﻠ َﻌﺒﺎ ِ�� ا� َح ِﺪﻳﻘ ِﺔ
ْ ََﳌ ﱠﺎ َ� ْﻌ َﻤ ْﻠ َﻦ �� ْاﳌ
ﺼ َﻨ ِﻊ
ِ
Babam henüz seferden dönmedi.
Kitabı aldım ve henüz onu okumadım.
Henüz kar yağmadı.
İki kız henüz bahçede oynamadı.
Henüz fabrikada çalışmadılar.
61
Yakındakiler
َ َ
َﱠ
ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ُﻣﺨﺎﻃ ٌﺐ
Konuyla İlgili Cümle Örnekleri:
Türkçesi
Uzaktakiler
َ َﱠ
ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ﻏﺎ ِﺋ ٌﺐ
Kendisi
Örnekler:
Adnan Hoyladı
َﱠ
Not: ( )ﳌﺎedatı fiil-i mâzînin önüne geldiği takdirde …dığı zaman, ..diği zaman, ..dığında, ..diğinde manası
verir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ َ ُْ
َﱠ
َْ
ﳌﺎ َر َﺟ َﻊ ِﻣ َﻦ اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ َﻳﺄ� ُﻞ ﻃﻌﺎ َﻣ ُﮫ
ْ َ َ َ َﱠ
ْ
ﳌﺎ ﺣ
ﻀ َﺮ ِإ�� اﻟ َﺒ ْي ِﺖ َﻳﻜ ُﺘ ُﺐ َد ْر َﺳ ُﮫ
Okuldan döndüğü zaman yemeğini yer.
Eve geldiği zaman dersini yazar.
16.2. Muzari Fiillerin Olumsuzu
16.2.1. Şimdiki Zamanın Olumsuzu
َ
Muzâri fiilin başına ﻣﺎgetirilmek suretiyle şimdiki yani şu andaki geçici, uzun sürmeyecek olan bir
olumsuzluk yapılmış olur.
Örnekler:
Türkçesi
Olumsuzu
Türkçesi
ْ
َﻣﺎ َ�ﺸ َﺮ ُب
ْ
َﻣﺎ َﻳﻜ ُﺘ ُﺐ
ََْ
ﻣﺎ أذ َه ُﺐ
İçmiyor
Yazmıyor
Gitmiyorum
Arapçası
ْ
َ�ﺸ َﺮ ُب
ْ
َﻳﻜ ُﺘ ُﺐ
َْ
أذ َه ُﺐ
İçiyor
Yazıyor
Gidiyorum
Konuyla İlgili Cümle Örnekleri:
Türkçesi
Arapçası
َ ُْ َ ْ ُ ْ ُ َ
َه ْﻞ ﺗ ْﺪﺧ ُﻞ اﻷﺧﺘﺎ ِن اﳌ ْﺘ َﺤﻒ؟
َ ُْ َ ُ َ َ َ ْ ُ َْ َ
اﻷﺧﺘﺎ ِن ﻣﺎ ﺗ ْﺪﺧﻼ ِن اﳌ ْﺘ َﺤﻒ،ﻻ
َ ْ ُ ََْ ْ َ
َ �اﻷ ْو َﻻ ُد ْاﳌَ َﻼ
ﺲ؟
هﻞ ﻳﻠبﺲ
ِ
َ
ْ َ َ َ َْ َ
اﻷ ْوﻻ ُد ﻣﺎ َﻳﻠ َب ُﺴ َﻮ��ﺎ،ﻻ
َ ْ َ ْ ُ ُ ّْ َ ُ ﱠ ﱠ
اﻟﺼﻒ؟
هﻞ ﺗﺪﺧﻞ اﻟ ِﺘﻠ ِﻤﻴﺬات
ُْ َ َ ْ َ َ
اﻟ ِّﺘﻠ ِﻤﻴﺬا ُت ﻣﺎ َﻳ ْﺪﺧﻠ َﻨ ُﮫ،ﻻ
İki kız kardeş müzeye giriyor mu?
Hayır, iki kız kardeş müzeye girmiyor.
Çocuklar elbiseleri giyiyor mu?
Hayır, çocuklar onları giymiyorlar.
Kız öğrenciler sınıfa giriyor mu?
Hayır, kız öğrenciler ona (oraya) girmiyor.
62
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 10. Sınıf Arapça Dilbilgisi
16.2.2. Geniş Zamanın Olumsuzu
َ
Geniş zamanın olumsuzunu yapmak için muzâri fiilin başına ﻻgetirilir. En çok kullanılan olumsuzluk edatı
budur.
Örnekler:
Türkçesi
Olumsuzu
Türkçesi
ْ َ
ﻻ َ�ﺸ َﺮ ُب
ْ َ
ﻻ َﻳﻜ ُﺘ ُﺐ
ََْ
ﻻ أذ َه ُﺐ
İçmez
Yazmaz
Gitmem
Arapçası
ْ
َ�ﺸ َﺮ ُب
ْ
َﻳﻜ ُﺘ ُﺐ
َ َأ
ذه ُﺐ
İçer
Yazar
Gidiyorum
Konuyla İlgili Cümle Örnekleri:
Türkçesi
Arapçası
َ ُْ َ ْ ُ ْ ُ َ
َه ْﻞ ﺗ ْﺪﺧ ُﻞ اﻷﺧﺘﺎ ِن اﳌ ْﺘ َﺤﻒ؟
َ ُْ َ ُ َ َ َ ْ ُ َْ َ
اﻷﺧﺘﺎ ِن ﻻ ﺗ ْﺪﺧﻼ ِن اﳌ ْﺘ َﺤﻒ،ﻻ
َ ْ ُ ََْ ْ َ
َ �اﻷ ْو َﻻ ُد ْاﳌَ َﻼ
ﺲ؟
هﻞ ﻳﻠبﺲ
ِ
َ
ْ َ َ َ َْ َ
اﻷ ْوﻻ ُد ﻻ َﻳﻠ َب ُﺴ َﻮ��ﺎ،ﻻ
َ ْ َ ْ ُ ُ ّْ َ ُ ﱠ ﱠ
اﻟﺼﻒ؟
هﻞ ﺗﺪﺧﻞ اﻟ ِﺘﻠ ِﻤﻴﺬات
ُْ َ َ ْ َ َ
اﻟ ِّﺘﻠ ِﻤﻴﺬا ُت ﻻ َﻳ ْﺪﺧﻠ َﻨ ُﮫ،ﻻ
İki kız kardeş müzeye girmez mi?
Hayır, iki kız kardeş müzeye girmez.
Çocuklar elbiseleri giymez mi?
Hayır, çocuklar onları giymezler.
Kız öğrenciler sınıfa girmez mi?
Hayır, kız öğrenciler ona (oraya) girmez.
16.2.3. Gelecek Zamanın Olumsuzu
َ
A) Gelecek zamanın olumsuzunu yapmak için muzâri fiilin başına ﻻgetirilir. Bu şekilde gelecek zamanın
َ َ
َ
olumsuzu yapılabileceği gibi sevfe ()ﺳ ْﻮف
den sonra ﻻgetirilerek de yapılabilir. Bunun yanında fiilin başına gelecek
َ getirilmiş ise َﻻondan önce getirilerek olumsuz yapılır. Bu olumsuzluk kesinlik ifade
zaman yapmak için sin ()س
etmez ancak çoğunlukla, hemen hemen olumsuz anlamı verir.
Örnekler:
Türkçesi
İçmeyecek
Yazmayacak
Olumsuzu
Türkçesi
ْ َ َ
َﺳ ْﻮف ﻻ َ�ﺸ َﺮ ُب
ْ َ َ
َﺳ ْﻮف ﻻ َﻳﻜ ُﺘ ُﺐ
İçecek
Yazacak
63
Arapçası
ْ َ
َﺳ ْﻮف َ�ﺸ َﺮ ُب
ْ َ
َﺳ ْﻮف َﻳﻜ ُﺘ ُﺐ
Adnan Hoyladı
ََْ َ
َﺳ ْﻮف ﻻ أذ َه ُﺐ
ْ َ
ﻻ َﺳ َيﺸ َﺮ ُب
Gitmeyecek
İçmeyecek
İçecek
ْ َ
ﻻ َﺳ َﻴﻜ ُﺘ ُﺐ
َْ َ
ﻻ َﺳﺄذ َه ُﺐ
Yazmayacak
Gitmeyecek
َ َﺳ ْﻮ َف َأ
ذه ُﺐ
ْ
َﺳ َيﺸ َﺮ ُب
Gideceğim
ْ
َﺳ َﻴﻜ ُﺘ ُﺐ
َْ
َﺳﺄذ َه ُﺐ
Yazacak
Gideceğim
Konuyla İlgili Cümle Örnekleri:
Türkçesi
Arapçası
İki kız kardeş müzeye girmez mi?
Hayır, iki kız kardeş müzeye girmez.
Çocuklar elbiseleri giymez mi?
Hayır, çocuklar onları giymezler.
Kız öğrenciler sınıfa girmez mi?
Hayır, kız öğrenciler ona (oraya) girmez.
َ
Not: ﻻve َﻣﺎbirbirlerinin yerlerine de kullanılabilirler.
َ ُْ َ ْ ُ ْ ُ َ
َه ْﻞ ﺗ ْﺪﺧ ُﻞ اﻷﺧﺘﺎ ِن اﳌ ْﺘ َﺤﻒ؟
َ ُْ َ ُ َ َ َ ْ ُ َْ َ
اﻷﺧﺘﺎ ِن ﻻ ﺗ ْﺪﺧﻼ ِن اﳌ ْﺘ َﺤﻒ،ﻻ
َ ْ ُ ََْ ْ َ
َ �اﻷ ْو َﻻ ُد ْاﳌَ َﻼ
ﺲ؟
هﻞ ﻳﻠبﺲ
ِ
َ
ْ َ َ َ َْ َ
اﻷ ْوﻻ ُد ﻻ َﻳﻠ َب ُﺴ َﻮ��ﺎ،ﻻ
َ ْ َ ْ ُ ُ ّْ َ ُ ﱠ ﱠ
اﻟﺼﻒ؟
هﻞ ﺗﺪﺧﻞ اﻟ ِﺘﻠ ِﻤﻴﺬات
ُْ َ َ ْ َ َ
اﻟ ِّﺘﻠ ِﻤﻴﺬا ُت ﻻ َﻳ ْﺪﺧﻠ َﻨ ُﮫ،ﻻ
َ
B) Gelecek zamanın kesinlik bildiren olumsuzunu yapmak için muzâri fiilin başına ﻟ ْﻦgetirilir. Fiilin son
harfinin harekesi de fetha yapılır. Fiilin sonunda efâl-i hamse nunu varsa nun harfi atılır. Nun-u nisvelere mebni
oldukları için dokunulmaz. Bu nunlar muzari müennes çoğul fiillerde bulunur. Müzekker çoğul muzari fiildeki nun
atıldıktan sonra elif ilave edilir.
Örnekler:
ْ
( ُﻣﻔ َﺮ ٌدTekil)
Açıklama
َ َ
ﻟ ْﻦ َ� ْﻌﻠ َﻤﺎ
َ َ
ﻟ ْﻦ َ� ْﻌﻠ َﻢ
َ َﱠ
( ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ﻏﺎ ِﺋ ٌﺐMüzekker)
Onlar bilmeyecekler
O ikisi bilmeyecek
O bilmeyecek
Türkçesi
َ َ
ﻟ ْﻦ َ� ْﻌﻠ ْﻤ َﻦ
َ َ َ
ﻟ ْﻦ � ْﻌﻠ َﻤﺎ
َ َ َ
ﻟ ْﻦ � ْﻌﻠ َﻢ
َ َ َ
ﻟ ْﻦ � ْﻌﻠ ُﻤﻮا
َ َ َ
ﻟ ْﻦ � ْﻌﻠ َﻤﺎ
َ َ َ
ﻟ ْﻦ � ْﻌﻠ َﻢ
ٌ َ ٌ َ
( ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ﻏﺎ ِﺋ َﺒﺔMüennes)
َ َ
َﱠ
ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ُﻣﺨﺎﻃ ٌﺐ
Sizler bilmeyeceksiniz Siz ikiniz bilmeyeceksiniz Sen bilmeyeceksin
64
(Müzekker)
Türkçesi
Uzaktakiler
َ َ
ﻟ ْﻦ َ� ْﻌﻠ ُﻤﻮا
ٌ َْ
( ﺗﺜ ِن َﻴﺔİkil)
Yakındakiler
( َﺟ ْﻤ ٌﻊÇoğul)
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 10. Sınıf Arapça Dilbilgisi
ٌ َ َ ٌ َ
ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ُﻣﺨﺎﻃ َﺒﺔ
َ َ َ
ﻟ ْﻦ � ْﻌﻠ ْﻤ َﻦ
َ َ َ
ﻟ ْﻦ � ْﻌﻠ َﻤﺎ
َ َ َ
ﻟ ْﻦ � ْﻌﻠ ِ�ي
َ َ َ
ﻟ ْﻦ � ْﻌﻠ َﻢ
َ َ َ
ﻟ ْﻦ � ْﻌﻠ َﻢ
َ َ َ
ﻟ ْﻦ ا ْﻋﻠ َﻢ
َّ
َْ
( ُ)ﻣﺸ� َ� ٌك( ُﻣ َﺘ� ِﻠ ٌﻢOrtak)
Bizler bilmeyeceğiz
Biz ikimiz bilmeyeceğiz
Ben bilmeyeceğim
Türkçesi
Kendisi
(Müennes)
17. Muzâri Fiilin Cezmi (Tekil – İkil - Çoğul)
17.1. Cahd-ı Mutlak
َ
Muzâri fiilin başına ﻟ ْﻢtakısı getirilip, fiilin son harfinin cezim yapılmasıyla gerçekleşir. Fiilin manasını
mâzîde (geçmişte) olumsuz yapar. Bir işin şu ana kadar olmadığını ve bundan sonra da olmayacağını belirtir.
Muzârinin başına getirilen bu edatla fiilde üç değişiklik olur:
1. Anlamı olumsuz olur. Bu olumsuzluk kesindir ve bozulması beklenmez.
2. Sonu meczûm (cezimli) olur.
3. Muzâriden yapıldığı halde mâzî manası verir.
( َﺟ ْﻤ ٌﻊÇoğul)
ْ َ
ﻟ ْﻢ َﻳﻜ ُﺘ ُﺒﻮا
ٌ َْ
( ﺗﺜ ِن َﻴﺔİkil)
ْ َ
ﻟ ْﻢ َﻳﻜ ُﺘ َﺒﺎ
ْ
( ُﻣﻔ َﺮ ٌدTekil)
ْ َ
ﻟ ْﻢ َﻳﻜ ُﺘ ْﺐ
َ َﱠ
( ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ﻏﺎ ِﺋ ٌﺐMüzekker)
Onlar yazmadı
O ikisi yazmadı
O yazmadı
Türkçesi
ْ َ
ﻟ ْﻢ َﻳﻜ ُﺘ ْ� َن
َْ َ
ﻟ ْﻢ ﺗﻜ ُﺘ ُﺒﻮا
َْ َ
ﻟ ْﻢ ﺗﻜ ُﺘ َﺒﺎ
َْ َ
ﻟ ْﻢ ﺗﻜ ُﺘ َﺒﺎ
َْ َ
ﻟ ْﻢ ﺗﻜ ُﺘ ْﺐ
َْ َ
ﻟ ْﻢ ﺗﻜ ُﺘ ْﺐ
ٌ َ ٌ َ
( ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ﻏﺎ ِﺋ َﺒﺔMüennes)
َ َ
َﱠ
( ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ُﻣﺨﺎﻃ ٌﺐMüzekker)
Sizler yazmadınız
Siz ikiniz yazmadınız
Sen yazmadın
Türkçesi
َْ َ
ﻟ ْﻢ ﺗﻜ ُﺘ ْ� َن
َْ َ
ﻟ ْﻢ ﻧﻜ ُﺘ ْﺐ
َْ َ
ﻟ ْﻢ ﺗﻜ ُﺘ َﺒﺎ
َْ َ
ﻟ ْﻢ ﻧﻜ ُﺘ ْﺐ
َْ َ
ﻟ ْﻢ ﺗﻜ ُﺘ ِ�ي
َْ َ
ﻟ ْﻢ أﻛ ُﺘ ْﺐ
ٌ َ َ ٌ َ
( ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ُﻣﺨﺎﻃ َﺒﺔMüennes)
َّ
َْ
( ُ)ﻣﺸ� َ� ٌك( ُﻣ َﺘ� ِﻠ ٌﻢOrtak)
Bizler yazmadık
Biz ikimiz yazmadık
Ben yazmadım
Türkçesi
Konuyla İlgili Cümle Örnekleri:
Türkçesi
Arapçası
Mal sahibine fayda vermedi.
َ
َ َ َ َْ
اﳌﺎ ُل ﻟ ْﻢ َﻳ ْﻨﻔ ْﻊ ﺻﺎ ِﺣ َﺒ ُﮫ
65
Yakındakiler
Uzaktakiler
Açıklama
Kendisi
Örnekler:
Adnan Hoyladı
َْ َ ْ َ ْ َ ْ َ ْ َ
ﺲ ِإ�� اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ
ِ ﻟﻢ أذهﺐ أﻣ
َ َ ﱠ ﱠ
َ َ
َ
اﻟﺸﺎﺑﺎ ِن ﻟ ْﻢ َﻳ ْﻨ َجحﺎ ِ�� َﺣﻴﺎ ِ� ِ�ﻤﺎ
َ ْ َ ْ َ ُ َ ْ َ ْ َ ْ َُْ
ﺲ ِإ�� ا� َح ِﺪﻳﻘ ِﺔ
ِ أﻧﺘﻢ ﻟﻢ ﺗﺬهﺒﻮا أﻣ
َ
ْ َ َ َْ
أﻧ ِﺖ ﻟ ْﻢ �ﻐ ِﺴ ِ�� َﻣﻼ ِ� َﺴ ِﻚ
Dün okula gitmedim.
İki genç hayatlarında başarılı olmadı.
Siz dün bahçeye gitmediniz.
Sen elbiselerini yıkamadın.
17.2. Cahd-ı Müstağrak
َ
ََ ﱠ
Muzâri fiilin başına cahd-ı mutlak takısı olan ﻟ ْﻢyerine ( )ﳌﺎgetirilince; muzâri fiili cezmeder, mâzîye götürür,
geçmiş zamandan şu ana kadar olumsuz yapar. Ancak bu olumsuzluk konuşma anından itibaren bozulabilir.
Türkçe’ye “hiç ya da henüz …medi, ..madı” şeklinde çevrilir.
( َﺟ ْﻤ ٌﻊÇoğul)
ٌ َْ
( ﺗﺜ ِن َﻴﺔİkil)
ْ
( ُﻣﻔ َﺮ ٌدTekil)
ْ ََ ﱠ
ﳌﺎ َﻳﻜ ُﺘ ُﺒﻮا
ْ ََ ﱠ
ﳌﺎ َﻳﻜ ُﺘ َﺒﺎ
ْ ََ ﱠ
ﳌﺎ َﻳﻜ ُﺘ ْﺐ
Onlar henüz yazmadı
O ikisi henüz yazmadı
O henüz yazmadı
ْ ََ ﱠ
ﳌﺎ َﻳﻜ ُﺘ ْ� َن
ْ َ ََ ﱠ
ﳌﺎ ﺗﻜ ُﺘ َﺒﺎ
ْ َ ََ ﱠ
ﳌﺎ ﺗﻜ ُﺘ ْﺐ
ْ َ ََ ﱠ
ﳌﺎ ﺗﻜ ُﺘ ُﺒﻮا
ْ َ ََ ﱠ
ﳌﺎ ﺗﻜ ُﺘ َﺒﺎ
ْ َ ََ ﱠ
ﳌﺎ ﺗﻜ ُﺘ ْﺐ
Sizler henüz
yazmadınız
Siz ikiniz henüz
yazmadınız
Sen henüz
yazmadın
ْ َ ََ ﱠ
ﳌﺎ ﺗﻜ ُﺘ ْ� َن
ْ َ ََ ﱠ
ﳌﺎ ﺗﻜ ُﺘ َﺒﺎ
ْ َ ََ ﱠ
ﳌﺎ ﺗﻜ ُﺘ ِ�ي
ْ َ ََ ﱠ
ﳌﺎ ﻧﻜ ُﺘ ْﺐ
ْ َ ََ ﱠ
ﳌﺎ ﻧﻜ ُﺘ ْﺐ
ْ َ ََ ﱠ
ﳌﺎ أﻛ ُﺘ ْﺐ
َّ
َْ
( ُ)ﻣﺸ� َ� ٌك( ُﻣ َﺘ� ِﻠ ٌﻢOrtak)
Bizler henüz yazmadık
Biz ikimiz henüz
yazmadık
Ben henüz
yazmadım
Türkçesi
Açıklama
(Müzekker)
Türkçesi
ٌ َ ٌ َ
ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ﻏﺎ ِﺋ َﺒﺔ
(Müennes)
(Müzekker)
Türkçesi
ٌ َ َ ٌ َ
ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ُﻣﺨﺎﻃ َﺒﺔ
(Müennes)
Arapçası
66
Yakındakiler
َ َ
َﱠ
ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ُﻣﺨﺎﻃ ٌﺐ
Konuyla İlgili Cümle Örnekleri:
Türkçesi
Uzaktakiler
َ َﱠ
ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ﻏﺎ ِﺋ ٌﺐ
Kendisi
Örnekler:
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 10. Sınıf Arapça Dilbilgisi
َ
َﱠ
َ َ ﱠ
اﻟﺴﻔ ِﺮ
ﳌﺎ َﻳ ْﺮ ِﺟ ْﻊ وا ِﻟ ِﺪي ِﻣﻦ
ْ ََْ َ ْ ْ َ َﱠ
أﺧﺬ ُت اﻟ ِﻜﺘﺎ َب وﳌﺎ أﻗ َﺮأ ُﻩ
ْﱠ
ْ َﱠ
ﳌﺎ َﻳن ِ� ِل اﻟﺜ� ُج
َ ْ َ َْ َْ ْ َ َ ﱠ
اﻟ ِﺒنﺘﺎ ِن ﳌﺎ ﺗﻠ َﻌﺒﺎ ِ�� ا� َح ِﺪﻳﻘ ِﺔ
ْ ََﳌ ﱠﺎ َ� ْﻌ َﻤ ْﻠ َﻦ �� ْاﳌ
ﺼ َﻨ ِﻊ
ِ
Babam henüz seferden dönmedi.
Kitabı aldım ve henüz onu okumadım.
Henüz kar yağmadı.
İki kız henüz bahçede oynamadı.
Henüz fabrikada çalışmadılar.
َﱠ
Not: ( )ﳌﺎedatı fiil-i mâzînin önüne geldiği takdirde …dığı zaman, ..diği zaman, ..dığında, ..diğinde manası
verir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ َ ُْ
َﱠ
َْ
ﳌﺎ َر َﺟ َﻊ ِﻣ َﻦ اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ َﻳﺄ� ُﻞ ﻃﻌﺎ َﻣ ُﮫ
ْ َ َ َ َﱠ
ْ
ﳌﺎ ﺣ
ﻀ َﺮ ِإ�� اﻟ َﺒ ْي ِﺖ َﻳﻜ ُﺘ ُﺐ َد ْر َﺳ ُﮫ
Okuldan döndüğü zaman yemeğini yer.
Eve geldiği zaman dersini yazar.
17.3. Emr-i Hazır
Muzâri fiilin muhatap-muhataba sîgasının başındaki muzârat harfi kaldırılır. Muzarat harfi atıldıktan sonra
kalan ilk harf cezimli değilse başa bir şey getirilmez. Ama kalan ilk harf cezimli ise okuyabilmek için başına bir
hemze getirilir. Bu hemze fiilin orta harfinin harekesine göre harekelenir. Üç harfli fiilin orta harfi ötreli ise emir
ُ
fiilinin başına ötreli hemze ()أ, üç harfli fiilin orta harfinin harekesi üstün ya da esre ise emir fiilinin başına esreli
hemze ( ِ)إeklenir. Fetha ile harekeleme yoktur. Sonu da cezim yapılır.
Örnekler:
Çoğul
İkil
Tekil
ْ
َﺗﻜ ُﺘ ُﺒﻮ َن
َْ
ﺗﻜ ُﺘ َﺒ ِﺎن
َْ
ﺗﻜ ُﺘ ُﺐ
Sizler yazıyorsunuz
Siz ikiniz yazıyorsunuz
Sen yazıyorsun
ُْ
اﻛ ُﺘ ُﺒﻮا
ُْ
اﻛ ُﺘ َﺒﺎ
ُْ
اﻛ ُﺘ ْﺐ
Sizler yazın
İkiniz yazın
Yaz
َْ
ﺗﻜ ُﺘ ْ� َن
َْ
ﺗﻜ ُﺘ َﺒ ِﺎن
َْ
ﺗﻜ ُﺘ ِﺒ َ�ن
Sizler yazıyorsunuz
Siz ikiniz yazıyorsunuz
Sen yazıyorsun
67
Müzekker Muzari
Müzekker Emir
Müennes Muzari
Adnan Hoyladı
ُْ
اﻛ ُﺘ ْ� َن
ُْ
اﻛ ُﺘ َﺒﺎ
ُْ
اﻛ ُﺘ ِ�ي
Müennes Emir
Sizler yazın
İkiniz yazın
Yaz
َ
ََ
َ َ
ُ ُْ
Not: Mâzîdeki ilk harfi hemze olan ( أ� َﻞyedi) ( أ َﻣ َﺮemretti) ( أ َﺧﺬaldı) gibi fiillerin emir fiili ( )اا� ْﻞşeklinde
ُ
söylenmez. İki hemzenin okunuşu dile ağır geldiği için hemzeli kısım atılır. (( )� ْﻞye) olarak emir yapılır. Hemzeler
atıldıktan sonra geriye kalanın çekimi yapılır. Cemi müennes nûnu hariç fiil çekiminde yer alan nunlar düşer.
Önekler:
Çoğul
İkil
Tekil
ُ
� ُﻠﻮا
َ ُ
ﻛﻼ
ُ
� ْﻞ
Müzekker
Sizler yiyin
İkiniz yiyin
Ye
Türkçesi
ُْ
�ﻠ َﻦ
َ ُ
ﻛﻼ
ُ
��ِ ﻛ
Müennes
Konuyla İlgili Cümle Örnekleri:
Türkçesi
Arapçası
ْ ْ
َ
ْ
ِاﻓ َﺘ ْﺢ ِﻛﺘﺎ َﺑ َﻚ َواﻗ َﺮأ ُﻩ
ََ ْ ْ
ﺲ َﻣ�ﺎﻧ َﻚ
ِاﺟ ِﻠ
Kitabını aç ve onu oku.
Yerine otur.
َ ْ َ
ِا ْﻋ َﻤﻼ اﻟﻮا ِﺟ َﺐ
َ َْْ َ ﱠ ﱠ
اﻟﺴﻴﺎرا ِت
ِارﻛ�ن
َ َ ْ
ِا ْر َﺣ ُﻤﻮا اﻟ ُﻔﻘﺮا َء
İkiniz ödevi yapın.
Arabalara binin.
Fakirlere merhamet edin.
17.4. Emr-i Gaib
Üçüncü bir şahıstan bir şeyi yapmasını talep etmektir. “Gitsin, yazsın, Ali’ye söyle, her gün ders çalışsın” gibi
emirler emr-i gaibe örnektir. Emr-i gaib, muzari fiil tablosunda gaib ve gaibe çekimlerinden elde edilir. Önce muzari
fiilin gaib ve gaibe çekimi alınır. Müfred gaib ve gaibede sigaların sonu cezimlenir. Cemi müennes hariç
sonlarındaki “nun” ( )نdüşürülür. Başına emir lamı ( ) ِلgetirilir.
Örnekler:
Çoğul
İkil
Tekil
ْ
َﻳﻜ ُﺘ ُﺒﻮ َن
ْ
َﻳﻜ ُﺘ َﺒ ِﺎن
ْ
َﻳﻜ ُﺘ ُﺐ
68
Müzekker Muzari
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 10. Sınıf Arapça Dilbilgisi
Onlar yazıyorlar
O ikisi yazıyor
O yazıyor
ْ
ِﻟ َﻴﻜ ُﺘ ُﺒﻮا
ْ
ِﻟ َﻴﻜ ُﺘ َﺒﺎ
ْ
ِﻟ َﻴﻜ ُﺘ ْﺐ
Onlar yazsın
O ikisi yazsın
O yazsın
ْ
َﻳﻜ ُﺘ ْ� َن
َْ
ﺗﻜ ُﺘ َﺒ ِﺎن
َْ
ﺗﻜ ُﺘ ُﺐ
Onlar yazıyorlar
O ikisi yazıyor
O yazıyor
ْ
ِﻟ َﻴﻜ ُﺘ ْ� َن
ْ
ِﻟ َﺘﻜ ُﺘ َﺒﺎ
ْ
ِﻟ َﺘﻜ ُﺘ ْﺐ
Onlar yazsın
O ikisi yazsın
O yazsın
Müzekker Emir
Müennes Muzari
Müennes Emir
Konuyla İlgili Cümle Örnekleri:
Türkçesi
Arapçası
َ َ ْ َ
ِﻟ َﺘ ْﺤﻔﻆ ﻧ ْﻔ َﺴهﺎ
ْ
َ
ِﻟ َﻴﻜ ُﺘ ُﺒﻮا َو ِﻇﻴﻔ َ� ُ� ْﻢ
َ
ْ
ْ
َ َْْ ْ
ِﻟ َﻴ ْﻘ َﺮأ َن اﻷﺧﺒﺎ َر ِ�� ا� َج ِﺮ َ�ﺪ ِة َوﻟ َﻴ ْﻔ َه ْﻤ َ��ﺎ
ََ ﱠ
ِﻟ َﻴ ْﻔ َﺘ ْﺢ َﻋ ِ� ﱞ� اﻟﻨﺎ ِﻓﺬة
Kendini korusun.
Görevlerini yazsınlar.
Gazetedeki haberleri okusunlar ve onları anlasınlar.
Ali pencereyi açsın.
17.5. Emr-i Mütekellim
Emr-i mütekellim, muzari fiil tablosunda mütekellim sigalarından elde edilir. Önce muzari fiilin mütekellim
çekimi alınır. Bu sigaların sonu cezimlenir. Başına emir lamı ( ) ِلgetirilir.
Örnekler:
Çoğul
İkil
Tekil
َْ
ﻧﻜ ُﺘ ُﺐ
َْ
ﻧﻜ ُﺘ ُﺐ
َْ
أﻛ ُﺘ ُﺐ
Biz yazıyoruz.
Biz ikimiz yazıyoruz.
Ben yazıyorum.
ْ
ِﻟ َﻨﻜ ُﺘ ْﺐ
ْ
ِﻟ َﻨﻜ ُﺘ ْﺐ
َْ
ِﻷﻛ ُﺘ ْﺐ
Biz yazalım.
Biz ikimiz yazalım.
Ben yazayım.
Mütekellim Muzari
Mütekellim
Konuyla İlgili Cümle Örnekleri:
Türkçesi
Arapçası
69
Adnan Hoyladı
ْ
ً َ َْ َ ُ
ِﻟ َﻨﻠ َﻌ ْﺐ ﻛ َﺮة اﻟﻘ َﺪ ِم ﻏﺪا
ْ
ْ ِﻷ ْد ُر
س ِ�� َه ِﺬ ِﻩ اﻷ ﱠﻳ ِﺎم
Yarın futbol oynayalım.
Bu günlerde ders çalışmalıyım.
18. Gelecek Zaman (İkiller, Müzekker ve Müennes Çoğullar)
َ ve َﺳ ْﻮ َفtakısı getirilir. س
َ takısı daha yakın bir gelecek için, َﺳ ْﻮ َف
Gelecek zaman için muzâri fiilin başına س
takısı ise daha uzak bir gelecekte yapılacak işler için kullanılır. İki takı da …ecek, …acak diye tercüme edilirler. Fiilin
sonunda herhangi bir değişiklik olmaz. Bazen muzari fiil gelecek zaman ifade edebilir.
Örnekler:
Türkçesi
Gideceğim
İçeceksin
Gireceksin
O bilecek
Gelecek
Gelecek
Muzari
َْ َ
َﺳ ْﻮف أذ َهﺐ
ْ َ َ
َﺳ ْﻮف �ﺸ َﺮ ُب
َْ
َﺳﺄذ َه ُﺐ
ْ َ
َﺳتﺸ َﺮ ُب
َْ
أذ َهﺐ
ْ َ
�ﺸ َﺮ ُب
ُ َ َ
َﺳ ْﻮف ﺗ ْﺪﺧ ِﻠ َ�ن
َ َ
َﺳ ْﻮف َ� ْﻌﻠ ُﻢ
ُ
َﺳ َﺘ ْﺪﺧ ِﻠ َ�ن
َ
َﺳ َﻴ ْﻌﻠ ُﻢ
ُ َ
ﺗ ْﺪﺧ ِﻠ َ�ن
َ
َ� ْﻌﻠ ُﻢ
َ َ
َﺳ ْﻮف � ْﺸ َﺮُ�ﻮ َن
ْ َ َ
َﺳ ْﻮف �ﺸ َﺮْ� َﻦ
َ
َﺳت ْﺸ َﺮُ�ﻮ َن
ْ َ
َﺳتﺸ َﺮْ� َﻦ
َ
� ْﺸ َﺮُ�ﻮ َن
ْ َ
�ﺸ َﺮْ� َﻦ
َ َ
َﺳ ْﻮف َ� ْﻌﻠ ُﻤﻮ َن
َ َ
َﺳ ْﻮف َ� ْﻌﻠ ْﻤ َﻦ
َ
َﺳ َﻴ ْﻌﻠ ُﻤﻮ َن
َ
َﺳ َﻴ ْﻌﻠ ْﻤ َﻦ
َ
َ� ْﻌﻠ ُﻤﻮ َن
َ
َ� ْﻌﻠ ْﻤ َﻦ
َ َ
َﺳ ْﻮف َ� ْﻌﻠ َﻤ ِﺎن
ْ َ َ
َﺳ ْﻮف �ﺸ َﺮَ� ِﺎن
ْ َ َ
َﺳ ْﻮف �ﺸ َﺮ ُب
َ
َﺳ َﻴ ْﻌﻠ َﻤ ِﺎن
ْ َ
َﺳتﺸ َﺮَ� ِﺎن
ْ َ
َﺳنﺸ َﺮ ُب
َ
َ� ْﻌﻠ َﻤ ِﺎن
ْ َ
�ﺸ َﺮَ� ِﺎن
ْ َ
�ﺸ َﺮ ُب
َ َ َ
َﺳ ْﻮف � ْﻌﻠ ُﻢ
ْ َ َ
َﺳ ْﻮف �ﺸ َﺮ ُب
O bayan bilecek
Biz içeceğiz
Siz içeceksiniz
Siz bayanlar içeceksiniz
Onlar bilecek
O bayanlar bilecek
O ikisi yazacak
Siz ikini yazacaksınız
Biz ikimiz içeceğiz
َ
َﺳ َﺘ ْﻌﻠ ُﻢ
ْ َ
َﺳنﺸ َﺮ ُب
َ َ
� ْﻌﻠ ُﻢ
ْ َ
�ﺸ َﺮ ُب
Konuyla İlgili Cümle Örnekleri:
Türkçesi
Arapçası
Dersi bugün yazacağım
ْ َ ََُْْ ُ ﱠ
س اﻟ َﻴ ْﻮ َم
ﺳﺄﻛﺘﺐ اﻟﺪر
70
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 10. Sınıf Arapça Dilbilgisi
َ ْ
َه ْﻞ َﺳ َﺘ ْﻌ َﻤ ُﻞ اﻟﻮا ِﺟ َﺐ ؟
َ َﻣﺎ َذا َﺳ َﺘ ْﺄ ُﺧﺬ
ﻳﻦ َﻣ َﻌ ِﻚ �� ﱠ
اﻟﺴ ِﻔ َﻴﻨ ِﺔ؟
ِ
ِ
َ َ َْ ْ
ْ َ
َﺳ ْﻮف َﻳﺬ َه ُﺐ ِ�� اﻟ ُﻌﻄﻠ ِﺔ ِإ�� َﺑﻠ ِﺪ ِﻩ
ْ َ َ
ُ ُْ
ْ
ً َ َ
َﺳ َﺘﺬ َه ُﺐ اﳌ َﺪ ّ ِر َﺳﺔ ِﻣ ْﻦ ُهﻨﺎ ِإ�� اﻟ َﺒ ْي ِﺖ ُﻣﺒﺎﺷ َﺮة
َ ُ َ َْْ َْ َ
َﺳنﺸ�� ِي اﻷﻗﻼ َم ﺛ ﱠﻢ ﻧ ْﺮ ُﺳ ُﻢ
ُ َ َ َْ ْ َ ْ َ َ
َﺳ ْﻮف ﺗﺬ َه ُﺒﻮن ِ�� اﻟ ُﻌﻄﻠ ِﺔ ِإ�� َﺑﻠ ِﺪﻛ ْﻢ
ُ َ َ َْ ْ
َْ َ
َﺳ ْﻮف ﺗﺬ َه ْ� َن ِ�� اﻟ ُﻌﻄﻠ ِﺔ ِإ�� َﺑﻠ ِﺪﻛ ﱠﻦ
َ َ
ْ ﱠ
ْ
َﺳﻴﺨ ُﺮ ُﺟﻮن ِإ�� اﻟﺸﺎ ِﻃ ِﺊ اﻟ َﻴ ْﻮ َم
َ
ْ ﱠ
ْ
َﺳﻴﺨ ُﺮ ْﺟ َﻦ ِإ�� اﻟﺸﺎ ِﻃ ِﺊ اﻟ َﻴ ْﻮ َم
ْ َ ْﱠ
ُْ َ
س اﻟ َﻴ ْﻮ َم
َﺳ ْﻮف َﻳﻜﺘ َﺒ ِﺎن اﻟﺪر
َﺳ ْﻮ َف َﺗ ْﻜ ُﺘ َﺒﺎن ﱠ
َ اﻟﺪ ْر
س
ِ
َ ُ َ َْْ َْ َ
َﺳنﺸ�� ِي اﻷﻗﻼ َم ﺛ ﱠﻢ ﻧ ْﺮ ُﺳ ُﻢ
Ödevi yapacak mısın?
Gemide beraberine ne alacaksın?
Tatilde memleketine gidecek.
Öğretmen buradan doğruca eve gidecek.
Kalemleri satın alıp sonra resim çizeceğiz.
Siz tatilde memleketinize gideceksiniz.
Siz bayanlar tatilde memleketinize gideceksiniz.
Onlar bugün sahile gidecekler.
O bayanlar bugün sahile gidecekler.
O ikisi dersi bugün yazacaklar.
O ikisi dersi yazacaklar.
Biz ikimiz kalemleri satın alıp sonra resim çizeceğiz.
19. Emir Fiili (İkiller, Müzekker ve Müennes Çoğullar)
19.1. Emr-i Hazır
Muzâri fiilin muhatap-muhataba sîgasının başındaki muzârat harfi kaldırılır. Muzarat harfi atıldıktan sonra
kalan ilk harf cezimli değilse başa bir şey getirilmez. Ama kalan ilk harf cezimli ise okuyabilmek için başına bir
hemze getirilir. Bu hemze fiilin orta harfinin harekesine göre harekelenir. Üç harfli fiilin orta harfi ötreli ise emir
ُ
fiilinin başına ötreli hemze ()أ, üç harfli fiilin orta harfinin harekesi üstün ya da esre ise emir fiilinin başına esreli
hemze ( ِ)إeklenir. Fetha ile harekeleme yoktur. Sonu da cezim yapılır.
Örnekler:
Çoğul
İkil
Tekil
ْ
َﺗﻜ ُﺘ ُﺒﻮ َن
َْ
ﺗﻜ ُﺘ َﺒ ِﺎن
َْ
ﺗﻜ ُﺘ ُﺐ
Sizler yazıyorsunuz
Siz ikiniz yazıyorsunuz
Sen yazıyorsun
ُْ
اﻛ ُﺘ ُﺒﻮا
ُْ
اﻛ ُﺘ َﺒﺎ
ُْ
اﻛ ُﺘ ْﺐ
Sizler yazın
İkiniz yazın
Yaz
71
Müzekker Muzari
Müzekker Emir
Adnan Hoyladı
َْ
ﺗﻜ ُﺘ ْ� َن
َْ
ﺗﻜ ُﺘ َﺒ ِﺎن
َْ
ﺗﻜ ُﺘ ِﺒ َ�ن
Sizler yazıyorsunuz
Siz ikiniz yazıyorsunuz
Sen yazıyorsun
ُْ
اﻛ ُﺘ ْ� َن
ُْ
اﻛ ُﺘ َﺒﺎ
ُْ
اﻛ ُﺘ ِ�ي
Çoğul
İkil
Tekil
ُ
� ُﻠﻮا
َ ُ
ﻛﻼ
ُ
� ْﻞ
Müzekker
Sizler yiyin
İkiniz yiyin
Ye
Türkçesi
ُْ
�ﻠ َﻦ
َ ُ
ﻛﻼ
ُ
��ِ ﻛ
Müennes
Müennes Muzari
Müennes Emir
İkiniz yazın
Yaz
َ
ََ
َ َ
ُ ُْ
Not: Mâzîdeki ilk harfi hemze olan ( أ� َﻞyedi) ( أ َﻣ َﺮemretti) ( أ َﺧﺬaldı) gibi fiillerin emir fiili ( )اا� ْﻞşeklinde
ُ
söylenmez. İki hemzenin okunuşu dile ağır geldiği için hemzeli kısım atılır. (( )� ْﻞye) olarak emir yapılır. Hemzeler
atıldıktan sonra geriye kalanın çekimi yapılır. Cemi müennes nûnu hariç fiil çekiminde yer alan nunlar düşer.
Sizler yazın
Önekler:
Konuyla İlgili Cümle Örnekleri:
Türkçesi
Arapçası
ْ ْ
َ
ْ
ِاﻓ َﺘ ْﺢ ِﻛﺘﺎ َﺑ َﻚ َواﻗ َﺮأ ُﻩ
ََ ْ ْ
ﺲ َﻣ�ﺎﻧ َﻚ
ِاﺟ ِﻠ
َ ْ َ
ِا ْﻋ َﻤﻼ اﻟﻮا ِﺟ َﺐ
َ َْْ َ ﱠ ﱠ
اﻟﺴﻴﺎرا ِت
ِارﻛ�ن
Kitabını aç ve onu oku.
Yerine otur.
İkiniz ödevi yapın.
Arabalara binin.
َ َ ْ
ِا ْر َﺣ ُﻤﻮا اﻟ ُﻔﻘﺮا َء
Fakirlere merhamet edin.
19.2. Emr-i Gaib
Üçüncü bir şahıstan bir şeyi yapmasını talep etmektir. “Gitsin, yazsın, Ali’ye söyle, her gün ders çalışsın” gibi
emirler emr-i gaibe örnektir. Emr-i gaib, muzari fiil tablosunda gaib ve gaibe çekimlerinden elde edilir. Önce muzari
fiilin gaib ve gaibe çekimi alınır. Müfred gaib ve gaibede sigaların sonu cezimlenir. Cemi müennes hariç
sonlarındaki “nun” ( )نdüşürülür. Başına emir lamı ( ) ِلgetirilir.
Örnekler:
72
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 10. Sınıf Arapça Dilbilgisi
Çoğul
İkil
Tekil
ْ
َﻳﻜ ُﺘ ُﺒﻮ َن
ْ
َﻳﻜ ُﺘ َﺒ ِﺎن
ْ
َﻳﻜ ُﺘ ُﺐ
Onlar yazıyorlar
O ikisi yazıyor
O yazıyor
ْ
ِﻟ َﻴﻜ ُﺘ ُﺒﻮا
ْ
ِﻟ َﻴﻜ ُﺘ َﺒﺎ
ْ
ِﻟ َﻴﻜ ُﺘ ْﺐ
Onlar yazsın
O ikisi yazsın
O yazsın
ْ
َﻳﻜ ُﺘ ْ� َن
َْ
ﺗﻜ ُﺘ َﺒ ِﺎن
َْ
ﺗﻜ ُﺘ ُﺐ
Onlar yazıyorlar
O ikisi yazıyor
O yazıyor
ْ
ِﻟ َﻴﻜ ُﺘ ْ� َن
ْ
ِﻟ َﺘﻜ ُﺘ َﺒﺎ
ْ
ِﻟ َﺘﻜ ُﺘ ْﺐ
Onlar yazsın
O ikisi yazsın
O yazsın
Müzekker Muzari
Müzekker Emir
Müennes Muzari
Müennes Emir
Konuyla İlgili Cümle Örnekleri:
Türkçesi
Arapçası
َ َ ْ َ
ِﻟ َﺘ ْﺤﻔﻆ ﻧ ْﻔ َﺴهﺎ
ْ
َ
ِﻟ َﻴﻜ ُﺘ ُﺒﻮا َو ِﻇﻴﻔ َ� ُ� ْﻢ
َ
ْ
ْ
َ َْْ ْ
ِﻟ َﻴ ْﻘ َﺮأ َن اﻷﺧﺒﺎ َر ِ�� ا� َج ِﺮ َ�ﺪ ِة َوﻟ َﻴ ْﻔ َه ْﻤ َ��ﺎ
ََ ﱠ
ِﻟ َﻴ ْﻔ َﺘ ْﺢ َﻋ ِ� ﱞ� اﻟﻨﺎ ِﻓﺬة
Kendini korusun.
Görevlerini yazsınlar.
Gazetedeki haberleri okusunlar ve onları anlasınlar.
Ali pencereyi açsın.
19.3. Emr-i Mütekellim
Emr-i mütekellim, muzari fiil tablosunda mütekellim sigalarından elde edilir. Önce muzari fiilin mütekellim
çekimi alınır. Bu sigaların sonu cezimlenir. Başına emir lamı ( ) ِلgetirilir.
Örnekler:
Çoğul
İkil
Tekil
َْ
ﻧﻜ ُﺘ ُﺐ
َْ
ﻧﻜ ُﺘ ُﺐ
َْ
أﻛ ُﺘ ُﺐ
Biz yazıyoruz.
Biz ikimiz yazıyoruz.
Ben yazıyorum.
ْ
ِﻟ َﻨﻜ ُﺘ ْﺐ
ْ
ِﻟ َﻨﻜ ُﺘ ْﺐ
َْ
ِﻷﻛ ُﺘ ْﺐ
Biz yazalım.
Biz ikimiz yazalım.
Ben yazayım.
73
Mütekellim Muzari
Mütekellim
Adnan Hoyladı
Konuyla İlgili Cümle Örnekleri:
Türkçesi
Arapçası
ْ
ً َ َْ َ ُ
ِﻟ َﻨﻠ َﻌ ْﺐ ﻛ َﺮة اﻟﻘ َﺪ ِم ﻏﺪا
ْ
ْ ِﻷ ْد ُر
س ِ�� َه ِﺬ ِﻩ اﻷ ﱠﻳ ِﺎم
Yarın futbol oynayalım.
Bu günlerde ders çalışmalıyım.
20. Kâne ve Benzerlerinden Bazıları
İrab (hareke) bakımından “ ِإ ﱠنve Kardeşleri”nin tam tersine isimlerini ref haberlerini nasbederler. Kâne ve
kardeşleri sekiz adet fiil-i mâzîden oluşur. Bu sekiz fiili mâzîden her birinin muzâri ile emri de aynı işi yapar. Yani,
isim cümlesi olan mübtedâ ve haberin önüne gelip mübtedâyı merfû haberi de mansûb yapar. Bunlara nâkıs
(eksik) fiiller de denir. Nâkıs fiil denmesinin sebebi; merfû ismiyle birlikte tek bir mânâ ifâde etmeyip ikinci ismi
َ ْ َ َ
ْ َ
istemeleridir. ﻀ َﺮ اﻟ َﻮﻟ ُﺪ
( ﺣÇocuk geldi) deyince cümle anlamı yeterli olur fakat ( �ﺎ َن ا� َج ﱡﻮHava idi) deyince yetmez,
ْ َ
ً َ
mana eksik kalır. Yanına ikinci bir isim ilâve edilerek ( �ﺎ َن ا� َج ﱡﻮ ﺑﺎ ِرداHava soğuk idi) deyince mana tamamlanır.
Nâkıs veya Kâne benzeri olan fiiller ve işlevleri şunlardır:
ْ َأ
��َ ﺿ
َ
ﻇ ﱠﻞ
َ
ﺑﺎ َت
َ
أ ْﻣ َ�ىى
ْ َأ
ﺻ َﺒ َﺢ
َ َﻟ ْي
ﺲ
َ
ﺻﺎ َر
َ
�ﺎ َن
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ َْ
اﻟ َ� ْ� ُد ﺷ ِﺪ ٌﻳﺪ
ً َ ْ ََ
�ﺎن اﻟ َ� ْ� ُد ﺷ ِﺪﻳﺪا
Soğuk şiddetlidir.
Soğuk şiddetliydi.
Çözümleme:
ً َ
ﺷ ِﺪﻳﺪا
ْ
اﻟ َ� ْ� ُد
Nakıs fiilin haberi
Nakıs fiilin ismi (Mübteda)
Harekesi fetha
Harekesi zamme
Nekre
Marife
ََ
�ﺎن
Nakıs Fiil
İsim cümlesinin kuralları nakıs fiilin ismi ve haberi için de geçerlidir.
َ َ
20.1. ( �ﺎن..idi, oldu)
َ
�ﺎ َنfiilinin asıl manası ..idi olup nâkıs fiildir. Tam fiil olarak kullanıldığında ismi haberi şeklinde söylenmez.
Çünkü o zaman mübtedâ haberin önünde değil bir fiil cümlesinin içinde (birleşik fiil olmak üzere) yardımcı fiil
vazifesini görür. Bu durumda kânedeki gizli zamir kânenin ismi, fiil ise kânenin haberi olur.
74
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 10. Sınıf Arapça Dilbilgisi
Türkçesi
Arapçası
O yazdıydı.
َ َ
�ﺎ َن ﻛ َﺘ َﺐ
Gizli ُه َﻮkânenin ismi mahallen merfu
َ
ﻛ َﺘ َﺐkânenin haberi mahallen mansup
ً
ُ
ﻛ ْﻨ َﺖ َﻣ ِﺮ�ﻀﺎ
Sen hastaydın.
َتkânenin ismi mahallen merfu
ً
َﻣ ِﺮ�ﻀﺎkânenin haberi mansup
Örnek:
ََ
�ﺎن ُو ِﺟ َﺪ
ُ ََ
�ﺎن َﻳ ْﻘ َﺮأ
َ ََ
�ﺎن ﻛ َﺘ َﺐ
bulunmuştu
okuyordu
yazdı idi, yazmıştı
َ
�ﺎ َنmazi fiilin bulunduğu bir cümlenin başına gelirse basit geçmiş zamanın hikayesi olur.
Örnek:
Türkçesi
Arapçası
ََ
ََ ُ
َ َ َ
َْ
ّ َ
Ahmet mektup yazdıydı.
اﻟﺮ َﺳﺎﻟﺔ
ِ �ﺎن اﺣﻤﺪ ﻛﺘﺐ
َ
َ
�ﺎ َنbaşında ﻗ ْﺪbulunan mazi fiilin bulunduğu bir cümlenin başına gelirse bileşik geçmiş zamanın hikayesi
olur.
Örnek:
Türkçesi
Arapçası
Ahmet mektup yazmıştı.
ََ ّ َ ََ َْ ُ َْ َ َ َ
اﻟﺮ َﺳﺎﻟﺔ
ِ �ﺎن اﺣﻤﺪ ﻗﺪ ﻛﺘﺐ
َ
�ﺎ َنmuzari fiilin bulunduğu bir cümlenin başına gelirse geniş veya şimdiki zamanın hikayesi olur.
Örnek:
Türkçesi
Arapçası
Ahmet mektup yazardı.
ََ ّ ُ َُْ ُ َْ َ َ َ
اﻟﺮ َﺳﺎﻟﺔ
ِ �ﺎن اﺣﻤﺪ ﻳﻜﺘﺐ
Ahmet mektup yazıyordu.
َ
�ﺎ َنbaşında gelecek zaman eki bulunan muzari fiilin bulunduğu bir cümlenin başına gelirse gelecek
zamanın hikayesi olur.
75
Adnan Hoyladı
Örnek:
Türkçesi
Arapçası
Ahmet mektup yazacaktı.
ََ ّ ُ َُْ َ ُ َْ َ َ َ
اﻟﺮ َﺳﺎﻟﺔ
ِ �ﺎن اﺣﻤﺪ ﺳﻴﻜﺘﺐ
Konuyla İlgili Cümle Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َُ ّ
ً
ََ
اﻟﺮ ْﺣﻠﺔ ُﻣ ْﻤ ِﺘ َﻌﺔ
ﺖ
ﻧ
�ﺎ.
ِ
ِ
ً َ َُ ُْ َ َ
�ﺎن اﻷ ْﺳﺘﺎذ ﻏﺎ ِﺋﺒﺎ
ً
َ�ﺎ َن ﱠ
ُ اﻟﺪ ْر
س َﺳ ْهﻼ
Yolculuk faydalıydı.
Hoca yoktu.
Ders kolaydı.
ْ ََ
ً َ
�ﺎن اﻟ َﺒ ْي ُﺖ ﻧ ِﻈﻴﻔﺎ
ً َ َ ّ ََ
اﻟﺰﺣﺎ ُم ﺷ ِﺪﻳﺪا
ِ �ﺎن
Ev temiz idi.
Kalabalık çoğaldı.
َ
َ
�ﺎ َنnin ismi de haberi de tamlama şeklinde gelebilir. Bu özellikler �ﺎ َنnin diğer benzerleri için de geçerlidir.
Örnek:
Türkçesi
Arapçası
ْ َ ً ْ َ َ ْ َ ْ َ ْ ُْ ُ َ َ َ َ
ﺲ
ِ �ﺎن ﻃﻮاف اﳌﺴ ِﻠ ِﻤ�ن ِﺑﺎﻟﻜﻌﺒ ِﺔ ﺳهﻼ أﻣ
Müslümanların Kâbe’yi tavafı dün kolaydı.
Harf-i cer ya da zarfla başlayan (“var” manası ifade eden) cümle parçası mübtedâ değil öne geçmiş haberdir.
َ
(haber mukaddem). Var olan şey de muahhar mübtedâ olur. Böylece dolayısıyla (’)�ﺎ َنnin haberi de öne geçmiş
َ
haber, ( )�ﺎ َنnin ismi de sonradan gelen isim olmuş olur.
Çözümleme:
َ
ِرﺟﺎ ٌل
َ ُ ْ
ِ�� اﻟﻐ ْﺮﻓ ِﺔ
ََ
�ﺎن
Adamlar
odada
idi.
Nakıs fiilin ismi (Mübteda)
Nakıs fiilin haberi
Nakıs fiil
İsmi fâil “Kâne” fiilinin haberi olunca geçmiş zamanın sürekli halini oluşturur.
Örnek:
Türkçesi
Arapçası
َُ ََ َ ً ﱠ
�
ِ ِ هﻮ �ﺎن ﺳﺎ ِﺟﺪا
O Allah’a secde ederdi.
76
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 10. Sınıf Arapça Dilbilgisi
َ
�ﺎ َنfiili Allah ile kullanıldığında anlamı zamanla sınırlı değildir. Sadece geçmişi anlatmaz, durumu bildirir ve
ُ ُ َ
haberin sonsuz devamlılığını gösterir. �ﺎ َن َﻳ�ﻮنebedidir, ezelidir manalarına da gelir.
Örnek:
Türkçesi
Arapçası
ً
ً
ََ ﱠ
ُ �ﺎن
Allah bilir ve hakîmdir.
ا� َﻋ ِﻠﻴﻤﺎ َﺣ ِﻜﻴﻤﺎ
َ
Olumsuz �ﺎ َنnin haberi muzâri olduğunda başında esreli bir ( ِ)لbulunabilir. Buna inkâr lâmı (lâmul cuhûd)
َ
denir ve yanında gizli bir ( )أ ْنolduğu düşünülür.
Örnek:
Türkçesi
Arapçası
َ َ َ َ َ ﱠ ُ َ ُ َن
ﺻ ِﺪﻳﻘ ُﮫ
ﻣﺎ �ﺎن اﻟﺼ ِﺪﻳﻖ ِﻟﻴﺨﻮ
Arkadaş arkadaşına asla ihanet edecek değildir.
َ
20.2. ( ﺻﺎ َرoldu, dönüştü)
َ
Bir halden diğer hale geçmeyi anlatır.(��ُ )ﺻﺎ َر َﻳ ِﺼ
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ً َ َ ﱠ
ﺻﺎ َر اﻟﺜ ْﻮ ُب ﻗ ِﺼ��ا
َ
َ ﱠ
ﺻﺎ َر اﻟﻄﺎ ِﻟﺒﺎ ِن ُﻣ ْﺠ َ� ِ� َﺪ ْﻳ ِﻦ
َ
َ َ ْ
ﺻﺎ َر ِت اﻟ ِّﺘﻠ ِﻤﻴﺬﺗﺎ ِن َﻣ ْﺤ ُﺒ َﻮ� َﺘ ْ� ِن
Elbise kısa oldu.
İki öğrenci çalışkanlaştı.
İki öğrenci sevilen oldu.
ْ ( َأsabah (vakti) oldu, sabahladı)
20.3. ﺻ َﺒ َﺢ
ْ ﺻ َﺒ َﺢ ُﻳ
ْ ) َأşeklindedir.
Mazi ve muzarisi ( ﺼ ِﺒ ُﺢ
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ُ َ ْ
ًَ
ْ َأ
ﺻ َﺒ َﺤ ِﺖ ا� َح ِﺪﻳﻘﺔ َﺟ ِﻤﻴﻠﺔ
ُ ْ
ْ َأ
ﺻ َﺒ ُﺤﻮا َﻣﺸﻐ ِﻮﻟ َ�ن
َ
ْ َأ
ﺻ َﺒ ْﺤ َﻦ ُﻣ َﻤ ّ ِﺮﺿﺎ ٍت
Bahçe güzel oldu.
Meşgul oldular.
Onlar hemşire oldular.
ْ ( َأkuşluk (vakti) oldu, kuşlukladı)
20.4. ��َ ﺿ
ْ ﺿ َ�� ُﻳ
ْ َ)أşeklindedir.
Mazi ve muzarisi (��ِ ﻀ
77
Adnan Hoyladı
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ً
ﱠ
ْ َأ
ﺿ َ�� اﻟﺸﺎ ِر ُع ُﻣ ْﺰ َد ِﺣﻤﺎ
ً َ َ َْ ْ َ
ﺿ َ�� اﻟﻐﻤﺎ ُم ﻛ ِﺜﻴﻔﺎ
أ
ْ ْ َ
ُ ْ
ﺿ َ�� اﻷ ِﻃ ﱠﺒ ُﺎء َﻣﺸﻐ ِﻮﻟ َ�ن
أ
Cadde kalabalık oldu.
Bulut yoğun oldu.
Doktorlar meşgul oldu.
َ
20.5. ( ﻇ ﱠﻞgündüz (vakti) oldu, devam etti)
َ َ
Mazi ve muzarisi ( )ﻇ ﱠﻞ َﻳﻈ ﱡﻞşeklindedir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ً َ ُ ْ َﱠ
ﻇﻠ ِﺖ اﻷ ﱡم ﺻﺎ ِﺑ َﺮة
َﻇ ﱠﻞ ْاﳌُ َﻌ ّﻠ ُﻢ �� ﺧ ْﺪ َﻣﺔ ﱠ
اﻟﺘ ْﻌ ِﻠ ِﻴﻢ
ِ ِ ِ ِ
َ ْ
ْ َ ْ َﱠ
ﻇﻠ ِﺖ اﻟ َﺒﻨﺎ ُت َﻳﻠ َﻌ ْ� َن ِ�� اﻟ ِﻔﻨﺎ ِء
Anne sabırlı olmaya devam etti.
Öğretmen talim (eğitim) hizmetinde devam etti.
Kızlar avluda oynamaya devam etti.
َ
20.6. ( أ ْﻣ َ�ىىakşam (vakti) oldu, akşamladı)
َ
Mazi ve muzarisi ( )أ ْﻣ َ�ىى ُﻳ ْﻤ ِ�ىيşeklindedir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ
َ ْ
ً
أ ْﻣ َ�ىى اﻟﻌﺎ ِﻣ ُﻞ ُﻣ ْﺘ َﻌﺒﺎ
َ
َ ُْ
َ
أ ْﻣ َﺴ ِﺖ اﳌ َﺪ ّ ِرﺳﺎ ُت َﺳ ِﻌﻴﺪا ٍت
ً
ُ ّْ
َ َأ ْﻣ
اﻟﺘﻠ ِﻤﻴﺬ ُﻣ ْﺠ َ� ِ�ﺪا
ى
�ى
ِ
İşçi yorgun oldu.
Öğretmenler mutlu olarak akşamladı.
Öğrenci çalışkan oldu.
َ َ
20.7. ( ﺑﺎتgeceleyin oldu, geceledi)
ُ )أ َﺑﺎ َت َﻳﺒşeklindedir.
Mazi ve muzarisi (يﺖ
ِ
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ً َّ ُ َْ َ َ
�ﺾ ُﻣ َﺘﺄ ِﳌﺎ
ﺑﺎت اﳌ ِﺮ
ً
ُ ّْ َ َ
اﻟﺘﻠ ِﻤﻴﺬ ُﻣ ْﺠ َ� ِ�ﺪا
ِ ﺑﺎت
Hasta acı çeker oldu.
Öğrenci çalışkan oldu.
78
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 10. Sınıf Arapça Dilbilgisi
َ ْ َ َ
ً ْ
İşçi yorgun oldu.
ﺑﺎت اﻟﻌﺎ ِﻣ ُﻞ ُﻣﺘ َﻌﺒﺎ
َ َ
َ
َ
ْ ﺻ َﺒ َﺢ َأ
ْ َ)أkelimelerinin hepsi yardımcı fiil olarak ﺻﺎ َر
(ﺿ َ�� ﻇ ﱠﻞ أ ْﻣ َ�ىى ﺑﺎ َت
manasında kullanılabilir. Bunlara
ََ
ََ
ﺻﺎرbenzerleri de denir. ( ﺻﺎرoldu) bir halden bir hale dönüşmeyi ifade ederken zaman mefhumu yoktur. Hepsi
de “oldu” şeklinde tercüme edilebilir. Ancak ifade ettikleri zamanın anlamı zihnen muhafaza edilir.
*Yukarıda ikinci olarak verilen anlamlar tam fiil olarak kullanıldığında tercüme edilir. Mâzî muzâri emir
olmak üzere bütün siygaları kullanılır.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ ْ َ ُْ
ْ َأ
ﺻ َﺒ َﺢ ﱠ
اﻟﺮ ُﺟ ُﻞ ِ�� اﳌ ْﺴتﺸﻔﻰ
ً َ َُ ﱡ َ ٌ َ ﱠ َ َْ ُ ْ ُ ُ ﱠ
��ِ ﺿﺒﺎﻃﺎ
ﻴﺬ أن ﻳﺼ ِﺒﺤﻮا
ِ ِﳌﺎذا ﻳ ِﺤﺐ ﻛ ِﺜ�� ِﻣﻦ اﻟﺘﻼ ِﻣ
َْ ْ
ﺶ؟
ِ ا�جي
Adam hastanede sabahladı.
Niçin öğrencilerden çoğu (öğrencilerin çoğu) orduda
subay olmayı sever (ister)?
ْ yı tam fiil olarak kabul edersek, o zaman bu fiillerden sonraki isme أﺻ َﺒ َﺢ
ْ ‘nın
Mesela ilk cümlede أﺻ َﺒ َﺢ
ْ َأfiil َا ﱠﻟﺮ ُﺟ ُﻞfâil, �� ْاﳌُ ْﺴ َت ْﺸ َﻔﻰda mef’ûlün bih gayr-i
ismi ve haberi demeyiz. Fiil cümlesinin elemanları olarak ﺻ َﺒ َﺢ
ِ
sarih olur.
َ
َ َ�ﺎ َن – َﻟ ْيdır.
Nakıs fiillerden en çok kullanılanı ﺲ – ﺻﺎ َر
َ
ُ
Not: Tahfif (kolaylık) kabilinden �ﺎ َنnin muzâri meczûmundan ( َ)ﻳﻜ ْﻦve nehyinden bazen nun harfleri
düşürülebilir. Bu kullanılış daha ziyade Kur’ân-ı Kerim ve eski metinlerde görülür.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ َ ً
َ
ِإ ْن ﺗ ُﻚ َﺣ َﺴ َﻨﺔ ُﻳﻀﺎ ِﻋ ْﻔهﺎ
َ َ
ً َ
ﻟ ْﻢ أ ُك ﺧﺎ ِﺋﻨﺎ
İyilik olursa kat kat arttırır.
Hâin olmadım.
َ
Olumsuz �ﺎ َنnin haberi başına zâid ()ب
ِ harfi getirilince mana kuvvetlenmiş olur.
Örnek:
Türkçesi
Arapçası
َ
ُ
َ
ْ َ ْ
Orada asla yabancı değildir.
�ﺐ
ٍ ﻟﻢ ﻳﻜﻦ ِﻓ ِﻴﮫ ِ�ﻐ ِﺮ
َ َ)ﻟ ْيfiili hariç diğerlerinin mâzî muzâri ve emri mevcuttur. ﺲ
َ َﻟ ْيnin yalnızca mâzî çekimi vardır.
Not: (ﺲ
79
Adnan Hoyladı
20.8. Ef’âlü’l-İstimrâr
َ
Ef’âlü’l-İstimrâr denilen (devamlılık ifâde eden) fiiller de irab bakımından �ﺎ َنve kardeşleri gibidir. İsim
َ
cümlesinin başına geldiği takdirde mübtedâ ile haber üzerinde aynı etkiyi yaparlar. Birçok gramer kitabında �ﺎ َنve
Kardeşleriyle birlikte zikredilmektedirler. Bu fiiller isminin haberiyle nitelenmesindeki sürekliliği anlatır ve
şunlardır:
َ
ﻇ ﱠﻞ
َ
ﺑﺎ َت
ْ َأ
��َ ﺿ
َ
أ ْﻣ َ�ىى
ْ َأ
ﺻ َﺒ َﺢ
َ
Hepsi de “halâ, devam ediyor” manasındadır. Mâzî ya da muzâri olarak gelebilirler. Başlarındaki ﻣﺎ
olumsuzluk harfi olmasına rağmen fiile olumsuzluk değil devamlılık manası kazandırır. Aksi takdirde devamlılık
vermez. Şimdi bunları örnekleriyle görelim:
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
� ُ َْ َ َ َ
�ﺾ َﺣﻴﺎ
ﻣﺎ زال اﳌ ِﺮ
َ َ ْ َْ َ َ
ﻻ َﻳﺰا ُل اﻷﻃﻔﺎ ُل ﻧﺎ ِﺋ ِﻤ َ�ن
َ
َ ْ
ً
ﻣﺎ َﺑ ِﺮ َح اﻟ َﻮﻟ ُﺪ َﻣ ِﺮ�ﻀﺎ
ً َ ُ َْ ُ َ َْ َ
�ﺾ ﻧﺎ ِﺋﻤﺎ
ﻻ ﻳ��ح اﳌ ِﺮ
َ َ
ً َ
ﱠ
ﻣﺎ ﻓ ِ� َئ اﻟﺘﺎ ِﺟ ُﺮ ﺻﺎ ِدﻗﺎ
َ َ �
َ ْ َُ ْ َ
ﻻ َﻳﻔﺘﺄ ا�جﺎ ِه ُﻞ ُﻣ ِﺼﺮا َﻋ�� ِﻋﻨﺎ ِد ِﻩ
َ ﱠ
َ َْ ﱠ
ً
اﻟﺴﻤﺎ ُء ُﻣ ْﻤ ِﻄﺮة
ﻣﺎ اﻧﻔﻜ ِﺖ
ً
َََْ ﱡ ﱠ
ُ اﻟنﺴ
ﻴﻢ َﻋ ِﻠﻴﻼ
ِ ﻻ ﻳﻨﻔﻚ
ً َ ُ َ َ ْ َْ َ َ َ ﱡ
ﻻ ﺗﻘﺮأ ﻣﺎدام اﻟﻨﻮر
ﺿ ِئﻴﻼ
� ُ َ ََ ُْ ُ ﱠ
ا� ﻣﺎ ُد ْﻣﺖ َﺣﻴﺎ
أﻋﺒﺪ
ً َ َ َ ُ
� ْﻞ ﻣﺎ ُد ْﻣﺖ ﺟﺎ ِئﻌﺎ
Hasta hâlâ hayattadır.
Çocuklar hâlâ uyuyorlar.
Çocuk hâlâ hastadır.
Hasta hâlâ uyuyor.
Tüccar hâlâ doğrudur.
Câhil inadında hâlâ ısrarlıdır.
Hava hâlâ yağmurludur.
Meltem (ılık rüzgâr) hâlâ tatlıdır.
Işık zayıf olduğu müddetçe okuma.
Diri olduğum müddetçe Allah’a ibadet ederim.
Aç olduğun müddetçe ye.
Bu ilk dört fiil örneklerde görüldüğü gibi yalnız mâzî ve muzâri siygalarında gelir.
َ َ
َ َﻟ ْي
… ﻣﺎدا َمdığı müddetçe: Kendinden önce gelen cümlenin müddetini kendinden sonraki cümleye bağlar. ﺲ
gibi yalnız mâzî siygasında bulunur.
َ
Not 1: �ﺎ َنve kardeşlerinden bu yana söylenen nâkıs fiillerin isimleri müfred, tesniye ve cemi de gelse fiiller
hep müfred gelir. Aksi takdirde normal fiil vazifesi görürler.
80
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 10. Sınıf Arapça Dilbilgisi
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ َ َ ﱠ َ َﱠ
اﻟﺮ ُﺟﻼ ِن َﻳ َﺘ�ﻠﻤﺎ ِن
�ﺎن
َ َ ْ َْ َ َ
ﻻ َﻳﺰا ُل اﻷﻃﻔﺎ ُل ﻧﺎ ِﺋ ِﻤ َ�ن
İki adam konuşuyorlardı.
Çocuklar hâlâ uyumaktadırlar.
Not 2: Nâkıs fiillerin isimleri müzekkerse fiiller de müzekker, isimler müennes ise fiiller de müennes gelir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Ev geniş değildir.
Mümin yaşadığı müddetçe namazı hiç terk etmeyecek.
َ
ً َ ﱠ
ﻟ ْي َﺴ ِﺖ اﻟﺪا ُر وا ِﺳ َﻌﺔ
�
ُْْ َ َ ََ َ ْ َْ ُ َ ﱠ
اﻟﺼﻼة ﻣﺎ دا َم اﳌﺆ ِﻣ ُﻦ َﺣﻴﺎ
ﻟﻦ ﻳ��ك
Not 3: Nâkıs fiillerin haberleri isim cümlesinin haberi gibi müfred, cümle ve şibh-i cümle (zarf ve cârmecrûr) olarak gelir.
Örnekler:
Çeşidi
Türkçesi
Arapçası
Müfred
Terbiyeli daima sevilir.
İsim Cümlesi
Sabahleyin Ömer’in kızı uyuyordu.
Fiil Cümlesi
Öğrenci hocasıyla konuşuyordu.
Zarf
Kız öğrenciler okulun önünde idi.
Câr- mecrûr
Statta seyirciler vardı.
ً
َ َ ُْ ﱠ
ﻣﺎ زا َل اﳌ َهﺬ ُب َﻣ ْﺤ ُﺒﻮ�ﺎ
َ ﱠ
َ
ٌ َ ْ
اﻟﺼﺒﺎ ِح
��ِ �ﺎ َن ُﻋ َﻤ ُﺮ ِﺑن ُﺘ ُﮫ ﻧﺎ ِﺋ َﻤﺔ
َ ُ
َ
ﱠ
َﱠ
�ﺎ َن اﻟﻄﺎ ِﻟ ُﺐ َﻳ َﺘ�ﻠ ُﻢ َﻣ َﻊ أ ْﺳﺘﺎ ِذ ِﻩ
َْ َ َ َ ﱠ
ََ
�ﺎﻧ ِﺖ اﻟﻄﺎ ِﻟﺒﺎ ُت أﻣﺎ َم اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ
َ
َْ ْ
�ﺎ َن ِ�� اﳌﻠ َﻌ ِﺐ ُﻣ َﺘ َﻔ ّ ِﺮ ُﺟﻮ َن
21. Leyse ile Olumsuz Yapma
َ َﻟ ْيdeğil, olmadı anlamına gelir. Muzârisi olmayan bir fiil olarak mâzî durumunda çekime girer.
ﺲ
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Hizmetçi güçlü değildir.
Ben fakir değilim.
َ َﻟ ْيfiili ile yapılan cümlelerde haber kısmı iki şekilde gelir.
ﺲ
81
� َ َ ْ َ َْ
ﺲ ا�خﺎ ِد ُم ﻗ ِﻮ�ﺎ
ﻟي
َ
ً َ
ﻟ ْﺴ ُﺖ ﻓ ِﻘ��ا
Adnan Hoyladı
1- Mansûb durumda;
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ
ً ْ
ﻟ ْﺴ َﺖ ُﻣﺆ ِﻣﻨﺎ
َ
ْ
ِإ ﱠ� ُ� ْﻢ ﻟ ْي ُﺴﻮا ُﻣﺆ ِﻣ ِﻨ َ�ن
Sen mümin değilsin.
Onlar mü’min değiller.
2- Manayı te’kîd için ()ب
ِ harfi cerine bağlı mecrûr olarak;
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ً َ َ َ َْ
ﺲ َهﺬا ﺷ ْيﺌﺎ
ﻟي
َ َ َ َْ
ﺲ َهﺬا ِ��� ْي ٍء
ﻟي
Bu bir şey değildir.
Bu hiçbir şey değildir.
Nâdiren olumsuzluk edatı olarak kullanılır.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ َْ ُ
َ َﻟ ْي
ﺲ َ� ْﺴ ُﻘﻂ اﳌﻄ ُﺮ
Yağmur yağmıyor.
َ َ َ
Leyse’ye benzeyen edatlar denen ( ِ)إ ْن( )ﻣﺎ( )ﻻ( )ﻻ َتmübtedâ ve haber cümlesinin başına getirilerek
َ َﻟ ْيgibidir. Hepsi de “yok, değil” manasınadır.
kullanılmakta ﺲ
ْ َ َْ
إن:ِ ﺲ
ﻟيgibi görev yapar, ismini ref, haberini nasbeder. İsmi belirli veya belirsiz olarak gelebilir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ً َ
ِإ ْن َر ُﺟ ٌﻞ ﻗﺎ ِﺋﻤﺎ
ً َ
ِإ ْن َزْ� ٌﺪ ﻗﺎ ِﺋﻤﺎ
Adam ayakta değildir.
Zeyd ayakta değildir.
َ
ﻣﺎ: Hem belirli hem belirsiz isme gelir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ََ
ً َ
ﻣﺎ أ َﺣ ٌﺪ ﺧ ْ��ا ِﻣ ْﻨ َﻚ
Senden hayırlı kimse yoktur.
82
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 10. Sınıf Arapça Dilbilgisi
Bu ihmal edilmiş değildir.
َ
َ َﻟ ْيgibi kullanıldığı azdır.
ﻻ: Yalnız belirsiz ismin başına getirilir. ﺲ
َ َ
ً
ﻣﺎ َهﺬا ُﻣ ْه ِﻤﻼ
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ََ
ً َ
ﻻ أ َﺣ ٌﺪ ﺧ ْ��ا ِﻣ ْﻨ ُﮫ
ً َ
َ
ﻻ َر ُﺟ ٌﻞ هﺎ ِر�ﺎ
Ondan hayırlı bir kimse yoktur.
Kaçan adam yoktur.
َ
َ
ﻣﺎve ﻻnın haberlerine ()ب
ِ harf-i ceri getirilebilir. Bu cer te’kit ifade eder.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Bu hiçbirşey değildir.
Ali asla huzurlu değildir.
Bu cümleler ِإ ﱠنcümlesine gelen te’kîd lâmı gibidir.
َ َ َ
ﻣﺎ َهﺬا ِ��� ْي ٍء
َ
َ
ﻣﺎ َﻋ ِ� ﱞ� ِ��ﺎ ِد ٍئ
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Gerçekten Ali huzurludur.
َ َ�
ِإ ﱠن َﻋ ِﻠﻴﺎ ﻟهﺎ ِد ٌئ
َ َ َ َْ
ﻻت: ﺲ
ﻟيmanasındadır. İsmini ref haberini nasbeder. Başında bulunduğu isim cümlesinin kısımları zaman
isimlerinden biri olur. Ancak kullanıldığı ifadede mübtedâ ile haberi birarada zikredilmez. İkisinden birisi,
َ
genellikle mübtedâ (‘ ﻻ َتnin ismi) mahzûf olur (düşürülür), haberi kullanılır.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ َ ْ َ
ﻻ َت َوﻗ َﺖ ﻧﺪا َﻣ ٍﺔ
ََ َ ََ
ﺎص
ٍ ﻻت ِﺣ�ن ﻣﻨ
Pişmanlık vakti değildir.
(Artık) kurtulma zamanı değildir.
22. Muzâri Fiilinin Nasbı (Tekil - İkil - Çoğul)
Aşağıdaki edatlardan birisi fiil-i muzârinin başına gelirse muzâri fiilin sonunu nasbeder (fetha yapar). Cemi
müennes nunları hariç ( )نnunlarını düşürür. Bu edatlar şunlardır:
83
Adnan Hoyladı
ُ َْ َُ ﱠ
اﻟﺴ َﺒ ِب ﱠﻴﺔ
اﻟﻔﺎء
َﺣ ﱠ�ى
ِل
َ
ِإذ ْن
َ
� ْﻰ
َ
ﻟ ْﻦ
َ
أ ْن
Nasp edatlarından herhangi biri fiili muzarinin başına gelirse fiil çekimi şu şekilde olur.
( َﺟ ْﻤ ٌﻊÇoğul)
ْ َ
أ ْن َﻳﻜ ُﺘ ُﺒﻮا
ٌ َْ
( ﺗﺜ ِن َﻴﺔİkil)
ْ َ
أ ْن َﻳﻜ ُﺘ َﺒﺎ
ْ
( ُﻣﻔ َﺮ ٌدTekil)
ْ َ
أ ْن َﻳﻜ ُﺘ ْﺐ
َ َﱠ
( ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ﻏﺎ ِﺋ ٌﺐMüzekker)
Onların yazması
O ikisinin yazması
Onun yazması
Türkçesi
Sizlerin yazması
َْ َ
أ ْن ﺗﻜ ُﺘ ْ� َن
َْ َ
أ ْن ﻧﻜ ُﺘ ْﺐ
Siz ikinizin yazması
َْ َ
أ ْن ﺗﻜ ُﺘ َﺒﺎ
َْ َ
أ ْن ﻧﻜ ُﺘ ْﺐ
Bizlerin yazması
Biz ikimizin yazması
َْ
22.1. ( أنmek, mak)
َْ َ
أ ْن ﺗﻜ ُﺘ ْﺐ
َْ َ
أ ْن ﺗﻜ ُﺘ ْﺐ
ٌ َ ٌ َ
( ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ﻏﺎ ِﺋ َﺒﺔMüennes)
َ َ
َﱠ
( ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ُﻣﺨﺎﻃ ٌﺐMüzekker)
Senin yazman
Türkçesi
َْ َ
أ ْن ﺗﻜ ُﺘ ِ�ي
َْ َ
أ ْن أﻛ ُﺘ ْﺐ
ٌ َ َ ٌ َ
( ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ُﻣﺨﺎﻃ َﺒﺔMüennes)
َّ
َْ
( ُ)ﻣﺸ� َ� ٌك( ُﻣ َﺘ� ِﻠ ٌﻢOrtak)
Benim yazmam
Türkçesi
Uzaktakiler
َْ َ
أ ْن ﺗﻜ ُﺘ َﺒﺎ
َْ َ
أ ْن ﺗﻜ ُﺘ َﺒﺎ
Yakındakiler
ْ َ
أ ْن َﻳﻜ ُﺘ ْ� َن
َْ َ
أ ْن ﺗﻜ ُﺘ ُﺒﻮا
Açıklama
Kendisi
Örnekler:
Muzâri fiili nasbederek masdara çevirir. Mâzî fiilin de önüne gelir, ancak mebni olduğu için sonuna tesir edemez. En çok kullanılan nasb
edatıdır.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ُ ُ َْ َ ْ َ َ ﱠ
َ اﻟﺸ
ﺎي
ﺗ ِﺮ�ﺪ أن �ﺸﺮب
ْ ُﻧﺮ ُ�ﺪ َأ ْن َﻧ ْﻔ َه َﻢ ْاﻟ
ﻘﺮ َآن
ِ
Çay içmek istiyorsun.
Kur’ân’ı anlamak istiyoruz.
َ
22.2. ( ﻟ ْﻦasla …meyecek, mayacak)
Daha önce de gördüğümüz gibi muzâri fiilin manasını olumsuz istikbale çevirir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ْ
َْ َ
ﻟ ْﻦ أذ َه َﺐ َﻣ َﻌ َﻚ إ�� اﻟ َﺒ ْي ِﺖ
َ ْ َ َ َ ّ
ِإ ِ�ﻲ ﻟ ْﻦ أ ْرﻛ َﺐ ا� ِحﻤﺎ َر
Seninle asla eve gitmeyeceğim.
Gerçekten ben eşeğe hiç binmeyeceğim.
84
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 10. Sınıf Arapça Dilbilgisi
َ
22.3. …( � ْﻲmek için, ..mak için)
َ
Sebep bildirir. Daha çok aynı manada ِﻟ� ْﻲolarak kullanılır ve sadece muzâri fiilin önüne gelir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ َ َ َ ْ َ َُ ْ َ
��ي � ْﻲ أ ْﺣﻔﻆ
ِ أﻗﺮأ در
َ ُ َ َ َْ ُ ﱠ
اﻟﺘﻼ ِﻣﻴﺬ ِﻟ� ْﻲ َﻳ ْﻨ َج ُحﻮا
ﻳﺠ� ِ�ﺪ
Dersimi ezberlemek için okuyorum.
Öğrenciler başarmak için çalışıyor.
َ َْ َ َْ
ْ َ َُ ْ َ
Burada mesela birinci cümlede (��ي
ِ )أﻗﺮأ درtemel cümle, ( )�ﻲ أﺣﻔﻆise yan cümleciktir.
22.4. …( ِلmek için, ..mak için, ..sın diye)
َ
َ
(Lâmu’t-ta’lîl) � ْﻲgibi sebep bildirir. Aynı manada ( ِ)ﻷ ْنşeklinde açıkça yazılmış halde de gelebilir. Lâmu’tَ
َ
ta’lîl’den sonra ( )أ ْنgelmediği takdirde bu fiilin mukadder yani gizli ( )أ ْنile nasbedilmiş olduğuna hükmedilir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َﺷ َﺮ ْﺣ ُﺖ ﱠ
َ اﻟﺪ ْر
س ِﻟ َﻴ ْﻔ َه َﻢ
َ ْ َ ََ َْ ﱠ
ْ
ﺳﺎﻓ َﺮ اﻟﻔﻨﺎ ُن ِإ�� اﻟﻌﺎ ِﺻ َﻤ ِﺔ ِﻟ َيﺸ َ� ِ� َﺮ
Anlaması için dersi açıkladım.
Sanatçı meşhur olmak için başkente gitti.
َ
ِلden önce olumsuz “ ”�ﺎ َنveya türevlerinden biri geçerse olumsuzluğu kuvvetlendirir ve “lâmü’l-cuhûd” (inkar lâmı) adını alır.
َ
Olumsuz “”�ﺎ َنnin haberinin başındaki muzari fiili naspeder.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ْ َُ َ َ ﱠ
ﻣﺎ �ﺎن
ا� ِﻟ َﻴﻈ ِﻠ َﻤ ُه ْﻢ
َ ْ َ ُ ْ َُ َ َ َ ﱠ
وﻣﺎ �ﺎن
ا� ِﻟ ُﻴﻄ ِﻠ َﻌﻜ ْﻢ َﻋ�� اﻟﻐ ْﻴ ِﺐ
Allah onlara asla zulmedecek değildir.
Allah size gaybı da bildirecek değildir.
ْ َ ً
22.5. إذن- ( ِإذاöyleyse, o zaman, o halde)
َ
Daha çok istikbal ifade eden cümlelere bazan de şart edatlarına cevap olarak gelir. إذ ْنin muzâri fiili
nasbetmesi için cevap cümlesinin ve muzâri fiilin hemen başında olması gerekir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Ben çok okuyorum. Öyleyse başarırsın.
Ben Arapça’yı çok çalışıyorum. O halde Kur’ân’ı anlayacaksın.
85
َ َ ً َ ُ ََْ َ
ِإذ ْن ﺗ ْﻨ َج َح.أﻧﺎ أﻗ َﺮأ ﻛ ِﺜ��ا
ََ َ
ْ
ْ
ًَ ً َ َ
ِإذا ﺗ ْﻔ َه َﻢ اﻟ ُﻘ ْﺮ َآن.أﻧﺎ أ ْﺟ َ� ِ� ُﺪ اﻟ َﻌ َﺮِ� ﱠﻴﺔ ﻛ ِﺜ��ا
Adnan Hoyladı
Eğer muzâri fiilden sonra gelirse naspetmez.
Örnek:
Türkçesi
Arapçası
َ
ََْ َ
أﻧﺎ أذ َه ُﺐ ِإذ ْن
Öyleyse ben giderim.
Muzâri fiilsiz veya fiilsiz cümlelerde de kullanılır.
Örnek:
Türkçesi
Arapçası
O halde o doğrudur.
َ َ َُ َ َ ً
ٌ �ح
ﻴﺢ
ِ ِإذا هﺬا هﻮ ﻟ
22.6. …( َﺣ ﱠ�ى.ıncaya kadar)
…inceye kadar, ..e, ..a kadar, ta ki, nihayet, …diye, ..mek için, …mak için anlamlarına gelir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ ْ َْ ََ
َ
أ� َﻞ اﻷﻃﻔﺎ ُل َﺣ ﱠ�ى ﺷ ِﺒ ُﻌﻮا
ً ّ
َْ َ ُ ْ َ َ ْ ُ ﱠ ﱠ َ َ َ ﱠ
ﻀ َﺮ ِإ�� اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ ُﻣ َﺒ ِﻜﺮا
ر ِﻛﺒﺖ اﻟﺴﻴﺎرة ﺣ�ى أﺣ
Çocuklar doyuncaya kadar yedi.
Arabaya bindim ki okula erken varayım.
ُ َْ َُ ﱠ
22.7. اﻟﺴ َﺒ ِب ﱠﻴﺔ
اﻟﻔﺎء
Atıf harfidir. Bu harfle, cümlenin ilk kısmı sonraki kısmın oluşmasına sebep olur. Birincisi gerçekleşirse ikinci
َ
kısım da gerçekleşir. Fâ-i sebebiyye’nin muzâri fiili gizli ()أ ْنle nasbetmesi için kendinden önce ya nefî (olumsuz)
veya taleb (emir, nehiy, soru, temenni) gelmelidir
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ََ
ُ ََ
ﻻ أ ْﻋ ِﺮف َﺑ ْي َﺘ ُﮫ ﻓﺄ ُزو َر ُﻩ
ْ
َ
ُ وﺳ ُﻜ ْﻢ َﻓ َﺘ ْﻨ َج
َ ُأ ْد ُر ُﺳﻮا ُد ُر
�
�
ﻮا
ح
اﻹ ْﻣ ِﺘﺤﺎ ِن
ِ ِ
Evini bilmiyorum ki ziyaret edeyim.
Derslerinize çalışın ki imtihanda başarılı olasınız.
23. Mâzî Fiil (Meçhûl)
Fiiller aktif ve pasif olmak üzere ikiye ayrılır. Fâili belli olana Arapça’da ma’lûm fiil (aktif, etken fiil) denir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
86
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 10. Sınıf Arapça Dilbilgisi
َ ﺼ
َ
َ ﺿ َﺮ َب َﺑ ْﻜ ٌﺮ ْا�ح
ﺎن
ِ
Bekir ata vurdu.
İşi yapan fâil (Bekir) bu cümlede bellidir. Fiili ma’lûmdur. Fâili belli olmayan (pasif, edilgen) fiile ise meçhûl
fiil denir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Ata vuruldu.
ُ ﺼ
ُ
َ ﺿﺮ َب ْا�ح
ﺎن
ِ ِ
Fâil belli olmadığından bu cümledeki fiil meçhûldür. Mâzî ma’lûm fiili meçhûl yapmak için üç harfli fiilin
baş harfi ötre, ikinci harfi esre yapılır.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Türkçesi
ُ
ﻛ ِﺘ َﺐ
ُ
ﻓ ِﺘ َﺢ
ُﻋ ِﻠ َﻢ
ُ
ﺷ ِﺮ َب
ُ
أ ِ� َﻞ
Yazıldı
Açıldı
Bilindi
İçildi
Yenildi
Arapçası
َ
ﻛ َﺘ َﺐ
َ
ﻓ َﺘ َﺢ
Yazdı
Açtı
َﻋ ِﻠ َﻢ
َ
ﺷ ِﺮ َب
ََ
أ� َﻞ
Bildi
İçti
Yedi
Meçhûl fiil cümlesinde, fâil olmadığı için cümlenin mef’ûlü, fâil yerine geçer. Arapça’da buna nâib-i fâil
(failin vekili) denir ve son harfi fâil gibi ötre okunur.
Örnek:
ﱠ
ُ اﻟﺪ ْر
س
ُ
ﻛ ِﺘ َﺐ
Naibu Fail Harekesi Zamme
Meçhul Fiil
Meçhul mazi fiil çekimi aşağıdaki tablodaki gibidir.
Müennesi
ُ
ﺿ ِﺮْ� ُﺖ
ُ
ﺿ ِﺮْ� ِﺖ
ُ
ﺿ ِﺮَ� ْﺖ
Türkçesi
Ben vurdum.
Sen vurdun.
O vurdu.
87
Müzekkeri
ُ
ﺿ ِﺮْ� ُﺖ
ُ
ﺿ ِﺮْ� َﺖ
ُ
ﺿ ِﺮ َب
Adnan Hoyladı
Siz vurdunuz.
Onlar vurdular.
O ikisi vurdu.
Siz ikiniz vurdunuz.
Biz ikimiz vurduk.
( َﺟ ْﻤ ٌﻊÇoğul)
ُ
ﻓ ِﺘ ُﺤﻮا
ٌ َْ
( ﺗﺜ ِن َﻴﺔİkil)
ُ
ﻓ ِﺘ َﺤﺎ
ْ
( ُﻣﻔ َﺮ ٌدTekil)
ُ
ﻓ ِﺘ َﺢ
َ َﱠ
( ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ﻏﺎ ِﺋ ٌﺐMüzekker)
Onlar açıldı.
O ikisi açıldı.
O açıldı.
Türkçesi
ُ
ﻓ ِﺘ ْﺤ َﻦ
ُ
ﻓ ِﺘ ْﺤ ُﺘ ْﻢ
ُ
ﻓ ِﺘ َﺤ َﺘﺎ
ُ
ﻓ ِﺘ ْﺤ ُﺘ َﻤﺎ
ُ
ﻓ ِﺘ َﺤ ْﺖ
ُ
ﻓ ِﺘ ْﺤ َﺖ
ٌ َ ٌ َ
( ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ﻏﺎ ِﺋ َﺒﺔMüennes)
َ َ
َﱠ
( ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ُﻣﺨﺎﻃ ٌﺐMüzekker)
Sizler açıldınız.
Siz ikiniz açıldınız.
Seni açıldın.
Türkçesi
ُ ُ
ﻓ ِﺘ ْﺤ� ﱠن
ُ
ﻓ ِﺘ ْﺤ َﻨﺎ
ُ
ﻓ ِﺘ ْﺤ ُﺘ َﻤﺎ
ُ
ﻓ ِﺘ ْﺤ َﻨﺎ
ُ
ﻓ ِﺘ ْﺤ ِﺖ
ُ
ﻓ ِﺘ ْﺤ ُﺖ
ٌ َ َ ٌ َ
( ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ُﻣﺨﺎﻃ َﺒﺔMüennes)
َّ
َْ
( ُ)ﻣﺸ� َ� ٌك( ُﻣ َﺘ� ِﻠ ٌﻢOrtak)
Bizler açıldık.
Uzaktakiler
Açıklama
Yakındakiler
Örnekler:
ُ
ﺿ ِﺮْ� َﻨﺎ
ُ
ﺿ ِﺮْ� ُﺘ ْﻢ
ُ
ﺿ ِﺮُ�ﻮا
ُ
ﺿ ِﺮَ�ﺎ
ُ
ﺿ ِﺮْ� ُﺘ َﻤﺎ
ُ
ﺿ ِﺮْ� َﻨﺎ
Biz vurduk.
Kendisi
ُ
ﺿ ِﺮْ� َﻨﺎ
ُ ُ
ﺿ ِﺮْ�� ﱠن
ُ
ﺿ ِﺮْ� َﻦ
ُ
ﺿ ِﺮَ� َﺘﺎ
ُ
ﺿ ِﺮْ� ُﺘ َﻤﺎ
ُ
ﺿ ِﺮْ� َﻨﺎ
Biz ikimiz açıldık.
Ben açıldım.
Türkçesi
َ
ُ
Not: Mazi meçhul fiili sadece ﻓ ِﻌ َﻞkalıbında bulunur. ﻓ ُﻌ َﻞkalıbında (5. bab) bulunan mazi malumların
meçhulü yoktur. Bu kalıp üzerinde bulunan tüm fiillerin hepsi lazımdır. Lazım fiilin meçhulü olmaz.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ّْ َ َ َْ َ َ َ ُْ َّ َ ُ ﱠ
ﻴﺬ
ﻤ
ﻠ
ِ ِ اﻟﺘ
ِ أﺧﺬ ِت اﳌﻌ ِﻠﻤﺔ اﻟﺪﻓ�� ِﻣﻦ
ّْ َ َْ ُ َ ﱠ
ﻴﺬ
ِ أ ِﺧﺬ اﻟﺪﻓ� ُ� ِﻣﻦ اﻟ ِﺘﻠ ِﻤ
َ َ
َ َ َ ُْ ُ َ ْ َ َ َ
�ﻖ اﳌﺒﺎراة ِ�� ِآﺧ ِﺮ � ْحﻈ ٍﺔ
ﻛﺴﺐ اﻟﻔ ِﺮ
َ َ
ُ
ُ َ َ ُْ
ﻛ ِﺴ َب ِﺖ اﳌﺒﺎراة ِ�� ِآﺧ ِﺮ � ْحﻈ ٍﺔ
Öğretmen defteri öğrenciden aldı.
Defter öğrenciden alındı.
Takım maçı son anda kazandı.
Maç son anda kazanıldı.
88
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 10. Sınıf Arapça Dilbilgisi
َ َ َ َْ َ ُ ﱠ
اﻟﺪوا َء
ﺷ ِﺮ� ِﺖ اﳌ ِﺮ�ﻀﺔ
َ ُ َ ﱠ
اﻟﺪوا ُء
ﺷ ِﺮب
َ َ
ُْ
ﺷﻜ َﺮ َﺣ َﺴ ٌﻦ اﳌ َﺪ ّ ِر ِﺳ َ�ن
ْ
ُﺷ ِﻜ َﺮ اﳌُ َﺪ ّ ِر ُﺳﻮ َن
َ َ َ َُُ ﱠ ﱠ
اﻟﺪرا َﺟﺔ
ر ِﻛﺐ ﻋﻤﺮ
ُ ﱠ ﱠ
اﻟﺪرا َﺟﺔ
ُر ِﻛ َﺒ ِﺖ
Hasta ilacı içti.
İlaç içildi.
Hasan öğretmenlere teşekkür etti.
Öğretmenlere teşekkür edildi.
Ömer bisiklete bindi.
Bisiklete binildi.
24. Mâzî Fiilinin Olumsuzu (Meçhûl)
Meçhul mazi fiil normal mazi fiil gibi olumsuz yapılır. َﻣﺎve َ ﻻedatları kullanılır. Ancak َﻣﺎdaha çok kullanılır.
َ
َﱠ
ﻟ ْﻢve ﳌﺎedatları muzafi fiilin başına gelir. Anlam açısından mazi kabul edilirler. Yaygın bir şekilde kullanılırlar.
Örnekler ve daha fazla bilgi için ilgili bölüme bakınız.
25. Meçhûl Çatılı Fiille Soru
Meçhul çatılı fiille soru malum fiillerde aynı şekilde yapılır. Aralarında özel bir fark yoktur.
Örnekler:
Türkçesi
Sınıftan niçin çıkarıldın?
Sınıftan yüzümü yıkamak için çıkarıldım.
Okula kiminle gidildi?
Okula Ali ile gidildi.
Buraya nasıl gelindi?
Buraya yürüyerek gelindi.
Nereye gidildi?
Okula gidildi.
Kaç kitap okundu?
Bir kitap okundu.
Arapçası
ْ ﻟ َﻢ ُﺧﺮ ْﺟ َﺖ ﻣ َﻦ ْاﻟ َﻔ
ﺼ ِﻞ؟
ِ
ِ ِ
َْ ْ َْ َ ُ ْ ُ
ﺼ ِﻞ ِﻷﻏ ِﺴ َﻞ َو ْﺟ ِ�ي
ﺧ ِﺮﺟﺖ ِﻣﻦ اﻟﻔ
َْ َ
ُ
َﻣ َﻊ َﻣ ْﻦ ذ ِه َﺐ ِإ�� اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ؟
َْ َ
ُ
ذ ِه َﺐ َﻣ َﻊ َﻋ ِ� ّ ٍ� ِإ�� اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ
ُ َ َ
ﻛ ْﻴﻒ ﻗ ِﺪ َم ُه َﻨﺎ؟
َ َُ َ ُ
ﺎﺷ ًﻴﺎ
ِ ﻗ ِﺪم هﻨﺎ ﻣ
ُ َ َ
ِإ�� أ ْﻳ َﻦ ذ ِه َﺐ؟
َْ َ
ُ
ذ ِه َﺐ ِإ�� اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ
َ ُ
َ
ﻛ ْﻢ ِﻛ َﺘ ًﺎﺑﺎ ﻗ ِﺮأ؟
ٌ ُﻗ َﺮأ ِﻛ َﺘ
ﺎب
ِ
89
Soru
Cevap
Soru
Cevap
Soru
Cevap
Soru
Cevap
Soru
Cevap
Adnan Hoyladı
Konu anlaşıldı mı?
Evet, konu anlaşıldı.
Ne içtin?
Çay içtim.
Sınıftan niçin çıkarıldın?
Sınıftan yüzümü yıkamak için çıkarıldım.
Hangi kalemle yazıldı?
Siyah kalemle yazıldı.
Kahire’ye ne zaman gidilecek?
Kahire’ye bugün gidilecek.
ُ ﺿ
ُ َه ْﻞ ُﻓه َﻢ ْاﳌَ ْﻮ
ﻮع؟
ِ
ْ
ُ ﺿ
ُ ُﻓه َﻢ اﳌَ ْﻮ،َ� َﻌ ْﻢ
ﻮع
ِ
ُ َ
َﻣﺎذا ﺷ ِﺮ َب؟
ُ َ ﱠ
ُ اﻟﺸ
ﺎي
ﺷ ِﺮب
ْ ﳌَﺎذا ُﺧ ّﺮ ْﺟ َﺖ ﻣ َﻦ ْاﻟ َﻔ
ﺼ ِﻞ؟
ِ
ِ
ِ
َْ ْ َْ َ ُ ْ ّ ُ
ﺼ ِﻞ ِﻷﻏ ِﺴ َﻞ َو ْﺟ ِ�ي
ﺧ ِﺮﺟﺖ ِﻣﻦ اﻟﻔ
ُ ََ َ
ِﺑﺄ ّ ِي ﻗﻠ ٍﻢ ﻛ ِﺘ َﺐ؟
َ ْ ََْ
ُ
ﻛ ِﺘ َﺐ ِﺑﺎﻟﻘﻠ ِﻢ اﻷ ْﺳ َﻮ ِد
َْ َ
ُ َ ََ
ﻮﻓ َﺮ ِإ�� اﻟﻘ ِﺎه َﺮ ِة؟
ِ ﻣ�ى ﺳﺴ
ْ
َْ َ
ُ َ
ﻮﻓ َﺮ ِإ�� اﻟﻘ ِﺎه َﺮ ِة اﻟ َﻴ ْﻮ َم
ِ ﺳﺴ
Soru
Cevap
Soru
Cevap
Soru
Cevap
Soru
Cevap
Soru
Cevap
26. İsm-i Mevsuller ( Tekil, İkil, Çoğul )
Kendinden sonra gelen sıla cümlesiyle kendinden önceki kelimeyi veya cümledeki yerini (kendisinin karşılık
geldiği ögeyi) açıklayan isimlerdir.
26.1. Müşterek İsm-i Mevsûl
Müzekker ve müennesi, tekil ve çoğulu için ayrı ayrı lafzı bulunmayıp hepsi için ortak kullanılan ism-i
mevsûle müşterek ism-i mevsûl denir. Bunlara genel ya da ortak ism-i mevsûller de denebilir.
َ
ا ﱞي
َ
ﻣﺎ
ki o kimse
َﻣ ْﻦ
َ
( َ)ﻣ ْﻦhem müzekker hem müennes ortak olmak üzere akıllı varlıklar (insanlar) için, ( )ﻣﺎise genellikle
َ
َ َ
insanlardan başkası için, hayvan ve eşya için kullanılır. ( )ا ﱡيise her ikisi için de kullanılır. ( َ)ﻣ ْﻦ( )ﻣﺎ( )ا ﱡيortak ism-i
mevsulleri durumuna göre bütün kişileri belirtmek için has ism-i mevsullerin yerine kullanılır. Müfred ve
müzekkerleri de aynı olduğu için hem müfred hem de cemi manasına geçer. Hangi şahıs için kullanıldığı ism-i
mevsulden sonra gelen sıla cümlesindeki zamirden anlaşılır.
ki o kimse, ki o şey, herhangi, hangi
ki o şey
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ
َ
ﺟﺎ َء َﻣ ْﻦ َرأ ْﻳ ُﺘ ُﮫ
َ َ
َ
ﺟﺎ َء َﻣ ْﻦ َرأ ْﻳ ُ��ﺎ
Gördüğüm adam geldi.
Gördüğüm kadın geldi
90
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 10. Sınıf Arapça Dilbilgisi
َ
ُ
َرأ ْﻳ ُﺖ َﻣ ْﻦ َﺟ َﺎء إ�� َﺑ ْي ِﺘﻜ ْﻢ
ّ َ
َﺳ ْﻮف ُﻳ َﻮ ِﻓ ُﻖ َﻣ ْﻦ َﻳ ْﺠ َ� ِ� ُﺪ
ُْ َ
ُْ
َْ
أﻛ ُﺘ ُﺐ َﻣﺎ أﻃﻠ ُﺐ ِﻣ َﻦ اﻟﻜ ُﺘ ِﺐ
Evinize gelen kimseyi (adamı) gördüm.
Çalışan kimse muvaffak olacaktır.
Kitaplardan istediğimi (istediğim şeyi) yazarım.
َ
َ
( أ ﱞيherhangi, hangi) kelimesinin yerine ( َ)ﻣ ْﻦve ( )ﻣﺎkonabiliyorsa ism-i mevsul olur ancak mu’rabtır
(duruma göre son harekesi değişir). Diğerleri kadar kullanılmaz.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ً َ � َْ ْ
ِإﻗ َﺮأ أﻳﺎ ﻧﺎ ِﻓﻌﺎ
َ َ
َ
ُ� ْ� ِج ُﺒ ِ�ي ا ﱞي أ ﱠدى وا ِﺟ َﺒ ُﮫ
َ ُ
َ َ
� ْﻌﻠ ُﻢ َﻣ ْﻦ ُه َﻮ �جﺎ ٌع
َ َ َ
َ ُ
� ْﻌﻠ ُﻢ أ ﱡ� ُ� ْﻢ ُه َﻮ �جﺎ ٌع
Faydalı olanı oku.
Görevini yapan kimse hoşuma gider.
Hangisinin cesur olduğunu biliyoruz.
Hangisinin cesur olduğunu biliyoruz.
َ
Mesela son cümlede ( )أ ﱞيyerine ( َ)ﻣ ْﻦkonabildiği için ism-i mevsuldür ve fâili sorduğu için zamme ile
َ
َ َ
merfûdur. Esasen (’)أ ﱡ� ُ� ْﻢden sonrası ( )� ْﻌﻠ ُﻢfiilinin mahallen mansub mef’ûlü’dür.
َ
( )أ ﱞيaynı zamanda isimlere muzâf olur, anlamını muzâf olduğu isimden alır.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Öğrenci Kur’ân’dan seçtiği herhangi bir sûreyi ezberler.
Şehirde herhangi bir camide namaz kılarız.
َ
ُ َ
( )أ ﱞيkelimesinin müennesi ( )أ ﱠﻳﺔdur.
ْ
َ ْ َ ُ َ ْ َ ُ ّْ ُ َ ﱠ
ﻮر ٍة َﻳﺨﺘﺎ ُر ِﻣ َﻦ اﻟ ُﻘ ْﺮ ِآن
ﻳﺤﻔﻆ اﻟ ِﺘﻠ ِﻤﻴﺬ أي ﺳ
َْ
َ ُ
ّ ﺼ ّ�� �� َأ
ي َﻣ ْ� ِج ٍﺪ ِ�� اﳌ ِﺪ َﻳﻨ ِﺔ
ِ ِ ِ ﻧ
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Bunu söyleyenin kadınlardan hangisi olduğunu söyleme
Çalışkan olan kız öğrenci başarır.
91
ََ َ ّ َ َ ْ َ
َ
ِإ ْﺣﻔﻆ أ ﱠﻳﺔ اﻟ ِنﺴﺎ ِء ﻗﺎﻟ ْﺖ َهﺬا
َ َ ُ ﱠ
ٌ
َ
ﺗ ْﻨ َج ُح أ ﱠﻳﺔ اﻟﻄﺎ ِﻟﺒﺎ ِت ِ� َ� ُﻣ ْﺠ َ� ِ� َﺪة
Adnan Hoyladı
َﻣ ْﻦve َﻣﺎlar başa geldiği zaman soru işareti olduğu gibi, cümledeki yerine göre çoğul manası taşıyan ism-i
mevsul olabilirler.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Senin yanındakiler ölür fakat Allah’ın yanındakiler bâkidir.
Göklerde ve yerde bulunanlar (bulunan şeyler) O’nundur.
َْ ََ ُ َ َ َْ َ
ﷲ َﺑ ٍﺎق
ِ ﻣﺎ ِﻋﻨﺪك ﻳ ُﻤﻮت وﻣﺎ ِﻋﻨﺪ
َ َ َ َ ﱠ
َ َﻟ ُﮫ
ْ اﻷ
و
ات
ﺎو
ﻤ
اﻟﺴ
�
�
ض
ﺎ
ﻣ
ر
ِ
ِ
ِ
26.2. Hususî İsm-i Mevsul
Müzekker ve müennesleriyle birlikte müfred, tesniye ve cemileri bulunan ism-i mevsullerdir. Tesniyeleri
hariç mebnidirler.
Cem
Tesniye
Müfred
َ َا ﱠﻟﺬ
ﻳﻦ
ِ
َ َا ﱠﻟﺬ
ﻳﻦ
ِ
َ َ ﱠ
اﻟﻠﺬا ِن
ََ ﱠ
اﻟﻠﺬ ْﻳ ِﻦ
َﱠ
اﻟ ِﺬي
َﱠ
اﻟ ِﺬي
O kimseler
O iki kimse
O kimse
َ ﱠ َ ﱠ
اﻟﻠ َﻮا ِ�ﻲ-اﻟﻼ ِ�ﻲ
َ ﱠ َ ﱠ
اﻟﻠ َﻮا ِ�ﻲ-اﻟﻼ ِ�ﻲ
َ ﱠ
اﻟﻠ َﺘ ِﺎن
َ ﱠ
اﻟﻠ َﺘ ْ� ِن
َﱠ
اﻟ ِ�ي
َﱠ
اﻟ ِ�ي
Müzekker ref hali
Müzekker nasp ve cer hali
Müennes ref hali
Müennes nasp ve cer hali
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ اﻟﺮ ُﺟ ُﻞ ﱠاﻟﺬي
َﺿ َﺮ
َﺟ َﺎء ﱠ
�ي
�
ِ
ِ
َ
َ َ َأ ْﻳ ُﺖ ﱠاﻟﺬ
��ِ ﻳﻦ َز ُاروا أ
ر
ِ
َْ َ ُ ﱠ ﱠ
َﺟ َﺎء ِت اﳌ ْﺮأة اﻟ�ي َﻋﻠ َﻤ ْﺘ ِ�ي
ﺼ ُﻞ ﱠاﻟﺬي ُﻳﺤ ﱡﺒ ُﮫ ﱠ
ْ َا ﱠﻟﺮ� ُﻴﻊ ُه َﻮ ْاﻟ َﻔ
ُ اﻟﻨ
ﺎس
ِ
ِ
Beni döven adam geldi.
Kardeşimi ziyaret eden (kimse)leri gördüm.
Bana öğreten kadın geldi.
Bahar insanların sevdiği mevsimdir.
Arapça’da her ism-i mevsulden sonra görüldüğü gibi kendinden önceki kelimeyi açıklayan ve manasını
tamamlayan bir ilgi cümlesi mutlaka bulunur. Buna sıla cümlesi denir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
92
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 10. Sınıf Arapça Dilbilgisi
َََ
ﱠ
ُ
َ
َ ا ْﻋ ُﺒﺪ
Beni yaratan Allah’a ibadet ederim.
ﷲ اﻟ ِﺬي ﺧﻠﻘ ِ�ي
َﱠ
َََ
ﺧﻠﻘ ِ�يcümlesi أﻟ ِﺬيden önce gelen ﷲkelimesini açıklamaktadır.
İsm-i mevsullerden her biri tekil çoğul, müzekker ya da müennes oluşlarına göre kullanılır:
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ
َ ﱠ
ﺟﺎ َء اﻟ ِﺬي َرأ ْﻳ ُﺘ ُﮫ
َ َ ََ ﱠ
ﻳﻦ َرأ ْﻳ ُ� ُ� ْﻢ
ﺟﺎء اﻟ ِﺬ
َ َ َ َ ﱠ
ﺟﺎ َء اﻟﻠﺬا ِن َرأ ْﻳ ُ� ُ�ﻤﺎ
َ
َ َ َﱠ
َرأ ْﻳ ُﺖ اﻟﻠﺬ ْﻳ ِﻦ ذهﺒﺎ
(Kendisini) gördüğüm kimse geldi.
(Kendilerini) gördüğüm kimseler geldi.
(Kendilerini) gördüğüm iki kişi geldi.
Giden iki kişiyi gördüm.
Müfret
Cemi
Tesniye
Tesniye
Böylece artık cümle, temel cümleye bağlanan içinde fiil de bulunabilen bir yan cümlecik daha almış, basit
cümleden bileşik cümle haline gelmiştir.
َ َ)ا ﱠﻟﻠ َﻮا�ﻲ( َ)ا ﱠﻟﺬakıllıların
Hususi ism-i mevsuller hem akıllılar hem de eşya ve hayvanlar için kullanılır. (ﻳﻦ
ِ
ِ
َ
َﱠ
çoğulu için kullanılır. ( )اﻟ ِ�يve ( )ﻣﺎakılsız çoğullar içinde kullanılır.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ َ َ ْ َْ َ َ ﱠ
ﻗ َﺮأ ُت اﳌﻘﺎﻻ ِت اﻟ ِ�ي ﻛ َﺘ ْﺒ َ��ﺎ
َ َ ْ َ
َ َ
ﻗ َﺮأ ُت ﻣﺎ ﻛ َﺘ ْب َﺖ ِﻣ ْﻦ َﻣﻘﺎﻻ ٍت
Yazdığın makaleleri okudum.
Yazdığın makaleleri okudum.
İsm-i mevsul marife isimden sonra geldiğinde sıfat olur.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Okuduğun kitabı okudum.
ْ َ َﱠ
Bu cümlede , ( )اﻟ ِﻜﺘﺎ َب( )اﻟ ِﺬيkelimesinin sıfatıdır.
َْ َ َ ْ ْ َ ﱠ
ﻗ َﺮأ ُت اﻟ ِﻜﺘﺎ َب اﻟ ِﺬي ﻗ َﺮأﺗ ُﮫ
Belirsiz nekre bir kelimeden sonra mevsul kullanılmaz fakat varmış gibi tercüme edilir.
Örnekler:
93
Adnan Hoyladı
Türkçesi
Arapçası
(Sizden) bizi İslâm’a çağıran bir peygamber geldi.
َ ْ َ َ َ َ ْ ُْ ٌ ُ َ ََ ْ َ
اﻹ ْﺳﻼ ِم
ِ ��ﻗﺪ ﺟﺎء رﺳﻮل ِ)ﻣﻨﻜﻢ( دﻋﺎﻧﺎ ِإ
26.3. Sıla Cümlesinin Özellikleri
Sıla cümlesi âid (bağlaç) denilen açık veya gizli bir zamirle mevsul isme bağlıdır. Bu zamir açık değilse kişi
onu mevsul ismin türüne göre takdir eder. Aid zamiri sayı, müzekkerlik-müenneslik yönünden mevsul isme
uygun olur.
İsm-i mevsuldan sonraki sıla cümlesi; isim cümlesi, fiil cümlesi, şibh-i cümle (cümle benzeri) olarak zarflı ya
da harf-i cerli cümle parçalarıyla ana cümleye bağlanır.
İsim Cümlesi olarak:
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Güzel olan bayan geldi.
ٌَ
ﱠ ُ ﱠ
َ َﺣ
اﻟﺴ ِّﻴ َﺪة اﻟ ِ�ي ِ� َ� َﺟ ِﻤﻴﻠﺔ
ﻀ َﺮ ِت
Fiil Cümlesi olarak:
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ
ﱠ
َ َرأ ْﻳ ُﺖ ﱠ
اﻟﺮ ُﺟ َﻞ اﻟ ِﺬي ﺟﺎ َء
Gelen adamı gördüm.
Şibh-i Cümle (Zarflı cümle parçası) olarak:
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ َ َ َ ْ ََْ ﱠ
أﺧﺬ ُت اﻟﻘﻠ َﻢ اﻟ ِﺬي أﻣﺎ َﻣ َﻚ
Önündeki kalemi aldım.
Şibh-i Cümle (Harf-i cerli cümle parçası) olarak:
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ْ
ََ ْ ُ ﱡ ُ َ ﱠ
َ
ﻮر اﻟ ِ�ي ِ�� ا� َح ِﺪﻳﻘ ِﺔ
رأﻳﺖ اﻟﻄﻴ
Bahçedeki kuşları gördüm.
Aid zamiri bazen terkedilebilir. Fakat ismi mevsul kendisinden sonra gelen ve harf-i ceri olan bir fiilin mef’ûlü
ise zamirin harf-i cere eklenmesi zorunludur:
94
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 10. Sınıf Arapça Dilbilgisi
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ َ َْ
ّ َ ﱠ
ِإ ﱠن اﻟ ِنﺴﺎ َء اﻟﻼ ِ�ﻲ َدﺧﻠﻨﺎ َﻋﻠ ْ� ِ� ﱠﻦ
َ َُ
َ
َْْ َ ﱠ
ﻣﺎ َه ِﺬ ِﻩ اﻷﺷﻴﺎ ُء اﻟ ِ�ي ﺟﺎؤا ِ��ﺎ؟
Kendilerine gittiğimiz kadınlar
Onların getirdikleri bu şeyler nedir?
26.4. İsm-i Mevsulun Cümlenin Unsurlarından Biri olması
İsmi mevsul; fâil, mef’ûl ya da mübtedâ, haber ve nevasihtan (inne, kane ve kardeşleri) birinin ismi ve haberi
gibi herhangi bir unsuru olabilir. O zaman cümle içindeki yerine göre mahallen merfû, mahallen mansûb ya da
mahallen mecrûr olur.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Mübtedâ
Bu (kendisini) kitaplarında buldukları
peygamberdir.
َْ
ﱠ
َ� َج َﺪ اﻟ ِﺬي َﺳ ِﻤ َﻊ اﻷ ْﻣ َﺮ
َ
ُ
ِا ْﺳﺄ ْل َﻣ ْﻦ َ� ْﻌ ِﺮف
َﱠ
ُ ﱠ
اﻟ ِﺬي َﻳ ْﻘ َﺮأ َﻳ َﺘ َﻌﻠ ُﻢ
َ َ َُ ﱠ ﱠ
��ِ (اﻟﻨ ِ� ﱡي اﻟ ِﺬي َو َﺟ ُﺪوا َ)و َﺟ ُﺪ ُوﻩ
ه ﺬا ه ﻮ
َ
ِﻛﺘﺎ ِ� ِ� ْﻢ
Şüphesiz ki okuyan kimse öğrenir.
ُ ﱠ
ِإ ﱠن َﻣ ْﻦ َﻳ ْﻘ َﺮأ َﻳ َﺘ َﻌﻠ ُﻢ
İnne’nin
ismi
Emri işiten kimse secde etti.
Bilene sor.
Okuyan kimse öğrenir
Fâil
Mefûl
Haber
Konuyla İlgili Cümle Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ
ُّ ْ َ َ َ ﱠ
ﱠ
َرأ ْﻳ ُﺖ اﻟﻄ ِﺎﻟ َﺒ ْ� ِن اﻟﻠﺬ ْﻳ ِﻦ ذ َه َﺒﺎ ِإ�� اﻟ� ِﻠ ﱠﻴ ِﺔ
ُّ ْ َ َ َ ﱠ
ﱠ
َﻋ َﺎد اﻟﻄ ِﺎﻟ َﺒ ِﺎن اﻟﻠﺬ ِان ذ َه َﺒﺎ ِإ�� اﻟ� ِﻠ ﱠﻴ ِﺔ
َ
ُّ ْ َ َ َ ﱠ
ﱠ
ﱠ
َﺳﻠ ْﻤ ُﺖ َﻋ�� اﻟﻄ ِﺎﻟ َﺒ ْ� ِن اﻟﻠﺬ ْﻳ ِﻦ ذ َه َﺒﺎ ِإ�� اﻟ� ِﻠ ﱠﻴ ِﺔ
َ َ ََ ْ ُ ﱡ ﱠ َ ﱠ
ﻳﻦ ذ َه ُﺒﻮا
رأﻳﺖ اﻟﻄﻼب اﻟ ِﺬ
ﱠ
َ ﱠ
َﻋ َﺎد ِت اﻟﻄ ِﺎﻟ َﺒ َﺘ ِﺎن اﻟﻠ َﺘ ِﺎن ذ َه َﺒ َﺘﺎ
َ
ﱠ
َ ﱠ
َرأ ْﻳ ُﺖ اﻟﻄ ِﺎﻟ َﺒ َﺘ ْ� ِن اﻟﻠ َﺘ ْ� ِن ذ َه َﺒ َﺘﺎ
Fakülteye giden iki öğrenciyi gördüm.
Fakülteye giden iki öğrenci döndü.
Fakülteye giden iki öğrenciye selam verdim.
Giden öğrencileri gördüm
Giden iki (kız) öğrenci döndü.
Giden iki (kız) öğrenciyi gördüm.
95
Adnan Hoyladı
Ödülü kazanan öne çıktı.
َْ ُ ﱠ
َ ﱠ
ﺎت اﻟﻼ ِ�ﻲ ذ َه ْ� َن
ِ َرأﻳﺖ اﻟﻄ ِﺎﻟ َﺒ
ُ
ْ
َ ﱠ
أ ِّﻣﻲ ِ� َ� اﻟ ِ�ي ﺗ ْﺮ َ�� اﻟ َﺒ ْي َﺖ
ْ
َ َ َ ﱠ
ﺻ َﻞ اﻟ ِﺬي ﻧ َج َح ِ�� ا ِﻻ ْﻣ ِﺘ َﺤ ِﺎن
و
َ ْ ُْ َ ُ َ ْ َ ََ ْ ُ ﱠ
ﻳﻦ َ�ﺸ� ِ��ﻮن ِ�� اﳌﺆﺗ َﻤ ِﺮ
رأﻳﺖ اﻟ ِﺬ
ْ
ﱠ
َ ﱠ
اﻟﻄ ِﺎﻟ ُﺐ اﻟ ِﺬي ﻧ َج َح ِ�� ا ِﻻ ْﻣ ِﺘ َﺤ ِﺎن َﺣ َﺴ ٌﻦ
ْ
ﱠ
َ
َ ﱠ
َهﺬا ُه َﻮ اﻟﻄ ِﺎﻟ ُﺐ اﻟ ِﺬي ﻧ َج َح ِ�� ا ِﻻ ْﻣ ِﺘ َﺤ ِﺎن
ْ
ﱠ
َ ﱠ
َ َو
ﺻ َﻞ اﻟﻄ ِﺎﻟ ُﺐ اﻟ ِﺬي ﻧ َج َح ِ�� ا ِﻻ ْﻣ ِﺘ َﺤ ِﺎن
َ
ْ
ﱠ
َ ﱠ
َرأ ْﻳ ُﺖ اﻟﻄ ِﺎﻟ َﺐ اﻟ ِﺬي ﻧ َج َح ِ�� ا ِﻻ ْﻣ ِﺘ َﺤ ِﺎن
ّ ُ ْ ََ
َ اﻟﻄ ْﻔ َﻞ ﱠاﻟﺬي َﻳ ْﻘ َ ُﺮأ ْاﻟ ُﻘ ْﺮ َآن ْاﻟ َﻜﺮ
�ﻢ
ِ
ِ رأﻳﺖ
ِ
َ َ ُ ُ ْ َ ََ ْ ُ ْ ْ َ ﱠ
ﺻ ِﺪﻳﻘ َ� َ�ﺎ
رأﻳﺖ اﻟ ِﺒنﺖ اﻟ ِ�ي ﺗﻨﺼﺮ
َ َﺷ َﻜ ْﺮ ُت َﻣ ْﻦ َﻧ
ﺼ َﺮِ�ﻲ
َ ��َ ﺼ َﻞ َﻋ
َ َﺗ َﻘ ﱠﺪ َم َﻣ ْﻦ َﺣ
ا�جﺎ ِﺋ َﺰ ِة
Müslüman diğer Müslümanların dilinden ve elinden
güvende olduğu kimsedir.
ُْ
َ
ُ
اﳌﺴ ِﻠ ُﻢ َﻣ ْﻦ َﺳ ِﻠ َﻢ اﳌ ْﺴ ِﻠ ُﻤﻮن ِﻣ ْﻦ ِﻟ َﺴﺎ ِﻧ ِﮫ َو َ� ِﺪ ِﻩ
Giden (kız) öğrencileri gördüm.
Evle ilgilenen annemdir.
Sınavda başarılı olan geldi.
Kongreye katılanları gördüm.
Sınavda başarılı olan öğrenci Hasan’dır.
Bu, sınavda başarılı olan öğrencidir.
Sınavda başarılı olan öğrenci geldi.
Sınavda başarılı olan öğrenciyi gördüm.
Kur’ân-ı Kerîm okuyan (erkek) çocuğu gördüm.
Arkadaşına yardım eden kızı gördüm.
Bana yardım edene teşekkür ettim.
ُ اﻟﺼ َﻮ
َﻣﺎ ُﻗ ْﻠ ُﺘ ُﮫ ُه َﻮ ﱠ
اب
َ ٌ ُْ َ ََ
ﻮد َﻣﺎ ﺷ َﺎه َﺪ ُﻩ
ﺣ�ﻰ ﻣﺤﻤ
Söylediğim doğrudur.
Mahmut gördüğünü anlattı.
ُ َ
َﻳ ُﻘﻮ ُل ﱠ
اﻟﺮ ُﺟ ُﻞ َﻣﺎ ﻻ َﻳ ْﻔ َﻌﻠ ُﮫ
َ َﻧ َﺠ ْﺖ َﻣ ْﻦ َﻋ َﺒ َﺪ ْت
ﷲ
Adam yapmadığını söylüyor.
Allah’a kulluk eden kurtuldu. (Bayan)
َ َﻧ َﺠ ْﺖ َﻣ ْﻦ َﻋ َﺒ ْﺪ َن
ﷲ
َ
َ
اﻟﻜﺮ�ﻢ
َﻣ َﺮ ْر ُت ِﺑ َﻤ ْﻦ َﺣ ِﻔﻆ اﻟﻘﺮ َآن
Allah’a kulluk edenler kurtuldu. (Bayan)
Kur’ân-ı Kerim’i ezberleyene uğradım.
َْ
27. (’)انni Mastariye
َ
أ ْنMuzâri fiili nasbederek masdara çevirir. Mâzî fiilin de önüne gelir, ancak mebni olduğu için sonuna tesir
edemez. En çok kullanılan nasb edatıdır.
Örnekler:
96
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 10. Sınıf Arapça Dilbilgisi
Türkçesi
Arapçası
ُ ُ َْ َ ْ َ َ ﱠ
َ اﻟﺸ
ﺎي
ﺗ ِﺮ�ﺪ أن �ﺸﺮب
ْ ُﻧﺮ ُ�ﺪ َأ ْن َﻧ ْﻔ َه َﻢ ْاﻟ
ﻘﺮ َآن
ِ
َ
َ
ُ
ْ
أ ِر ُ�ﺪ أ ْن أﻛ ُﺘ َﺐ َد ْر ِ��ي
ْ
َْ َ َ
ُ
ﻳﻦ أ ْن ﺗﺬ َه ِ�ي إ�� اﻟ َﺒ ْي ِﺖ
ﺗ ِﺮ ِ�ﺪ
َُ َ ُ ْ َ َْ
�وا ﺧ ْ� ٌ� ﻟﻜ ْﻢ
�ِ أن ﺗﺼ
َ َ َْْ َ َ ُ ً َ َ ُ َ ْ َ ُ َ ُ ُ
�ىى ِ�� َﺑﻠ ِﺪ ِﻩ
ﺸ�� أن ﻳ�ﻮن ﻃ ِﺒيﺒﺎ ِﻟيﺴﺎ ِﻋﺪ اﳌﺮ
ِ � ﻳ ِﺮ�ﺪ
َ َ ُُ َ َْ ْ َ ْ َ ُ َ َ ُ ُ
وﺳهﺎ
ﺗ ِﺮ�ﺪ ﻓﺎ ِﻃﻤﺔ أن �ﺴﺘﺬ ِﻛﺮ در
َ ْ َ َ ُ ْ َ
َ
َ َ ْ ََ
ﻃﻠ َﺐ اﻷ ْوﻻ ُد ِﻣ ْﻦ وا ِﻟ ِﺪ ِه ْﻢ أ ْن ﻳﺄﺧﺬ ُه ْﻢ ِإ�� اﻟﻌﺎ ِﺻ َﻤ ِﺔ
ْ َ ُ َ ْ ْ ُ َ ْ ََ
ﺎن أ ْن ُﻳ� َ� َك ُﺳ ًﺪى
اﻹ�ﺴ
ِ أ ﻳﺤﺴﺐ
ُﻳﺮ ُ�ﺪو َن َأ ْن َﻳ ْﺨ ُﺮ ُﺟﻮا ﻣ َﻦ ﱠ
اﻟﻨ ِﺎر
ِ
ِ
Çay içmek istiyorsun.
Kur’ân’ı anlamak istiyoruz.
Dersimi yazmak istiyorum.
Eve gitmek istiyorsun.
Sabretmeniz sizin için hayırlıdır.
Beşir memleketindeki hastalara yardım etmek için
doktor olmak istiyor.
Fatıma derslerini müzakere etmek istiyor.
Çocuklar babalarından kendilerini başkente
götürmesini istedi.
İnsan, (kendisinin) başıboş bırakılacağını mı sanır!
Ateşten çıkmak isterler.
28. Mübteda Haber Uyumu ( Tekil, İkil, Çoğul )
Haber tek bir kelime olduğunda mübteda ile haber arasında uyum gerekir. Haber mübtedaya cinsiyet,
(müzekkerlik ve müenneslik) sayı (müfret, tesniye, cemi) ve irab (her ikisinin de harekesi zamme olur) açısından
uyar.
Örnekler:
Açıklama
Türkçesi
Müzekker ve tekil
Kitap faydalıdır.
Müzekker ve ikil
İki kitap faydalıdır.
Müzekker ve çoğul
Müslümanlar ihlaslıdırlar.
Müzekker ve çoğul (akılsız)
Kitaplar faydalıdır.
Müennes ve tekil
Araba hızlıdır.
Müennes ve ikil
İki araba hızlıdır.
97
Arapçası
ٌ ﺎب ُﻣﻔ
ُ َا ْﻟﻜ َﺘ
ﻴﺪ
ِ
ِ
َ َا ْﻟﻜ َﺘ َﺎﺑﺎن ُﻣﻔ
ﻴﺪ ِان
ِ ِ ِ
ُ َا ْﳌُ ْﺴﻠ ُﻤﻮ َن ُﻣ ْﺨﻠ
ﺼﻮ َن
ِ
ِ
ٌ َ ُ ُ ُ ُ َْ
ﻴﺪة
اﻟﻜﺘﺐ ﻣ ِﻔ
ٌ
ُ َ ﱠ
ﻟﺴ ﱠﻴﺎ َرة ُﻣ ْﺴ ِﺮ َﻋﺔ
ا
َ َ ﱠ
ﻟﺴ ﱠﻴﺎ َرﺗ ِﺎن ُﻣ ْﺴ ِﺮ َﻋ َﺘ ِﺎن
ا
Adnan Hoyladı
Müennes ve çoğul
Müslümanlar ihlaslıdırlar.
Müennes ve çoğul (akılsız)
Arabalar hızlıdır.
Müzekker ve haberi fiil cümlesi
Öğrenci sınavını geçti.
Müennes ve haberi fiil cümlesi
Öğrenci sınavını geçti.
Müzekker ve haberi isim cümlesi
Kalemin rengi güzeldir.
Müennes ve haberi isim cümlesi
Silginin rengi güzeldir.
Müzekker ve haber car-mecrur
Müdür bürosundadır.
Müennes ve haber car-mecrur
Müdire Hanım bürosundadır.
Müzekker ve haberi zarf
Kalem masanın üstündedir.
Müennes ve haberi zarf
Çanta masanın üstündedir.
َ
29. Mâzî Fiilinin Başına ( )ﻗ ْﺪGelmesi
َ
Mazi fiilin başına ﻗ ْﺪgeldiğinde zaman ve anlam değişikliği olur.
ُ َا ْﳌُ ْﺴﻠ َﻤ
ٌ ﺼ
َ ﺎت ُﻣ ْﺨﻠ
ﺎت
ِ
ِ
َ
ٌ
ُ َ ﻟﺴ ﱠﻴﺎ
ات ُﻣ ْﺴ ِﺮ َﻋﺔ
ا ﱠ ر
َ ْ َ َ َ ُ ّْ َ
ﺎﻧﮫ
ِ اﻟ ِﺘﻠ ِﻤﻴﺬ ﻧجح �� إﻣ ِﺘﺤ
َ ّْ َ
َ ﻴﺬ ُة َﻧ َج َح ْﺖ �� ْإﻣ ِﺘ َﺤ
ﺎ��ﺎ
اﻟ ِﺘﻠ ِﻤ
ٌ َا ْﻟ َﻘ َﻠ ُﻢ َﻟ ْﻮ ُﻧ ُﮫ َﺟ ِﻤ
ﻴﻞ
ٌ َا ْ ِﳌ ْﻤ َﺤ ُﺎة َﻟ ْﻮ ُ� َ�ﺎ َﺟ ِﻤ
ﻴﻞ
ْ
ُ َ
اﳌ ِﺪ ُﻳﺮ �� َﻣﻜ َﺘ ِﺒ ِﮫ
ْ
ُ ُ َ
اﳌ ِﺪ َﻳﺮة �� َﻣﻜ َﺘ ِ� َ�ﺎ
َ َْ َ َ َ َ ﱠ
اﻟﻘﻠ ُﻢ ﻓ ْﻮق اﻟﻄ ِﺎوﻟ ِﺔ
َ َْ َ َ َ َ ﱠ
اﻟﻘﻠ ُﻢ ﻓ ْﻮق اﻟﻄ ِﺎوﻟ ِﺔ
1- miş’li geçmiş zaman yapar.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ْ ََﱡ
َ َ ََ
َ
س ا ْﺣ َﻤ ُﺪ اﻟﻠﻐﺔ اﻟ َﻌ َﺮِ� ﱠﻴﺔ
در
ْ ََﱡ
َ َ ََ ْ َ
َ
س ا ْﺣ َﻤ ُﺪ اﻟﻠﻐﺔ اﻟ َﻌ َﺮِ� ﱠﻴﺔ
ﻗﺪ در
Ahmet Arapça çalıştı.
Ahmet Arapça çalışmış.
2- Kesinlik ve vurgu katar.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ْ� ُ َ
يﺖ َﻣﺎ اﻓ َﻌ َﻞ
� ِﺴ
ْ� ُ َ َْ
يﺖ َﻣﺎ اﻓ َﻌ َﻞ
ﻗﺪ � ِﺴ
Ne yapacağımı unuttum.
Ne yapacağımı (kesinlikle) unuttum.
َ
3- وﻗ ْﺪdurum bildirir.
Örnekler:
98
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 10. Sınıf Arapça Dilbilgisi
Türkçesi
Arapçası
َ َ َ
َ يﺐ وﻗﺪ َﻣ
ُ ﺎت اﳌَﺮ
ُ اﻟﻄﺒ
�ﺾ
ِ ﺟﺎء
ِ
َ َ
� َ
َ َ ُ َْ
اﻻ َﻣ ُﺎم اﻟﻔﺎ ِﺗ َﺤﺔ
� َدﺧﻠﺖ اﳌ ْ� ِجﺪ وﻗﺪ ﻗ َﺮا
Doktor geldiğinde hasta ölmüştü.
Camiye girdiğimde imam Fatiha'yı okumayı bitirmişti.
َ َ
30. Muzâri Fiilinin Başına ( )�ﺎنGelmesi
َ
�ﺎ َنmuzari fiilin bulunduğu bir cümlenin başına gelirse geniş veya şimdiki zamanın hikayesi olur.
Örnek:
Türkçesi
Arapçası
Ahmet mektup yazardı.
ََ ّ ُ َُْ ُ َْ َ َ َ
اﻟﺮ َﺳﺎﻟﺔ
ِ �ﺎن اﺣﻤﺪ ﻳﻜﺘﺐ
Ahmet mektup yazıyordu.
َ
�ﺎ َنbaşında gelecek zaman eki bulunan muzari fiilin bulunduğu bir cümlenin başına gelirse gelecek
zamanın hikayesi olur.
Örnek:
Türkçesi
Arapçası
Ahmet mektup yazacaktı.
ََ ّ ُ َُْ َ ُ َْ َ َ َ
اﻟﺮ َﺳﺎﻟﺔ
ِ �ﺎن اﺣﻤﺪ ﺳﻴﻜﺘﺐ
َ َ َ
31. Mâzî Fiilinin Başına ( )ﻗ ْﺪ �ﺎنGelmesi
َ �َ َﻗ ْﺪgeldiğinde geçmiş zamanın hikâyesi olur. Gelmişti gibi.
Mazi fiilin başına ﺎن
Örnek:
Türkçesi
Arapçası
َ
َْ
ََ َ َ َْ
ﺳﺔ
ِ ﻗﺪ �ﺎن ذھ َﺐ اﻟﻄ ِﺎﻟ ُﺐ ٕا�� اﳌﺪ َر
ْ ََﱡ
َ َ ََ َ َ َْ
َ
س ا ْﺣ َﻤ ُﺪ اﻟﻠﻐﺔ اﻟ َﻌ َﺮِ� ﱠﻴﺔ
ﻗﺪ �ﺎن در
Öğrenci okula gitmişti.
Ahmet Arapça çalışmıştı.
99
Adnan Hoyladı
Notlarım:
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………..………………………………………………………………………………..………………………………………………………….……………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
100
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 10. Sınıf Arapça Dilbilgisi
101
Anadolu
İmam-Hatip Lisesi
11. Sınıf
Arapça Dilbilgisi
Adnan HOYLADI
2015
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 11. Sınıf Arapça Dilbilgisi
İçindekiler
1. İsim Cümlesi .......................................................................................................................................................................................................................................... 5
2.1. İsim Cümlesinin Ögeleri ......................................................................................................................................................................................................... 5
2.2. Mübtedanın Özellikleri .......................................................................................................................................................................................................... 5
2.3. Haberin özellikleri ................................................................................................................................................................................................................. 10
2. Haber Çeşitleri ve Haberin Mübtedanın Önüne Geçmesi ................................................................................................................................................ 11
2.1. Haber Çeşitleri......................................................................................................................................................................................................................... 11
2.1.1. Müfret Haber ................................................................................................................................................................................................................. 11
2.1.2. Cümle olan Haber ......................................................................................................................................................................................................... 12
2.1.3. Şibh-i Cümle Olan Haber ........................................................................................................................................................................................... 12
2.2. Haberin Mübtedanın Önüne Geçmesi ........................................................................................................................................................................... 12
3. İnne ve Benzerleri ve Lâ Nâfiye Li’l-cins ................................................................................................................................................................................... 15
3.1. İnne ve Benzerleri................................................................................................................................................................................................................... 15
3.1.1. ( ِإ ﱠنşüphesiz ki) .............................................................................................................................................................................................................. 16
َ
3.1.2. …( أ ﱠنmak …mek) .......................................................................................................................................................................................................... 17
ََ
3.1.3. ( �ﺄ ﱠنsanki)........................................................................................................................................................................................................................ 18
َ
3.1.4. ( ﻟ ِﻜ ﱠﻦancak) ..................................................................................................................................................................................................................... 18
َ َ
3.1.5. ( ﻟ ْﻴﺖkeşke)...................................................................................................................................................................................................................... 18
َ
3.1.6. ( ﻟ َﻌ ﱠﻞbelki) ....................................................................................................................................................................................................................... 19
َ
3.2. ﻻNâfiye Li’l Cinsi.................................................................................................................................................................................................................... 20
4. Kane ve Benzerleri, Beş İsim (Esma’ul-Hamse) ..................................................................................................................................................................... 22
4.1. Kane ve Benzerleri ................................................................................................................................................................................................................. 22
َ َ
4.1.1. ( �ﺎن..idi, oldu)................................................................................................................................................................................................................ 22
َ
4.1.2. ( ﺻﺎ َرoldu, dönüştü)..................................................................................................................................................................................................... 25
َ ( َﻟ ْيdeğil, olmadı)....................................................................................................................................................................................................... 25
4.1.3. ﺲ
ْ ( َأsabah oldu, sabahladı) ................................................................................................................................................................................... 27
4.1.4. ﺻ َﺒ َﺢ
ْ ( َأkuşluk oldu, kuşlukladı) ............................................................................................................................................................................... 28
4.1.5. ��َ ﺿ
َ
4.1.6. ( ﻇ ﱠﻞgündüz oldu, devam etti).................................................................................................................................................................................. 28
َ
4.1.7. ( أ ْﻣ َ�ىىakşam oldu, akşamladı) ................................................................................................................................................................................. 28
َ َ
4.1.8. ( ﺑﺎتgece oldu, geceledi)............................................................................................................................................................................................ 28
1
Adnan Hoyladı
4.1.9. Ef’âlü’l-İstimrâr...............................................................................................................................................................................................................30
4.2. Beş İsim (Esma’ul - Hamse) ..................................................................................................................................................................................................31
5. Fiil Cümlesi ..........................................................................................................................................................................................................................................35
5.1. Fail ................................................................................................................................................................................................................................................36
5.2. Fiil .................................................................................................................................................................................................................................................36
5.3. Meful ...........................................................................................................................................................................................................................................37
6. Mefûller................................................................................................................................................................................................................................................38
6.1. Meful Bih....................................................................................................................................................................................................................................38
6.2. Meful Mutlak ...........................................................................................................................................................................................................................39
6.3. Meful Lieclih .............................................................................................................................................................................................................................41
6.4. Meful Fih ....................................................................................................................................................................................................................................43
6.4.1. Mutasarrıf Zarflar .........................................................................................................................................................................................................43
6.4.2. Mutasarrıf Olmayan Zarflar ......................................................................................................................................................................................43
6.4.3. Zarfların Diğer Özellikleri ..........................................................................................................................................................................................44
6.4.4. Mebni Zarflar..................................................................................................................................................................................................................46
6.5. Meful Meah...............................................................................................................................................................................................................................53
7. Sahîh Fiil ...............................................................................................................................................................................................................................................54
7.1. Sâlim Fiil .....................................................................................................................................................................................................................................54
7.2. Mehmûz Fiil ..............................................................................................................................................................................................................................55
7.3. Muda‘af Fiil ...............................................................................................................................................................................................................................56
9. Mu‘tel Fiil.............................................................................................................................................................................................................................................57
9.1. Misal Fiil .....................................................................................................................................................................................................................................57
9.2. Ecvef Fiil......................................................................................................................................................................................................................................58
9.3. Nâkıs Fiil.....................................................................................................................................................................................................................................59
9.4. Lefîf Fiil .......................................................................................................................................................................................................................................60
14. Mucerred Fiil ....................................................................................................................................................................................................................................61
15. Mezîd Fiil ...........................................................................................................................................................................................................................................62
15.1. İf’âl Babı....................................................................................................................................................................................................................................63
15.2. Tef’îl Babı .................................................................................................................................................................................................................................63
15.3. Müfâale Babı ..........................................................................................................................................................................................................................64
15.4. İnfiâl Babı.................................................................................................................................................................................................................................65
15.5. İftiâl Babı..................................................................................................................................................................................................................................65
2
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 11. Sınıf Arapça Dilbilgisi
15.6. İfılâl Babı ................................................................................................................................................................................................................................. 66
15.7. Tefa’ul Babı............................................................................................................................................................................................................................. 66
15.8. Tefâul Babı.............................................................................................................................................................................................................................. 67
15.9. İstifâl Babı ............................................................................................................................................................................................................................... 67
3
Adnan Hoyladı
4
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 11. Sınıf Arapça Dilbilgisi
1. İsim Cümlesi
2.1. İsim Cümlesinin Ögeleri
İsim cümlesinin 2 temel ögesi vardır: Mübteda ve haber. Mübteda, cümlenin öznesidir. Genellikle isim
cümlesinin başında bulunur ve ref (harekesi zamme) durumunda gelir. Haber ise cümlenin yüklemidir ve
mübtedadan sonra gelir. Haber, mübteda hakkında bilgi veren ögedir.
Haber (Yüklem)
Mübteda (Özne)
ُﻣ ْﺠ َ� ِ� ٌﺪ
�َﻋ ِ� ﱞ
çalışkandır.
Ali
Harekesi Zamme
Harekesi Zamme
Nekre İsim
Marife İsim
Haber bir cümle veya bir kelime olabilir.
Mübteda genelde bir isim veya mastar olur.
2.2. Mübtedanın Özellikleri
Mübteda genellikle marife (belirli) bir isim, haber de genellikle nekre (belirsiz) isimden oluşur. Mübteda
konumundaki kelimeler genellikle şu kelime türlerinden olur:
1. Belirlilik takısı (harf-i tarif; ) الalan isimler
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Bahçe güzeldir.
ُ َ َ
ٌ
ﺟﻤﻴﻠﺔ
ِ ا�ح ِﺪﻳﻘﺔ
2. Zamirler
Zamirler marife hükmündedir. Ancak zamirler son harekeleri üzerine mebni olup harekeleri hiçbir surette
değişmedikleri için mahallen (cümledeki konumunun gereği) merfû‘ olurlar.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ٌ ُه َﻮ
ﻃﺎﻟﺐ
ٌَ َ
ﻃﺎﻟﺒﺔ
��ِ
O, öğrencidir.
O, öğrencidir.
5
Adnan Hoyladı
Birinci örnekte ( ) ُه َﻮ, ikinci örnekte ( ��ِ ) zamirleri mübteda konumunda yer aldıkları için mahallen
merfûdurlar.
3. Özel isimler (Alemler)
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ ُ
اهﻴﻢ �ﺎ ِﺗ ٌﺐ
اﺑﺮ
ٌ ََ ُ ٌ َ َ ُ َ ﱠ
ﺒﺎرﻛﺔ
ﻣﻜﺔ ﻣ ِﺪﻳﻨﺔ ﻣ
İbrahim yazardır.
Mekke mübarek bir şehirdir.
4. İşaret isimleri (İsm-i işaretler)
İşaret isimlerinin ikilleri (tesniye) hariç tümü mebnî oldukları için mahallen merfû‘ olurlar.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ٌ هﺬا َر ُﺟ ٌﻞ َﻣ ْﺸ ُه
ﻮر
ٌَ ْ َ ٌ
هﻮرة
َه ِﺬ ِﻩ اﻣﺮأة ﻣﺸ
Bu meşhur bir adamdır.
Bu, meşhur bir kadındır.
Bu iki örnekte ( هﺬ ِﻩ
ِ ، ) هﺬاişaret isimleridirler ve mebnîdirler, mübteda konumunda yer aldıkları için
mahallen merfû olmuşlardır.
5. İlgi zamirleri (İsm-i Mevsul)
İlgi zamirlerinin ikilleri (tesniye) hariç tümü mebnîdirler, mübteda konumunda yer aldıkları zaman
mahallen merfû olurlar. İlgi zamirinden sonra ona zamirle bağlı ve onu açıklayıcı bir cümle gelir, bu cümleye sılâ
cümlesi denmektedir, sıla cümlesinin irabta yeri yoktur.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Gelen mühendistir.
İmtihanda başarılı olan iki kız, Fatma ve Meryem’dir.
Allah’ın Elçisi ile evlenen kadınlar mü’minlerin anneleridirler.
6
ّ ٌ َُْ َ
ّ
ٌ
ْ
ﺟﺎءت ُﻣ َه ْﻨ ِﺪ َﺳﺔ
اﻟ ِ�ي.س
اﻟ ِﺬي ﺟﺎء ﻣهﻨ ِﺪ
ُ
ََ َ َ َّ
ْ
ﻓﺎﻃ َﻤﺔ َوﻣ ْﺮَ� ُﻢ
ِ ﺤﺎن
ِ اﻟﻠﺘ ِﺎن ﻧجحﺘﺎ �� اﻻﻣ ِﺘ
ُ ّ َ ُ َا ّﻟﻼ�ﻲ َﺗ َﺰ ﱠو ْﺟ َﻦ ﱠ
اﳌﺆﻣ ِﻨ َ�ن
ِ
ِ اﻟﺮﺳﻮل أﻣهﺎت
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 11. Sınıf Arapça Dilbilgisi
Yukarıdaki cümlelerde ( اﻟﺬي،اﻟ�ي، ) اﻟﻼ�ﻲilgi zamirleri mübteda olup mahallen merfû‘durlar. Ancak ( اﻟﻠﺘﺎن
ِ
َ َ َ ﱠو ْ َ ّ ُ َل
َ
َ
َ
) ikil olduğu için elif ( )اile merfû‘dur. Bu ilgi zamirlerinden sonra gelen ( ، ﺟﺎء، ﺤﺎن
ِ ﻧجحﺘﺎ �� اﻻﻣ ِﺘ، ﺗﺰ ﺟﻦ اﻟﺮﺳﻮ
َ ) cümleleri ilgi zamirlerini açıklayan sıla cümleleridir.
ﺟﺎء ْت
6. Muzaf (Tamlanan)
Belirtili isim tamlamalarında irabta tamlanana (muzaf) bakılır, tamlayan (muzafun ileyh) daima mecrûr olur.
Tekil eril ve dişil (müfred müzekker ve müennes) tamlananlar, kırık çoğullar (cem-i teksîr), kurallı dişil çoğullar
(cem-i müennesler) mübteda olduklarında zamme ile merfû olurlar; ikil yapısında (tesniye) olurlarsa elif ( )اile
merfû olurlar; kurallı çoğul eril (cem-i müzekker sâlim) olurlarsa vav ( )وmerfû olurlar.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ُ َ ْ َ
ٌَ َ
ﻴﺪة َﻋ ْﻦ َﺑ ْي ِﺘ ِﮫ
ﺧﺎﻟ ٍﺪ � ِﻌ
ِ ﻣﺪ َرﺳﺔ
ْ
ٌ َ ُّ
َﻣﻄ َﻌ ُﻢ اﻟ� ِﻠ ﱠﻴ ِﺔ ﻧ ِﻈﻴﻒ
ُ ُ
ٌ اﻟ� ّﻠ ﱠﻴﺔ ُﻣ َه ﱠﺬ َﺑ
ﺎت
ِ ِ ﻃﺎﻟﺒﺎت
ِ
Halit’in Okulu evinden uzaktır.
Fakültenin yemekhanesi temizdir.
Fakültenin kız öğrencileri terbiyelidirler.
َْ ُ ْ
ٌ َ
جﺎر اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ ﻛ ِﺜ َ��ة
�أ
َ َْْ
ﺒﺎن
ِ
ِ ﻃﺎﻟﺒﺎ اﳌﺪ َرﺳ ِﺔ
ِ ذاه
َ ّ
اﻟﺸ ِﺮﻛ ِﺔ ُﻣ ْﺠ َ� ِ� ُﺪو َن
ُﻣ َه ْﻨ ِﺪ ُﺳﻮ
Okulun ağaçları çoktur.
Okulun iki erkek öğrencisi gidiyorlar.
Şirketin erkek mühendisleri çalışkandırlar.
ْ ُ
ُ
ُ
Bu örneklerde ( َﻣ ْﺪ َر َﺳﺔ، َﻣﻄ َﻌ ُﻢ،ﺒﺎت
ﻃﺎﻟ
) kelimeleri tamlanandır (muzaf), mübtedadırlar ve zamme ile
ِ ،أ�جﺎر
ُ ْ ُ
merfû‘ olmuşlardır. ( ﻃﺎﻟ َﺒﺎ
ِ ) kelimesi de tamlanandır, ikildir ve elif ( )اile merfû olmuştur. ( ) ﻣ َهﻨ ِﺪﺳﻮkelimesi
tamlanandır, cem-i müzekker sâlimdir (kurallı eril çoğul) ve vav ( )وile merfû olmuştur.
7. Soru isimleri (Esmâu’l-İstifhâm)
َ
Soru isimleri ( ) أ ﱡيhariç hepsi mebnîdirler, mübteda konumunda oldukları zaman mahallen merfû olurlar,
َ
( ) أ ﱡيise mübteda konumunda zamme ile merfû olur.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ّ �� َﻣ ْﻦ َﻓ َﺎز
ﺒﺎق؟
اﻟﺴ
ِ ِ
َ أي ﻃﺎﻟﺐ
ﱡ
ﺟﺎء؟
ٍ ِ
Yarışta kim kazandı?
Hangi öğrenci geldi?
7
Adnan Hoyladı
Birinci örnekte geçen ( ) ﻣﻦsoru ismi mübtedadır, mebnî kelimelerden olduğu için mahallen merfûdur.
) ﱡkelimesi mübtedadır, murâb (cümle içindeki yerine göre sonu değişen) soru isimlerindendir,
İkinci örnekte ( أي
burada zamme ile merfû olmuştur.
8. Te’villi mastarlar (Masdar-ı Müevvel)
َ
Fiili muzârinin başına ( ) أ ْنharfi geldiği zaman onu nasbettiği gibi anlamını da mastara çevirmekte, bu tür
mastarlara da mastar anlamını içerdikleri için te’villi mastar denmektedir. Te’villi mastar fiilden türetildiği için
mastarı tüm şahıs zamirlerine göre anlamlandırmak mümkümdür. Te’villi mastarlar mübteda konumunda yer
aldıkları zaman mahallen merfû kabul edilmektedirler.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َُ َ ُ ُ َ َ
ﻮﻣﻮا ﺧ ٌ�� ﻟﻜ ْﻢ
أن ﺗﺼ
ً
َ
َ �َ ْأن
ﺳﺎﺧﻨﺎ ُﻣ ِﻀ ﱞﺮ ِﻟ ِ� ﱠح ِﺘ َﻚ
ﺸﺮ َب
ِ اﻟﺸﺎي
Oruç tutmanız sizin için hayırlıdır.
Çayı sıcak içmen sağlığına zararlıdır.
َ ) şeklinde açık mastar hükmündedir, mübtedadır,
ُ ) َأن َﺗte’villi mastardır, ( ﺻ ْﻮ ُﻣ ُﻜ ْﻢ
ُ ﺼ
Birinci cümlede ( ﻮﻣﻮا
ْ َ ْ
“oruç tutmanız” anlamındadır. İkinci örnekte mübteda konumunda olan ( أن �ﺸ َﺮ َب
) kelimesi te’villi mastardır,
ُ
( )ﺷ ْﺮُ� َﻚşeklinde açık mastar hükmündedir, mübtedadır, “içmen” anlamındadır.
Mübtedanın marife haberin nekre olarak gelmesi asıl ise de bazen mübteda nekre olarak gelebilir. Bu durum
şu hallerde olur:
1. Mübteda nekreye muzaf (tamlanan) olursa;
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
İş adamı geliyor.
ٌ ﺟﻞ أﻋﻤﺎل
ُ ر
ﻗﺎدم
ٍ
َﺧ َﺎﺗ ُﻢ ﻓ ﱠ
ٌ ﻀ ٍﺔ َر ِﺧ
ﻴﺺ
ِ
Gümüş yüzük ucuzdur.
Birinci cümlede ( ) َر ُﺟ ُﻞkelimesi muzaftır (tamlanan), ( أﻋﻤﺎل
) muzafun ileyhtir (tamlayan), nekredir, her iki
ٍ
َ
ّ
ُ
kelime belirtisiz tamlama oluşturmuştur. İkinci örnekteki ( ) ﺧﺎﺗﻢ ِﻓﻀ ٍﺔörneği de birinci örnek gibidir.
2. Mübteda nekre (belirsiz) kelimelerden oluşan sıfat tamlamasında mevsuf olursa;
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
8
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 11. Sınıf Arapça Dilbilgisi
َ
َﻣﻄ ٌﺮ َﻏ ِﺰ ٌ�ﺮ َﻧ ِﺎز ٌل
ٌ َ ٌَ
ٌ ّ
ﺳﺮيﻌﺔ ﻏ ِﺎﻟ َﻴﺔ
ﺳﻴﺎ َرة
Yoğun bir yağmur yağıyor.
Hızlı bir otomobil pahalıdır.
َ
َ
Birinci örnekte ( ) َﻣﻄ ٌﺮkelimesi mevsûf (tamlanan), ( ) ﻏ ِﺰ ٌ�ﺮkelimesi ise sıfattır (tamlayan). Her iki kelime de
nekre (belirsiz) kelimeden oluşmuştur. İkinci örnek de birinci örnek gibi belirsiz kelimelerden oluşmuştur.
3. Mübteda nekre olup kendisinden önce olumsuzluk edatı (nefi) ve soru (istifham) edatı varsa:
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ ﻣﺎ
ٌ
ﻣﺴﺎﻓﺮ؟
أﺣ ٌﺪ
َ
ﻣﺎ َﺟ ِﺎه ٌﻞ ِﻋ ْﻨ َﺪﻧﺎ؟
Kimse yolcu değildir.
Yanımızda cahil yoktur.
ٌ هﻞ
أﺣﺪ �� اﻟﺴﺎﺣﺔ؟
ََ ٌ
ﷲ؟
ِ أإﻟﮫ ﻣﻊ
Alanda kimse var mıdır?
Allah’la birlikte (başka) bir tanrı var mıdır?
ٌ ، ﺟﺎه ٌﻞ،أﺣ ٌﺪ
ٌ ) kelimeleri nekre (belirsiz) isimlerden oluşmuştur, her biri
َ ،إﻟﮫ
Yukarıdaki örneklerde ( أﺣﺪ
ِ
mübtedadır, olumsuzluk edatı (nefi) ve soru (istifham) edatlarından sonra gelmiştir.
4. Mübteda nekre olup haber câr-mecrûr ve zarftan oluşursa mübteda haberden sonra gelir; bu tür
cümlelerde anlam verilirken “vardır”, “mevcuttur” anlamları eklenir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ُ
ﻓﺔ ِﻃ ْﻔ ٌﻞ
ِ �� اﻟﻐ ْﺮ
َ ﻋ�� اﳌ ْﻨ
ٌ ﻀ َﺪ ِة ِﻛ َﺘ
ﺎب
ِ
ْ َ ْ َق
ٌ اﻷ� َجﺎر ُﻃ ُﻴ
ﻮر
ﻓﻮ
ِ
Ağaçların üzerinde birkaç kuş var.
Masanın üzerinde bir kitap var.
Odada bir çocuk var.
ٌ ُﻃ ُﻴ،ﺎب
ٌ ِﻛ َﺘ، ) ِﻃ ْﻔ ٌﻞkelimeleri mübtedadır, haberleri câr-mecrûr ve zarftan oluştuğu
Bu örneklerde ( ﻮر
mübtedalar da nekre oldukları için haberden sonra gelmiştir
5. Mübteda türün genelini içerirse;
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
9
Adnan Hoyladı
ُ ُ� ﱞﻞ ُﻟﮫ ُﻣﻄ
ﻴﻌﻮ َن
ِ
Herkes ona itaatkârdır.
2.3. Haberin özellikleri
Haber Türkçedeki yükleme karşılık gelmektedir. Türkçe ’de …dır…dir ile biten kelimeler haberdir. Haberin
özelliklerini şöyle sıralayabiliriz.
1. Haber tek bir kelime olarak, (müfret, tesniye ve cemi) harf-i cerin mecruru bulunan bir isim olarak veya
zarf olarak gelebileceği gibi cümle (isim, fiil veya şibih cümle) olarak da gelebilir.
2. Haber, mübteda gibi ref durumunda gelir. Ancak harf-i cerli isim, zarf ve cümle olarak geldiğinde ref
alameti açıkça görülmez. Ref alametini açıkça göremediğimiz için, “yer itibariyle merfu” anlamında “mahallen
merfu” ifadesini kullanırız.
3. Mübteda gayr-i âkıl cem’i olduğunda, yani akıl sahibi olmayan varlıkların cemisi olduğunda haber
müfred-müennes olarak gelir.
4. Haber tek bir kelime olduğunda şu kaideler geçerlidir:
A) Mübteda önce, haber sonra gelir.
B) Mübteda marife, haber nekra olur.
C) Haber mübtedaya cinsiyet, (müzekkerlik ve müenneslik) sayı (müfret, tesniye, cemi) ve irab (her ikisinin
de harekesi zamme olur) açısından uyar.
5. Haber, harf-i cerin mecruru olan bir isim veya zarf olduğunda haber mübtedadan önce gelebilir. Bu
durumda mübteda nekra olur. Cümle Türkçeye, “Bir yerde bir kimse veya bir şey var.” şeklinde tercüme edilir.
6. Haber bir fiil cümlesi olabilir. Bu durumda mübteda mutlaka başta gelir ve marife olur. Haber konumunda
olan fiil ise cinsiyet ve sayı bakımından mübtedaya uyar.
7. Haber isim cümlesi olarak da gelebilir.
Örnekler:
Açıklama
Türkçesi
Müzekker ve tekil
Kitap faydalıdır.
Müzekker ve ikil
İki kitap faydalıdır.
Müzekker ve çoğul
Müslümanlar ihlaslıdırlar.
Müzekker ve çoğul (akılsız)
Kitaplar faydalıdır.
10
Arapçası
ٌ ﺎب ُﻣﻔ
ُ َا ْﻟﻜ َﺘ
ﻴﺪ
ِ
ِ
َ َا ْﻟﻜ َﺘ َﺎﺑﺎن ُﻣﻔ
ﻴﺪ ِان
ِ ِ ِ
ُ َا ْﳌُ ْﺴﻠ ُﻤﻮ َن ُﻣ ْﺨﻠ
ﺼﻮ َن
ِ
ِ
ٌ َ ُ ُ ُ ُ َْ
ﻴﺪة
اﻟﻜﺘﺐ ﻣ ِﻔ
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 11. Sınıf Arapça Dilbilgisi
Müennes ve tekil
Araba hızlıdır.
Müennes ve ikil
İki araba hızlıdır.
Müennes ve çoğul
Müslümanlar ihlaslıdırlar.
Müennes ve çoğul (akılsız)
Arabalar hızlıdır.
Müzekker ve haberi fiil cümlesi
Öğrenci sınavını geçti.
Müennes ve haberi fiil cümlesi
Öğrenci sınavını geçti.
Müzekker ve haberi isim cümlesi
Kalemin rengi güzeldir.
Müennes ve haberi isim cümlesi
Silginin rengi güzeldir.
Müzekker ve haber car-mecrur
Müdür bürosundadır.
Müennes ve haber car-mecrur
Müdire Hanım bürosundadır.
Müzekker ve haberi zarf
Kalem masanın üstündedir.
Müennes ve haberi zarf
Çanta masanın üstündedir.
ٌ
ُ َ ﱠ
ﻟﺴ ﱠﻴﺎ َرة ُﻣ ْﺴ ِﺮ َﻋﺔ
ا
َ َ ﱠ
ﻟﺴ ﱠﻴﺎ َرﺗ ِﺎن ُﻣ ْﺴ ِﺮ َﻋ َﺘ ِﺎن
ا
ُ َا ْﳌُ ْﺴﻠ َﻤ
ٌ ﺼ
َ ﺎت ُﻣ ْﺨﻠ
ﺎت
ِ
ِ
َ
ٌ
ُ َ ﻟﺴ ﱠﻴﺎ
ات ُﻣ ْﺴ ِﺮ َﻋﺔ
ا ﱠ ر
َ ْ َ َ َ ُ ّْ َ
ﺎﻧﮫ
ِ اﻟ ِﺘﻠ ِﻤﻴﺬ ﻧجح �� إﻣ ِﺘﺤ
َ ّْ َ
َ ﻴﺬ ُة َﻧ َج َح ْﺖ �� ْإﻣ ِﺘ َﺤ
ﺎ��ﺎ
اﻟ ِﺘﻠ ِﻤ
ٌ َا ْﻟ َﻘ َﻠ ُﻢ َﻟ ْﻮ ُﻧ ُﮫ َﺟ ِﻤ
ﻴﻞ
ٌ َا ْ ِﳌ ْﻤ َﺤ ُﺎة َﻟ ْﻮ ُ� َ�ﺎ َﺟ ِﻤ
ﻴﻞ
ْ
ُ َ
اﳌ ِﺪ ُﻳﺮ �� َﻣﻜ َﺘ ِﺒ ِﮫ
ْ
ُ ُ َ
اﳌ ِﺪ َﻳﺮة �� َﻣﻜ َﺘ ِ� َ�ﺎ
َ َْ َ َ َ َ ﱠ
اﻟﻘﻠ ُﻢ ﻓ ْﻮق اﻟﻄ ِﺎوﻟ ِﺔ
َ َْ َ َ َ َ ﱠ
اﻟﻘﻠ ُﻢ ﻓ ْﻮق اﻟﻄ ِﺎوﻟ ِﺔ
2. Haber Çeşitleri ve Haberin Mübtedanın Önüne Geçmesi
Haber bazen tek bir kelimeden (müfred isim) oluştuğu gibi, bazen cümleden, bazen de harf-i cerli ya da zarflı
cümle parçasından (şibh-i cümle) oluşabilir.
2.1. Haber Çeşitleri
2.1.1. Müfret Haber
Haber, tekil, ikil veya çoğul tek bir kelimeden, isim veya sıfat tamlamasından oluşabilir. Bu durumda haber;
sonu illetli olmayan tekil veya kırık cemi bir isimden oluşursa son harfi iki ötrelidir. Tesniye ise sonu ِانile biter.
َ
Cemi ise ونile biter.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ
َ
ﺧﺎ ِﻟ ٌﺪ ﻃﺎ ِﻟ ٌﺐ
ُ
َ
ٌ
ﺪﻳ َﺠﺔ ُﻣ ْﺠ َ� ِ� َﺪة
ِ ﺧ
َ ْ َ
ا ِّﻟﺘﻠ ِﻤﻴﺬ ِان ُﻣ ْﺠ َ� ِ� َﺪ ِان
Halit öğrencidir.
Hatice çalışkandır.
İki öğrenci çalışkandır.
11
Adnan Hoyladı
ُ ََ ﱠ
ﻴﺬ ُﻣ ْﺠ َ� ِ� َﺪو َن
اﻟﺘﻼ ِﻣ
Öğrenciler çalışkandır.
2.1.2. Cümle olan Haber
Haber, bir isim veya fiil cümlesi olabilir.
Örnekler:
Çeşidi
Türkçesi
Arapçası
Haber fiil cümlesi
Ahmed okula gidiyor.
Haber isim cümlesi
Ahmed’in çantası büyüktür.
ْ َ
َ
ْ
ا ْﺣ َﻤ ُﺪ َﻳﺬ َه ُﺐ ِا�� اﻟ َﺒ ْي ِﺖ
َ
ٌ َ ُ
ا ْﺣ َﻤ ُﺪ َﺣ ِﻘ َﻴبﺘ ُﮫ ﻛ ِﺒ َ��ة
2.1.3. Şibh-i Cümle Olan Haber
Başına gelen bir harfi cerle veya zarfla oluşturulan haber çeşididir.
Örnekler:
Çeşidi
Türkçesi
Arapçası
Haberi zarf ile
Çantası arabanın yanındadır.
Haberi harfi cer ile
Mümin cennettedir.
َ َُ ُ ْ َ ﱠ ﱠ
اﻟﺴﻴﺎ َر ِة
ﻘﻴبﺘﮫ ِﻋﻨﺪ
ِ ﺣ
ْ ﱠ
َُْْ
اﳌﺆ ِﻣ ُﻦ ِ�� ا� َجﻨ ِﺔ
Örneklerde görüldüğü gibi haberi şibh-i cümle olan cümlelerde mübtedâ ile haber arasında müzekkerlik
müenneslik vs. uyum aranmaz.
2.2. Haberin Mübtedanın Önüne Geçmesi
İsim cümlesinin iki temel öğesinden haber, dört yerde zorunlu olarak mübtedadan önce gelir. İlk ikisi
haberin mübteda ile oluşturduğu özel kombinezonlar dolayısıyla öne geçtiği yerler ve son ikisi de haberin
kendisine ait nitelikler dolayısıyla öne geçtiği yerler şeklinde kategorize edilmesi de mümkün olan bu dört yer
şunlardır:
1. Haber Şibhu’l-cümle ve Mübteda da Nekra Olunca: Haber şibhu’lcümle, mübteda da nekra ise haberin
öne geçmesi zaruridir. Aksi takdirde haberin sıfatla karışma riski vardır. Başlıktaki nedenden ötürü haberin öne
geçtiği cümleler Türkçeye çevrilirken “var, vardır, mevcut, mevcuttur, bulunmaktadır” ifadeleri çeviriye eklenir.
Örnekler:
Türkçesi
Bir imam
Arapçası
َإﻣ ٌﺎم
mescitte var.
12
َْ
ِ�� اﳌ ْ� ِج ِﺪ
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 11. Sınıf Arapça Dilbilgisi
Mübteda
Haber
Mübteda
Haber
َْ
َْ
“Mescitte bir imam var” anlamına gelen ( ) ِ�� اﳌ ْ� ِج ِﺪ َإﻣ ٌﺎمcümlesinde, şibhu’l-cümle formatındaki ( ِ�� اﳌ ْ� ِج ِﺪ
) haberi, nekra formattaki ( ) َإﻣ ٌﺎمmübtedasıyla bir araya gelerek bir isim cümlesi oluşturmuş, formatları gereği yani
haber şibhu’l-cümle mübteda da nekra olduğu için isim cümlesine ait normal sıralama tersyüz edilerek haber önce
َْ
mübteda sonra gelmiştir. Bu öğeler şayet ( ) َإﻣ ٌﺎم ِ�� اﳌ ْ� ِج ِﺪbiçiminde bir sıralamaya tabi tutulsalardı isim cümlesi
olma vasfını yitirir, “Mescitteki bir imam” anlamında sıfat tamlaması ifade eder hale gelirlerdi.
2. Haber Şibhu’l-cümle Olup Mübteda da Habere Ait Bir Zamir Bulununca: Haber şibhu’l-cümle olup,
mübtedanın içerisinde habere ait bir zamir varsa haberin öne geçmesi vacip yani zorunludur. Aksi takdirde zamir,
temsil ettiği isimden önce zikredilmiş olur. Oysa zamir, söylem sahibini daha önce bahsi geçmiş bir ismi tekrar
tekrar söyleme külfetinden kurtarmak için kullanılır ve ismin yerine geçen kelimeler olarak bilinir. Dolayısıyla daha
önce bahsi geçmemiş bir ismin yerine zamir kullanmak bir tür anlatım bozukluğudur. İşte böylesi bir anlatım
bozukluğuna meydan vermemek için; mübteda habere ait bir zamir barındırıyorsa, söz konusu zamirin atıf mercii
olan haberin başa geçmesi zorunludur.
Bir öncekinde olduğu gibi, bu başlıktaki nedenden ötürü haberin öne geçtiği cümleleri Türkçeye çevirirken
de “var, vardır, mevcut, mevcuttur, bulunmaktadır” ifadeleri çeviriye eklenir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Problemleri
insanın vardır.
Mübteda
Haber
ْ ْ
ِﻟ ِﻺ� َﺴ ِﺎن
ُ َ
َﻣﺸ ِﺎ�ﻠ ُﮫ
Mübteda
Haber
ُ َ
ْ ْ
“İnsanın problemleri vardır” anlamına gelen ( ) ِﻟ ِﻺ� َﺴ ِﺎن َﻣﺸ ِﺎ�ﻠ ُﮫcümlesinde, şibhu’l-cümle formatındaki (
ُ َ
ْ ْ
) ِﻟ ِﻺ� َﺴ ِﺎنhaberi, kendisine ait ( ) ُهzamirini içeren ( ) َﻣﺸ ِﺎ�ﻠ ُﮫmübtedasıyla bir araya gelerek bir isim cümlesi
oluşturmuş, formatları gereği yani haber şibhu’l-cümle, mübteda da ona ait bir zamir içeriyor olduğu için isim
ُ َ
cümlesine ait normal sıralama tersyüz edilerek haber önce mübteda sonra gelmiştir. Bu öğeler şayet ( َﻣﺸ ِﺎ�ﻠ ُﮫ
ْ ْ
) ِﻟ ِﻺ� َﺴ ِﺎنbiçiminde bir sıralamaya tabi tutulsalardı “Onun problemleri insana aittir” anlamında anlaşılması güç bir
cümle haline gelirlerdi. Zira bu cümlede “Onun” derken insanın kendisinin mi, yoksa başka bir varlığın mı
kastedildiği net değildir.
3. Haber Soru İsmi olunca: Soru ismi olan haberler, zorunlu olarak mübtedalarından önce gelirler. Çünkü
Arapçada soru isimleri başta bulunma önceliğine (sadaret hakkı) sahiptirler.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
13
Adnan Hoyladı
nerede?
َْ
اﻟﻘ ِﺎد ُم؟
ُ ْاﻹ َﻳﻤ
ﺎن؟
ِ
َ
ﺧ ِﺎﻟ ٌﺪ؟
َﻣ ِﻦ
َﻣﺎ
َ
أ ْﻳ َﻦ
Haber
Mübteda
Haber
Gelen
kim?
İman
nedir?
Halit
Mübteda
Bu örneklerde ( أﻳﻦ، ﻣﺎ، ) ﻣﻦsoru isimleri haber konumundadırlar. Haber olmalarına rağmen soru
isimlerinin başta olma zorunluluğundan dolayı mübtedadan önce yer almışlardır.
Soru isimlerine muzâf (tamlanan) olan isimler de haber olmaları durumunda zorunlu olarak öne geçerler.
Çünkü soru isimlerinin öncelik hakkı vardır. Onlara muzaf olan kelimeler de muzâfun ileyhleri olan soru
isimlerinden ayrılamayacaklarından ötürü soru isimleriyle beraber başta yer alırlar.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َْ
أﻧ ِﺖ؟
َ
َهﺬا؟
nerenin vatandaşı?
َ َأ
ﺣﻤ ُﺪ؟
ْ
ِﺑن ُﺖ َﻣ ْﻦ
َ
ﺛ َﻤ ُﻦ َﻣﺎ
َ َ
َُ
اﻃ ُﻦ أ ّ ِي َﺑﻠ ٍﺪ
ِ ﻣﻮ
Haber
Mübteda
Haber
Sen
kimin kızısın?
Bu
neyin bedeli?
Ahmet
Mübteda
İsim cümlelerinde yer alan her soru ismi haber değildir; bazen mübteda da olabilir. Burada ayırım noktası
soru isminden sonra gelen kısımdır. Eğer soru isminden sonra gelen kelime, câr-mecrûr (harfi cerli isim), zarf ya da
fiil ise bunlar mübteda olamayacağından soru ismi mübteda, bunlar ise haber olur. Eğer soru isminden sonraki
َ “ ) َﻣ ْﻦKim geldi?” cümlesinde
kelime mübteda olabilecek bir kelime ise bu durumda soru ismi haber olur. ( ﺟﺎء؟
َ ) fiil olduğundan mübteda olmaya uygun değildir. Bu sebeple ( ) َﻣ ْﻦ
soru isminden sonra gelen kelime ( ﺟﺎء
َ �� “ ) ﻣﻦEvde kim vardır?” cümlesinde de soru ismi ( ) ﻣﻦden sonra gelen (
َ ) de haber olur. ( اﻟﺒ ْي ِﺖ؟
mübteda ( ﺟﺎء
َ �� ) câr-mecrûr olması sebebiyle mübteda olmaya uygun değildir ve haber olur. ( ) َﻣ ْﻦise mübtedadır. ( َﻣ ْﻦ
اﻟﺒ ْي ِﺖ
) ُه َﻮ؟cümlesinde ise ( ) هﻮmübteda olmaya uygun olduğundan ( ) ﻣﻦsoru ismi haber olur.
4. Haber Mübtedaya Hasredilince (Haber Mahsûr Olunca): Hasır işlemine tabi tutularak mübteda ile
özdeşleştirilmiş ve sırf ona özgü kılınmış haber (mahsûr haber), bu özelliği dolayısıyla zorunlu olarak mübtedanın
önüne geçer. Aksi takdirde cümle haberin mübtedaya değil, mübtedanın habere hasredildiği (özgü kılındığı)
izlenimi doğurur. Oysa istenen bunun tam tersidir.
Örnekler:
14
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 11. Sınıf Arapça Dilbilgisi
Türkçesi
Arapçası
Allah’tır.
Yaratan yalnız
Mübteda
Haber
َ
ِإ ﱠﻧ َﻤﺎ ﺧ ِﺎﻟ ٌﻖ
ُ
ﷲ
Mübteda
Haber
ُ ) إ ﱠﻧ َﻤﺎ َﺧﺎﻟ ٌﻖcümlesinde, ( ) َﺧﺎﻟ ٌﻖhaberi, hasır edatı
Söz gelimi “Yaratan yalnız Allah’tır” anlamına gelen ( ﷲ
ِ
ِ
ِ
ﱠ
ُ
َ
olan ( ) ِإﻧﻤﺎaracılığıyla mübtedası konumunda bulunan ( ) ﷲismine özgü kılınmakta ve zorunlu olarak onun
ُ ) َﻣﺎ َﺧﺎﻟ ٌﻖ إ ّﻻ, Türkçe karşılığıyla ifade edecek olursak “Allah’tan başka
önüne geçmektedir. Söz konusu cümle ( ﷲ
ِ ِ
yaratan yoktur” cümlesi ile eş anlamlıdır. İki farklı söyleyiş biçiminde de haber konumundaki “Yaratan” niteliği,
mübteda konumundaki “Allah”a özgü kılınmaktadır.
Tersine bir tutumla hasır işlemi haber üzerinde değil de mübteda üzerinde yapılmış olsa yukarıdaki
َ ُ َﱠ
cümlemiz ( ﷲ ﺧ ِﺎﻟ ٌﻖ
) إﻧﻤﺎbiçiminde olur ki “Allah sadece bir yaratıcıdır” tarzı maksadı aşan bir anlam ifade eder.
َ َ ُ ﱠ
Yukarıdaki cümlenin benzer anlama gelen bir başka formu ( ﷲ إﻻ ﺧ ِﺎﻟ ٌﻖ
) ﻣﺎifadesinin yansıttığı “Allah bir
yaratıcıdan başka bir şey değildir” manası, hasırda öne alınacak sözcüğün doğru tespit edilmesinin ne denli önemli
olduğunu kanıtlamaktadır. İki farklı ifade biçiminde de mübteda konumundaki “Allah”, haber konumundaki
“yaratan” niteliğine özgü kılınmakta, adeta bu sıfatla sınırlandırılarak diğer vasıfları yok sayılmaktadır.
Özetle hasır, Türkçedeki vurgu kavramına benzer. Türkçede vurgulanacak öğe yükleme yaklaştırılırken
Arapçada vurgulanacak öğe öne alınır. Eğer vurgu habere yapılacaksa haberin mübtedanın önüne alınma
zorunluluğu vardır.
İsim cümlesinde öne geçmiş olan habere mukaddem (öne alınmış) haber, mübtedaya ise muahhar (geriye
ٌ ) ِﻛcümlesinde ( ) ﻋﻨﺪيifadesi mukaddem haber, ( ﺘﺎب
ٌ ) ِﻛ
bırakılmış) mübteda adı verilir. Örneğin ( ﺘﺎب ﻋﻨﺪي
kelimesi de muahhar mübtedadır.
3. İnne ve Benzerleri ve Lâ Nâfiye Li’l-cins
3.1. İnne ve Benzerleri
( ِ)إ ﱠنve görev bakımından ona benzeyen edatlar isim cümlesi dediğimiz mübtedâ ile haberin önüne gelir,
mübtedâ ile haberin adını değiştirirler. Artık mübtedânın adı; (’)إ ﱠنnin
ismi, haberin adı da (’)إ ﱠنnin
haberi olarak
ِ
ِ
değişir. Bu edatlar isim cümlesinin başına gelip mübtedâ ve haberin adını ve irabını (harekesini) değiştirdikleri için
َ ﱠ
değiştirenler manasında “en-Nevâsıh” (ﻮا�ح
ِ )اﻟﻨdiye adlandırılırlar. Fiile benzeyen harfler de denilen bu harfler ve
işlevleri şunlardır:
َ
ﻻ
َ
ﻟ َﻌ ﱠﻞ
َ
ﻟ ْﻴ َﺖ
َ
ﻟ ِﻜ ﱠﻦ
ََ
�ﺄ ﱠن
َ
أ ﱠن
ِإ ﱠن
( ِ)إ ﱠنve ona benzeyenler dediğimiz bu edatlar isimlerini mansûb (fetha), haberlerini merfû (zamme)
yaparlar.
15
Adnan Hoyladı
َ
هﺎ ِد ٌئ
َْ
اﻟ َﺒ ْﺤ ُﺮ
Haber
Mübteda
َ
هﺎ ِد ٌئ
ْ
اﻟ َﺒ ْﺤ َﺮ
ِإ ﱠن
İnne’nin Haberi
İnne’nin İsmi
Edat
Harekesi zamme
Harekesi fetha
Harekesi değişmez
sakindir.
deniz
Şüphesiz
İnne’nin isminin harekesinin fetha olması sebebiyle bu isim tesniye (ikil) olarak gelirse ( ْ)ﻳ ِﻦekiyle tesniye
َ ekiyle çoğul yapılır. Eğer bu isim müennes çoğul ise ( )اتekiyle
yapılır. Eğer bu isim müzekker çoğul bir isimse ()ﻳﻦ
ٍ
çoğul yapılır. Bunların dışındaki durumlarda fetha ile harekelendirilir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ً
ِإ ﱠن ُﻣ َﺤ ﱠﻤﺪا َر ُﺳﻮ ٌل
َ ْ ُْ
َ
ِإ ﱠن اﳌﺆ ِﻣﻨ ْ� ِن أﺧ َﻮ ِان
ٌ ْ َ ْ ُْ
ِإ ﱠن اﳌﺆ ِﻣ ِﻨ�ن ِإﺧ َﻮة
َ ْ ُْ ﱠ
َ
ٌ أﺧ َﻮ
ات
ﺎت
ِ ِإن اﳌﺆ ِﻣﻨ
Şüphesiz Hz. Muhammed peygamberdir.
Şüphesiz iki mümin kardeştir.
Şüphesiz müminler kardeştir.
Müfret
Tesniye
Müzekker çoğul
Şüphesiz mümin hanımlar kardeştir.
Müennes çoğul
3.1.1. ( ِإ ﱠنşüphesiz ki)
ِإ ﱠنmuhakkak, doğrusu, gerçekten, hakikaten, şüphe yok ki, şüphesiz manalarına gelen tahkik (pekiştirme)
edatıdır. Cümlenin başında gelir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ٌ َ ﱠ َ ْ َ َ ﱠ
ا� وا ِﺳ َﻌﺔ
ِ ِإن رﺣﻤﺔ
ْ ََ
ٌَ
ِإ ﱠن ِر ْﺣﻠﺔ ا� َح ِ ّج َﺳ ْهﻠﺔ
Şüphe yok ki Allah’ın rahmeti geniştir.
Gerçekten hac yolculuğu kolaydır.
İnne ve benzerlerinin haberleri müfred, cümle ya da şibh-i cümle (zarf ya da câr-mecrûrlu cümle) olabilir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
16
Haberi
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 11. Sınıf Arapça Dilbilgisi
Gerçekten ev eskidir.
Gerçekten Hâlit’in babası zengindir.
Gerçekten müslümanlar Allah’a inanırlar.
Gerçekten araba evin arkasındadır.
ٌ إ ﱠن ْاﻟ َﺒ ْي َﺖ َﻗﺪ
ﻳﻢ
ِ
ِ
َ
َ
َ
ً
ُ ﺪا أ ُﺑ
ﻮﻩ ﻏ ِ� ﱞي
ِإ ﱠن ﺧﺎ ِﻟ
ﱠ ُْ ْ َ ُ ْ ُ َ ﱠ
�ﺎ
ِ ِإن اﳌﺴ ِﻠ ِﻤ�ن ﻳﺆ ِﻣﻨﻮن ِﺑ
ْ َ َْ َ ﱠ ﱠ ﱠ
اﻟﺴﻴﺎ َرة ﺧﻠﻒ اﻟ َﺒ ْي ِﺖ
ِإن
ُُ َﱠ ﱠ
ْ ُْ َ
َ
ﻮب ِﻋﺒﺎ ِد ِﻩ ا�خ ِﻠ ِﺼ�ن
ِ ِإن ا� ِ�� ﻗﻠ
Müfret
İsim cümlesi
Fiil cümlesi
Zarf
Allah ihlaslı kullarının kalbindedir.
Câr-Mecrûr
َ
3.1.2. …( أ ﱠنmak …mek)
َ
أ ﱠنanlam bakımından ِإ ﱠنgibi tahkik (pekiştirme) harfidir. ..ki, ..dığını, …eceğini, …olduğu gibi manalarına
َ
َ
gelir. Masdar manasını da ifâde eder. ِإ ﱠنbaşta, أ ﱠنcümlenin ortasında gelir. ( )أ ﱠنcümle başında kullanılmaz. Fiil
cümlelerinde mef’ûl durumundaki yan cümleciklerin başında bağlaç olarak kullanılır.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ْ َﻋﻠ ْﻤ ُﺖ َأ ﱠن ْا� َح ﱠج ُﻣ َﻄ ّه ٌﺮ ﻟ ﱠﻠﻨ
ﺲ
ﻔ
ِ ِ
ِ
ِ
َ ْ ُ َﱠ ُ َ ً ُ ُ ﱠ
�ا
ِ أﺷ َهﺪ أن ﻣﺤ ﱠﻤﺪا َرﺳﻮل
Haccın nefsi temizlediğini öğrendim.
Hz. Muhammed’in Allah’ın Rasûlü olduğuna şahitlik ederim.
َ
أ ﱠنisim ve haberiyle birlikte isim cümlesi olarak mefulun bih, fâil, naib-i fâil olabilir. Kendisinden önce bu
durumları belirleyen bir fiil gelir.
Örnekler:
Türkçesi
Ali’nin hasta olduğunu öğrendin.
İmtihanda başarılı olmanız beni sevindirir.
Arapçası
ٌ َﻋﻠ ْﻤ َﺖ َأ ﱠن َﻋﻠ ﱠﻴﺎ َﻣﺮ
�ﺾ
ِ
ِ ِ
َ
ْ َ ُ َ ْ ُ َ ُ ﱡ َﱠ
اﻹ ْﻣ ِﺘﺤﺎ ِن
ِ ��ِ �ﺴﺮِ�ﻲ أﻧﻜﻢ ﻧﺎ ِجحﻮن
َ ّ
ََ ً َ ُ َ َ ﱠ
اﻟﺴﺒﺎ ِق
�
�
ز
ِ ِ ﺳ ِﻤﻊ أن ﺧﺎ ِﻟﺪا ﻓﺎ
Cümlede
Mef’ûlün bih
Fâil
Halit’in yarışta kazandığı duyuldu.
Nâib-i Fâil
َ
َ
( )أ ﱠنnin başına ( ِ)لgetirilmesiyle yapılan ( ِ)ﻷ ﱠنedatı “çünkü, …dığı için” irab bakımından ( ِ)إ ﱠنve kardeşleri
gibidir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Araba geldiği için Muhammed gülümsedi. Muhammed
gülümsedi, çünkü araba geldi.
َ ا ْﺑ َت َﺴ َﻢ ُﻣ َﺤ ﱠﻤ ٌﺪ َﻷ ﱠن اﻟ ﱠﺴ ﱠﻴﺎ َ َة َﺣ
ﻀ َﺮ ْت
ر
ِ
ِ
17
Adnan Hoyladı
Annesi meşgul olduğu için öğle yemeğini Zeynep hazırladı.
Öğle yemeğini Zeyneb hazırladı, çünkü annesi meşguldür.
ََ
3.1.3. ( �ﺄ ﱠنsanki)
ٌ َ ُ ْ َ َ َ َ َ َ َ ﱠ ْ َْ َ ُ ْ َ َ َ َ ﱠ
ﻐﻮﻟﺔ
أﻋﺪت ز�نﺐ اﻟﻐﺪاء ِﻷن وا ِﻟﺪ��ﺎ ﻣﺸ
ََ
�ﺄ ﱠنgibi, sanki, güya, ..yor gibi, mış gibi, ..casına. …ecek gibi, ..a benzer manalarına gelir. Mübtedâ’nın habere
benzediğini anlatır.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ٌ َ ُ َ ْ ََ
�ﺄ ﱠن اﻟ ِﻜﺘﺎ َب أ ْﺳﺘﺎذ
َ ْ َ َ َ ْ ََ ﱠ
ﺼﺒﺎ ٌح
�ﺄن اﻟﻘﻤﺮ ِﻣ
Kitap hoca gibidir.
Ay sanki lâmba gibidir.
َ
3.1.4. ( ﻟ ِﻜ ﱠﻦancak)
َ
ﻟ ِﻜ ﱠﻦama, fakat, lâkin, ancak, ne var ki, şu kadar var ki, manalarına gelir. İstidrâke delâlet eder. İstidrâk;
söylenen sözden muhâtabın zihninde doğacak yanlış anlamayı önlemektir. Daha ziyade cümle ortasında olur.
َ
Fiillerin önünde ( )ﻟ ِﻜ ْﻦşeklinde sonu cezimli gelir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ٌ َ َ َ َ ْ َ َ ٌ َ ُ َ َْ
ا� َح ِﺪﻳﻘﺔ وا ِﺳ َﻌﺔ ﻟ ِﻜ ﱠﻦ أ�جﺎ َرهﺎ ﻗ ِﻠﻴﻠﺔ
َ ْ ََْْ ُ َ ٌ َ ﱠ
ٌ اﻷ َﺛﺎ َث َﻗ ِﺪ
ﻳﻢ
اﻟﺒيﺖ ﺟ ِﺪﻳﺪ ﻟ ِﻜﻦ
Bahçe geniştir, fakat ağaçları azdır.
Ev yenidir, fakat mobilyalar eskidir.
َ َ
3.1.5. ( ﻟ ْﻴﺖkeşke)
َ
ﻟ ْﻴ َﺖkeşke, ne olaydı, ne olurdu manalarına gelir. Temennî bildirir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ْ
ْ َ
ﻟ ْﻴ َﺖ ا� َج ﱠﻮ ُﻣ ْﻌ َﺘ ِﺪ ٌل اﻟ َﻴ ْﻮ َم
َ ََ ْ َ َْ
ٌ �ح
ﻴﺢ
ِ �َ �ﻟﻴﺖ ا�خ
Keşke bugün hava ılıman olsa.
Keşke haber doğru olsaydı.
َ
َ
’ ﻟ ْﻴ َﺖnin başına ünlem edatı olan ﻳﺎeklenirse üzüntü, pişmanlık manası meydana gelir. Olmuş bitmiş şeyler
ve mümkün olmayacak arzular için “keşke şöyle olsaydı” “keşke şöyle yapmasaydım” vb. ifadeleri belirtmede
kullanılır.
18
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 11. Sınıf Arapça Dilbilgisi
Örnek:
Türkçesi
Arapçası
ُ
َ َ َ َ ََ
ْ ﻳﺎ ﻟ ْﻴﺖ أﺑﺎ ُﻩ ﻟ ْﻢ َﻳ
Keşke babası onu dövmeseydi.
ﻀ ِﺮْ�ﮫ
َ
3.1.6. ( ﻟ َﻌ ﱠﻞbelki)
َ
ﻟ َﻌ ﱠﻞbelki, ola ki, ihtimal ki, umulur ki, ..bilir manalarına gelir. Tereccî (umma) bildirir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ َ َْ َ َ ﱠ
�ﺾ ﻧﺎ ِﺋ ٌﻢ
ﻟﻌﻞ اﳌ ِﺮ
ْ َ َ َ َ ُْ َ َ ﱠ
�ﻦ ﻗﺎ ِد ُﻣﻮن اﻵ َن
ﻟﻌﻞ اﳌﺴﺎ ِﻓ ِﺮ
Belki hasta uyuyordur.
Belki yolcular şimdi gelmektedir.
َ
َ
َ
َ
Not 1: ﻟ ْﻴ َﺖve ﻟ َﻌ ﱠﻞnin manaları birbirine yakındır. ﻟ ْﻴ َﺖvukuu güç olan şeyde ﻟ َﻌ ﱠﻞise daha çok vukuu kolay
ve mümkün olan şeyde kullanılır.
َ
Not 2: ِإ ﱠنve benzerlerinin sonuna ﻣﺎharfi geldiğinde ismini nasb haberini ref etmez. Tekrar mübtedâ ve
َ
َ
َ َ
haber gibi okunur. ِإ ﱠنnin sonuna ﻣﺎgelince ِإ ﱠﻧﻤﺎya da ortada gelince (( )أ ﱠﻧﻤﺎancak, yalnız) olur ve artık kasr
(sınırlandırma) edatı olur.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Müminler ancak kardeştir. (Hucurat, 10)
Ameller ancak niyetlerledir.
َ
ٌ ْ َ ُْْ َ
ِإ ﱠﻧﻤﺎ اﳌﺆ ِﻣ ُﻨﻮن ِإﺧ َﻮة
َ َْ َ
ﱠ
ِإ ﱠﻧﻤﺎ اﻷ ْﻋﻤﺎ ُل ِﺑﺎﻟ ِﻨﻴﺎ ِت
Not 3: Bu edatlar isim cümlesine gelirken, sonlarına ( )ﻣﺎgelince fiil cümlesinin başına da gelirler.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ُ ْ ََ
ِإ ﱠﻧﻤﺎ أﺷ�ﻮ
َ ََ
�ﺄ ﱠﻧﻤﺎ َﻳ ُﻘﻮ ُل
Ben ancak… şikâyet ederim. (Yusuf, 86)
Sanki (şöyle) der gibiydi.
َ
Not 4: ( ِ)إ ﱠنve ( )أ ﱠنtahfif de edilebilirler. Tahfif olması demek aynı manayı taşıdığı halde sonlarının şedde
yerine sükun (cezimli) olması demektir. Dolayısıyla bu halde fiillerin önüne gelirler ve o cümle artık fiil cümlesi
19
Adnan Hoyladı
َ ﱠ
değil, isim cümlesi olur. Muhaffef (tahfif edilmiş) ( ِ)إ ْنin haberinde fethalı bir lâm bulunur, buna ayırıcı lâm ( اﻟﻼ ُم
َ َ ْ
)اﻟﻔﺎ ِرﻗﺔdenir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Biz seni gerçekten yalancılardan zannediyoruz. (Şuarâ, 186)
َ ْ َ ُ َ
َو ِإ ْن ﻧﻈ ﱡﻨ َﻚ ِﳌ َﻦ اﻟ�ﺎ ِذ ِﺑ َ�ن
َ َ َََْ
َو ِإ ْن َو َﺟ ْﺪﻧﺎ أﻛ� َ� ُه ْﻢ ﻟﻔﺎ ِﺳ ِﻘ َ�ن
Muhakkak ki onların çoğunu fâsık bulduk. (A’râf, 102)
َ
َ (belki umulur ki) gibi tam çekimi olmayan fiillerden
َ ( َ)ﻟ ْيdeğil) ve ()ﻋ َ�ىى
Not 5: Muhaffef ( )أ ْنin haberi (ﺲ
olmadığı zaman şu harflerden biriyle başlamalıdır.
َ
َ
َ
َ
َ
َ
ﻟ ْﻦ
ﻟ ْﻢ
ﻻ
ﻗ ْﺪ
َﺳ ْﻮف
س
َ
َ
Böylelikle onun ( )أ ﱠنden tahfif edilmiş ( )أ ْنolduğu anlaşılır.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Ve senin bize hakikaten doğruyu söylediğini bilelim. (Mâide, 113)
َ ْ َ ْ َ ْ َ َ َْ َ َ
ﺻ َﺪﻗ َﺘﻨﺎ
و � ﻌﻠ ﻢ أن ﻗ ﺪ
İnsan zanneder mi ki gerçekten onun kemiklerini asla
َ
َ َ َ َ ْ ْ ُ َ ْ ََ
اﻹ�ﺴﺎ ُن أ ْن ﻟ ْﻦ ﻧ ْﺠ َﻤ َﻊ ِﻋﻈﺎ َﻣ ُﮫ
ِ أ ﻳﺤﺴﺐ
toplamayacağız (bir araya getirmeyeceğiz) ? (Kıyame, 3)
َ
3.2. ﻻNâfiye Li’l Cinsi
َ
ﻻolumsuzluk edatını takip eden belirsiz haldeki mansûb isim bu ismin ait olduğu grubun toptan yokluğunu
gösterir. Bu durumda ona “Lâ en-Nâfiye li’l-cinsi” denir. İrab bakımından ِإ ﱠنnin gördüğü işi görür, yani ismi
َ
nasbeder, haberi ref eder, merfû bırakır. ﻻnın nâfiye olması için;
َ
a) ﻻnın hem ismi hem haberi nekre olmalıdır.
َ
b) İsmi ﻻya bitişik olmalıdır. İsmi ile arasına başka bir kelime girmemelidir.
َ
c) ﻻdan önce harf-i cer gelmemelidir.
Türkçesi
Arapçası
Hiçbir yalancı sevilmez. Veya Sevilen yalancı yoktur.
Kadın ve erkek arasında fark yoktur.
ٌ َﻻ َ�ﺎ ِذ َب َﻣ ْﺤ ُﺒ
ﻮب
َ
َ َ َ
ﻻ ﻓ ْﺮق َﺑ ْ� َن َر ُﺟ ٍﻞ َو ْاﻣ َﺮأ ٍة
َ
ﻻnın ismi tek kelime olursa nasb üzere mebnî olur. En yaygın kullanım şekli budur.
20
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 11. Sınıf Arapça Dilbilgisi
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ َ َ َ
ﻻ ﻣﺎ ِ� َﻊ ﻟﻨﺎ
َ ََ
َ
ﻻ ﻧﺠﺎ َح ِﺑ ُﺪو ِن ُﺟ ْه ٍﺪ َو � َﻌ ٍﺐ
Hiçbir engelimiz yok.
Gayret ve yorgunluk olmaksızın başarı yoktur.
َ
Yukarıda belirtildiği gibi, ﻻharfinin başında cer harfinin bulunması, isim ve haberinin nekre olmaması, ismi
ile kendisi arasına başka bir kelimenin girmesi durumunda nasbetmeyip sadece olumsuzluk ifade eder.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
…kendisinde ne alışveriş ne dostluk ne de şefaat
bulunmayan bir gün gelmeden önce…(Bakara, 254)
ْ َ َ
َ
ٌ َ َ َ ٌَ ُﱠ
ِﻣ ْﻦ ﻗ ْﺒ ِﻞ أ ْن َﻳﺄ ِ� َﻲ َﻳ ْﻮ ٌم ﻻ َﺑ ْﻴ ٌﻊ ِﻓ ِﻴﮫ َو ﻻ ﺧﻠﺔ َوﻻ ﺷﻔﺎ َﻋﺔ
ُْ َ
َ َ
ُﻳﺠﺎ ِه ُﺪ اﳌ ْﺴ ِﻠ ُﻢ ِﺑﻼ ﺧ ْﻮ ٍف
Müslüman korkusuzca savaşır.
َ
ﻻnın ismi muzâf veya şibh-i muzâf (muzâfa benzeyen) olursa yine mansûb olur.
Örnek:
Türkçesi
Arapçası
İyilik işleyen hiçbir kimse pişman olmaz.
َ َ
َ َ
ﻻ ﻓﺎ ِﻋ َﻞ ﺧ ْ� ٍ� ﻧﺎ ِد ٌم
Cinsini nefyeden lâ’nın haberi mahzuf (düşmüş) olabilir.
Örnek:
Türkçesi
Arapçası
ﱠ
َ ُ َ ﱠ
َ
َ َ َْ
Allah’tan başka hiçbir güç ve kuvvet yoktur.
�ﺎ
ِ ﻻ ﺣﻮل و ﻻ ﻗ ﱠﻮة ِإﻻ ِﺑ
َ
ﱠ
Grup olumsuzu olarak kullanılan ﻻsık sık ( ِ)إﻻile birlikte kullanılır.
Örnek:
Türkçesi
Arapçası
Allah’tan başka ilah yoktur.
َ ََ ﱠ
ُ إﻻ ﱠ
�ا
ﻻ ِإﻟﮫ
21
Adnan Hoyladı
4. Kane ve Benzerleri, Beş İsim (Esma’ul-Hamse)
4.1. Kane ve Benzerleri
İrab (hareke) bakımından “ ِإ ﱠنve Kardeşleri”nin tam tersine isimlerini ref haberlerini nasbederler. Kâne ve
kardeşleri sekiz adet fiil-i mâzîden oluşur. Bu sekiz fiili mâzîden her birinin muzâri ile emri de aynı işi yapar. Yani,
isim cümlesi olan mübtedâ ve haberin önüne gelip mübtedâyı merfû haberi de mansûb yapar. Bunlara nâkıs
(eksik) fiiller de denir. Nâkıs fiil denmesinin sebebi; merfû ismiyle birlikte tek bir mânâ ifâde etmeyip ikinci ismi
َ ْ َ َ
ْ َ
istemeleridir. ﻀ َﺮ اﻟ َﻮﻟ ُﺪ
( ﺣÇocuk geldi) deyince cümle anlamı yeterli olur fakat ( �ﺎ َن ا� َج ﱡﻮHava idi) deyince yetmez,
ْ َ
ً َ
mana eksik kalır. Yanına ikinci bir isim ilâve edilerek ( �ﺎ َن ا� َج ﱡﻮ ﺑﺎ ِرداHava soğuk idi) deyince mana tamamlanır.
Nâkıs veya Kâne benzeri olan fiiller ve işlevleri şunlardır:
ْ َأ
��َ ﺿ
َ
ﻇ ﱠﻞ
َ
ﺑﺎ َت
َ
أ ْﻣ َ�ىى
ْ َأ
ﺻ َﺒ َﺢ
َ َﻟ ْي
ﺲ
َ
ﺻﺎ َر
َ
�ﺎ َن
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ َْ
اﻟ َ� ْ� ُد ﺷ ِﺪ ٌﻳﺪ
ً َ ْ ََ
�ﺎن اﻟ َ� ْ� ُد ﺷ ِﺪﻳﺪا
Soğuk şiddetlidir.
Soğuk şiddetliydi.
Çözümleme:
ً َ
ﺷ ِﺪﻳﺪا
ْ
اﻟ َ� ْ� ُد
Nakıs fiilin haberi
Nakıs fiilin ismi (Mübteda)
Harekesi fetha
Harekesi zamme
Nekre
Marife
ََ
�ﺎن
Nakıs Fiil
İsim cümlesinin kuralları nakıs fiilin ismi ve haberi için de geçerlidir.
َ َ
4.1.1. ( �ﺎن..idi, oldu)
َ
�ﺎ َنfiilinin asıl manası ..idi olup nâkıs fiildir. Tam fiil olarak kullanıldığında ismi haberi şeklinde söylenmez.
Çünkü o zaman mübtedâ haberin önünde değil bir fiil cümlesinin içinde (birleşik fiil olmak üzere) yardımcı fiil
vazifesini görür. Bu durumda kânedeki gizli zamir kânenin ismi, fiil ise kânenin haberi olur.
Türkçesi
Arapçası
O yazdıydı.
َ َ
�ﺎ َن ﻛ َﺘ َﺐ
Gizli ُه َﻮkânenin ismi mahallen merfu
22
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 11. Sınıf Arapça Dilbilgisi
َ
ﻛ َﺘ َﺐkânenin haberi mahallen mansup
ً
ُ
ﻛ ْﻨ َﺖ َﻣ ِﺮ�ﻀﺎ
Sen hastaydın.
َتkânenin ismi mahallen merfu
ً
َﻣ ِﺮ�ﻀﺎkânenin haberi mansup
Örnek:
ََ
�ﺎن ُو ِﺟ َﺪ
ُ ََ
�ﺎن َﻳ ْﻘ َﺮأ
َ ََ
�ﺎن ﻛ َﺘ َﺐ
bulunmuştu
okuyordu
yazdı idi, yazmıştı
َ
�ﺎ َنmazi fiilin bulunduğu bir cümlenin başına gelirse basit geçmiş zamanın hikayesi olur.
Örnek:
Türkçesi
Arapçası
ََ
ََ ُ
َ َ َ
َْ
ّ َ
Ahmet mektup yazdıydı.
اﻟﺮ َﺳﺎﻟﺔ
ِ �ﺎن اﺣﻤﺪ ﻛﺘﺐ
َ
َ
�ﺎ َنbaşında ﻗ ْﺪbulunan mazi fiilin bulunduğu bir cümlenin başına gelirse bileşik geçmiş zamanın hikayesi
olur.
Örnek:
Türkçesi
Arapçası
Ahmet mektup yazmıştı.
ََ ّ َ ََ َْ ُ َْ َ َ َ
اﻟﺮ َﺳﺎﻟﺔ
ِ �ﺎن اﺣﻤﺪ ﻗﺪ ﻛﺘﺐ
َ
�ﺎ َنmuzari fiilin bulunduğu bir cümlenin başına gelirse geniş veya şimdiki zamanın hikayesi olur.
Örnek:
Türkçesi
Arapçası
Ahmet mektup yazardı.
ََ ّ ُ َُْ ُ َْ َ َ َ
اﻟﺮ َﺳﺎﻟﺔ
ِ �ﺎن اﺣﻤﺪ ﻳﻜﺘﺐ
Ahmet mektup yazıyordu.
َ
�ﺎ َنbaşında gelecek zaman eki bulunan muzari fiilin bulunduğu bir cümlenin başına gelirse gelecek
zamanın hikayesi olur.
Örnek:
Türkçesi
Arapçası
Ahmet mektup yazacaktı.
ََ ّ ُ َُْ َ ُ َْ َ َ َ
اﻟﺮ َﺳﺎﻟﺔ
ِ �ﺎن اﺣﻤﺪ ﺳﻴﻜﺘﺐ
23
Adnan Hoyladı
Konuyla İlgili Cümle Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َُ ّ
ً
ََ
اﻟﺮ ْﺣﻠﺔ ُﻣ ْﻤ ِﺘ َﻌﺔ
ِ �ﺎﻧ ِﺖ.
ً َ َُ ُْ َ َ
�ﺎن اﻷ ْﺳﺘﺎذ ﻏﺎ ِﺋﺒﺎ
ً
َ�ﺎ َن ﱠ
ُ اﻟﺪ ْر
س َﺳ ْهﻼ
ْ ََ
ً َ
�ﺎن اﻟ َﺒ ْي ُﺖ ﻧ ِﻈﻴﻔﺎ
ً َ َ ّ ََ
اﻟﺰﺣﺎ ُم ﺷ ِﺪﻳﺪا
ِ �ﺎن
Yolculuk faydalıydı.
Hoca yoktu.
Ders kolaydı.
Ev temiz idi.
Kalabalık çoğaldı.
َ
َ
�ﺎ َنnin ismi de haberi de tamlama şeklinde gelebilir. Bu özellikler �ﺎ َنnin diğer benzerleri için de geçerlidir.
Örnek:
Türkçesi
Arapçası
ُْ ُ َ َ َ َ
ْ اﳌ ْﺴﻠﻤ َ�ن ﺑ ْﺎﻟ َﻜ ْﻌ َﺒﺔ َﺳ ْه ًﻼ َأ
ﺲ
ﻣ
ِ
ِ ِ ِ �ﺎن ﻃﻮاف
ِ
Müslümanların Kâbe’yi tavafı dün kolaydı.
Harf-i cer ya da zarfla başlayan (“var” manası ifade eden) cümle parçası mübtedâ değil öne geçmiş haberdir.
َ
(haber mukaddem). Var olan şey de muahhar mübtedâ olur. Böylece dolayısıyla (’)�ﺎ َنnin haberi de öne geçmiş
َ
haber, ( )�ﺎ َنnin ismi de sonradan gelen isim olmuş olur.
Çözümleme:
َ
ِرﺟﺎ ٌل
َ ُ ْ
ِ�� اﻟﻐ ْﺮﻓ ِﺔ
ََ
�ﺎن
Adamlar
odada
idi.
Nakıs fiilin ismi (Mübteda)
Nakıs fiilin haberi
Nakıs fiil
İsmi fâil “Kâne” fiilinin haberi olunca geçmiş zamanın sürekli halini oluşturur.
Örnek:
Türkçesi
Arapçası
َُ ََ َ ً ﱠ
�
ِ ِ هﻮ �ﺎن ﺳﺎ ِﺟﺪا
O Allah’a secde ederdi.
َ
�ﺎ َنfiili Allah ile kullanıldığında anlamı zamanla sınırlı değildir. Sadece geçmişi anlatmaz, durumu bildirir ve
ُ ُ َ
haberin sonsuz devamlılığını gösterir. �ﺎ َن َﻳ�ﻮنebedidir, ezelidir manalarına da gelir.
Örnek:
Türkçesi
Arapçası
24
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 11. Sınıf Arapça Dilbilgisi
ً
ً
ََ ﱠ
ُ �ﺎن
Allah bilir ve hakîmdir.
ا� َﻋ ِﻠﻴﻤﺎ َﺣ ِﻜﻴﻤﺎ
َ
Olumsuz �ﺎ َنnin haberi muzâri olduğunda başında esreli bir ( ِ)لbulunabilir. Buna inkâr lâmı (lâmul cuhûd)
َ
denir ve yanında gizli bir ( )أ ْنolduğu düşünülür.
Örnek:
Türkçesi
Arapçası
َ َ َ َ َ ﱠ ُ َ ُ َن
ﺻ ِﺪﻳﻘ ُﮫ
ﻣﺎ �ﺎن اﻟﺼ ِﺪﻳﻖ ِﻟﻴﺨﻮ
Arkadaş arkadaşına asla ihanet edecek değildir.
َ
4.1.2. ( ﺻﺎ َرoldu, dönüştü)
َ
Bir halden diğer hale geçmeyi anlatır.(��ُ )ﺻﺎ َر َﻳ ِﺼ
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ً َ َ ﱠ
ﺻﺎ َر اﻟﺜ ْﻮ ُب ﻗ ِﺼ��ا
َ
َ ﱠ
ﺻﺎ َر اﻟﻄﺎ ِﻟﺒﺎ ِن ُﻣ ْﺠ َ� ِ� َﺪ ْﻳ ِﻦ
َ
َ َ ْ
ﺻﺎ َر ِت اﻟ ِّﺘﻠ ِﻤﻴﺬﺗﺎ ِن َﻣ ْﺤ ُﺒ َﻮ� َﺘ ْ� ِن
Elbise kısa oldu.
İki öğrenci çalışkanlaştı.
İki öğrenci sevilen oldu.
َ ( َﻟ ْيdeğil, olmadı)
4.1.3. ﺲ
Muzârisi olmayan bir fiil olarak mâzî durumunda çekime girer.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Hizmetçi güçlü değildir.
Ben fakir değilim.
َ َﻟ ْيfiili ile yapılan cümlelerde haber kısmı iki şekilde gelir.
ﺲ
� َ َ ْ َ َْ
ﺲ ا�خﺎ ِد ُم ﻗ ِﻮ�ﺎ
ﻟي
َ
ً َ
ﻟ ْﺴ ُﺖ ﻓ ِﻘ��ا
1- Mansûb durumda;
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ
ً ْ
ﻟ ْﺴ َﺖ ُﻣﺆ ِﻣﻨﺎ
َ
ْ
ِإ ﱠ� ُ� ْﻢ ﻟ ْي ُﺴﻮا ُﻣﺆ ِﻣ ِﻨ َ�ن
Sen mümin değilsin.
Onlar mü’min değiller.
25
Adnan Hoyladı
2- Manayı te’kîd için ()ب
ِ harfi cerine bağlı mecrûr olarak;
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ً َ َ َ َْ
ﺲ َهﺬا ﺷ ْيﺌﺎ
ﻟي
َ َ َ َْ
ﺲ َهﺬا ِ��� ْي ٍء
ﻟي
Bu bir şey değildir.
Bu hiçbir şey değildir.
Nâdiren olumsuzluk edatı olarak kullanılır.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ َْ ُ
َ َﻟ ْي
ﺲ َ� ْﺴ ُﻘﻂ اﳌﻄ ُﺮ
Yağmur yağmıyor.
َ َ َ
Leyse’ye benzeyen edatlar denen ( ِ)إ ْن( )ﻣﺎ( )ﻻ( )ﻻ َتmübtedâ ve haber cümlesinin başına getirilerek
َ َﻟ ْيgibidir. Hepsi de “yok, değil” manasınadır.
kullanılmakta ﺲ
ْ َ َْ
إن:ِ ﺲ
ﻟيgibi görev yapar, ismini ref, haberini nasbeder. İsmi belirli veya belirsiz olarak gelebilir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ً َ
ِإ ْن َر ُﺟ ٌﻞ ﻗﺎ ِﺋﻤﺎ
ً َ
ِإ ْن َزْ� ٌﺪ ﻗﺎ ِﺋﻤﺎ
Adam ayakta değildir.
Zeyd ayakta değildir.
َ
ﻣﺎ: Hem belirli hem belirsiz isme gelir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Senden hayırlı kimse yoktur.
Bu ihmal edilmiş değildir.
َ
َ َﻟ ْيgibi kullanıldığı azdır.
ﻻ: Yalnız belirsiz ismin başına getirilir. ﺲ
ََ
ً َ
ﻣﺎ أ َﺣ ٌﺪ ﺧ ْ��ا ِﻣ ْﻨ َﻚ
َ َ
ً
ﻣﺎ َهﺬا ُﻣ ْه ِﻤﻼ
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ََ
ً َ
ﻻ أ َﺣ ٌﺪ ﺧ ْ��ا ِﻣ ْﻨ ُﮫ
Ondan hayırlı bir kimse yoktur.
26
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 11. Sınıf Arapça Dilbilgisi
ً َ
َ
ﻻ َر ُﺟ ٌﻞ هﺎ ِر�ﺎ
Kaçan adam yoktur.
َ
َ
ﻣﺎve ﻻnın haberlerine ()ب
ِ harf-i ceri getirilebilir. Bu cer te’kit ifade eder.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Bu hiçbirşey değildir.
Ali asla huzurlu değildir.
Bu cümleler ِإ ﱠنcümlesine gelen te’kîd lâmı gibidir.
َ َ َ
ﻣﺎ َهﺬا ِ��� ْي ٍء
َ
َ
ﻣﺎ َﻋ ِ� ﱞ� ِ��ﺎ ِد ٍئ
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Gerçekten Ali huzurludur.
َ َ�
ِإ ﱠن َﻋ ِﻠﻴﺎ ﻟهﺎ ِد ٌئ
َ َ َ َْ
ﻻت: ﺲ
ﻟيmanasındadır. İsmini ref haberini nasbeder. Başında bulunduğu isim cümlesinin kısımları zaman
isimlerinden biri olur. Ancak kullanıldığı ifadede mübtedâ ile haberi birarada zikredilmez. İkisinden birisi,
َ
genellikle mübtedâ (‘ ﻻ َتnin ismi) mahzûf olur (düşürülür), haberi kullanılır.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ َ ْ َ
ﻻ َت َوﻗ َﺖ ﻧﺪا َﻣ ٍﺔ
ََ َ ََ
ﺎص
ٍ ﻻت ِﺣ�ن ﻣﻨ
Pişmanlık vakti değildir.
(Artık) kurtulma zamanı değildir.
ْ ( َأsabah oldu, sabahladı)
4.1.4. ﺻ َﺒ َﺢ
ْ ﺻ َﺒ َﺢ ُﻳ
ْ ) َأşeklindedir.
Mazi ve muzarisi ( ﺼ ِﺒ ُﺢ
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ُ َ ْ
ًَ
ْ َأ
ﺻ َﺒ َﺤ ِﺖ ا� َح ِﺪﻳﻘﺔ َﺟ ِﻤﻴﻠﺔ
ُ ْ
ْ َأ
ﺻ َﺒ ُﺤﻮا َﻣﺸﻐ ِﻮﻟ َ�ن
َ
ْ َأ
ﺻ َﺒ ْﺤ َﻦ ُﻣ َﻤ ّ ِﺮﺿﺎ ٍت
Bahçe güzel oldu.
Meşgul oldular.
Onlar hemşire oldular.
27
Adnan Hoyladı
ْ ( َأkuşluk oldu, kuşlukladı)
4.1.5. ��َ ﺿ
ْ ﺿ َ�� ُﻳ
ْ َ)أşeklindedir.
Mazi ve muzarisi (��ِ ﻀ
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ً
ﱠ
ْ َأ
ﺿ َ�� اﻟﺸﺎ ِر ُع ُﻣ ْﺰ َد ِﺣﻤﺎ
ً َ َ َْ ْ َ
ﺿ َ�� اﻟﻐﻤﺎ ُم ﻛ ِﺜﻴﻔﺎ
أ
ْ ْ َ
ُ ْ
ﺿ َ�� اﻷ ِﻃ ﱠﺒ ُﺎء َﻣﺸﻐ ِﻮﻟ َ�ن
أ
Cadde kalabalık oldu.
Bulut yoğun oldu.
Doktorlar meşgul oldu.
َ
4.1.6. ( ﻇ ﱠﻞgündüz oldu, devam etti)
َ َ
Mazi ve muzarisi ( )ﻇ ﱠﻞ َﻳﻈ ﱡﻞşeklindedir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ً َ ُ ْ َﱠ
ﻇﻠ ِﺖ اﻷ ﱡم ﺻﺎ ِﺑ َﺮة
َﻇ ﱠﻞ ْاﳌُ َﻌ ّﻠ ُﻢ �� ﺧ ْﺪ َﻣﺔ ﱠ
اﻟﺘ ْﻌ ِﻠ ِﻴﻢ
ِ ِ ِ ِ
َ ْ
ْ َ ْ َﱠ
ﻇﻠ ِﺖ اﻟ َﺒﻨﺎ ُت َﻳﻠ َﻌ ْ� َن ِ�� اﻟ ِﻔﻨﺎ ِء
Anne sabırlı olmaya devam etti.
Öğretmen talim (eğitim) hizmetinde devam etti.
Kızlar avluda oynamaya devam etti.
َ
4.1.7. ( أ ْﻣ َ�ىىakşam oldu, akşamladı)
َ
Mazi ve muzarisi ( )أ ْﻣ َ�ىى ُﻳ ْﻤ ِ�ىيşeklindedir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ
َ ْ
ً
أ ْﻣ َ�ىى اﻟﻌﺎ ِﻣ ُﻞ ُﻣ ْﺘ َﻌﺒﺎ
َ
َ ُْ
َ
أ ْﻣ َﺴ ِﺖ اﳌ َﺪ ّ ِرﺳﺎ ُت َﺳ ِﻌﻴﺪا ٍت
ً
ُ ّْ
َ َْ
اﻟﺘﻠ ِﻤﻴﺬ ُﻣ ْﺠ َ� ِ�ﺪا
ِ أﻣ�ىى
İşçi yorgun oldu.
Öğretmenler mutlu olarak akşamladı.
Öğrenci çalışkan oldu.
َ َ
4.1.8. ( ﺑﺎتgece oldu, geceledi)
َ
ُ )أﺑﺎ َت َﻳﺒ
Mazi ve muzarisi (يﺖ
şeklindedir.
ِ
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
28
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 11. Sınıf Arapça Dilbilgisi
ً َّ ُ َْ َ َ
�ﺾ ُﻣ َﺘﺄ ِﳌﺎ
ﺑﺎت اﳌ ِﺮ
ً
ُ ّْ َ َ
اﻟﺘﻠ ِﻤﻴﺬ ُﻣ ْﺠ َ� ِ�ﺪا
ِ ﺑﺎت
َ ْ َ َ
ً
ﺑﺎت اﻟﻌﺎ ِﻣ ُﻞ ُﻣ ْﺘ َﻌﺒﺎ
Hasta acı çeker oldu.
Öğrenci çalışkan oldu.
İşçi yorgun oldu.
َ َ
َ
َ
ْ ﺻ َﺒ َﺢ َأ
ْ َ)أkelimelerinin hepsi yardımcı fiil olarak ﺻﺎ َر
(ﺿ َ�� ﻇ ﱠﻞ أ ْﻣ َ�ىى ﺑﺎ َت
manasında kullanılabilir. Bunlara
َ
َ
َﺻﺎر
َ
benzerleri de denir. ( ﺻﺎرoldu) bir halden bir hale dönüşmeyi ifade ederken zaman mefhumu yoktur. Hepsi
de “oldu” şeklinde tercüme edilebilir. Ancak ifade ettikleri zamanın anlamı zihnen muhafaza edilir.
*Yukarıda ikinci olarak verilen anlamlar tam fiil olarak kullanıldığında tercüme edilir. Mâzî muzâri emir
olmak üzere bütün siygaları kullanılır.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ ْ َ ُْ
ْ َأ
ﺻ َﺒ َﺢ ﱠ
اﻟﺮ ُﺟ ُﻞ ِ�� اﳌ ْﺴتﺸﻔﻰ
ً َ َُ ﱡ َ ٌ َ ﱠ َ َْ ُ ْ ُ ُ ﱠ
��ِ ﺿﺒﺎﻃﺎ
ﻴﺬ أن ﻳﺼ ِﺒﺤﻮا
ِ ِﳌﺎذا ﻳ ِﺤﺐ ﻛ ِﺜ�� ِﻣﻦ اﻟﺘﻼ ِﻣ
ْ ْا� َج
ﺶ؟
ي
ِ
Adam hastanede sabahladı.
Niçin öğrencilerden çoğu (öğrencilerin çoğu) orduda
subay olmayı sever (ister)?
ْ yı tam fiil olarak kabul edersek, o zaman bu fiillerden sonraki isme أﺻ َﺒ َﺢ
ْ ‘nın ismi
Mesela ilk cümlede أﺻ َﺒ َﺢ
ْ َأfiil َا ﱠﻟﺮ ُﺟ ُﻞfâil, �� ْاﳌُ ْﺴ َت ْﺸ َﻔﻰda mef’ûlün bih gayr-i sarih
ve haberi demeyiz. Fiil cümlesinin elemanları olarak ﺻ َﺒ َﺢ
ِ
olur.
َ
َ َ�ﺎ َن – َﻟ ْيdır.
Nakıs fiillerden en çok kullanılanı ﺲ – ﺻﺎ َر
َ
ُ
Not: Tahfif (kolaylık) kabilinden �ﺎ َنnin muzâri meczûmundan ( َ)ﻳﻜ ْﻦve nehyinden bazen nun harfleri
düşürülebilir. Bu kullanılış daha ziyade Kur’ân-ı Kerim ve eski metinlerde görülür.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ َ ً
َ
ِإ ْن ﺗ ُﻚ َﺣ َﺴ َﻨﺔ ُﻳﻀﺎ ِﻋ ْﻔهﺎ
َ َ
ً َ
ﻟ ْﻢ أ ُك ﺧﺎ ِﺋﻨﺎ
İyilik olursa kat kat arttırır.
Hâin olmadım.
َ
Olumsuz �ﺎ َنnin haberi başına zâid ()ب
ِ harfi getirilince mana kuvvetlenmiş olur.
Örnek:
Türkçesi
Arapçası
Orada asla yabancı değildir.
َ
ْ َُ َْ
�ﺐ
ٍ ﻟﻢ ﻳﻜﻦ ِﻓ ِﻴﮫ ِ�ﻐ ِﺮ
29
Adnan Hoyladı
َ
َ
َ )ﻟ ْيfiili hariç diğerlerinin mâzî muzâri ve emri mevcuttur. ﺲ
َ ﻟ ْيnin yalnızca mâzî çekimi vardır.
Not: (ﺲ
4.1.9. Ef’âlü’l-İstimrâr
َ
Ef’âlü’l-İstimrâr denilen (devamlılık ifâde eden) fiiller de irab bakımından �ﺎ َنve kardeşleri gibidir. İsim
َ
cümlesinin başına geldiği takdirde mübtedâ ile haber üzerinde aynı etkiyi yaparlar. Birçok gramer kitabında �ﺎ َنve
Kardeşleriyle birlikte zikredilmektedirler. Bu fiiller isminin haberiyle nitelenmesindeki sürekliliği anlatır ve
şunlardır:
َ
ﻇ ﱠﻞ
َ
ﺑﺎ َت
ْ َأ
��َ ﺿ
َ
أ ْﻣ َ�ىى
ْ َأ
ﺻ َﺒ َﺢ
َ
Hepsi de “halâ, devam ediyor” manasındadır. Mâzî ya da muzâri olarak gelebilirler. Başlarındaki ﻣﺎ
olumsuzluk harfi olmasına rağmen fiile olumsuzluk değil devamlılık manası kazandırır. Aksi takdirde devamlılık
vermez. Şimdi bunları örnekleriyle görelim:
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
� ُ َْ َ َ َ
�ﺾ َﺣﻴﺎ
ﻣﺎ زال اﳌ ِﺮ
َ َ ْ َْ َ َ
ﻻ َﻳﺰا ُل اﻷﻃﻔﺎ ُل ﻧﺎ ِﺋ ِﻤ َ�ن
َ
َ ْ
ً
ﻣﺎ َﺑ ِﺮ َح اﻟ َﻮﻟ ُﺪ َﻣ ِﺮ�ﻀﺎ
ً َ ُ َْ ُ َ َْ َ
�ﺾ ﻧﺎ ِﺋﻤﺎ
ﻻ ﻳ��ح اﳌ ِﺮ
َ َ
ً َ
ﱠ
ﻣﺎ ﻓ ِ� َئ اﻟﺘﺎ ِﺟ ُﺮ ﺻﺎ ِدﻗﺎ
َ َ �
َ ْ َُ ْ َ
ﻻ َﻳﻔﺘﺄ ا�جﺎ ِه ُﻞ ُﻣ ِﺼﺮا َﻋ�� ِﻋﻨﺎ ِد ِﻩ
َ ﱠ
َ َْ ﱠ
ً
اﻟﺴﻤﺎ ُء ُﻣ ْﻤ ِﻄﺮة
ﻣﺎ اﻧﻔﻜ ِﺖ
Hasta hâlâ hayattadır.
Çocuklar hâlâ uyuyorlar.
Çocuk hâlâ hastadır.
Hasta hâlâ uyuyor.
Tüccar hâlâ doğrudur.
Câhil inadında hâlâ ısrarlıdır.
Hava hâlâ yağmurludur.
ً
َََْ ﱡ ﱠ
ُ اﻟنﺴ
ﻴﻢ َﻋ ِﻠﻴﻼ
ِ ﻻ ﻳﻨﻔﻚ
ً َ ُ َ َ ْ َْ َ َ َ ﱡ
ﻻ ﺗﻘﺮأ ﻣﺎدام اﻟﻨﻮر
ﺿ ِئﻴﻼ
� ُ َ ََ ُْ ُ ﱠ
ا� ﻣﺎ ُد ْﻣﺖ َﺣﻴﺎ
أﻋﺒﺪ
Meltem (ılık rüzgâr) hâlâ tatlıdır.
Işık zayıf olduğu müddetçe okuma.
Diri olduğum müddetçe Allah’a ibadet ederim.
ً َ َ َ ُ
� ْﻞ ﻣﺎ ُد ْﻣﺖ ﺟﺎ ِئﻌﺎ
Aç olduğun müddetçe ye.
Bu ilk dört fiil örneklerde görüldüğü gibi yalnız mâzî ve muzâri siygalarında gelir.
َ َ
َ َﻟ ْي
… ﻣﺎدا َمdığı müddetçe: Kendinden önce gelen cümlenin müddetini kendinden sonraki cümleye bağlar. ﺲ
gibi yalnız mâzî siygasında bulunur.
30
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 11. Sınıf Arapça Dilbilgisi
َ
Not 1: �ﺎ َنve kardeşlerinden bu yana söylenen nâkıs fiillerin isimleri müfred, tesniye ve cemi de gelse fiiller
hep müfred gelir. Aksi takdirde normal fiil vazifesi görürler.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ َ َ ﱠ َ َﱠ
اﻟﺮ ُﺟﻼ ِن َﻳ َﺘ�ﻠﻤﺎ ِن
�ﺎن
َ َ ْ َْ َ َ
ﻻ َﻳﺰا ُل اﻷﻃﻔﺎ ُل ﻧﺎ ِﺋ ِﻤ َ�ن
İki adam konuşuyorlardı.
Çocuklar hâlâ uyumaktadırlar.
Not 2: Nâkıs fiillerin isimleri müzekkerse fiiller de müzekker, isimler müennes ise fiiller de müennes gelir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Ev geniş değildir.
Mümin yaşadığı müddetçe namazı hiç terk etmeyecek.
َ
ً َ ﱠ
ﻟ ْي َﺴ ِﺖ اﻟﺪا ُر وا ِﺳ َﻌﺔ
�
ُْْ َ َ ََ َ ْ َْ ُ َ ﱠ
اﻟﺼﻼة ﻣﺎ دا َم اﳌﺆ ِﻣ ُﻦ َﺣﻴﺎ
ﻟﻦ ﻳ��ك
Not 3: Nâkıs fiillerin haberleri isim cümlesinin haberi gibi müfred, cümle ve şibh-i cümle (zarf ve cârmecrûr) olarak gelir.
Örnekler:
Çeşidi
Türkçesi
Arapçası
Müfred
Terbiyeli daima sevilir.
İsim Cümlesi
Sabahleyin Ömer’in kızı uyuyordu.
Fiil Cümlesi
Öğrenci hocasıyla konuşuyordu.
Zarf
Kız öğrenciler okulun önünde idi.
Câr- mecrûr
Statta seyirciler vardı.
ً
َ َ ُْ ﱠ
ﻣﺎ زا َل اﳌ َهﺬ ُب َﻣ ْﺤ ُﺒﻮ�ﺎ
َ ﱠ
َ
ٌ َ ْ
اﻟﺼﺒﺎ ِح
��ِ �ﺎ َن ُﻋ َﻤ ُﺮ ِﺑن ُﺘ ُﮫ ﻧﺎ ِﺋ َﻤﺔ
َ ُ
َ
ﱠ
َﱠ
�ﺎ َن اﻟﻄﺎ ِﻟ ُﺐ َﻳ َﺘ�ﻠ ُﻢ َﻣ َﻊ أ ْﺳﺘﺎ ِذ ِﻩ
َْ َ َ َ ﱠ
ََ
�ﺎﻧ ِﺖ اﻟﻄﺎ ِﻟﺒﺎ ُت أﻣﺎ َم اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ
َ
َْ ْ
�ﺎ َن ِ�� اﳌﻠ َﻌ ِﺐ ُﻣ َﺘ َﻔ ّ ِﺮ ُﺟﻮ َن
4.2. Beş İsim (Esma’ul - Hamse)
Arapça’da Esmâ’ü’l-Hamse denen ve tamlama kalıbında kullanıldığında alışılmamış bir şekil değişikliğine
uğrayan 5 isim vardır. Bu beş isim şunlardır:
ُ
ﻓﻮ
ُ
ذو
َ
أ ٌخ
َﺣ ٌﻢ
َ
أ ٌب
Ağız
Sahip
Erkek kardeş
Kayınpeder
Baba
31
Adnan Hoyladı
Bu isimler mütekellim yâ’sı ( )يdışındaki zamirle birleştikleri takdirde (vâv: )وile merfû, (elif: ) اile mansûb
ve (yâ: )يile mecrûr olurlar. Yâni bu isimlerden birinin fâil ya da mübtedâ veya nâib-i fâil olması durumunda son
َ َ ُ َ
harfinin merfû (ötre) olması gerekirse zamirle birleşmeden önce sonunda vâv bulunur (ﻮك أ ُﺑﻮ َك
أﺧgibi). Mef’ûl
ََ َ َ َ
َ
gibi mansûb (fethalı) olması gerekirse zamirle birleşmeden önce sonunda elif bulunur ( أﺧﺎك أﺑﺎكgibi). Harf-i
َ ﻴﻚ – ﻣ ْﻦ َأﺧ
َ ﻣ ْﻦ َأﺑgibi).
cer’den sonra gelmeleri gibi esre olmaları gereken durumda ise sonunda yâ bulunur. (ﻴﻚ
ِ ِ
ِ ِ
Beş ismin irabının harflerle olabilmesi için şu şartların oluşması gerekmektedir:
1. Müfred olmalı. Tesniye veya cemî olmamalı.
2. Mütekellim yâ’sı dışında herhangi bir isme veya zamire muzâf olmalı.
3. Musaggar olmamalı. Yani küçültme vezninde (ism-i tasgir) olmamalı.
Bu şartları taşıyan beş ismin ref hali vav ( )و, nasb hali elif ( )اcer hali ise yâ ( )يile olmaktadır. Beş isimden
ٌَ
َ
ُ ُ
َﺣ ٌﻢ – أ ٌب – أخbu şartları taşımazlarsa normal müfret kelimeler gibi hareke alırlar. ذو- ﻓﻮancak yularıdaki şartlar
َ
ُ
dahilinde kullanılırlar. Ağız anlamına gelen ﻓﻮ, ayrıca mim harfiyle de kullanılmaktadır. ﻓ ٌﻢMim ile kullanıldığında
َ
َ
َ
muzâf dahi olsa irabı harekeyle olur. Misal: ﻓ ُﻤ ُﮫ – ﻓ َﻤ ُﮫ- ﻓ ِﻤ ِﮫ
Mecrûr Hali
Mansûb Hali
Merfû Hali
Beş İsim
َ
أ ِ�ﻲ
َ
��ِ أ
َﺣ ِ�ي
َ َ
أﺑﺎ
َ
أ ُﺑﻮ
ُ َ
أ ﺧﻮ
َﺣ ُﻤﻮ
َ
أ ٌب
َ
أ ٌخ
ِذي
��ِ
َ َ
أﺧﺎ
َ
َﺣﻤﺎ
َ
ذا
َ
ﻓﺎ
ُ
ذو
ُ
ﻓﻮ
Türkçesi
Baba
Kardeş
َﺣ ٌﻢ
ُ
ذو
ُ
ﻓﻮ
Kayınpeder
Sahip
Ağız
Konuyla İlgili Cümle Örnekler: Merfu
Türkçesi
Arapçası
َ َُ َ َ
َ ﻮك ﻣ َﻦ
اﻟﻌ َﻤ ِﻞ
ِ َرﺟﻊ أﺑ
َ َ َْ َ ُ ُ َ َ َ َ
ﻮﻩ ِإ�� أﻧﻘ َﺮة
ﺳﺎﻓﺮ أﺧ
َ ﺾ ُﻓ
َﻻ ُﻓ ﱠ
ﻮك
Baban işten döndü.
Kardeşi Ankara’ya gitti.
Ağzın dert görmesin.
َ ُ َُ
ﻮﻩ ﻏ ِ� ﱞي ِﺟ �ﺪا
ﺣﻤ
َ ُ
ٌ اﻷ َدب َﻣ ْﺤ ُﺒ
ﻮب
ِ ذو
Kayınpederi çok zengindir.
Edep sahibi sevilir.
32
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 11. Sınıf Arapça Dilbilgisi
Konuyla İlgili Cümle Örnekler: Mansub
Türkçesi
Arapçası
Babam, kayınpederini akşam yemeğine davet ediyor.
Diş doktoru hastadan ağzını açmasını istedi.
Kim olursa olsun hak sahibine hakkını ver.
Hangimiz rahmetli babanı tanımayız ki!
Müdür, Ali’nin kardeşini sınıftan attı.
َ َ َ َ ََ ُ َْ َ
اﻟﻌﺸ ِﺎء
��أ ِ�ﻲ ﻳﺪﻋﻮ ﺣﻤﺎك ِإ
َ
َ ُ َ َ ََ
َ
َ َ
َ اﻷ ْﺳ
�ﺾ أ ْن َﻳ ْﻔ َﺘ َﺢ ﻓ ُﺎﻩ
ﺮ
اﳌ
ﻦ
ﻣ
ﺎن
ﻨ
ﻃﻠﺐ ﻃ ِﺒيﺐ
ِ ِ
ِ ِ
َ �َ ا�ح ّﻖ َﺣ ﱠﻘ ُﮫ َ�ﺎﺋ ًﻨﺎ َﻣ ْﻦ
َ َ
ﺎن
ِ
ِ
ِ آت ذا
َ َ ََ ُ ْ َ َ َ ْ ﱠ
َ اﳌ ْﺮ ُﺣ
ﻮم
ﻣﻦ ِﻣﻨﺎ ﻻ �ﻌ ِﺮف أﺑﺎك
ّ َََ ُ ُ َ َ ّ َ ﱠ
ﻒ
ِ ﻃﺮد اﳌ ِﺪﻳﺮ أﺧﺎ ﻋ ِ� ٍ� ِﻣﻦ اﻟﺼ
Konuyla İlgili Cümle Örnekler: Mecrur
Türkçesi
Arapçası
Ağzımda su var, ağzında su olan kimse konuşabilir mi?
Kardeşine söyle bir daha benle konuşmasın.
َ
ِ�� ﻓ ِ�ي َﻣ ٌﺎء َو َه ْﻞ َﻳ ْﻨ ِﻄ ُﻖ َﻣ ْﻦ ِ�� ِﻓ ِﻴﮫ َﻣ ٌﺎء
ً َ
ُ ْ َ َ َ َﱠ
ﻴﻚ ﻻ َﻳ َﺘ�ﻠ ْﻢ َﻣ ِ�� ﺛﺎ ِﻧ َﻴﺔ
ﻗﻞ ِﻷ ِﺧ
ُُ
ْ َ ْ َ ْ َْ
ﺺ ِذي ﺧﻠ ٍﻖ َﺳ ِ ّي ٍئ
ٍ ِاﺑﺘ ِﻌﺪ ﻋﻦ �خ
َ ْ ُ
ٌ
� ﱡﻞ ِﺑن ٍﺖ ِﺑﺄ ِﺑ َ��ﺎ ُﻣ ْ� َج َﺒﺔ
َ َﺳ َﺄ ُﻣ ﱡﺮ ﺑ َﺤﻤ
ﻴﻚ َ� ْﻌ َﺪ ﱠ
اﻟﺪ ْر ِس
ِ ِ
Kötü ahlaklı kişiden uzak dur.
Her kız babasına hayrandır.
Dersten sonra kayınpederine uğrayacağım.
َ
َ
Bu beş isimden َﺣ ٌﻢ – أ ٌب – أ ٌخtamlama kalıbında olmadıklarında normal kurallı isimler gibidir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َا ْ َﻷ ُب َﻳ ْﺮﺟ ُﻊ إ َ�� َﺑ ْي ِﺘ ِﮫ ﻣ َﻦ ﱡ
اﻟﺴﻮ ِق
ِ
ِ ِ
َ َ َ َُ
ﻮك أ ٌب ﻟ َﻚ
ﺣﻤ
Baba çarşıdan evine dönüyor.
Kayın pederin senin babandır.
ُ
( ذوsahip olan) sadece tamlama yapısının ilk elemanı olan muzâf olarak görev yapar ve belirsiz (nekre) şekli
de yoktur. Zamirlerle kullanılmaz.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Gerçekten sen akıllısın.
ُ
ِإ ﱠﻧ َﻚ ذو َﻋ ْﻘ ٍﻞ
33
Adnan Hoyladı
َْ َ ُ ُ َ ْ َ ﱠ
ﻀ ٍﻞ َﻋ�� اﻟﻨﺎ ِس
اﻟﻜ ِﺮ�ﻢ ذو ﻓ
Kerim insanlara karşı fazilet (iyilik) sahibidir.
ُ
Bu beş isimden biri olan ve Kur’ân’da çok geçen ذوisminin çekimi şöyledir:
Mecrûr Hali
Mansûb Hali
Merfû Hali
ِذي
َ
ذا ِت
َ
ذ َو ْي
َ
ذا
َ
ذا َت
َ
ذ َو ْي
ُ
ذو
َ
ذا ُت
ََ َ
ذوا� ْﻲ
َ
ذ ِوي
َ َ
ذوا ِت
ُ
��أ ِو
َ ُ
أوﻻ ِت
ََ َ
ذوا� ْﻲ
َ
ذ ِوي
َ َ
ذوا ِت
ُ
��ِ أ
َ ُ
أوﻻ ِت
َ َ
ذوا ُت
ُ ُ
أوﻟﻮ
َ ُ
أوﻻ ُت
Nasp Hali
Merfu Hali
Beş İsim
َ
أ َﺑ َﻮ ْ� ِﻦ
َ َ
أﺧ َﻮ ْ� ِﻦ
َ
ﺣﻤ َﻮ ْ� ِﻦ
َ
ذ َو ْي
َ
ﻓ َﻤ ْ� ِن
َ
أ َﺑ َﻮ ِان
َ َ
أﺧ َﻮ ِان
َ
ﺣﻤ َﻮ ِان
َ
ذ َوا
َ
ﻓ َﻤ ِﺎن
َ
أ ٌب
َ
أ ٌخ
َ َ
ذوا
َ َ َ
ذواﺗﺎ
َ
ذ ُووا
Müfred-Müzekker
Müfred-Müennes
Müsennâ-Müzekker
Müsennâ- Müennes
Cem-Müzekker
Cem-Müennes
Cem-Müzekker
Cem-Müennes
Beş ismin tesniyeleri:
َﺣ ٌﻢ
ُ
ذو
َ ُ
ﻓ ٌﻢ- ﻓﻮ
Baba
Erkek Kardeş
Kayınpeder
Sahip
Ağız
Beş ismin cemileri:
Merfu Hali
Beş İsim
َآﺑ ٌﺎء
ٌ ْ ٌ َْ
–إﺧ َﻮة
ِ ِإﺧﻮان
َ
أ ْﺣ َﻤ ٌﺎء
َ
أ ٌب
َ
أ ٌخ
Erkek Kardeş
َﺣ ٌﻢ
Kayınpeder
34
Baba
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 11. Sınıf Arapça Dilbilgisi
َ ُ ُ
ذ ُووا-أوﻟﻮ
َْ
أﻓ َﻮ ٌاﻩ
ُ
ذو
Sahip
َ ُ
ﻓ ٌﻢ- ﻓﻮ
Ağız
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ًَ َ َ
َ ْ َ َ َ
ﻛ ْﻢ أﺧﺎ ﻟ َﻚ؟ ِ�� أﺧﻮا ِن اﺛﻨﺎ ِن
َْ َ َْ َ
َﻳ ْﺤ� ِ� ُم اﻷ ْﺑﻨﺎ ُء اﻷ َﺑ َﻮ ْ� ِﻦ
َ َ َ َ ُ َْ
ﺼ ُﺮﻧﺎ أ َﺑﻮاﻧﺎ
ﻳﻨ
ُ
ََ
َﺟ َﺎء اﻷﺧ َﻮ ِان ا� ْج َ� ِ� َﺪ ِان
ْ
َ َ
َرأ ْﻳ ُﺖ ذ َو ْي ِﻋﻠ ٍﻢ
ُ َ
ﱠ
َﺳﻠ ْﻤ ُﺖ َﻋ�� أ َﺑ َﻮ ْ�ﻜ َﻤﺎ
ُ اﻹ ْﺧ َﻮ ُان ُ� َﺴﺎﻋ ُﺪ َ� ْﻌ
ً ﻀ ُه ْﻢ َ� ْﻌ
ﻀﺎ
ِ
ِ
َ َ
َ ُ ُ
َ
َ
اﻵﺑ ُﺎء َﻣ ْﺴﺆوﻟﻮن َﻋ ْﻦ ﺗ ْﺮِ� َﻴ ِﺔ أ ْوﻻ ِد ِه ْﻢ
َ
ْ �� َﺷﺎ َر َك َأ�ﻲ
َ اﺟﺘ
اﻷ ْﺣ َﻤ ِﺎء ﱠاﻟ ِﺬي ُﻳ َﻘ ُﺎم َﻣ ﱠﺮ ًة ُ� ﱠ
ﻋﺎم
ﻞ
ﺎع
ﻤ
ِ
ٍ
ِ ِ
ِ
Kaç kardeşin var? İki kardeşim var.
Çocuklar ana babalarına saygı gösterir.
Ana babamız bize yardım ediyor.
Çalışkan iki kardeş geldi.
İlim sahibi iki kişiyi gördüm.
Babanıza selam verdim.
Kardeşler birbirlerine yardım ederler.
Babalar çocuklarının eğitiminden sorumludurlar.
Babam her yıl bir kere düzenlenen kayınpederler
toplantısına katıldı.
َ َُ َ
ﺎت
ِ ﺟ َﺎء ذوو ا�ح ِﺎﺟ
َ ُ َْ
َ
ﺎت
ِ َرأﻳﺖ ذ ِوي ا�ح ِﺎﺟ
َ ََ ُ َ ﱠ
َ
ﺎت
ِ ﺳﻠ ْﻤﺖ ﻋ�� ذ ِوي ا�ح ِﺎﺟ
İhtiyaç sahipleri geldi.
İhtiyaç sahiplerini gördüm.
İhtiyaç sahiplerine selam verdim.
5. Fiil Cümlesi
Türkçede yüklemi isim olan cümlelere isim cümlesi, fiil olan cümleye ise fiil cümlesi denilmektedir. Türkçe
bir cümleyi Arapçaya isim ya da fiil cümlesi olarak çevirmek istersek Türkçe cümlenin fiiline göre cümlenin çeşidini
belirleriz.
Arapçada isimle başlayan cümleye isim, fiille başlayan cümleye fiil cümlesi denir. Fiil cümlesinin 2 temel
ögesi vardır: Fiil ve fail. Genelde buna meful de eklenir. Böylece 3 öge olur.
Örnekler:
Meful
Fail
35
Fiil
Adnan Hoyladı
َ َا ْﻟﻜ َﺘ
ﺎب
ِ
َ
ا ْﺣ َﻤ ُﺪ
َ َ َ
اﺧﺬ
kitabı
Ahmet
aldı.
Tümleç
Özne
Yüklem
5.1. Fail
Cümlenin öznesidir. Fiili yapanı gösterir. Genellikle marifedir. Bazen yerine göre nekra da olabilir. Harekesi
ise merfudur. Fail, fiilden sonra gelir. Fiil, faile cinsiyet bakımından uyar; ancak sayı bakımından uymaz. Fail ister
müfred, ister müsenna, isterse cem’i olsun, fiil her zaman müfred gelir. Cümlede fail yoksa fiil çekilerek tesniye
veya cemi gelebilir.
Arapçada fâil daima merfudur. Merfû‘, tesniye (ikil) ve cem-i müzekker sâlim (düzenli eril çoğul) isimler
hariç sonu zammeli anlamına gelir. Tesniyelerde sondan bir önceki “elif” ile cem-i müzekker sâlimlerde aynı
özellikteki “vâv” ref alâmeti (merfû‘luk belirtisi) olan zammeye eşdeğerdir. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili fâillerle
onların merfû‘luklarına delil teşkil eden ref alâmetlerini dikkatle inceleyiniz.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ
ُ ََ ْ َ َْ
ا�حﺪﻳﻘ ِﺔ
ِ ��ِ ﻳﻠﻌ ُﺐ اﻟﻮﻟﺪ
َ
َ َ َ
َ� ْ� َﺘ ﱡﻢ اﻷ َﺑ َﻮ ِان ِﺑ� ْ�ِﺑ َﻴ ِﺔ أ ْوﻻ ِد ِه َﻤﺎ
ُْ ُ ََْ
َْ َ َ
ﺾ اﳌ ْﺴ ِﻠ ُﻤﻮن ﻗ ْﺒ َﻞ اﻟﻔ ْﺠ ِﺮ
�� ﻳ
Çocuk bahçede oynuyor.
Anne baba çocukların eğitimiyle ilgilenirler.
Müslümanlar güneş doğmadan önce kalkarlar.
5.2. Fiil
Zamana bağlı olarak bir iş, bir oluş ve bir hareket bildiren kelimedir. Mazi, muzari ve emir olarak üçe ayrılır.
Mâzî: Türkçemizdeki dili geçmiş zamanın karşılığıdır. Muzâri: Türkçemizdeki şimdiki, geniş ve gelecek zamanların karşılığı
olup gelecek zaman anlamına geldiğini gösteren bir delil yoksa şimdiki ve geniş zaman karşılığında kullanılır. Emir:
Bir işin olmasını veya yapılmasını istemek için kullanılan fiil kipidir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ ُ ُ ََ َ
�ﺎﻓﺄ اﻷ ْﺳ َﺘﺎذ ﺧ ِﺎﻟ ًﺪا
ََ ُ ُْْ ُ َ َ َ ﱠ
ﷲ
�
�
ِ ﻳﺘﻮ�ﻞ اﳌﺆ ِﻣﻦ ﻋ
Hoca, Halit’i ödüllendirdi.
Mümin Allah’a tevekkül eder.
ْ ِا ْﺟ ِﻠ
ﺲ
Otur.
36
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 11. Sınıf Arapça Dilbilgisi
Şu farklı noktaya da dikkat çekmek istiyoruz: Bazen mazi fiiller dua veya beddua anlamında kullanılır. َر ِ�ى َى
َ ا� ﻓ
ُ ( ﱠAllah senden razı olsun.) ; ( َﺗ ﱠب ْﺖ َﻳ َﺪا َأ�ﻰ َﻟ َهﺐEbu Leheb’in elleri kurusun.) ; ﻴﻚ
ُ ( َﺑ َﺎر َك ﱠAllah seni
ا� َﻋ ْﻨ َﻚ
ِ
ٍ
ِ
bereketlendirsin.) cümleleri bu kaideye örnektir.
5.3. Meful
Failin yaptığı işten etkilenen kelime veya kelimelere denir. Türkçedeki nesnenin veya tümlecin karşılığıdır.
Mef‘ûl daima mansûbdur. Mansûb, tesniye (ikil) ve sâlim cemi (düzenli çoğul) isimler hariç sonu fethalı anlamına
gelir. Cem-i müennes sâlimlerde kesra, tesniyelerde ve cem-i müzekker salimlerde ise, sondan bir önceki harf
konumundaki “yâ” nasb alâmeti (mansûbluk belirtisi) olan fethaya eşdeğerdir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ ُ ََْ ُ ْ َ
َ ا�حﻠ
ﻴﺐ
ِ �ﺸ َﺮب اﻟﻮﻟﺪ
ْ ُ
َْ َ َ ُ
��ِ �ﺸ ِﺒ ُﻊ اﻷ ﱡم اﻷ ْوﻻ َد ِﺑﺎﻟﻔ ِﻄ
َ َ ْ َْ َ ْ ُ
ﺎت ِ�� ِإ ْﺳ َﺘ ْﺎﻧ ُﺒﻮ َل
ِ زرﻧﺎ اﳌﻜﺘﺒ
ُْ ُ ُْ ََ َ
َ ا� ْج َ��ﺪ
ﻳﻦ
�ﺎﻓﺄ اﳌ ِﺪﻳﺮ
ِ ِ
ََ ّ َ ََ َ َ ﱞ
ﻟﺮ َﺳﺎﻟﺘ ْ� ِن
ِ ﻛﺘﺐ ﻋ ِ�� ا
Çocuk süt içiyor.
Anne çocukları börekle doyuruyor.
İstanbul’da kütüphaneleri ziyaret ettik.
Müdür çalışkanları ödüllendirdi.
Ali iki mektubu yazdı.
Genel Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ َ
ًّ ُ
ﺼﺔ
اﻟﻄﺎﻟﺐ ِﻗ
ِ ﻗ َﺮأ
َﻧ َﺎم ﱠ
اﻟﺮ ِﺿ ُﻴﻊ
َ
ُ ﻣﺎت
ا�ج ْﻨ ِﺪ ﱡي
Öğrenci bir hikâye okudu.
Bebek uyudu.
Asker öldü.
ّ
ُ اﻟﻄﺎﻟ
َ َ
ﺒﺎت
ِ ﺧ َﺮﺟ ِﺖ
ََ ُ َ َْ
اﻟﻮﻟ َﺪ ِان
ﻳﻠﻌﺐ
َ َﺗ
اﻟﺒنﺘﺎن
ﻠﻌ ُﺐ
ِ
َ َ َ
اﳌﺴﻠﻤﻮ َن
ِ � جﺪ
َ
ً َ
َرأى َﺣ َﺴ ٌﻦ أ َﺳﺪا
َّ
اﳌ�ج ِﺪ
�� �ﺻ�� َﻋ ِ� ﱞ
ِ
Bayan öğrenciler çıktı.
İki çocuk oynuyor.
İki kız oynuyor.
Müslümanlar secde etti.
Hasan bir aslan gördü.
Ali mescitte namaz kıldı.
37
Adnan Hoyladı
Örneklere dikkat edilirse fâil (özne), ister müfred (tekil), ister tesniye (ikil), isterse de cemi (çoğul) olsun fiil
dâima 3. tekil şahıs kipinde gelmektedir. Fiille fâil arasında sadece müenneslik (dişillik)-müzekkerlik (erillik)
açısından uyum bulunmaktadır. Türkçe devrik cümlelerde olduğu üzere, Arapça fiil cümlelerindeki
ّ
ُ ﺻﻠ
Fiil+Fâil+Mef’ûl dizilişi ( ﻴﺖ
اﳌ�ج ِﺪ
�� ) örneğinde olduğu gibi mef’ûlün öne geçmesi suretiyle bozulabilir. Öne
ِ
geçen mef’ûl isim olsa da cümle yine fiil cümlesi olarak kalır. Ancak fâil hiçbir zaman için fiilin önüne geçemez.
Şayet geçerse cümle fiil cümlesi olmaktan çıkar ve isim cümlesine dönüşmüş olur. Bu durumda öne geçmiş olan
ّ ) “Ali dersi okuyor” fiil cümlesinde fâil (özne) konumunda
َ اﻟﺪ ْر
س َﻳ ْﻘ َ ُﺮأ ﱞ
fâil de mübteda olmuş olur. Örneğin ( ��ﻋ
ّ ) َﻋ� ﱞ� َﻳ ْﻘ َ ُﺮأşeklinde yeniden yazmış olsak cümle artık isim cümlesi ve bir
َ اﻟﺪ ْر
) ﱞkelimesini başa alarak ( س
olan (��ﻋ
ِ
) ﱞkelimesi de artık fâil değil mübteda olmuş olur.
önceki cümlede fâil konumunda olan ( ��ﻋ
6. Mefûller
6.1. Meful Bih
Failin yaptığı işten doğrudan etkilenen; olayın, üzerinde meydana geldiği ögedir. Eğer harf-i cersiz olarak
gelirse mefulün bih sarih olur. Eğer harf-i cerli gelirse mefulün bih gayri sarih olur. Mefulün bih sarih “açık meful”
demektir. Çünkü nasb alametini açıkça alır. Türkçedeki karşılığı düz tümleçtir. Mefulün bih gayr-i sarih ise “açık
olmayan mefulün bih “anlamına gelir. Çünkü harf-i cerden dolayı açıkça nasb alametini alamaz. Mefulün bih alan
ً
َ ya da üstün tenvin olur ( )ا.
Fiile
fiil müteaddi fiildir. Mefulün bih almayan fiil ise lazım fiildir. Harekesi üstün (◌-)
ne, kimi, neyi, neye sorusunu sorduğumuzda aldığımız cevap mef’ûl bihtir. Fiil ile fâil arasında olması gereken
müzekker-müennes uyumu şartı mef’ûlün bihle diğerleri arasında yoktur. Yâni mef’ûlün bih’in fiil ya da fâil ile
müzekkerlik müenneslik, tekillik çoğulluk vs. açısından uyumlu olma şartı aranmaz.
Örnekler:
Türkçesi
Öğrenci dersi yazdı.
Baba suyu içti
Öğrenci bir kitap okudu
Meful
Fail
Fiil
ﱠ
َ اﻟﺪ ْر
س
َْ
اﳌﺎ َء
ُ ّْ
ﻤﻴﺬ
ِ اﻟ ِﺘﻠ
َْ
اﻻ ُب
َ
ﻛ َﺘ َﺐ
َ
ﺷ ِﺮ َب
َ َ
ﻗ َﺮأ
ً َ
ِﻛﺘﺎﺑﺎ
ُ ْ
اﻟ ِّﺘﻠ ِﻤﻴﺬ
Yukarıdaki örneklerde görüldüğü gibi fâilin açıkça yazılışı (öğrenci, baba, Halit gibi) gâib fiil kullanıldığında
gerçekleşir. Muhâtab ve mütekellim fiillerde fiil ve fâil bir arada olur. Yine de fiile aynı sorular (ne, neyi, kimi kime)
sorulduğunda alınan cevap mef’ûlü bihtir.
38
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 11. Sınıf Arapça Dilbilgisi
6.2. Meful Mutlak
Fiil cümlesinin fiilinin mastarı olarak gelen meful çeşididir. Mefulün mutlak tekit yani kuvvetlendirme için
kullanılır. Tekid durumundaki meful mutlak, fiil cümlesinin fiilinin mastarı olarak gelir ve müfred-nekre olur.
Türkçede “muhakkak, gerçekten, çok, iyice, öyle…” anlamlarına gelir.
Örnekler:
Türkçesi
Halit öyle bir oynadı ki.
Çocuk sütü öyle bir içiyor ki.
Meful
Fail
Fiil
ً َ
ﻟ ِﻌﺒﺎ
ً ُ ﱠ
اﻟﻠ َ� َن ﺷ ْﺮ�ﺎ
َ
ﺧﺎ ِﻟ ٌﺪ
ّ
اﻟﻄ ْﻔ ُﻞ
ِ
َ
ﻟ ِﻌ َﺐ
ْ
َ�ﺸ َﺮ ُب
Meful mutlak çeşit bildirmek için kullanılır. Çeşit için kullanılan mefulün mutlakta fiilin mastarı ya bir isim
tamlaması ya da sıfat tamlaması şeklinde gelir. Türkçeye “… gibi, şeklinde, tıpkı” diye tercüme edilir.
Örnekler:
Türkçesi
Hâlit hızlı bir şekilde koştu.
Tren bulutların geçişi gibi geçiyor.
Meful
Fail
Fiil
ً
ً
َﺟ ْﺮ�ﺎ َﺳ ِﺮيﻌﺎ
َ
َﻣ ﱠﺮاﻟ�حﺎ ِب
َ
ﺧﺎ ِﻟ ٌﺪ
َ ْ
اﻟ ِﻘﻄﺎ ُر
َﺟ َﺮى
َﻣ ﱠﺮ
Meful
Fail
Fiil
�َﻋ ِ� ﱞ
�َﻋ ِ� ﱞ
ََ
أ� َﻞ
ََ
أ� َﻞ
ٌَ َ
Ya da sayı bildirmek için gelir. Sayı bildirmek için kullanılan mefulün mutlakta fiilin mastarı ﻓ ْﻌﻠﺔvezninde
gelir. Sayı bildirdiği için müsenna ya da cemi yapılabilir. Bir sayı ile birlikte gelebilir.
Örnekler:
Türkçesi
Ali iki defa yedi.
Ali defalarca yedi.
ًَ
Tarz ismi ِﻓ ْﻌﻠﺔkalıbıdır.
َََْ
أ�ﻠﺘ ْ� ِن
َ ََ
أﻛﻼ ٍت
Örnekler:
Türkçesi
Ali hırsızın yürüyüşü gibi yürüdü (hırsız gibi yürüdü).
ً
(( َ)ﻣ ﱠﺮةkere, defa) kelimesi de mef’ûl-i mutlak olur.
Örnekler:
39
Meful
Fail
Fiil
ّ ََ ْ
ّ اﻟﻠ
ﺺ
ِ ِ ِﻣﺸﻴﺔ
�َﻋ ِ� ﱞ
َ
َﻣ�ىى
Adnan Hoyladı
Türkçesi
Meful
Fail
Fiil
Ali bir kere yedi.
ً
َﻣ ﱠﺮة
�َﻋ ِ� ﱞ
ََ
أ� َﻞ
Aynı cümledeki mef’ûl-i mutlak kendi fiilinin masdarından yapılır. Aşağıdaki durumlarda ise bu kaidenin
dışına çıkılır:
a) Aynı manaya gelen mastarlarda;
Örnekler:
Türkçesi
Meful
Öyle oturdum ki (çok oturdum).
ً ُ
ُﺟﻠﻮﺳﺎ
Fail
Fiil
َ
ﻗ َﻌ ْﺪ ُت
b) Aynı kökten olan değişik mastarlarda;
Örnekler:
Türkçesi
Meful
Çok sabrettim.
ً َ
ﺻ ْ��ا
Fail
Fiil
َ ْ
ﺻﻄ َ� ْ� ُت
ِا
Not: Çoğu zaman rubâî (dört harfli) fiilin masdarı yerine sülâsi (üç harflisinin) fiilin masdarı tercih edilir.
Örnekler:
Türkçesi
Meful
Yorucu bir yolculuk yaptım.
ً ْ ً َ
َﺳﻔﺮا ُﻣﺘ َﻌﺒﺎ
Fail
Fiil
ََ
ﺳﺎﻓ ْﺮ ُت
c) Çeşit ve sayı bildirerek mef’ûl-i mutlakın yerini tutan isimlerde;
Örnekler:
Türkçesi
Meful
َ
َﻣ ﱠﺮﺗ ْ� ِن
ً َْ َ
ﻟ َﻚ أﻟﻔﺎ
َﱠ
ات
ٍ ِﻋﺪة َﻣ ﱠﺮ
Ona iki defa nasihat ettim.
Sana bin kere söyledim.
Onunla birkaç kez görüştüm.
َ ْ ْ َ َ
اﻹﻛﺮا َم
ِ ذ ِﻟﻚ
Misâfire bu şekilde ikram ettim.
d) Bazen mef’ûl-i mutlakın hazfedilip sıfatının onun yerine geçtiği durumlarda;
Örnekler:
40
Fail
Fiil
َ َﻧ
� ْح ُﺘ ُﮫ
ُْ
ﻗﻠ ُﺖ
ْ َ
ﻗﺎ َﺑﻠ ُﺘ ُﮫ
َْ
أﻛ َﺮ ْﻣ ُﺖ
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 11. Sınıf Arapça Dilbilgisi
Türkçesi
Bu mesele hakkında çok düşündüm.
Meful
Fail
ً َ ََ َْ
ِ�� َه ِﺬ ِﻩ اﳌ ْﺴﺄﻟ ِﺔ ﻛ ِﺜ��ا
ً َ ً ْ َ ََ َْ
ِ�� َه ِﺬ ِﻩ اﳌ ْﺴﺄﻟ ِﺔ ﺗﻔ ِﻜ��ا ﻛ ِﺜ��ا
Fiil
َﱠ
ﻓﻜ ْﺮ ُت
َﱠ
ﻓﻜ ْﺮ ُت
Bu mesele hakkında çok düşündüm.
َ ُ َْ ُ ﱡ
e) (ﺾ – أ ﱡي
) �ﻞ – �ﻌkelimelerinin mastara muzâf olduğu durumlarda;
Örnekler:
Türkçesi
Meful
Fail
َ َ ُْ َ ْ َ � َ
ﺾ اﳌﺴﺎ َﻋﺪ ِة
ﻋ ِﻠﻴﺎ �ﻌ
ُ ﱠ
� ﱠﻞ اﻟ� ْ� ِك
Ali’ye biraz yardım ediyorum.
Onu tamamen terkettim.
َ ُ َْ ُ ﱡ
O zaman (ﺾ – أ ﱡي
) �ﻞ – �ﻌkelimeleri mef’ûl-i mutlak olarak mansûb gelir.
Fiil
َ ُ
أﺳﺎ ِﻋ ُﺪ
ْ َ
ﺗ َﺮﻛ ُﺘ ُﮫ
*Fiili hazfolmuş semâî (duyularak bilinen) mef’ûl-i mutlaklar da vardır:
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ً ْ ُ
ﺷﻜﺮا
ً ْ ُ
ُ ْ َ
أﺷﻜ ُﺮ َك ﺷﻜﺮا
ُ ْ ََ ﱠ
�ا
ِ ﺳﺒﺤﺎن
ُ َ ُّ ُ ْ ََ ﱠ
�ا
ِ اﺳ ِﺒﺢ ﺳﺒﺤﺎن
Teşekkür ederim.
Hazfolmuş fiiliyle aslı
Allah’ı her türlü eksiklikten tenzih ederim.
Hazfolmuş fiiliyle aslı
6.3. Meful Lieclih
Fiil cümlesinde fiilin oluş sebebini bildirmek için gelen meful çeşididir. Başka bir ifadeyle, mefulün lieclih:
“Niçin” sorusuna cevap veren meful çeşididir. Genellikle açık bir mastar olarak gelir. Türkçe’ ye “..için, -mek için, mak için, sebebiyle, -den dolayı” manalarıyla tercüme edilir. Ya mastarla ya da harf-i cerle olmak üzere iki şekilde
gelir.
a) Mastar olarak Mef’ûlü lieclih: Bu mastar niçin sorusuna cevap veren, (mastarın) fâili ile fiilin fâilinin zaman ve şahıs bakımından- aynı olduğu muzâfa birleşmeyen mansûb ve nekre (üstün tenvinli) bir mastardır.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
41
Adnan Hoyladı
ُ ًَ َ
ﱠ
َ ﱠ
َ َﺣ
ﻀ ْﺮ ُت ِ�� اﻟﺴﺎ َﻋ ِﺔ اﻟﺜﺎ ِﻟﺜ ِﺔ ُﻣﺴﺎ َﻋﺪة ِﻷ ِّﻣﻲ
ْ ْ ً ََ ﱡ ﱠ َ َ ﱠ
َ
ُ�ﺴﺎ ِﻓ ُﺮ اﻟﻄﻼ ُب ِإ�� أ ْو ُر�ﺎ ﻃﻠﺒﺎ ِﻟﻠ ِﻌﻠ ِﻢ
َ ً َْ ُْ
َ ْ ََ
ﻋﺎﻗ َﺐ اﻟﻘﺎ ِ��ي ا� ْج ِﺮ َم ﺗﺄ ِدﻳﺒﺎ ﻟ ُﮫ
Anneme yardım etmek için saat üçte geldim.
Öğrenciler ilim için Avrupa’ya gidiyorlar.
Hâkim suçluyu terbiye için cezalandırdı.
Yukarıdaki şartları taşımayan masdar mef’ûlün lieclih olmaz. Önemli olan bu masdarın fiilin sebebini teşkil
etmesidir. Sebebi değilse (fiile sorulan niçin sorusuna cevap veremiyorsa) mef’ûlün lieclih olmaz ve mansûb da
gelmez. Bu şartları taşımaz da gene niçin sorusuna cevap verirse o zaman harf-i cerli olarak gelir.
b) Harf-i Cerli Mef’ûlün lieclih ( ِ)ﻣ ْﻦ,( ِ)لve sebep ifâde eden ()ب
ِ harf-i ceriyle ifade edilen mef’ûllerdir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َْ َْ ُ َ ﱠ
ﻳﺐ
د
ﺄ
ِ
ِ ﺿﺮ�ﺘﻚ ِﻟﻠﺘ
ْ
ْ
ّ
ََ
اﻟﻄ ْﻔ ُﻞ ِﻣ َﻦ اﻟ َﻮ ْﺟ ِﻊ ِ�� َﺑﻄ ِﻨ ِﮫ
ِ ﺑ�ﻰ
َ َ َ
َﺟﺰا ًء ِﺑﻤﺎ ﻛ َﺴ ُﺒﻮا
Seni terbiye için döğdüm.
Çocuk karnı ağrıdığı için ağladı.
Yaptıkları şeyler sebebiyle ceza olarak.
َ ً َْ
َ şeklinde de söylenebilirdi. Yani
Meselâ birinci cümledeki mef’ûlü lieclih masdar olarak ()ﺿ َﺮْ� ُﺖ ﺗﺄ ِدﻳﺒﺎ ﻟ ُﮫ
aslında birbiri yerine masdarını ya da cerini koyabileceğimiz mef’ûller mef’ûlü lieclih olmaktadır. Mef’ûlün lieclihî
özetle şu durumlarda harf-i cer alır:
a) Bir fiilin mastarı değilse;
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Ders için geldim.
ْ
ِﺟﺌ ُﺖ ِﻟ ﱠﻠﺪ ْر ِس
b) Ma’rife olursa;
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Fakülteye eğitim için geldim.
ْ ﻀ ْﺮ ُت ْاﻟ ُ� ّﻠ ﱠﻴ َﺔ ﻟ ﱠﻠﺘ
َ َﺣ
ﺪ
يﺲ
ر
ِ ِ ِ ِ
c) (Masdar olsa da) Fiilin fâili ile mef’ûlün lieclihî’nin fâilleri farklı ise;
Örnekler:
42
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 11. Sınıf Arapça Dilbilgisi
Türkçesi
Arapçası
Senin bana ikram etmen için ben sana ikram ettim
َ ْ
َْ
��ِ أﻛ َﺮ ْﻣ ُﺘ َﻚ ِ ِﻹﻛﺮا ِﻣ َﻚ
d) Fiil ile mef’ûlün lieclihî’nin oluş zamanları farklı ise;
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Dün va’d ettiğim için bugün geldim.
ْ ﺟ ْﺌ ُﺖ ْاﻟ َﻴ ْﻮ َم ﻟ َﻮ ْﻋﺪي َأ
ﺲ
ﻣ
ِ ِ
ِ
ِ
Not: Mef’ûlün lieclihi izâfet terkibi halinde gelirse, harf-i cerli veya harf-i cersiz gelebilir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ َ ﱠ ْ ُ ْ ََ َ َ ﱠ
�ا
ِ ﺗﺼﺪﻗﺖ اﺑ ِﺘﻐﺎء ﻣ ْﺮﺿﺎ ِة
َ َﱠ ْ ُ ْ َ َ َ ﱠ
�ا
ِ ﺗﺼﺪﻗﺖ ِﻻﺑ ِﺘﻐﺎ ِء ﻣ ْﺮﺿﺎ ِة
Allah’ın rızasını elde etmek (istemek) için sadaka verdim.
Hazfedilmemiş hali
6.4. Meful Fih
Yer ve zaman bildiren meful demektir. “Nerede?” ve “Ne zaman?” sorularına cevap verir. Zarflar, isim
cümlesinde haber; fiil cümlesinde mefulün fih olurlar. Zaman ve Mekân Zarfları şu kısımlara ayrılırlar:
6.4.1. Mutasarrıf Zarflar
Bazen zarf yerini tutan kelimeler cümlede zarf olmadan da kullanılabilirler. Bunlar mutasarrıf zarflardır. O
zaman mef’ûlu fih olmazlar ve cümle içindeki yerine göre, cümlenin asli unsurlarından biri olarak (mübtedâ, haber,
ya da fâil gibi) i’rab (hareke) alırlar. Bu zarflardan bazıları şunlardır:
Örnekler:
Türkçesi
Orta
Sağ
Arapçası
Türkçesi
ٌ
َو َﺳﻂ
َﻳ ِﻤ ٌ�ن
Arapçası
َﻳ ْﻮ ٌم
َ
ﻟ ْﻴ ٌﻞ
Gün
Gece
Türkçesi
Yarın
Akşam
Arapçası
َ
ﻏ ٌﺪ
َ
َﻣﺴﺎ ٌء
6.4.2. Mutasarrıf Olmayan Zarflar
Bazı zarflar vardır ki cümle içinde sadece zarf olarak kullanılır ve cümlenin diğer unsurlarından olmazlar.
Bunlar da mutasarrıf olmayan zarflardır. Cümlenin neresinde bulunurlarsa bulunsunlar daima zarfiyetten dolayı
mansûb olurlar. Bu zarflardan bazıları şunlardır:
43
Adnan Hoyladı
Örnekler:
Türkçesi
esnasında
…e doğru
Arapçası
َ َْ
أﺛﻨﺎ َء
َ
ﻧ ْﺤ َﻮ
Türkçesi
Arapçası
Türkçesi
َ� ْﻌ َﺪ
ِﻋ ْﻨ َﺪ
sonra
yanında
Arapçası
َ َ
ﻃﻮا َل
َﺑ ْ� َن
boyunca
arasında
Bu zarflar;
a) Kendilerinden önce geçen fiilin zaman ve mekânını bildirdiklerinde mef’ûlü fîh olurlar.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ
َ َ ُ َ ﱠ
َ
ﺗ ِﻄ ُ�� اﻟﻄﺎ ِﺋﺮات ﻓ ْﻮق ﱠ
Uçaklar bulutların üstünden uçar.
اﻟ�حﺎ ِب
َ َ
Burada ( )ﻓ ْﻮقmekân zarfı mef’ûlü fîh olub fetha ile mansûbtur.
b) Bir mübtedâya haber veya bir kelimeye sıfat olurlar.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Cennet annelerin ayakları altındadır.
َ
Burada ﺗ ْﺤ َﺖmekân zarfı zarfiyet dolayısıyla mansûbtur
َ ُْ َ َْ
َ ُ َْ
ا� َج ﱠﻨﺔ ﺗ ْﺤ َﺖ أﻗﺪا ِم اﻷ ﱡﻣهﺎ ِت
Not: Bu zarflar ( ِ)ﻣ ْﻦharf-i ceri ile mecrûr olurlar.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Arkasından yürüdüm.
َ
ِﺳ ْﺮ ُت ِﻣ ْﻦ َورا ِء ِﻩ
6.4.3. Zarfların Diğer Özellikleri
َ
َ
1. ﻣﺎharfi bazı zarflara bitişebilir. Ancak bu ﻣﺎzâidedir (hiçbir iş görmez). Zarfa etki etmez ve onu iş
yapmaktan alıkoymaz. Yani bu zarflar mansûb olmaya ve kendisinden sonra gelen isim ise muzafun ileyh ve
َ
mecrûr olmaya devam eder. ()ﻣﺎnın bitiştiği zarflar genelde şunlardır:
ِﻋ ْﻨ َﺪ
ِﺣ َ�ن
َ
ﻗ ْﺒ َﻞ
Örnekler:
44
َ� ْﻌ َﺪ
ُدو َن
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 11. Sınıf Arapça Dilbilgisi
Türkçesi
Arapçası
َُُْ
َْ َ َ
ُ َر َﺟ ْﻮﺗﮫ أن َﻳ ْﺤ
Gecikmeden gelmesini rica ettim.
��ٍ ﻀ َﺮ ُدوﻧﻤﺎ ﺗﺄ ِﺧ
َْ
َ
َ
( ُ)دونkelimesi mansûb bir zarftır. ﻣﺎzâidedir (��ٍ )ﺗﺄ ِﺧmuzafun ileyh ve kesre ile mecrûrdur.
2. Zaman ve mekâna muzaf olan sayılar, işaret isimleri ve sıfatlar mefûlün fîh olarak mansûb okunur.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Orada beş gün geçirdim.
َ َ ََ ﱠ
َ َﻗ
ﻀ ْي ُﺖ ُهﻨﺎ َك ﺧ ْﻤ َﺴﺔ أﻳﺎ ٍم
َ ( ُ)� ﱡﻞkelimeleri de mef’ûlün fih olur.
ُ )� ْﻌve
3. Zaman ve mekân zarflarına muzaf olan (ﺾ
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Uzun müddet uyudum.
ً َ ً ْ
ً َ
(ِﻧ ْﻤ ُﺖ ﻃ ِﻮ�ﻼ ) ِﻧ ْﻤ ُﺖ َوﻗﺘﺎ ﻃ ِﻮ�ﻼ
4. Mevsûf zaman ve mekân zarfı olursa, hazfedildiğinde sıfatı onun yerine mef’ûl-i fîh olur.
َ
5. ( )ﻗ ْﺒ َﻞve ( َ)� ْﻌ َﺪzarflarının özellikleri:
َ
a) ( )ﻗ ْﺒ َﻞve ( َ)� ْﻌ َﺪbaşlarına harf-i cer gelmeksizin muzaf olduklarında mansûbdurlar.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Kardeşin hepimizden önce gezmeye çıktı.
َ ْ َ َ ُّ َ َ ُ َ َ َ َ
ﻮك ﻗ ْﺒ َﻞ � ِﻠﻨﺎ ِإ�� ا� َج ْﻮﻟ ِﺔ
ﺧﺮج أﺧ
b) Muzaf olup başlarına harf-i cer geldiğinde mecrûr olurlar.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Halit’ten sonra Ali geldi.
َ
َ
ﺟﺎ َء َﻋ ِ� ﱞ� ِﻣ ْﻦ َ� ْﻌ ِﺪ ﺧﺎ ِﻟ ٍﺪ
َ
َ
c) Fiile doğrudan doğruya değil ( )أ ْنile bağlanırlar ve cümleye muzâf olduklarında cümlenin başında ()أ ْن
bulunur:
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
45
Adnan Hoyladı
َ
ْ
َْ
َ
ّْ
َ
ُ ﻧﺎ َم اﻟﻄﻔ ُﻞ ﻗ ْﺒ َﻞ أن َﻳ ْﺮﺟ َﻊ أ ُﺑ
Çocuk babası işten dönmeden uyudu.
ﻮﻩ ِﻣ َﻦ اﻟ َﻌ َﻤ ِﻞ
ِ
ِ
َ
َ
d) ( )ﻗ ْﺒ َﻞve (’)� ْﻌ َﺪnin
muzâfun ileyhi hazfedilince zamme üzere mebnî olur.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ
َ
َ
Önce Halit ve Ömer gitti.
ذ َه َﺐ ﺧﺎ ِﻟ ٌﺪ َو ُﻋ َﻤ ُﺮ ِﻣ ْﻦ ﻗ ْﺒ ُﻞ
َْ
* ( َ)ﻳ ْﻮ َمve ()ﺣ َ�ن
ِ kelimeleri cümleye muzâf olduklarında başlarına ( )أنgelmez.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Zil çaldığı zaman öğrenciler sınıfa girdiler.
ْ
َ َ َ ﱡ ﱠُ ﱠ ﱠ
اﻟﺼﻒ ِﺣ َ�ن َد ﱠق ا� َج َﺮس
دﺧﻞ اﻟﻄﻼب
*Mef’ûl-i fih fiilin önünde gelebilir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Bu gün babanı ziyaret ettim.
َ َ
َْ
اﻟ َﻴ ْﻮ َم ُز ْر ُت أﺑﺎ َك
6.4.4. Mebni Zarflar
Mebnî zarflar 17 tane olup 6 tanesi mekân zarfı, 10 tanesi zaman zarfı, bir tanesi de hem mekân hem de
zaman zarfı olarak kullanılır. Mebnî oldukları için mahallen mansûbturlar.
a) Mebnî Mekân Zarfları:
ُ
َﺣ ْﻴﺚ
َ
أ ْﻳ َﻦ
َ
ﻟ َﺪى
َ
ﺛ ﱠﻢ
ْ َ
ﻟ ُﺪن
َ
ُهﻨﺎ
Cümleye muzaf olan mebnî mekân zarfıdır. Bu cümle isim ya da fiil cümlesi olabilir. Genellikle fiil cümlesi olur. Sonu zamme üzre
mebnî olduğundan mahallen mansûb sayılır.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ ُ
َ
ً َ َ َ ْ
َﺟﻠ ْﺴ ُﺖ َﺣ ْﻴﺚ أ ْﺳ َﺘ ِﻄ ُﻴﻊ اﻟ ِﻘﺮا َءة ُﻣ ْﺮﺗﺎﺣﺎ
Rahatça okuyabileceğim bir yerde oturdum.
ُ َ
Not: ()ﺣ ْﻴﺚ
Başka anlamlara da gelebilir:
ُ
1. a) (… ِ)ﺑ َﺤ ْﻴﺚşekilde:
Örnekler:
46
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 11. Sınıf Arapça Dilbilgisi
Türkçesi
Arapçası
Kral uzaktan görülebilecek şekilde yüksek bir köşk bina etti.
ُ
b) ()ﻣ ْﻦ َﺣ ْﻴﺚ
ِ ..bakımından, yönden:
ُ َ ً َ ً ْ َ ُ َْ َ َ
َ ْ
ﻴﺪ
ﺑ�ى اﳌ ِﻠﻚ ﻗ
ٍ ﺼﺮا ﻋﺎ ِﻟﻴﺎ ِﺑﺤ ْﻴﺚ ُﻳ َﺮى ِﻣﻦ � ِﻌ
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Düşmanlar sayıları çok olması bakımından bizden daha
ْ َ
ْ َ َ َ َْ
ُ
اﻷ ْﻋﺪا ُء أﻗ َﻮى ِﻣ ْﻦ َﺣ ْﻴﺚ ِإ ﱠ� ُ� ْﻢ ﻛ ِﺜ ُ�� اﻟ َﻌ َﺪ ِد
kuvvetlidir.
َ
2. أ ْﻳ َﻦnerede, nereye: (Fetha üzere mebnî soru isimlerindendir. Şart olarak da kullanılır)
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Nerede oturdun?
َ
َ
أ ْﻳ َﻦ َﺟﻠ ْﺴ ِﺖ؟
َ
3. a) ﺛ ﱠﻢOrada, oraya: (Fetha üzere mebnîdir).
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Orada bir çocuk oynuyor.
ْ َ َ
ﺛ ﱠﻢ َوﻟ ٌﺪ َﻳﻠ َﻌ ُﺐ
b) ()ﻣ ْﻦ
ِ ...için, ...den, ...dan dolayı:
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ ً ََ
ُ ََ َ
َ ��َوﻣ ْﻦ ﺛ ﱠﻢ ﻛﺘ ْبﺖ رﺳﺎﻟﺔ إ
Bundan dolayı arkadaşıma bir mektup yazdım.
ﺻ ِﺪ ِﻳﻘﻲ
ِ
ِ
ِ
َ ْ َ
4. ﻟ ُﺪن – ﻟ َﺪىyanında katında nezdinde, tarafında, huzurunda:
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Kapının yanında Ali’yi gördüm.
َ�
َ ْ
َ
ﺷﺎ َه ْﺪ ُت َﻋ ِﻠﻴﺎ ﻟ َﺪى اﻟﺒﺎ ِب
َ
5. ُهﻨﺎburada, buraya: (Sükûn üzere mebnîdir)
Örnekler:
47
Adnan Hoyladı
Türkçesi
Arapçası
Burası okulumuzdur.
َ ُ
َ
ُهﻨﺎ َﻣ ْﺪ َر َﺳتﻨﺎ
b) Mebnî Zaman Zarfları:
َ ﱠ
أﻳﺎ َن
َﻣ َ�ى
َﱠ
ﳌﺎ
ُ
ُﻣ ْﻨﺬ
ْ َأ
ﺲ
ﻣ
ِ
ْ
ُﻣﺬ
َ ﱡ
ﻗﻂ
َْ
اﻵ َن
َ
ِإذا
ََ ﱠ
1. أﻳﺎنne zaman …dığı zaman, her ne zaman: Soru ve iki fiili muzâriyi cezmeden şart edatı olarak
kullanılır, fetha üzere mebnidir.
ْ
ِإذ
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Ne zaman gidersen giderim.
َْ
َْ َ ﱠ
أﻳﺎ َن ﺗﺬ َه ْﺐ أذ َه ْﺐ
َ
2. َﻣ�ىne zaman: Soru ve şart ifade eden sükûn üzere mebnî zaman zarfıdır.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ُ َﻣ َ�ى َﺗ ْﺤ
ﻀ ُﺮ؟
َْ ُ ْ َ ََ
ﻀ ْﺮ أذ َه ْﺐ
ﻣ�ى ﺗﺤ
Ne zaman geliyorsun?
Ne zaman gelirsen giderim.
َﱠ
3. ( ﳌﺎMâzînin önünde;) ..dığında , ..dığı zaman, ..ınca, ..iken .. (Muzârinin önünde;) henüz ..medi,
henüz …madı
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َﳌ ﱠﺎ َﻧ َﺰ َل ْاﳌَ َﻄ ُﺮ َﺟ َﺮى ﱠ
اﻟﺴ ْﻴ ُﻞ
ََْﱠ
ﳌﺎ أذ َه ْﺐ
Yağmur yağınca sel aktı.
Henüz gitmedim.
ُْ
ْ
4. ُﻣﺬ = ُﻣﻨﺬ...den beri, ..den bu yana, ..dığından beri: İsim olarak kullanılınca zaman zarfıdır ve yanına
isim veya fiil gelir. Harf olarak kullanılınca cer harfidir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Geldiğinden beri beni ziyaret etmedin.
ْ ْ َ َ
ﻣﺎ ُز ْرﺗ ِ�ي ُﻣﺬ ِﺟﺌ َﺖ
48
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 11. Sınıf Arapça Dilbilgisi
َ َ
ُ
ﻣﺎ َرأ ْﻳ ُﺘ َﻚ ُﻣ ْﻨﺬ َﺳ َﻨ ٍﺔ
Seni bir seneden beri görmedim.
َْ
5. ﺲ
ِ أﻣDün:
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Dün neden gelmedin?
ُ ﳌ َﺎ َذا َﻟ ْﻢ َﺗ ْﺤ
ْ ﻀ ْﺮ َأ
ﺲ؟
ﻣ
ِ
ِ
َ ﱡ
6. ﻗﻂAsla, hiç, katiyyen: Mâzî manalı fiillere mahsustur.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Sana asla yalan söylemedim.
َ َ ﱡ
َ َ َ
ﻣﺎ ﻛﺬ ْﺑ ُﺖ َﻋﻠ ْﻴ َﻚ ﻗﻂ
َ َْ
7. اﻵنşimdi, şu anda: Fetha üzere mebnîdir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Şimdi Allah yükünüzü hafifletti.
ُ ُ َْ َ َ ﱠ َ ﱠ
ا� َﻋ ْﻨﻜ ْﻢ
اﻵن ﺧﻔﻒ
َ
8. ِإذاo zaman, ..dığında, ..dığı zaman, ınca, ..ken: Cümleye muzaf olan sükûn üzere mebnî zaman
َ
zarfıdır. Ardından hep iki fiil gelir. Birinci bölümdeki şart fiili genellikle mâzî olur. ِإذاda bu fiile muzaftır. Cevap fiili
mâzî de olsa muzâri anlamı verilir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ َْ
ََ َ ََ ﱠ
اﻟﺮِ� ُﻴﻊ ﺗﻔ ﱠﺘ َﺤ ِﺖ اﻷ ْزهﺎ ُر
ِإذا ﺟﺎء
Bahar geldiği zaman çiçekler açar.
َ
Not: ( ِ)إذاnın iki kullanılışı daha vardır:
a) Bazen şart anlamı ifade etmeyip yalnız zaman anlamı ifade eder. Şart olmaktan çıktıkları için bu türlerden
sonra iki fiil gelmez. Yalnız bir fiil bulunur. Bu da genellikle yeminden sonra gelişindedir:
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Andolsun gecenin karanlığı büründüğü zamana
ﱠ
َْ َ
َو اﻟﻠ ْﻴ ِﻞ ِإذا َ�ﻐ�ىى
49
Adnan Hoyladı
b) Müfâcee (sürpriz) edatı olur, “bir de ne göreyim, bir de baktım ki” şeklinde tercüme edilir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ ْ ٌ
َ َ ُ
َ
Çıktım, bir de ne göreyim, kapıda bir yılan.
ﺧ َﺮ ْﺟﺖ ﻓ ِﺈذا َﺣ ﱠﻴﺔ ِﺑﺎﻟﺒﺎ ِب
ْ
9. ِإذbir zamanlar, vaktiyle, o zaman , o vakit …dığında, ..dığı zaman, ..eceği zaman: Sükûn üzere
mebnî cümleye muzaf olan zaman zarfıdır.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Hatırlayın ki vaktiyle pek az idiniz (Allah) sizi çoğalttı.
ُ َ ً َ َﱠ
ُ ْ
ُْ
َواذﻛ ُﺮوا ِإذ ﻛ ْﻨ ُﺘ ْﻢ ﻗ ِﻠﻴﻼ ﻓﻜ� َ�ﻛ ْﻢ
ْ
Çoğu zaman tercümede hatalar yapılabilen bir edat olduğu için ِإذedatını ayrıntılı işlemekte yarar vardır:
ْ
a) ( ِ)إذden sonra mâzî fiil gelmişse tercüme edilirken “hani (hatırla)+ mişli geçmişin hikâyesi şeklinde yapılır.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Hani İbrâhim babası Azer’e putları tanrı mı ediniyorsun
ً ً َ ْ َ ُ َ ْ َ َ ْ َ ُ َ ََ َ َﱠ
ﺻﻨﺎﻣﺎ ِآﻟ َهﺔ
و ِإذ ﻗﺎل ِإﺑﺮا ِهﻴﻢ ِﻷ ِﺑ ِﻴﮫ آزر أ ﺗﺘ ِﺨﺬ أ
demişti.
ْ
b) ( ِ)إذden sonra muzâri fiil gelmişse şimdiki zamanın hikâyesi şeklinde çevrilir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ً
َ
َ
ﱠ
َ
ْ
ُ إذ ُﻳﺮ�ﻜ ُه ُﻢ
Hani Allah onları uykunda sana az gösteriyordu.
ا� ِ�� َﻣﻨﺎ ِﻣ َﻚ ﻗ ِﻠﻴﻼ
ِ ِ
ْ
c) ( ِ)إذden sonra isim cümlesi gelmişse cümlede fiil olmadığı için sadece “idi” kelimesiyle çevrilir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Hatırlayın, hani siz yeryüzünde az, zayıf ve biçâre idiniz de…
ْ
( ِ)إذedatının diğer özellikleri:
ْ
*( ِ)إذşu kelimelere muzâfun ileyh olarak da gelir.
Örnekler:
50
َ ْ َ ُ َ ْ َ ْ ُ ٌ َ ْ َُْ ْ ُ ُ ْ َ
ْ اﻷ
��ِ و اذﻛﺮوا ِإذ أﻧﺘﻢ ﻗ ِﻠﻴﻞ ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﻮن
ض
ر
ِ
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 11. Sınıf Arapça Dilbilgisi
Türkçesi
ondan sonra
ondan önce
Arapçası
َ� ْﻌ َﺪ ِﺋ ٍﺬ
َ َ
ﻗ ْﺒﻠ ِﺌ ٍﺬ
Türkçesi
o zaman
o gün
Arapçası
َ
ِﺣﻴن ِﺌ ٍﺬ
َﻳ ْﻮ َﻣ ِﺌ ٍﺬ
Türkçesi
o saat
o vakit
Arapçası
Türkçesi
َ
ﺳﺎ َﻋ َﺘ ِﺌ ٍﺬ
ْ
َوﻗ َﺘ ِﺌ ٍﺬ
Arapçası
َ
َﺳ َﻨت ِﺌ ٍﺬ
َ
ﻋﺎ َﻣ ِﺌ ٍﺬ
o sene
o yıl
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ ْ َ ُ ْ ُ َن َ ْ ﱠ
ﺼ ِﺮ ا� َﻳ ْﻮ َﻣ ِﺌ ٍﺬ
ﺆﻣﻨﻮ ِﺑﻨ
ِ ﻳﻔﺮح اﳌ
O gün mü’minler Allah’ın yardımıyla sevinirler.
ْ
* ( ِ)إذGelecek zaman zarfı olur.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ َ
َ َْْ
َ
َ
َ
َ
Onlar bukağılar boyunlarına geçirildiği zaman bileceklerdir.
ﻓ َﺴ ْﻮف َ� ْﻌﻠ ُﻤﻮن ِإ ِذ اﻷﻏﻼ ُل ِ�� أ ْﻋﻨﺎ ِﻗ ِه ْﻢ
ْ
* (( ِ)إذ..den, ..den dolayı, için, çünkü anlamında) sebep bildirir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ ّ ْ ََ ﱠ
ُ ُ
َ ّ ُْ
َ
ﻟ ْﻢ َ� ْﺴ َﻤﺢ اﳌ َﻌ ِﻠ ُﻢ ﻟ َﻚ ﺑﺪﺧﻮل ﱠ
Geç kaldığın için öğretmen sınıfa girmene izin vermedi.
ﻒ ِإذ ﺗﺄﺧ ْﺮت
ِ اﻟﺼ
ِ
ِ
ِ
ْ
* (( ِ)إذ..aniden , ansızın, bir de baktım ki, bir de ne görelim anlamında) müfâcee (sürpriz) edatı olur.
َ
َ
Genellikle ondan önce ( َﺑ ْي َﻨﻤﺎ-( ) َﺑ ْيﻨﺎ..iken) kelimeleri bulunur.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ
ُْ َ
ْ
َ
ُ
َ َ َ
ﻓ َﺒ ْيﻨﻤﺎ ُه َﻮ َﻳ ْﺒ َﺤﺚ َﻋ ْﻦ أﺧﻴﮫ إذ ُﺳﺮق ﻣﻨﮫ ﱠ
O kardeşini ararken bir de ne görsün, paraları çalınmış.
اﻟﺪرا ِه َﻢ
ِ ِ ِ ِ ِ
َ
*Bazen ( ِ)إذاnın kısaltılmışı şeklinde kullanılır. Cümleye muzaf olduğu için (..ğı) şeklinde tercüme edilir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Ali geldiği zaman…
َ ْ
�ِإذ ﺟﺎ َء َﻋ ِ� ﱞ
c) Hem Zaman Hem Mekân İçin Kullanılan Mebnî Zarf
َﱠ
أ�ﻰnerede, nereden, ne zaman, nasıl:
51
Adnan Hoyladı
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
O nasıl olur?
َ ُ ُ َﱠ
أ�ﻰ َﻳ�ﻮن ذ ِﻟ َﻚ؟
Cümle Bağlamada Kullanılan Bazı Edatlar:
َْ
1. … أنdiye: Kendinden sonra gelen fiil emir siygasında ise tefsir yani açıklama edatı olarak görev yapar.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Subay saldırın diye işaret etti.
ُ ﱠ
َ َ
ُ ﻂ َأن ْا� ُج
َ ﺷﺎ
ﻤﻮا
ﺑ
اﻟﻀﺎ
ر
أ
ِ ِ
َ
2. ﻣﺎedatının kullanılışları:
َ
ﻣﺎ+ mâzî fiil …dığı sürece, …dıkça
ََ
ﻣﺎ ﻟ ْﻢ+ meczûm muzâri fiil …..mediği sürece, …medikçe
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ّ ُ
َ َﻣﺎ َﻋ
ﺼ ْي َﺘ ِ�ي أ َﻋ ِﺬ ُﺑ َﻚ
ﱠ
ُ ُْ ْ ََ ََ ْ َْ ُُ ْ َﱠ
�ﺎ
ِ ﻟﻦ ﺗﺪﺧﻠﻮا ا�جﻨﺔ ﻣﺎ ﻟﻢ ﺗﺆ ِﻣﻨﻮا ِﺑ
Bana isyan ettiğin sürece sana azab edeceğim.
Allah’a iman etmedikçe cennete giremezsiniz.
َ َْ
… ِﻣﺜﻠﻤﺎgibi
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Burada da oradaki gibi ictihad etti.
َ
َ َْ َ ُ َ ََ ْ ْ َ َ
ْ ﻤﺎ
اﺟ َ� َ� َﺪ ُهﻨﺎ َك
ﻟﻘﺪ اﺟ��ﺪ هﻨﺎ ِﻣﺜﻠ
َ
ﻣﺎedatı bazen de isimlerin sonuna ilâve edilerek ismin belirsizliği arttırılır.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
(Herhangi) Bir gün dışarı çıktık.
َ َ َ ً
َﻳ ْﻮﻣﺎ ﻣﺎ ﺧ َﺮ ْﺟﻨﺎ.
52
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 11. Sınıf Arapça Dilbilgisi
6.5. Meful Meah
Beraberlik bildiren meful demektir. Failin mefulle birlikte hareket ettiğini, aynı şeyi yaptığını gösterir. Mefulü
meahın başında vav ( ) َوbulunur. Bu vav ( ) َوatıf harfi olan vav değildir. Bu vav ( ) َو, “beraber” manasındaki َﻣ َﻊ
anlamına gelen bir vav ( ) َوdır. Buna “vavü-l meiyye”denir. Ayrıca çoğu zaman mefulü meah ile fail aynı cinsten
değildir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ َ
ﱠ
َﻣﺸ ْيﻨﺎ َو اﻟﺸﺎ ِﻃ َﺊ
َ َ ْ َ َ ُُ َ ﱠ
ْ اﻟﺸ
ﺲ
ﻤ
ﺳﺎﻓﺮﻧﺎ و ﻃﻠﻮع
ِ
َ ْ َ ُ َ َ َى َ ﱞ
ﻮر ا� َح ِﺪﻳﻘ ِﺔ
ﺟﺮ ﻋ ِ�� و ﺳ.
َ َ
ْ َ َ َ
ﻣﺎذا ﻓ َﻌﻠ َﺖ َو أﺑﺎ َك ؟
Kıyı boyunca yürüdük.
Güneşin doğuşuyla (doğarken) yola çıktık.
Ali bahçenin duvarı boyunca koştu.
Babanla beraber ne yaptın?
Dikkat edilirse vâvu’l-maiyye, atıf vâvının konmaması gereken yerlerde konmuştur. Örneğin son cümlede
َ َ
atıf kaidesine aykırılık olduğu için vâ’vu’l-maiyyeden sonra gelen أﺑﺎ َكmef’ûlü maahtır ve mansûbtur. Çünkü
َ
َ )ﻣﺎ َذا َﻓ َﻌ ْﻠ َﺖ َﻣ َﻊ َأﺑ
Türkçe mana olarak (Babanla beraber ne yaptın?) demek için vâv yerine (ﻴﻚ
şeklinde Arapça ‘ya
ِ
çevririlir. Oysa buradaki vâv beraberlik vâvıdır. Zira Arapça’ da muttasıl bir zamire başka bir ismi atfetmek gerekirse
َ
َ َ
َ )ﻣﺎ َذا َﻓ َﻌ ْﻠ َﺖ َأ ْﻧ َﺖ َو َأ ُﺑ
bu zamiri tekid için munfasıl olarak tekrar etmek gerekir: (ﻮك ؟
de görüldüğü gibi o zaman أﺑﺎ َك
َ َأ ُﺑşeklinde merfû olarak getirmek gerekiyor.
kelimesini mansûb değil ﻮك
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ َ َ
َ
ﻛ َﺘ ْب ُﺖ أﻧﺎ َو ﺧﺎ ِﻟ ٌﺪ
ً َ
َ
ﻛ َﺘ ْب ُﺖ َو ﺧﺎ ِﻟﺪا.
Ben ve Halit yazdık.
Halit’le beraber yazdım.
Aynı şekilde birinci cümledeki vâv atıf vâvıdır, fâil zamirini tekrar etmediğimiz ikinci cümledeki vâv
beraberlik vâvıdır (vâvu’l-maiyye).
Atıf Vâvıyla Vâvu’l-Maiyye’nin Farkı: Atıf harfi olan َوkendisinden önceki ve sonraki kelimelerin
hükmünün kendilerine nisbeti konusunda ortak olduklarını gösterir. Ancak beraberlik ifade eden َوbu ortaklığı
ifade etmez, sadece beraberlik bildirir. Fiilin ifade ettiği manada ortaklık bildirmez. Buna göre;
a) Cümledeki ( َ)وnin atıf vâvı olmasını engelleyen bir işaret veya delil varsa ( َ)وmaıyyet vâvıdır. Bu işaret de
َ
(’)وden
sonra gelen isim ile önce gelen ismin fiilde ortak olmasının imkânsızlığıdır.
53
Adnan Hoyladı
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Kardeşin sabahleyin (sabahla beraber) yola çıktı.
Muhammed güneşin batışıyla birlikte (batarken) geldi.
َ
َ ﺳﺎ َﻓ َﺮ َأ ُﺧ
ﻮك َو ﱡ
اﻟﺼ ْﺒ َﺢ
ْ َ ََ ُ َﱠ ٌ َ ُُ َ ﱠ
ﺲ
ِ ﺣﻀﺮ ﻣﺤﻤﺪ و ﻏﺮوب اﻟﺸﻤ
Meselâ son cümlede fiilin ikisine de ortak olarak kullanılması mümkün değildir. Çünkü güneşin batışı
gelmez. Yani Muhammed ve güneşin batması birlikte bir yere gelemezler. Dolayısıyla güneşin batışı sırasında
Muhammed’in gelişini ifade eder. Böyle bir durumda vâv’ın maıyyet vâv’ı sayılıp ondan sonra gelen ismin mef’ûlün
maah olarak mansûb okunması gerekir. Başka şekilde okunması doğru değildir.
b) Cümlenin fiili ancak iki ve daha fazla kişinin yapabileceği ortaklık (müşâraket) bildiren bir fiil ise, vâv
mutlaka atıf vâvıdır.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ْ
ََ
ﻗﺎﺗ َﻞ َﻋ ِ� ﱞ� َواﻟ َﻌ ُﺪ ﱡو
َ
َْ
�ِاﺷ� َ� َك ﺧﺎ ِﻟ ٌﺪ َو َﻋ ِ� ﱞ
Ali düşmanla çarpıştı.
Halid ve Ali ortak oldu.
Bu fiiller ve benzerleri ancak birden fazla kişinin ortaklığıyla yapılacak fiillerdir. Dolayısıyla vâv’dan sonraki
isim ma’tûftur. Mef’ûlün maah olarak okunması doğru değildir.
c) Atıf vâvı yahut maiyyet vâvı olmasını engelleyen bir şey yoksa vâv ikisinden biri olabilir. Ondan sonra
gelen isim mef’ûlün maah olarak okunabileceği gibi, önceki isme ma’tûf olarak da okunabilir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ ُ َ ْ َََ
ﻴﻢ َو ﺧﺎ ِﻟ ٌﺪ
ﺳﺎﻓﺮ ِإﺑﺮا ِه
ً َ ُ َ ْ َََ
ﻴﻢ َو ﺧﺎ ِﻟﺪا
ﺳﺎﻓﺮ ِإﺑﺮا ِه
İbrâhim ve Hâlit yolculuk yaptı.
İbrâhim Hâlit’le beraber yolculuk yaptı.
7. Sahîh Fiil
Kök harfleri içerisinde illet harfi (ا، ي، ) وbulunmayan fiillere sahih fiiller denir.
7.1. Sâlim Fiil
َ ) َﻧ
َ َﺟ َﻠ،ﺼ َﺮ
Kök harfleri içerisinde illet harfi, hemze ve aynı harften iki tane bulunmayan fiillerdir. ( َﻋ ِﻠ َﻢ،ﺲ
gibi. Salim fiilin çekimi aşağıdaki tabloda verilmiştir.
54
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 11. Sınıf Arapça Dilbilgisi
Emri Gaib
Emri Hazır
İsmi Meful
İsmi Fail
Mastar
Muzari
Mazi
ْ
ِﻟ َﻴﻜ ُﺘ ْﺐ
ُْ
اﻛ ُﺘ ْﺐ
ٌ َﻣ ْﻜ ُﺘ
ﻮب
َ
�ﺎ ِﺗ ٌﺐ
ٌ
ِﻛ َﺘ َﺎﺑﺔ
ْ
َﻳﻜ ُﺘ ُﺐ
َ
ﻛ َﺘ َﺐ
َ
Cezm Hali ()ﻟ ْﻢ
َْ
Nasb Hali ()ان
Muzari
Mazi
ْ
َﻳﻜ ُﺘ ْﺐ
ْ
َﻳﻜ ُﺘ َﺒﺎ
ْ
َﻳﻜ ُﺘ َﺐ
ْ
َﻳﻜ ُﺘ َﺒﺎ
َ
ﻛ َﺘ َﺐ
َ
ﻛ َﺘ َﺒﺎ
ْ
َﻳﻜ ُﺘ ُﺒﻮا
َْ
ﺗﻜ ُﺘ ْﺐ
ْ
َﻳﻜ ُﺘ ُﺒﻮا
َْ
ﺗﻜ ُﺘ َﺐ
ْ
َﻳﻜ ُﺘ ُﺐ
ْ
َﻳﻜ ُﺘ َﺒ ِﺎن
ْ
َﻳﻜ ُﺘ ُﺒﻮ َن
َْ
ﺗﻜ ُﺘ َﺒﺎ
ْ
َﻳﻜ ُﺘ ْ� َن
َْ
ﺗﻜ ُﺘ َﺒﺎ
ْ
َﻳﻜ ُﺘ ْ� َن
َْ
ﺗﻜ ُﺘ ْﺐ
َْ
ﺗﻜ ُﺘ َﺒﺎ
َْ
ﺗﻜ ُﺘ َﺐ
َْ
ﺗﻜ ُﺘ َﺒﺎ
َْ
ﺗﻜ ُﺘ ُﺒﻮا
َْ
ﺗﻜ ُﺘ ِ�ي
َ َْ
ﺗﻜ ُﺘﺒﺎ
َْ
ﺗﻜ ُﺘ ْ� َن
َْ
أﻛ ُﺘ ْﺐ
َْ
ﺗﻜ ُﺘ ُﺒﻮا
َْ
ﺗﻜ ُﺘ ِ�ي
َ َْ
ﺗﻜ ُﺘﺒﺎ
َْ
ﺗﻜ ُﺘ ْ� َن
َْ
أﻛ ُﺘ َﺐ
َْ
ﻧﻜ ُﺘ ْﺐ
َْ
ﻧﻜ ُﺘ َﺐ
Salim Fiilin Çekimleri
Emir
ْ
ِﻟ َﻴﻜ ُﺘ ْﺐ
ْ
ِﻟ َﻴﻜ ُﺘ َﺒﺎ
ْ
ِﻟ َﻴﻜ ُﺘ ُﺒﻮا
ْ
ِﻟ َﺘﻜ ُﺘ ْﺐ
ْ
ِﻟ َﺘﻜ ُﺘ َﺒﺎ
ْ
ِﻟ َﻴﻜ ُﺘ ْ� َن
ُْ
اﻛ ُﺘ ْﺐ
ُْ
اﻛ ُﺘ َﺒﺎ
ُْ
اﻛ ُﺘ ُﺒﻮا
ُْ
اﻛ ُﺘ ِ�ي
َ ُْ
اﻛ ُﺘﺒﺎ
ُْ
اﻛ ُﺘ ْ� َن
َْ
ِﻷﻛ ُﺘ ْﺐ
ْ
ِﻟ َﻨﻜ ُﺘ ْﺐ
َْ
ﺗﻜ ُﺘ ُﺐ
َْ
ﺗﻜ ُﺘ َﺒ ِﺎن
ْ
َﻳﻜ ُﺘ ْ� َن
َْ
ﺗﻜ ُﺘ ُﺐ
َْ
ﺗﻜ ُﺘ َﺒ ِﺎن
ْ
َﺗﻜ ُﺘ ُﺒﻮ َن
َْ
ﺗﻜ ُﺘ ِﺒ َ�ن
َ َْ
ﺗﻜ ُﺘﺒﺎ ِن
َْ
ﺗﻜ ُﺘ ْ� َن
َْ
أﻛ ُﺘ ُﺐ
َْ
ﻧﻜ ُﺘ ُﺐ
َ
ﻛ َﺘ ُﺒﻮا
َ
ﻛ َﺘ َب ْﺖ
َ
ﻛ َﺘ َب َﺘﺎ
َ
ﻛ َﺘ ْ� َن
َ
ﻛ َﺘ ْب َﺖ
َ
ﻛ َﺘ ْب ُﺘ َﻤﺎ
َ
ﻛ َﺘ ْب ُﺘ ْﻢ
َ
ﻛ َﺘ ْب ِﺖ
َ
ﻛ َﺘ ْب ُﺘ َﻤﺎ
ُ َ
ﻛ َﺘ ْﺒ� ﱠن
َ
ﻛ َﺘ ْب ُﺖ
َ
ﻛ َﺘ ْب َﻨﺎ
Zamirler
هﻮ
هﻤﺎ
هﻢ
��
هﻤﺎ
ﱠ
هﻦ
َ
أﻧﺖ
أﻧﺘﻤﺎ
أﻧﺘﻢ
أﻧﺖ
ِ
أﻧﺘﻤﺎ
أﻧ�ن
أﻧﺎ
ﻧﺤﻦ
7.2. Mehmûz Fiil
َ َ َ
َ
Kök harfleri içerisinde hemze bulunan fiildir. ( ﻗ َﺮأ، َﺳﺄ َل، ) أ َﻣ َﺮgibi. Hemze fiilin başında (yani fâu’l-fiilinde)
َ
ََ
َ َ َ
ise mehmûze’l-fâ, ( أ� َﻞyedi, أﺧﺬaldı) hemze fiilin ortasında (yani ayne’l-fiilinde) ise mehmûze’l-ayn, ( َﺳﺄ َلsordu)
َ َ
hemze fiilin sonunda (yani lâme’l-fiilinde) ise mehmûze’l-lâm ( ﻗ َﺮأokudu) denir. Mehmûz fiiller daha ziyade birinci
ve üçüncü babtan gelir.
Emri Gaib
ْ
ِﻟ َﻴﺄ ُﻣ ْﺮ
Emri Hazır
ُﻣ ْﺮ
İsmi Meful
ٌ َﻣ ْﺄ ُﻣ
ﻮر
İsmi Fail
ِآﻣ ٌﺮ
55
Mastar
َ
أ ْﻣ ٌﺮ
Muzari
ْ
َﻳﺄ ُﻣ ُﺮ
Mazi
َ
أ َﻣ َﺮ
Adnan Hoyladı
Mehmuz Fiil Çekimleri
Zamirler
هﻮ
هﻤﺎ
Mazi
َ
أ َﻣ َﺮ
َ
أ َﻣ َﺮا
َ
أ َﻣ ُﺮوا
َ
أ َﻣ َﺮ ْت
هﻢ
��
َ َ
أ َﻣ َﺮﺗﺎ
َ
أ َﻣ ْﺮ َن
َ
أ َﻣ ْﺮ َت
َ ُ
أ َﻣ ْﺮﺗ َﻤﺎ
َ ُ
أ َﻣ ْﺮﺗ ْﻢ
َ
أ َﻣ ْﺮ ِت
َ ُ
أ َﻣ ْﺮﺗ َﻤﺎ
َ ُ
أ َﻣ ْﺮﺗ ﱠﻦ
َ
أ َﻣ ْﺮ ُت
َ َ
أ َﻣ ْﺮﻧﺎ
هﻤﺎ
ﱠ
هﻦ
َ
أﻧﺖ
أﻧﺘﻤﺎ
أﻧﺘﻢ
أﻧﺖ
ِ
أﻧﺘﻤﺎ
أﻧ�ن
أﻧﺎ
ﻧﺤﻦ
Muzari
ْ
َﻳﺄ ُﻣ ُﺮ
ْ
َﻳﺄ ُﻣ َﺮ ِان
َﻳ ْﺄ ُﻣ ُﺮ َ
ون
َْ
ﺗﺄ ُﻣ ُﺮ
َْ
ﺗﺄ ُﻣ َﺮ ِان
ْ
َﻳﺄ ُﻣ ْﺮ َن
َْ
)ان( Nasb Hali
ْ
َﻳﺄ ُﻣ َﺮ
ْ
َﻳﺄ ُﻣ َﺮا
ْ
َﻳﺄ ُﻣ ُﺮوا
َْ
ﺗﺄ ُﻣ َﺮ
َْ
ﺗﺄ ُﻣ َﺮا
ْ
َﻳﺄ ُﻣ ْﺮ َن
َْ
ﺗﺄ ُﻣ ُﺮ
َْ
ﺗﺄ ُﻣ َﺮ ِان
َﺗ ْﺄ ُﻣ ُﺮ َ
ون
َﺗ ْﺄ ُﻣﺮ َ
�ﻦ
ِ
َْ
ﺗﺄ ُﻣ َﺮ ِان
ْ
َﺗﺄ ُﻣ ْﺮ َن
َ
)ﻟ ْﻢ( Cezm Hali
ْ
َﻳﺄ ُﻣ ْﺮ
ْ
َﻳﺄ ُﻣ َﺮا
ْ
َﻳﺄ ُﻣ ُﺮوا
َْ
ﺗﺄ ُﻣ ْﺮ
َْ
ﺗﺄ ُﻣ َﺮا
ْ
َﻳﺄ ُﻣ ْﺮ َن
َْ
ﺗﺄ ُﻣ َﺮ
َْ
ﺗﺄ ُﻣ َﺮا
َْ
ﺗﺄ ُﻣ ُﺮوا
ْ
َﺗﺄ ُﻣ ِﺮي
َْ
ﺗﺄ ُﻣ َﺮا
ْ
َﺗﺄ ُﻣ ْﺮ َن
ُآﻣ ُﺮ
َْ
ﻧﺄ ُﻣ ُﺮ
َْ
ﺗﺄ ُﻣ ْﺮ
َْ
ﺗﺄ ُﻣ َﺮا
َْ
ﺗﺄ ُﻣ ُﺮوا
ْ
َﺗﺄ ُﻣ ِﺮي
َْ
ﺗﺄ ُﻣ َﺮا
ْ
َﺗﺄ ُﻣ ْﺮ َن
ُآﻣ َﺮ
َْ
ﻧﺄ ُﻣ َﺮ
Emir
ْ
ِﻟ َﻴﺄ ُﻣ ْﺮ
ْ
ِﻟ َﻴﺄ ُﻣ َﺮا
ْ
ِﻟ َﻴﺄ ُﻣ ُﺮوا
ْ
ِﻟ َﺘﺄ ُﻣ ْﺮ
ْ
ِﻟ َﺘﺄ ُﻣ َﺮا
ْ
ِﻟ َﻴﺄ ُﻣ ْﺮ َن
ُﻣ ْﺮ
ُﻣ َﺮا
ُﻣ ُﺮوا
ُﻣ ِﺮى
ُﻣ َﺮا
ُﻣ ْﺮ َن
ِﻵ ُﻣ ْﺮ
ْ
ِﻟ َﻨﺄ ُﻣ ْﺮ
ُآﻣ ْﺮ
َْ
ﻧﺄ ُﻣ ْﺮ
7.3. Muda‘af Fiil
َ
َ ) gibi.ﻣ ﱠﺪَ ،ر ﱠد ،ﺷ ﱠﺪ ( Şeddeli fiil demektir. Kök harfleri içerisinde aynı harften iki tane bulunan fiildir.
Mazi
Muzari
Mastar
İsmi Fail
İsmi Meful
Emri Hazır
Emri Gaib
َر ﱠد
َﻳ ُﺮ ﱡد
َر ﱞد
َر ﱞاد
َﻣ ْﺮ ُد ٌ
ود
ُ
ُر ﱠد -ا ْر ُد ْد
ِﻟ َ� ُ� ﱠد
Muda’af Fiil Çekimleri
Zamirler
Mazi
Muzari
َْ
)ان( Nasb Hali
َ
)ﻟ ْﻢ( Cezm Hali
Emir
هﻮ
َر ﱠد
َر ﱠدا
َﻳ ُﺮ ﱡد
َﻳ ُﺮ ﱠد ِان
َﻳ ُﺮ ﱠد
َﻳ ُﺮ ﱠدا
َﻳ ُﺮ ﱠد
َﻳ ُﺮ ﱠدا
ِﻟ َ� ُ� ﱠد
ِﻟ َ� ُ� ﱠدا
هﻤﺎ
56
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 11. Sınıf Arapça Dilbilgisi
هﻢ
��
هﻤﺎ
ﱠ
هﻦ
َ
أﻧﺖ
أﻧﺘﻤﺎ
أﻧﺘﻢ
أﻧﺖ
ِ
أﻧﺘﻤﺎ
أﻧ�ن
أﻧﺎ
ﻧﺤﻦ
َر ﱡدوا
َر ﱠد ْت
َ
َر ﱠدﺗﺎ
َر َد ْد َن
َر َد ْد َت
ُ
َر َد ْدﺗ َﻤﺎ
ُ
َر َد ْدﺗ ْﻢ
َر َد ْد ِت
ُ
َر َد ْدﺗ َﻤﺎ
ُ
َر َد ْدﺗ ﱠﻦ
َر َد ْد ُت
َ
َر َد ْدﻧﺎ
َﻳ ُﺮ ﱡدو َن
َ
ﺗ ُﺮ ﱡد
َ
ﺗ ُﺮ ﱠد ِان
َﻳ ْﺮ ُد ْد َن
َ
ﺗ ُﺮ ﱡد
َ
ﺗ ُﺮ ﱠد ِان
َﺗ ُﺮ ﱡدو َن
َﺗ ُﺮ ّد َ
ﻳﻦ
ِ
َ
ﺗ ُﺮ ﱠد ِان
َ
ﺗ ْﺮ ُد ْد َن
َ
ا ُر ﱡد
َ
ﻧ ُﺮ ﱡد
ِﻟ َ� ُ� ﱡدوا
َ
ِﻟ� ُ� ﱠد
َ
ِﻟ� ُ� ﱠدا
َﻳ ُﺮ ﱡدوا
َ
ﺗ ُﺮ ﱠد
َﻳ ُﺮ ﱡدوا
َ
ﺗ ُﺮ ﱠد
َ
ﺗ ُﺮ ﱠدا
َﻳ ْﺮ ُد ْد َن
َ
ﺗ ُﺮ ﱠدا
َﻳ ْﺮ ُد ْد َن
َ
ﺗ ُﺮ ﱠد
َ
ﺗ ُﺮ ﱠدا
َ
ﺗ ُﺮ ﱠد
َ
ﺗ ُﺮ ﱠدا
َ
ﺗ ُﺮ ﱡدوا
َ
ﺗ ُﺮ ِ ّدي
َ
ﺗ ُﺮ ﱠدا
َ
ﺗ ُﺮ ﱡدوا
َ
ﺗ ُﺮ ِ ّدي
َ
ﺗ ُﺮ ﱠدا
َ
ﺗ ْﺮ ُد ْد َن
َ
ا ُر ﱠد
َ
ﺗ ْﺮ ُد ْد َن
َ
ا ُر ﱠد
ُ
ا ْر ُد ْد َن
َ
ا ُر ﱠد
َ
ﻧ ُﺮ ﱠد
َ
ﻧ ُﺮ ﱠد
َ
ﻧ ُﺮ ﱠد
ِﻟ َ� ْ� ُد ْد َن
ُر ﱠد
ُر ﱠدا
ُر ﱡدوا
ُر ِ ّدي
ُر ﱠدا
9. Mu‘tel Fiil
) bulunan fiillere mutel fiiller denir.و ،ي،ا( Kök harfleri içerisinde illet harfi
9.1. Misal Fiil
َ َ َ
ﺲ َو ِرثَ ،و َﻋ َﺪ( Kök harflerinin birincisi illet harfi olan fiillerdir.
) bulunursa misâlو( ، ) gibi. Fiilin başında vâvﻳ ِئ) bulunursa misâl-i yâî denir.ي( i vâvî denir. Fiilin başında yâ
Mazi
Muzari
Mastar
İsmi Fail
İsmi Meful
Emri Hazır
Emri Gaib
َ َ َ
ﺻﻒ
و
ُ
َﻳ ِﺼﻒ
َ ْ ٌ
ﺻﻒ
و
ٌ
َ
اﺻﻒ
و ِ
َْ ُ ٌ
ﺻﻮف
ﻣﻮ
ْ
ِﺻﻒ
ْ
ِﻟ َﻴ ِﺼﻒ
Misal Fiil Çekimleri
Zamirler
هﻮ
هﻤﺎ
هﻢ
Mazi
Muzari
َْ
)ان( Nasb Hali
َ
)ﻟ ْﻢ( Cezm Hali
Emir
َ َ َ
ﺻﻒ
و
َ ََ
ﺻﻔ ﺎ
و
َو َ
ﺻ ُﻔﻮا
ُ
َﻳ ِﺼﻒ
َ
َﻳ ِﺼﻔ ِﺎن
َﻳ ِﺼ ُﻔﻮ َن
َ
َﻳ ِﺼﻒ
َ
َﻳ ِﺼﻔﺎ
َﻳ ِﺼ ُﻔﻮا
ْ
َﻳ ِﺼﻒ
َ
َﻳ ِﺼﻔﺎ
َﻳ ِﺼ ُﻔﻮا
ْ
ِﻟ َﻴ ِﺼﻒ
َ
ِﻟ َﻴ ِﺼﻔﺎ
ِﻟ َﻴ ِﺼ ُﻔﻮا
57
Adnan Hoyladı
��
هﻤﺎ
ﱠ
هﻦ
َ
أﻧﺖ
َ ََ
ﺻﻔ ْﺖ
و
َ ََ
ﺻﻔ َﺘﺎ
و
َو َ
ﺻ ْﻔ َﻦ
َو َ
ﺻ ْﻔ َﺖ
أﻧﺘﻤﺎ
َو َ
ﺻ ْﻔ ُﺘ َﻤﺎ
َو َ
ﺻ ْﻔ ُﺘﻢ
أﻧﺖ
ِ
َو َ
ﺻ ْﻔ ِﺖ
َو َ
ﺻ ْﻔ ُﺘ َﻤﺎ
أﻧﺘﻢ
أﻧﺘﻤﺎ
أﻧ�ن
أﻧﺎ
ﻧﺤﻦ
َ َ ُ
ﺻ ْﻔ� ﱠن
و
َو َ
ﺻ ْﻔ ُﺖ
َو َ
ﺻ ْﻔ َﻨﺎ
َ َ
ﺗ ِﺼﻒ
َ َ
ﺗ ِﺼﻔﺎ
َﻳ ِﺼ ْﻔ َﻦ
َ َ
ﺗ ِﺼﻒ
َ َ
ﺗ ِﺼﻔﺎ
َ
ﺗ ِﺼ ُﻔﻮا
َ
ﺗ ِﺼ ِﻔﻲ
َ َ
ﺗ ِﺼﻔﺎ
َ
ﺗ ِﺼ ْﻔ َﻦ
َ َ
ا ِﺻﻒ
َ َ
ﻧ ِﺼﻒ
َ ُ
ﺗ ِﺼﻒ
َ َ
ﺗ ِﺼﻔ ِﺎن
َﻳ ِﺼ ْﻔ َﻦ
َ ُ
ﺗ ِﺼﻒ
َ َ
ﺗ ِﺼﻔ ِﺎن
َﺗ ِﺼ ُﻔﻮ َن
َ
ﺗ ِﺼ ِﻔ َ�ن
َ َ
ﺗ ِﺼﻔ ِﺎن
َ
ﺗ ِﺼ ْﻔ َﻦ
َ ُ
ا ِﺻﻒ
َ ُ
ﻧ ِﺼﻒ
ْ
ِﻟ َﺘ ِﺼﻒ
َ
ِﻟ َﺘ ِﺼﻔﺎ
ِﻟ َﻴ ِﺼ ْﻔ َﻦ
ْ
ِﺻﻒ
َ
ِﺻﻔﺎ
ِﺻ ُﻔﻮا
َ ْ
ﺗ ِﺼﻒ
َ َ
ﺗ ِﺼﻔﺎ
َﻳ ِﺼ ْﻔ َﻦ
َ ْ
ﺗ ِﺼﻒ
َ َ
ﺗ ِﺼﻔﺎ
َ
ﺗ ِﺼ ُﻔﻮا
َ
ﺗ ِﺼ ِﻔﻲ
َ َ
ﺗ ِﺼﻔﺎ
َ
ﺗ ِﺼ ْﻔ َﻦ
َ ْ
ا ِﺻﻒ
َ ْ
ﻧ ِﺼﻒ
ِﺻ ِﻔﻲ
َ
ِﺻﻔﺎ
ِﺻ ْﻔ َﻦ
َ ْ
ِﻻ ِﺻﻒ
ْ
ِﻟ َﻨ ِﺼﻒ
9.2. Ecvef Fiil
ﻗﺎلَ ،
ﺻﺎمَ ،ﻣ َ
َ ) gibi. Asılları itibâriyle bu fiiller illet
ﺎل ( Asli harflerinden ortadaki harfi illetli olan fiillerdir.
ي ) dan kaynaklanan elif ise ecvef-i vâvî, Orta harfiو( ) den mâzîde elife dönmüştür. Orta harfiو ي( harfleri olan
dan kaynaklanan elif ise ecvef-i yâî denir.
Mazi
Muzari
Mastar
İsmi Fail
İsmi Meful
Emri Hazır
Emri Gaib
َﻗ َ
ﺎل
َﻳ ُﻘﻮ ُل
َ
ﻗ ْﻮ ٌل
َ
ﻗﺎ ِﺋ ٌﻞ
َﻣ ُﻘﻮ ٌل
ُ
ﻗ ْﻞ
ِﻟ َﻴ ُﻘﻮ ْل
Mazi
Muzari
َْ
)ان( Nasb Hali
َ
)ﻟ ْﻢ( Cezm Hali
َﻗ َ
ﺎل
َ َ
ﻗﺎﻻ
َ ُ
ﻗﺎﻟﻮا
َ َ
ﻗﺎﻟ ْﺖ
َﻳ ُﻘﻮ ُل
َ
َﻳ ُﻘﻮﻻ ِن
ُ
َﻳ ُﻘﻮﻟﻮ َن
َﻳ ُﻘﻮ َل
َ
َﻳ ُﻘﻮﻻ
ُ
َﻳ ُﻘﻮﻟﻮا
َﻳ ُﻘ ْﻞ
َ
َﻳ ُﻘﻮﻻ
ُ
َﻳ ُﻘﻮﻟﻮا
َﺗ ُﻘﻮ ُل
َ َ
ﺗ ُﻘﻮﻻ ِن
َﺗ ُﻘﻮ َل
َ َ
ﺗ ُﻘﻮﻻ
َﺗ ُﻘﻮ َل
َ َ
ﺗ ُﻘﻮﻻ
Ecvef Fiil Çekimleri
Zamirler
هﻮ
هﻤﺎ
هﻢ
��
هﻤﺎ
َ َ
ﻗﺎﻟ َﺘﺎ
58
Emir
ِﻟ َﻴ ُﻘ ْﻞ
َ
ِﻟ َﻴ ُﻘﻮﻻ
ُ
ِﻟ َﻴ ُﻘﻮﻟﻮا
ِﻟ َﺘ ُﻘﻮ َل
َ
ِﻟ َﺘ ُﻘﻮﻻ
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 11. Sınıf Arapça Dilbilgisi
ﱠ
هﻦ
َ
أﻧﺖ
أﻧﺘﻤﺎ
أﻧﺘﻢ
أﻧﺖ
ِ
أﻧﺘﻤﺎ
أﻧ�ن
أﻧﺎ
ﻧﺤﻦ
ُْ
ﻗﻠ َﻦ
ُْ
ﻗﻠ َﺖ
ُْ
ﻗﻠ ُﺘ َﻤﺎ
ُْ
ﻗﻠ ُﺘﻢ
ُْ
ﻗﻠ ِﺖ
ُْ
ﻗﻠ ُﺘ َﻤﺎ
ُُْ
ﻗﻠ� ﱠن
ُْ
ﻗﻠ ُﺖ
ُْ
ﻗﻠ َﻨﺎ
ْ
َﻳ ُﻘﻠ َﻦ
َﺗ ُﻘﻮ َل
ْ
َﻳ ُﻘﻠ َﻦ
َﺗ ُﻘﻮ ُل
َ َ
ﺗ ُﻘﻮﻻ ِن
ُ
َﺗ ُﻘﻮﻟﻮ َن
َ
ﺗ ُﻘ ِﻮﻟ َ�ن
َ َ
ﺗ ُﻘﻮﻻ ِن
َ ْ
ﺗ ُﻘﻠ َﻦ
َُ
أﻗﻮ ُل
َﻧ ُﻘﻮ ُل
ْ
َﻳ ُﻘﻠ َﻦ
َ
ﺗ ُﻘ ْﻞ
َ َ
ﺗ ُﻘﻮﻻ
َ ُ
ﺗ ُﻘﻮﻟﻮا
َ
ﺗ ُﻘ ِﻮ��
َ َ
ﺗ ُﻘﻮﻻ
َ ْ
ﺗ ُﻘﻠ َﻦ
َُ
أﻗﻮ َل
َﻧ ُﻘﻮ َل
ْ
ِﻟ َﻴ ُﻘﻠ َﻦ
ُ
ﻗ ْﻞ
ُ َ
ﻗﻮﻻ
ُ ُ
ﻗﻮﻟﻮا
ُ
ﻗ ِﻮ��
ُ َ
ﻗﻮﻻ
ُْ
ﻗﻠ َﻦ
َُ
ِﻷﻗ ْﻞ
َ َ
ﺗ ُﻘﻮﻻ
َ ُ
ﺗ ُﻘﻮﻟﻮا
َ
ﺗ ُﻘ ِﻮ��
َ َ
ﺗ ُﻘﻮﻻ
َ ْ
ﺗ ُﻘﻠ َﻦ
َُ
أﻗ ْﻞ
َ
ﻧ ُﻘ ْﻞ
ِﻟ َﻨ ُﻘ ْﻞ
9.3. Nâkıs Fiil
َ
) kaynaklananو( ) gibi. Son harfi vâvdanﻗ َ�ىىَ ،ر َﻣﻰَ ،دﻋﺎ ( Asli harflerinden sonuncusu illetli olan fiillerdir.
) yazılmasınaى( ) den kaynaklanan maksûre elif ise nâkıs-i yâî olur. Fiildeي( uzun elif ise nâkıs-i vâvî, son harfi yâ
) ler noktasız yazılır.ى( rağmen elif gibi çekerek okunur. Bu tip üstünden sonra gelen
Mazi
Muzari
Mastar
İsmi Fail
İsmi Meful
Emri Hazır
Emri Gaib
َ
ﻏ َﺰا
َ� ْﻐ ُﺰو
َ
ﻏ ْﺰ ٌو
َ
ﻏ ٍﺎز
َﻣ ْﻐ ِﺰ ﱞو
ُ ْ
اﻏ ُﺰ
ْ
ِﻟ َﻴﻐ ُﺰ
Mazi
Muzari
َْ
)ان( Nasb Hali
َ
)ﻟ ْﻢ( Cezm Hali
َ
ﻏ َﺰا
َ
ﻏ َﺰ َوا
َ� ْﻐ ُﺰو
ْ
َ�ﻐ ُﺰ َو ِان
َ� ْﻐ ُﺰ َ
ون
َ� ْﻐ ُﺰ َو
ْ
َ�ﻐ ُﺰ َوا
ْ
َ�ﻐ ُﺰوا
ْ
َ�ﻐ ُﺰ
ْ
َ�ﻐ ُﺰ َوا
َ
� ْﻐ ُﺰو
َْ
�ﻐ ُﺰ َو ِان
َ� ْﻐ ُﺰ َ
ون
َ
� ْﻐ ُﺰ َو
َْ
�ﻐ ُﺰ َوا
Nakıs Fiil Çekimleri
Zamirler
هﻮ
هﻤﺎ
هﻢ
��
هﻤﺎ
ﱠ
هﻦ
َ
أﻧﺖ
َ
ﻏ َﺰ ْوا
َ
ﻏ َﺰ ْت
َ َ
ﻏ َﺰﺗﺎ
َ
ﻏ َﺰ ْو َن
َ
ﻏ َﺰ ْو َت
َ� ْﻐ ُﺰ َ
ون
َ
� ْﻐ ُﺰ َو
َ
� ْﻐ ُﺰو
59
ْ
َ�ﻐ ُﺰوا
َْ
�ﻐ ُﺰ
َْ
�ﻐ ُﺰ َوا
َ� ْﻐ ُﺰ َ
ون
َْ
�ﻐ ُﺰ
Emir
ْ
ِﻟ َﻴﻐ ُﺰ
ْ
ِﻟ َﻴﻐ ُﺰ َوا
ْ
ِﻟ َﻴﻐ ُﺰوا
ْ
ِﻟ َﺘﻐ ُﺰ
ْ
ِﻟ َﺘﻐ ُﺰ َوا
ﻟ َﻴ ْﻐ ُﺰ َ
ون
ِ
ُ ْ
اﻏ ُﺰ
Adnan Hoyladı
أﻧﺘﻤﺎ
أﻧﺘﻢ
أﻧﺖ
ِ
أﻧﺘﻤﺎ
أﻧ�ن
أﻧﺎ
ﻧﺤﻦ
َ ُ
ﻏ َﺰ ْوﺗ َﻤﺎ
َ ُ
ﻏ َﺰ ْوﺗﻢ
َ
ﻏ َﺰ ْو ِت
َ ُ
ﻏ َﺰ ْوﺗ َﻤﺎ
َ ُ
ﻏ َﺰ ْوﺗ ﱠﻦ
َ
ﻏ َﺰ ْو ُت
َ َ
ﻏ َﺰ ْوﻧﺎ
َْ
�ﻐ ُﺰ َو ِان
َ� ْﻐ ُﺰ َ
ون
َ� ْﻐ ُﺰو َ
�ﻦ
ِ
َْ
�ﻐ ُﺰ َو ِان
َ� ْﻐ ُﺰ َ
ون
َ ْ
أﻏ ُﺰو
َ
� ْﻐ ُﺰو
َْ
�ﻐ ُﺰ َوا
َْ
�ﻐ ُﺰوا
َْ
�ﻐ ُﺰ ِوي
َْ
�ﻐ ُﺰ َوا
َْ
�ﻐ ُﺰ َوا
َْ
�ﻐ ُﺰوا
َْ
�ﻐ ُﺰ ِوي
َْ
�ﻐ ُﺰ َوا
ُ ْ
اﻏ ُﺰ َوا
ُ ْ
اﻏ ُﺰوا
ُ ْ
اﻏ ُﺰ ِوي
ُ ْ
اﻏ ُﺰ َوا
َ� ْﻐ ُﺰ َ
ون
َ ْ
أﻏ ُﺰ َو
َ� ْﻐ ُﺰ َ
ون
َ ْ
أﻏ ُﺰ
َ
� ْﻐ ُﺰ َو
َْ
�ﻐ ُﺰ
ُا ْﻏ ُﺰ َ
ون
َْ
ِﻷﻏ ُﺰ
ْ
ِﻟ َﻨﻐ ُﺰ
9.4. Lefîf Fiil
َ
َ
) gibi. İki çeşittir: 1. Lefîf-İ Mefrûk: İllet harflerindenﻃ َﻮىَ ،ر َوى ،ﻧ َﻮى ( Asli harflerinden ikisi illetli olan fiillerdir.
َ
َ korudu) gibi. 2. Lefîf-İ Makrûn: İkiو�� َﻳ ِﻘﻲ( biri kelimenin başında diğeri sonunda bulunursa lefîf-i mefrûk denir.
َ
kuvvetli oldu) gibi.ﻗ ِﻮ َي( illetli harf yanyana olarak kelimenin sonunda bulunursa lefîf-i makrûn denir.
Mazi
Muzari
Mastar
İsmi Fail
İsmi Meful
Emri Hazır
Emri Gaib
َ
َو��
َ
ﻘﻲ
ﻳ ِ
ْ ً
َوﻗﻴﺎ
َو ٍاق
َﻣ ْﻮ ِ� ﱞ�
ِق
ِﻟ َﻴ ِﻖ
Mazi
Muzari
َْ
)ان( Nasb Hali
َ
)ﻟ ْﻢ( Cezm Hali
َ
َو��
َ
َوﻗ َﻴﺎ
َﻳ ِﻘﻲ
َﻳ ِﻘ َﻴ ِﺎن
َﻳ ُﻘﻮ َن
َﻳ ِﻘ َﻲ
َﻳ ِﻘ َﻴﺎ
َﻳ ُﻘﻮا
َﻳ ِﻖ
َﻳ ِﻘ َﻴﺎ
َﻳ ُﻘﻮا
َ
ﺗ ِﻘﻲ
َ
ﺗ ِﻘ َﻴ ِﺎن
َﻳ ِﻘ َ�ن
َ
ﺗ ِﻘﻲ
َ
ﺗ ِﻘ َﻴ ِﺎن
َﺗ ُﻘﻮ َن
َ
ﺗ ِﻘ َﻲ
َ
ﺗ ِﻘ َﻴﺎ
َﻳ ِﻘ َ�ن
َ
ﺗ ِﻘ َﻲ
َ
ﺗ ِﻖ
َ
ﺗ ِﻘ َﻴﺎ
َﻳ ِﻘ َ�ن
َ
ﺗ ِﻖ
َ
ﺗ ِﻘ َﻴﺎ
َ
ﺗ ُﻘﻮا
Lefif Fiil Çekimleri
Zamirler
هﻮ
هﻤﺎ
هﻢ
��
هﻤﺎ
ﱠ
هﻦ
َ
َوﻗ ْﻮا
َ
َوﻗ ْﺖ
َ
َوﻗ َﺘﺎ
َ
َوﻗ ْ� َن
أﻧﺘﻤﺎ
َ
َوﻗ ْﻴ َﺖ
َ
َوﻗ ْﻴ ُﺘ َﻤﺎ
أﻧﺘﻢ
َ
َوﻗ ْﻴ ُﺘﻢ
َ
أﻧﺖ
َ
ﺗ ِﻘ َﻴﺎ
َ
ﺗ ُﻘﻮا
60
Emir
ِﻟ َﻴ ِﻖ
ِﻟ َﻴ ِﻘ َﻴﺎ
ِﻟ َﻴ ُﻘﻮا
ِﻟ َﺘ ِﻖ
ِﻟ َﺘ ِﻘ َﻴﺎ
ِﻟ َﻴ ِﻘ َ�ن
ِق
ِﻗ َﻴﺎ
ُ
ﻗﻮا
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 11. Sınıf Arapça Dilbilgisi
أﻧﺖ
ِ
أﻧﺘﻤﺎ
أﻧ�ن
أﻧﺎ
ﻧﺤﻦ
َ
َوﻗ ْﻴ ِﺖ
َ
َوﻗ ْﻴ ُﺘ َﻤﺎ
َ ُ
َوﻗ ْﻴ� ﱠن
َ
َوﻗ ْﻴ ُﺖ
َ
َوﻗ ْﻴ َﻨﺎ
َ
ﺗ ِﻘ َ�ن
َ
ﺗ ِﻘ َﻴ ِﺎن
َ
ﺗ ِﻘ َ�ن
َ
أ ِ��
َ
ﻧ ِﻘﻲ
َ
ﺗ ِﻘﻲ
َ
ﺗ ِﻘ َﻴﺎ
َ
ﺗ ِﻘ َ�ن
َ
أ ِق
َ
ﻧ ِﻖ
َ
ﺗ ِﻘﻲ
َ
ﺗ ِﻘ َﻴﺎ
َ
ﺗ ِﻘ َ�ن
َ
أ ِ� َ�
َ
ﻧ ِﻘ َﻲ
ِ��
ِﻗ َﻴﺎ
ِﻗ َ�ن
َ
ِﻷ ِق
ِﻟ َﻨ ِﻖ
14. Mucerred Fiil
Asıl harflerine ilave yapılmamış fiillerdir. Üç harfli olanlarına sülasi mücerred, dört harfli olanlara rubai
mücerred fiiller denir. Arapçada fiillerin çoğu sülasidir yani üç harflidir. Az bir kısmı da rubaidir. Yani dört harflidir.
Üç Harfli Mücerred Fiil
Mazi
Muzari
Mastar
İsmi Fail
İsmi Meful
Emri Hazır
Emri Gaib
َ
ﻛ َﺘ َﺐ
ْ
َﻳﻜ ُﺘ ُﺐ
ٌ
ِﻛ َﺘ َﺎﺑﺔ
َ
�ﺎ ِﺗ ٌﺐ
َﻣ ْﻜ ُﺘ ٌ
ﻮب
ُْ
اﻛ ُﺘ ْﺐ
ْ
ِﻟ َﻴﻜ ُﺘ ْﺐ
Mazi
Muzari
َْ
)ان( Nasb Hali
َ
ﻛ َﺘ َﺐ
َ
ﻛ َﺘ َﺒﺎ
ْ
َﻳﻜ ُﺘ ُﺐ
ْ
َﻳﻜ ُﺘ َﺒ ِﺎن
ْ
َﻳﻜ ُﺘ ُﺒﻮ َن
Zamirler
هﻮ
هﻤﺎ
هﻢ
��
هﻤﺎ
ﱠ
هﻦ
َ
أﻧﺖ
أﻧﺘﻤﺎ
أﻧﺘﻢ
أﻧﺖ
ِ
أﻧﺘﻤﺎ
َ
ﻛ َﺘ ُﺒﻮا
َ
ﻛ َﺘ َب ْﺖ
َ
ﻛ َﺘ َب َﺘﺎ
َ
ﻛ َﺘ ْ� َن
َ
ﻛ َﺘ ْب َﺖ
َ
ﻛ َﺘ ْب ُﺘ َﻤﺎ
َ
ﻛ َﺘ ْب ُﺘ ْﻢ
َ
ﻛ َﺘ ْب ِﺖ
َ
ﻛ َﺘ ْب ُﺘ َﻤﺎ
َْ
ﺗﻜ ُﺘ ُﺐ
َْ
ﺗﻜ ُﺘ َﺒ ِﺎن
ْ
َﻳﻜ ُﺘ ْ� َن
َْ
ﺗﻜ ُﺘ ُﺐ
َْ
ﺗﻜ ُﺘ َﺒ ِﺎن
ْ
َﺗﻜ ُﺘ ُﺒﻮ َن
َْ
ﺗﻜ ُﺘ ِﺒ َ�ن
َْ َ
ﺗﻜ ُﺘﺒﺎ ِن
61
Üç Harfli Mücerred Fiilin Çekimi
َ
Emir
)ﻟ ْﻢ( Cezm Hali
ْ
َﻳﻜ ُﺘ َﺐ
ْ
َﻳﻜ ُﺘ َﺒﺎ
ْ
َﻳﻜ ُﺘ ْﺐ
ْ
َﻳﻜ ُﺘ َﺒﺎ
ْ
َﻳﻜ ُﺘ ُﺒﻮا
َْ
ﺗﻜ ُﺘ َﺐ
ْ
َﻳﻜ ُﺘ ُﺒﻮا
َْ
ﺗﻜ ُﺘ ْﺐ
َْ
ﺗﻜ ُﺘ َﺒﺎ
ْ
َﻳﻜ ُﺘ ْ� َن
َْ
ﺗﻜ ُﺘ َﺒﺎ
ْ
َﻳﻜ ُﺘ ْ� َن
َْ
ﺗﻜ ُﺘ َﺐ
َْ
ﺗﻜ ُﺘ َﺒﺎ
َْ
ﺗﻜ ُﺘ ْﺐ
َْ
ﺗﻜ ُﺘ َﺒﺎ
َْ
ﺗﻜ ُﺘ ُﺒﻮا
َْ
ﺗﻜ ُﺘ ِ�ي
َْ َ
ﺗﻜ ُﺘﺒﺎ
َْ
ﺗﻜ ُﺘ ُﺒﻮا
َْ
ﺗﻜ ُﺘ ِ�ي
َْ َ
ﺗﻜ ُﺘﺒﺎ
ْ
ِﻟ َﻴﻜ ُﺘ ْﺐ
ْ
ِﻟ َﻴﻜ ُﺘ َﺒﺎ
ْ
ِﻟ َﻴﻜ ُﺘ ُﺒﻮا
ْ
ِﻟ َﺘﻜ ُﺘ ْﺐ
ْ
ِﻟ َﺘﻜ ُﺘ َﺒﺎ
ْ
ِﻟ َﻴﻜ ُﺘ ْ� َن
ُْ
اﻛ ُﺘ ْﺐ
ُْ
اﻛ ُﺘ َﺒﺎ
ُْ
اﻛ ُﺘ ُﺒﻮا
ُْ
اﻛ ُﺘ ِ�ي
ُْ َ
اﻛ ُﺘﺒﺎ
Adnan Hoyladı
أﻧ�ن
أﻧﺎ
ﻧﺤﻦ
َ ُ
ﻛ َﺘ ْﺒ� ﱠن
َ
ﻛ َﺘ ْب ُﺖ
َْ
ﺗﻜ ُﺘ ْ� َن
َْ
أﻛ ُﺘ ُﺐ
َْ
ﺗﻜ ُﺘ ْ� َن
َْ
أﻛ ُﺘ َﺐ
َْ
ﺗﻜ ُﺘ ْ� َن
َْ
أﻛ ُﺘ ْﺐ
َ
ﻛ َﺘ ْب َﻨﺎ
َْ
ﻧﻜ ُﺘ ُﺐ
َْ
ﻧﻜ ُﺘ َﺐ
َْ
ﻧﻜ ُﺘ ْﺐ
ُْ
اﻛ ُﺘ ْ� َن
َْ
ِﻷﻛ ُﺘ ْﺐ
ْ
ِﻟ َﻨﻜ ُﺘ ْﺐ
Dört Harfli Mücerred Fiil
Mazi
Muzari
Mastar
İsmi Fail
İsmi Meful
Emri Hazır
Emri Gaib
َد ْﺣ َﺮ َج
ُﻳ َﺪ ْﺣ ِﺮ ُج
َ ْ َ ٌ
ﺮﺟﺔ
دﺣ
ُﻣ َﺪ ْﺣ ِﺮ ٌج
ُﻣ َﺪ ْﺣ َﺮ ٌج
َد ْﺣ ِﺮ ْج
ِﻟ ُﻴ َﺪ ْﺣ ِﺮ ْج
Zamirler
هﻮ
هﻤﺎ
Mazi
Muzari
َْ
)ان( Nasb Hali
َد ْﺣ َﺮ َج
َد ْﺣ َﺮ َﺟﺎ
ُﻳ َﺪ ْﺣ ِﺮ ُج
ُﻳ َﺪ ْﺣ ِﺮ َﺟ ِﺎن
ُﻳ َﺪ ْﺣ ِﺮ ُﺟﻮ َن
ُ
ﺗ َﺪ ْﺣ ِﺮ ُج
ُ
ﺗ َﺪ ْﺣ ِﺮ َﺟ ِﺎن
ُﻳ َﺪ ْﺣ ِﺮ ْﺟ َﻦ
ُ
ﺗ َﺪ ْﺣ ِﺮ ُج
ُ
ﺗ َﺪ ْﺣ ِﺮ َﺟ ِﺎن
ُﺗ َﺪ ْﺣ ِﺮ ُﺟﻮ َن
ُ
ﺗ َﺪ ْﺣ ِﺮ ِﺟ َ�ن
ُ
ﺗ َﺪ ْﺣ ِﺮ َﺟ ِﺎن
ُ
ﺗ َﺪ ْﺣ ِﺮ ْﺟ َﻦ
ُ
أ َد ْﺣ ِﺮ ُج
ُ
ﻧ َﺪ ْﺣ ِﺮ ُج
ُﻳ َﺪ ْﺣ ِﺮ َج
ُﻳ َﺪ ْﺣ ِﺮ َﺟﺎ
ُﻳ َﺪ ْﺣ ِﺮ ُﺟﻮا
ُ
ﺗ َﺪ ْﺣ ِﺮ َج
ُ
ﺗ َﺪ ْﺣ ِﺮ َﺟﺎ
ُﻳ َﺪ ْﺣ ِﺮ ْﺟ َﻦ
ُ
ﺗ َﺪ ْﺣ ِﺮ َج
ُ
ﺗ َﺪ ْﺣ ِﺮ َﺟﺎ
ُ
ﺗ َﺪ ْﺣ ِﺮ ُﺟﻮا
ُ
ﺗ َﺪ ْﺣ ِﺮ ِ��
ُ
ﺗ َﺪ ْﺣ ِﺮ َﺟﺎ
ُ
ﺗ َﺪ ْﺣ ِﺮ ْﺟ َﻦ
ُ
أ َد ْﺣ ِﺮ َج
ُ
ﻧ َﺪ ْﺣ ِﺮ َج
هﻢ
َد ْﺣ َﺮ ُﺟﻮا
َد ْﺣ َﺮ َﺟ ْﺖ
هﻤﺎ
ﱠ
هﻦ
َد ْﺣ َﺮ َﺟ َﺘﺎ
َد ْﺣ َﺮ ْﺟ َﻦ
َ
أﻧﺖ
َد ْﺣ َﺮ ْﺟ َﺖ
َد ْﺣ َﺮ ْﺟ ُﺘ َﻤﺎ
��
أﻧﺘﻤﺎ
أﻧﺘﻢ
أﻧﺖ
ِ
َد ْﺣ َﺮ ْﺟ ُﺘﻢ
َد ْﺣ َﺮ ْﺟ ِﺖ
أﻧﺘﻤﺎ
َد ْﺣ َﺮ ْﺟ ُﺘ َﻤﺎ
ُ
َد ْﺣ َﺮ ْﺟ� ﱠن
أﻧﺎ
َد ْﺣ َﺮ ْﺟ ُﺖ
َد ْﺣ َﺮ ْﺟ َﻨﺎ
أﻧ�ن
ﻧﺤﻦ
Dört Harfli Mücerred Fiil Çekimi
َ
Emir
)ﻟ ْﻢ( Cezm Hali
ُﻳ َﺪ ْﺣ ِﺮ ْج
ُﻳ َﺪ ْﺣ ِﺮ َﺟﺎ
ُﻳ َﺪ ْﺣ ِﺮ ُﺟﻮا
ُ
ﺗ َﺪ ْﺣ ِﺮ ْج
ُ
ﺗ َﺪ ْﺣ ِﺮ َﺟﺎ
ُﻳ َﺪ ْﺣ ِﺮ ْﺟ َﻦ
ُ
ﺗ َﺪ ْﺣ ِﺮ ْج
ُ
ﺗ َﺪ ْﺣ ِﺮ َﺟﺎ
ُ
ﺗ َﺪ ْﺣ ِﺮ ُﺟﻮا
ُ
ﺗ َﺪ ْﺣ ِﺮ ِ��
ُ
ﺗ َﺪ ْﺣ ِﺮ َﺟﺎ
ُ
ﺗ َﺪ ْﺣ ِﺮ ْﺟ َﻦ
ُ
أ َد ْﺣ ِﺮ ْج
ُ
ﻧ َﺪ ْﺣ ِﺮ ْج
ِﻟ ُﻴ َﺪ ْﺣ ِﺮ ْج
ِﻟ ُﻴ َﺪ ْﺣ ِﺮ َﺟﺎ
ِﻟ ُﻴ َﺪ ْﺣ ِﺮ ُﺟﻮا
ِﻟ ُﺘ َﺪ ْﺣ ِﺮ ْج
ِﻟ ُﺘ َﺪ ْﺣ ِﺮ َﺟﺎ
ِﻟ ُﻴ َﺪ ْﺣ ِﺮ ْﺟ َﻦ
َد ْﺣ ِﺮ ْج
َد ْﺣ ِﺮ ِ��
َد ْﺣ ِﺮ َﺟﺎ
َد ْﺣ ِﺮ َﺟﺎ
َد ْﺣ ِﺮ ُﺟﻮا
َد ْﺣ ِﺮ ْﺟ َﻦ
ُ
ِﻷ َد ْﺣ ِﺮ ْج
ِﻟ ُﻨ َﺪ ْﺣ ِﺮ ْج
15. Mezîd Fiil
Asıl harflerine harf ilave edilerek türetilen ve girdiği baba göre anlam değişikliğine uğrayan fiillerdir.
62
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 11. Sınıf Arapça Dilbilgisi
15.1. İf’âl Babı
Sülâsî fiilin kökünün başına bir elif ( )اilavesiyle kurulur. Arttırılmış fiiller genellikle masdarının adıyla anılır,
üçlü fiiller bu grubun kalıbına girer yani mâzî muzâri ve masdar harekeleri girdiği kalıbın aynısı olur. Üç harfli bir
َ َ ََ
َ َ َْ َ
fiilin bu kalıba alınmasının sebebi (ﺲ ﺧﺎ ِﻟ ٌﺪ
( )ﺟﻠHâlit oturdu) gibi lâzım (mef’ûl almayan) bir fiilse, ( ﺲ ﺧﺎ ِﻟ ٌﺪ
أﺟﻠ
ً َ
( )ﻋﺎ ِدﻻHâlit Adil’i oturttu) şeklinde müteaddî (nesne alabilen) yapmaktır. Şayet söz konusu fiil geçişli ise bu defa
onu ikinci kattan müteaddî yapar. Esas manaları bir işin olmasını sağlamak, bir fiilin anlamının bir nesne üzerindeki
etkisini belirtmektir. İf’âl bâbının çekimi aynen sülâsî mücerredler gibidir.
ُ
Mezid babların ism-i fâilleri, muzârisinin ﻳـharfini ُمya çevirmekle elde edilir. Yani muzarat harfi kaldırılıp
yerine ötreli mim harfi ilave edilir. İsm-i mef’ûlü ise ism-i fâilinin sondan bir önceki harfinin üstün yapılmasıyla
olur. Artık fiilimiz isme dönüşmesi sebebiyle elif lâm takısı veya tenvin alabilir.
Emir
َْ
أﻓ ِﻌ ْﻞ
َ
أ ْﻋ ِﻠ ْﻢ
İsmi Meful
İsmi Fail
Mastar
Muzari
ُﻣ ْﻔ َﻌ ُﻞ
َ
ُﻣ ْﻌﻠ ٌﻢ
ُﻣ ْﻔ ِﻌ ُﻞ
ُﻣ ْﻌ ِﻠ ٌﻢ
ٌ ِا ْﻓ َﻌ
ﺎل
َ
ِإ ْﻋﻼ ٌم
ُﻳ ْﻔ ِﻌ ُﻞ
ُ� ْﻌ ِﻠ ُﻢ
َْ
أﻓ َﻌ َﻞ
َ َ
أ ْﻋﻠ َﻢ
Bildirilen
Bildiren
Bildirmek
Bildiriyor
Bildirdi
Bildir
Mazi
Not: İf’âl bâbındaki fiillerin mâzî, emir ve mastarlarındaki hemzeler, diğer fiillerin aksine (hemze-i kat’
olduğundan) geçiş halinde atılmaz ve her durumda okunurlar.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ً َ ً َ َ ًّ َ ٌ َ َ َْ
ﺎﺿﻼ
ِ أﻋﻠﻢ ﺧ ِﺎﻟﺪ ﻋ ِﻠﻴﺎ ﺟﻤﺎﻻ ﻓ
ّ ُْ ْ َ
َْ
ﱡ ﱠ
أﺧ َﺮ َج اﳌ َﻌ ِﻠ ُﻢ اﻟﻄﻼ َب ِﻣ َﻦ اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ
Halit, Ali’ye Cemal’in faziletli olduğunu bildirdi.
Öğretmen öğrencileri okuldan çıkardı.
15.2. Tef’îl Babı
َ َ
Sülâsî mücerred fiilin ortasındaki harfi şeddeli okumak suretiyle 4 harfe çevirerek tef’îl bâbı yapılır. (��ِ )ﻓ ِﺮ َح أ
َ
َ
َ
(Kardeşim sevindi) gibi lâzım bir fiili (��ِ ( )ﻓ ﱠﺮ ْﺣ ُﺖ أKardeşimi sevindirdim) gibi müteaddî yapar. Eğer ()ﻋ ِﻠ ْﻤ ُﺖ َد ْر ِ��ي
َﱠ
(Dersimi bildim) gibi müteaddî ise ()ﻋﻠ ْﻤ ُﺘ َﻚ َد ْر َﺳ َﻚ
(Sana dersini öğrettim) gibi bir kat daha müteaddî yapar. Bir işin
mübâlağalı olarak çok yapıldığını gösterir.
َ َ
ﱠ
ٌ ﺬا
Tef’îl bâbı isimlerde kullanılırsa o isimden türemiş fiil meydana gelir. (ب
ﻋazab, ceza, َﻋﺬ َبazab etti) Bazen
َ َ
َ َ َ
fiilin kendisi çokluk manasını ifade eder. (Halit Kâbe’yi çok tavaf etti. ) ﻃ ﱠﻮف ﺧ ِﺎﻟ ٌﺪ اﻟﻜ ْﻌ َﺒﺔBazen fâilinde çokluk ifade
َ َﱠ
ٌ َ َ َﱠ
َ
eder. (اﻹﺑ ُﻞ
ِ ﻣﻮتDeveler çokça öldü (Birçok deve öldü). Bazen mef’ûlünde çokluk ifade eder. ( ﻏﻠﻖ ﺧﺎﻟﺪ اﻟﺒﺎبHalit
çok kapıları kapadı, kilitledi.)
63
Adnan Hoyladı
İf’âl bâbının tef’îl bâbından farkı çokluk ve fazlalığı anlatmasıdır.
َ اﻟﺰ َﺟ
َﻛ َﺴ َﺮ ﱡCamı kırdı. ﺎج
َ اﻟﺰ َﺟ
َأ ْﻛ َﺴ َﺮ ﱡCamı kırdırdı. ﺎج
َ اﻟﺰ َﺟ
َﻛ ﱠﺴ َﺮ ﱡCamı iyice kırıp paramparça etti.
Örnek: ﺎج
Emir
İsmi Meful
İsmi Fail
Mastar
Muzari
Mazi
َ
ﻓ ِّﻌ ْﻞ
ّ
َﻋ ِﻠ ْﻢ
َ
ُﻣﻔ ﱠﻌ ٌﻞ
ﱠ
ُﻣ َﻌﻠ ٌﻢ
َ
ُﻣﻔ ِّﻌ ٌﻞ
ّ
ُﻣ َﻌ ِﻠ ٌﻢ
ٌَ َ ٌ َْ
ﺗ ْﻔ ِﻌﻴﻠﺔ- ﻴﻞ
ﺗﻔ ِﻌ
ٌ َ� ْﻌ ِﻠ
ﻴﻢ
َ
ُﻳﻔ ِّﻌ ُﻞ
ّ
ُ� َﻌ ِﻠ ُﻢ
َ
ﻓ ﱠﻌ َﻞ
ﱠ
َﻋﻠ َﻢ
Öğret
Öğretilen
Öğretmen
Öğretim
Öğretiyor
Öğretti
ٌ َﺗ ْﻔ ِﻌolur. Ancak sonu illetli olan nâkıs fiillerde ve 3. harfi hemze olan fillerde
Not: Tef’îl bâbının masdarı ﻴﻞ
ٌَ َ
ﺗ ْﻔ ِﻌﻴﻠﺔşeklinde ta-i merbûta alarak gelir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ُ ُ
ََ َ ّ َ ُ
ﺻﻼﺗ ُﮫ ِ� ِ� ﺧﺸ ٍﻮع
ﻳﺆ ِدي
َﱠ َ ﱠ ﱡ ََ َ ﱠ ﱠ
ا� ِﻟﻠﻨﺎ ِس
ِ ﺑﻠﻎ اﻟﻨ ِ�ي ِرﺳﺎﻟﺔ
O namazını huşû içinde edâ eder.
Peygamber Allah’ın risâletini insanlara tebliğ etti.
15.3. Müfâale Babı
َ
َ َ
Sülâsî mücerred fiilin fâe’l-fiili ile ayne’l-fiili arasına elif ( ) اeklenmesiyle olur. ( ﻛ َﺘ َﺐyazdı �ﺎﺗ َﺐyazıştı)
Mezîd fiiller içinde iki masdar kullanan tek kalıptır. Hangisinin daha yaygın olduğu zamanla öğrenilir. Daha ziyade
bir şahsın diğeri üzerindeki etkilerini belirten müteaddî (geçişli, mef’ûl alan) bir kalıptır. Genel olarak şu manaları
gösterir.
َ
1. Fâlin mef’ûle karşı gösterdiği özelliği belirtir. ( َﺣ ُﺴ َﻦiyi oldu. ﺣﺎ َﺳ َﻦbirine iyi muamele etti.)
2. Mef’ûlüne harf-i cerle bağlanan fiiller bu kalıba geçtiğinde harf-i cersiz bağlanır. Bazen karşılıklı iş
َ
َ َ
yapmayı da ifade eder. ( �� ﻗﺎ َم َﻋbirşeye karşı kalkmak ﻗﺎ َو َمdirenmek)
3. Sülâsî fiil bir nesneyi doğrudan etkiliyorsa bu kalıb bu fiilin manasının nesne üzerine yapılma çabasını ve
bu mücâdeleyi gösterir. ( َﺳ َﺒ َﻖgeçti َﺳ َﺎﺑ َﻖyarıştı, geçti)
َ
ً
َ
4. Bu fiil iki kişi arasında beraberce yapılan bir işi bildirir. ( ُﻳ�ﺎ ِﺗ ُﺐ ﺧ ِﺎﻟ ٌﺪ َﺟ َﻤﺎﻻHalid Cemal’le yazışıyor.)
ُ ) َﻗ َﺎﺗ َﻠ ُه ُﻢ
Not: Bazen bir kişi için de kullanıldığı olur. (Allah onları öldürdü kahretti ﷲ
Emir
İsmi Meful
İsmi Fail
Mastar
Muzari
Mazi
َ
ﺎﻋ ْﻞ
ِ ﻓ
َ
�ﺎ ِﺗ ْﺐ
َ ُﻣ َﻔ
ﺎﻋ ٌﻞ
َ َ
ُﻣ�ﺎﺗ ٌﺐ
َُ
ﺎﻋ ٌﻞ
ِ ﻣﻔ
َ
ُﻣ� ِﺎﺗ ٌﺐ
َ
ٌ ََ َ ُ
ِﻓﻌﺎ ٌل- ﺎﻋﻠﺔ
ﻣﻔ
َ ٌ ََ
ِﻛﺘﺎ ٌب- ُﻣ�ﺎﺗ َﺒﺔ
َُ
ﺎﻋ ُﻞ
ِ ﻳﻔ
َ
ُﻳ�ﺎ ِﺗ ُﺐ
َ َﻓ
ﺎﻋ َﻞ
َ َ
�ﺎﺗ َﺐ
64
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 11. Sınıf Arapça Dilbilgisi
Yazış
Yazışılan
Yazışan
Yazışmak
Yazışıyor
Yazıştı
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َْ َ ْ َ َ ُ َ ُ ْ ْ ُ ُﱠ
اﻋﺪا ِد اﳌﺎ ِﺋ َﺪ ِة
��ِ ﺳتﺴﺎ ِﻋﺪ اﻟ ِﺒنﺖ أﻣهﺎ
ّ َ ُْ َ ً َ ً َ َ ُ َ ُ َ َ َ
ﺼ ِﻠ َ�ن
ﺷﺎهﺪ ﻋﻤﺮ ﻋﺪدا ﻛ ِﺒ��ا ِﻣﻦ اﳌ
Kız annesine sofra hazırlamada yardım edecek.
Ömer çok sayıda namaz kılan gördü.
15.4. İnfiâl Babı
ْ harflerinin eklenmesiyle yapılır. Şekil olarak malûm, anlam olarak meçhûldür.
Sülâsi mücerredin başına إن
Bu fiilin kuruluşu mutâvaat içindir. Mutâvaat; müteaddî fiilin mef’ûl üzerinde meydana getirdiği tesiri
kabullenmesidir. Genellikle bu ölçüde gelen fiiller lâzım olur ve dâima hissî yani maddî bir oluşu ifade eder.
Emir
İsmi Meful
َْ
ِاﻧﻔ ِﻌ ْﻞ
َْ
ِاﻧﻜ ِﺴ ْﺮ
İsmi Fail
Mastar
Muzari
Mazi
-
َ
ُﻣ ْﻨﻔ ِﻌ ٌﻞ
َ
ُﻣ ْﻨﻜ ِﺴ ٌﺮ
ٌ ِا ْﻧ ِﻔ َﻌ
ﺎل
ْ
ِاﻧ ِﻜ َﺴ ٌﺎر
َ
َﻳ ْﻨﻔ ِﻌ ُﻞ
َ
َﻳ ْﻨﻜ ِﺴ ُﺮ
َْ
ِاﻧﻔ َﻌ َﻞ
َْ
ِاﻧﻜ َﺴ َﺮ
-
Kırılan
Kırılmak
Kırılıyor
Kırıldı
-
Kırıl
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َْ َ َ َ َ ْ ُ ﱡ
اﻟﺰﺟﺎ َج ﻓﺎﻧﻜ َﺴ َﺮ
ﻛﺴﺮت
َ َْ َ
ْ
َ ﱠ
ﻗﻄ ْﻌ ُﺖ ا� َح ْﺒ َﻞ ﻓﺎﻧﻘﻄ َﻊ
Camı kırdım o da kırıldı.
İpi parça parça kestim o da kesildi.
15.5. İftiâl Babı
َ َ َ َ َ ُْ َّ ُ ﱠ
İftiâl babı müteaddi fiili lazım fiile çevirir. Mesela: “ َﺟ َﻤ َﻊtopladı” manasındadır. اﻟﺘﻼ ِﻣﻴﺬ
ﺟﻤﻊ اﳌﻌ ِﻠﻢ
َ
َ
َ
dediğimizde mana “Öğretmen öğrencileri topladı.” şeklinde olur. ﺟﻤﻊfiilini İftiâl babına sokarak ِا ْﺟ َﺘ َﻤ َﻊ
ُ َ َََْ ﱠ
dediğimizde mana “toplandı” olur. اﻟﺘﻼ ِﻣﻴﺬ
“ ِاﺟﺘﻤﻊÖğrenciler toplandı.” manasındadır. Bu cümlede ِا ْﺟ َﺘ َﻤ َﻊfiili
lazım bir fiildir. Gördüğünüz gibi, iftial babı müteaddi fiili lazım fiile çevirmiştir.
İftiâl babı, failin gayretini gösterir. Mesela: “ َﺟ َه َﺪçalıştı” manasındadır. Bu fiili İftial babına sokarak ِا ْﺟ َ� َ� َﺪ
dersek, mana “Çokça çalıştı, çabaladı çalıştı” şeklinde olur ve failin gayretini gösterir.
َ
َْ
Yine “ ﻛ َﺴ َﺐkazandı” manasındadır. Bu fiili İftial babının sokarak ِاﻛت َﺴ َﺐdersek, mana “çalışmakla
َ َ“ َﻛ َﺴ ْب ُﺖ ْاﳌMalı kazandım.” manasında iken,
kazandı” şeklinde olur ve yine failin gayretini gösterir. Buna göre: ﺎل
َ َ“ ِا ْﻛ َت َﺴ ْب ُﺖ ْاﳌMalı çalışmakla kazandım.” manasına gelir.
ﺎل
65
Adnan Hoyladı
Emir
İsmi Meful
İsmi Fail
Mastar
Muzari
Mazi
ْ
ِاﻓ َﺘ ِﻌ ْﻞ
ِإ ْﺟ َﺘ ِﻤ ْﻊ
ُﻣ ْﻔ َﺘ َﻌ ٌﻞ
ُﻣ ْﺠ َﺘ َﻤ ٌﻊ
ُﻣ ْﻔ َﺘ ِﻌ ٌﻞ
ُﻣ ْﺠ َﺘ ِﻤ ٌﻊ
َ ْ
ِاﻓ ِﺘﻌﺎ ٌل
ُ إﺟﺘ َﻤ
ﺎع
ِ ِِ
َﻳ ْﻔ َﺘ ِﻌ ُﻞ
َﻳ ْﺠ َﺘ ِﻤ ُﻊ
ْ
ِاﻓ َﺘ َﻌ َﻞ
ِإ ْﺟ َﺘ َﻤ َﻊ
Toplan
Toplum
Toplanan
Toplanmak
Toplanıyor
Toplandı
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ّ ُْ َ
َ
َ� ْﺴﺘ ِﻤ ُﻊ َﻋ ِ� ﱞ� ِا�� اﳌ َﻌ ِﻠ ِﻢ
َ َ
ِا ْﺑت َﺴ َﻢ أ ْﺣ َﻤ ُﺪ
Ali öğretmeni dinliyor.
Ahmet gülümsedi.
15.6. İfılâl Babı
Sülâsî mâzî fiilin başına bir hemze son harfinin de şeddelenmesiyle mâzî fiili meydana getirilir. Bu fiil
mübâlağa (aşırılık) ifade etmek için kullanılır. Renkler ve kusurlar gibi sıfatların bu bâbın kalıbına sokulup fiil haline
getirilmesiyle yapılır. Manasını mübâlağalaştırır. Yani renk ve sakatlıklardaki aşırılığı bildirir. Bu bâbın mâzî ve
muzâri meçhûlu kullanılmaz.
Emir
İsmi Meful
İsmi Fail
Mastar
Muzari
Mazi
-
ُﻣ ْﺤ َﻤ ﱞﺮ
ُﻣ ْﺤ َﻤ ﱞﺮ
َ ْ
ِاﻓ ِﻌﻼ ٌل
ِا ْﺣ ِﻤ َﺮ ٌار
َﻳ ْﻔ َﻌ ﱡﻞ
َﻳ ْﺤ َﻤ ﱡﺮ
ْ
ِاﻓ َﻌ ﱠﻞ
ِا ْﺣ َﻤ ﱠﺮ
Kızaran
Kızarmak
Kızarıyor
Kızardı
ْ
ِاﻓ َﻌ ﱠﻞ
ِا ْﺣ َﻤ ﱠﺮ
-
Kızar
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ ْ َْ
َ ْ
ِاﺧﻀ ﱠﺮ ِت اﻷ�جﺎ ُر
ْ ا
َ َﺻ َﻔ ﱠﺮ َﻟ ْﻮ ُن ْاﳌَ ْ َﺮأ ِة ِﻣ َﻦ ْاﳌ
ض
ﺮ
ِ
ِ
Ağaçlar yeşerdi.
Kadının rengi hastalıktan sarardı.
15.7. Tefa’ul Babı
Sülâsi mâzî fiilin başına bir َتharfi ilave edilip aynel fiili şeddeli okunarak meydana gelir. Tefa’ul bâbına
giren sülâsî fiil o fiilin peyderpey belli bir aşamadan ve süreden sonra oluştuğuna işaret eder. Anlam olarak hemen
ﱠ
َ ﱠ
hemen sülâsî kökündeki manayı verir. ( َﻋ ِﻠ َﻢbildi, َﻋﻠ َﻢöğretti, � َﻌﻠ َﻢöğrendi) Tefa’ul bâbının muzâri çekiminde fiilin
َ َ
ََ
başına تharfi iki defa geldiği için bazen birinin atıldığı görülür. (( ﺗ َﺘن ﱠ� ُلindi) yerine; )ﺗن ﱠ� ُل
66
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 11. Sınıf Arapça Dilbilgisi
Emir
İsmi Meful
İsmi Fail
Mastar
Muzari
Mazi
ََ
ﺗﻔ ﱠﻌ ْﻞ
َ ﱠ
� َﻌﻠ ْﻢ
ََ
ﻣﺘﻔ ﱠﻌ ٌﻞ
ﱠ
ُﻣ َﺘ َﻌﻠ ٌﻢ
ََ
ﻣﺘﻔ ِّﻌ ٌﻞ
ّ
ُﻣ َﺘ َﻌ ِﻠ ٌﻢ
ََ
ﺗﻔ ﱡﻌ ٌﻞ
َ ﱡ
� َﻌﻠ ٌﻢ
َ
َﻳ َﺘﻔ ﱠﻌ ُﻞ
ﱠ
َﻳ َﺘ َﻌﻠ ُﻢ
ََ
ﺗﻔ ﱠﻌ َﻞ
َ ﱠ
� َﻌﻠ َﻢ
Öğren
Öğrenilen
Öğrenen
Öğrenmek
Öğreniyor
Öğrendi
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ً َ َ َ َ ﱠ َ ﱠ
اﻟﺼ ِﺪﻳﻘﺎ ِن ﻃ ِﻮ�ﻼ
ﺗ ﺤﺪث
َ ْ ّ َُ َُ
ﻀ ُﻞ اﻟ ِﻘﺮ َاءة
ِ هﻮ ﻳﻔ
İki arkadaş uzun süre konuştu.
O okumayı tercih ediyor.
15.8. Tefâul Babı
Sülâsî fiilin başına bir َتharfi ile fâel fiili ile aynel fiili arasına bir elif ilavesiyle yapılır. Bu bab iki veya daha
َ َﻣﺮhastalandı, ض
َ َﺗ َﻤ َﺎرyalancıktan
çok kişiler arasındaki işbirliğini anlatır. Bu bâbdan bazı fiiller yapmacığı bildirir. (ض
ِ
َ َ
َ َ َ
hasta oldu, hasta gibi göründü) Bu bâb bazen de üç harfli fiilin manasında şiddet ifade eder. ( َﺳﻘﻂdüştü � َﺴﺎﻗﻂ
şiddetle düştü)
Emir
İsmi Meful
İsmi Fail
Mastar
Muzari
Mazi
َ َﺗ َﻔ
ﺎﻋ ْﻞ
َ َﺗ َﺒ
ﺎﻋ ْﺪ
َ ُﻣ َﺘ َﻔ
ﺎﻋ ٌﻞ
َ ُﻣ َﺘ َﺒ
ﺎﻋ ٌﺪ
ََُ
ﺎﻋ ٌﻞ
ِ ﻣﺘﻔ
ََُ
ﺎﻋ ٌﺪ
ِ ﻣﺘﺒ
ُ َﺗ َﻔ
ﺎﻋ ٌﻞ
ُ َﺗ َﺒ
ﺎﻋ ٌﺪ
َ َﻳ َﺘ َﻔ
ﺎﻋ ُﻞ
َ َﻳ َت َﺒ
ﺎﻋ ُﺪ
َ َﺗ َﻔ
ﺎﻋ َﻞ
َ َﺗ َﺒ
ﺎﻋ َﺪ
Uzaklaş
Uzaklaşılan
Uzaklaşan
Uzaklaşmak
Uzaklaşıyor
Uzaklaştı
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ َﺗ َﺒ
ٌ ﺎﻋ َﺪ َﺧ ِﺎﻟ ٌﺪ َو َﺟ َﻤ
ﺎل
َْ َ َ َ
ﺼﺎ� َح اﻟﻘ ْﻮ ُم
ﺗ
Halit ve Cemal uzaklaştı.
Kavim (o topluluk) barıştı.
15.9. İstifâl Babı
ْ yani إ سve تharflerinin eklenmesiyle yapılır. Hakîkî veya mecâzî manada istek
Mâzî fiilin başına إﺳ َﺖ
cümlelerinde kullanılır. Ya da bir halden diğer bir hale geçişi göstermekte kullanılır. İstifâl babı bazen müteaddi
bazen de lazım olarak kullanılabilir. Bu bâbdan gelen fiillerin hangisinin bir şey istemekte veya bir işe seçildiğini
َ
َ ََ
göstermekte kullanıldığını ancak Araplardan ya da sözlüklerden anlayabiliriz. ( َﻋ ِﻠ َﻢbildi ِا ْﺳ َﺘ ْﻌﻠ َﻢbilmek istedi, ﺧﻠﻒ
67
Adnan Hoyladı
َ َْ
birinin yerine geçti ِا ْﺳ َﺘﺨﻠﻒhalife seçildi) Bu bâb bazı fiillerin anlattığı sıfatın bulunduğunu da gösterir. ( َﺣ ُﺴ َﻦiyi
oldu َﺣ َﺴ ٌﻦiyi ِا ْﺳ َﺘ ْﺤ َﺴ َﻦiyi buldu)
Emir
İsmi Meful
İsmi Fail
Mastar
Muzari
Mazi
ِا ْﺳ َﺘ ْﻔ ِﻌ ْﻞ
ْ
ِا ْﺳ َﺘﺨ ِﺮ ْج
ُﻣ ْﺴ َﺘ ْﻔ َﻌ ٌﻞ
ْ
ُﻣ ْﺴ َﺘﺨ َﺮ ٌج
ُﻣ ْﺴ َﺘ ْﻔ ِﻌ ٌﻞ
ْ
ُﻣ ْﺴ َﺘﺨ ِﺮ ٌج
ٌ ِا ْﺳ ِﺘ ْﻔ َﻌ
ﺎل
ٌ ِا ْﺳﺘ ْﺨ َﺮ
اج
ِ
َ� ْﺴ َﺘ ْﻔ ِﻌ ُﻞ
ْ
َ� ْﺴ َﺘﺨ ِﺮ ُج
ِا ْﺳ َﺘ ْﻔ َﻌ َﻞ
ْ
ِا ْﺳ َﺘﺨ َﺮ َج
Çıkar
Çıkarılan
Çıkaran
Çıkarmak
Çıkarıyor
Çıkardı
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ُْ ْ َ
َْ َ
ِا ْﺳﺘﺨ َﺮ َج اﳌ َه ْﻨ ِﺪ ُﺳﻮن اﻟﻔ ْﺤ َﻢ
َ َ َ َُ َ
َْ َ
� ْﺴﺘﻘ ِﺒ ُﻞ ﻓﺎ ِﻃ َﻤﺔ أﺧﻮا ِ��ﺎ
Mühendisler kömür çıkardı.
Fâtıma kız kardeşlerini karşılıyor.
68
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 11. Sınıf Arapça Dilbilgisi
Notlarım:
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………..………………………………………………………………………………..………………………………………………………….……………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………..……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
69
Adnan Hoyladı
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………..………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………..……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
70
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 11. Sınıf Arapça Dilbilgisi
71
Anadolu
İmam-Hatip Lisesi
12. Sınıf
Arapça Dilbilgisi
Adnan HOYLADI
2015
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 12. Sınıf Arapça Dilbilgisi
İçindekiler
1. Lâzım ve Müteaddi Fiil ...................................................................................................................................................................................................................... 5
2. Şart Edatları ........................................................................................................................................................................................................................................... 6
2.1. Cezmetmeyen Şart Edatları ................................................................................................................................................................................................... 6
َ
2.1.1. ﻟ ْﻮ............................................................................................................................................................................................................................................ 6
َ َ
2.1.2. ﻟ ْﻮﻻ......................................................................................................................................................................................................................................... 8
َ َ
2.1.3. ﻟ ْﻮﻣﺎ........................................................................................................................................................................................................................................ 8
َﱠ
2.1.4. ﳌﺎ............................................................................................................................................................................................................................................ 8
َ
2.1.5. ِإذا........................................................................................................................................................................................................................................... 9
َ ﱠ
2.1.6. أﻣﺎ........................................................................................................................................................................................................................................ 10
َ ُﱠ
2.1.7. �ﻠﻤﺎ...................................................................................................................................................................................................................................... 10
َ ْ
2.1.8. ِﻋﻨ َﺪﻣﺎ.................................................................................................................................................................................................................................. 11
َ َ
2.1.9. ِﺣﻴﻨﻤﺎ.................................................................................................................................................................................................................................. 11
ْ َ
2.1.10. َﺑ ْيﻨﺎ … ِإذ........................................................................................................................................................................................................................... 11
َ َ
2.1.11. َﺑ ْيﻨﻤﺎ.................................................................................................................................................................................................................................. 11
2.2. Cezmeden Şart Edatları ........................................................................................................................................................................................................ 12
ْ
2.2.1. إن......................................................................................................................................................................................................................................... 12
َ
2.2.2. ﻣ ْﻦ........................................................................................................................................................................................................................................
12
2.2.3. َﻣﺎ......................................................................................................................................................................................................................................... 13
2.2.4. َﻣ ْه َﻤﺎ..................................................................................................................................................................................................................................... 13
ﱡ........................................................................................................................................................................................................................................ 13
2.2.5. أي
َ
2.2.6. أ ﱡﻳ َﻤﺎ...................................................................................................................................................................................................................................... 13
َ
َ َ
2.2.7. أ ْﻳﻨ َﻤﺎ – أ ْﻳ َﻦ.......................................................................................................................................................................................................................... 14
ُ
2.2.8. َﺣ ْﻴﺜ َﻤﺎ.................................................................................................................................................................................................................................. 14
َﱠ
2.2.9. أ�ﻲ........................................................................................................................................................................................................................................ 14
َ َ
ْ
2.2.10. إذ َﻣﺎ – ِإذاﻣﺎ................................................................................................................................................................................................................... 14
َ
2.2.11. َﻣ�ى.................................................................................................................................................................................................................................... 15
َ َ َ
2.2.12. ﻛ ْﻴﻔﻤﺎ................................................................................................................................................................................................................................ 15
2.3. Cevap Cümlesinin Başına ( فFau’s Sebebiyye) Gelmesi ......................................................................................................................................... 16
3. İf‘al, Tef‘il ve Mufâ‘ale Kalıpları .................................................................................................................................................................................................. 17
1
Adnan Hoyladı
3.1. İf’âl Babı ......................................................................................................................................................................................................................................17
3.2. Tef’îl Babı ...................................................................................................................................................................................................................................18
3.3. Müfâale Babı.............................................................................................................................................................................................................................19
4. Tefâ‘ul, Tefa‘ul ve İf‘ilâl Kalıpları.................................................................................................................................................................................................20
4.1. Tefâul Babı .................................................................................................................................................................................................................................20
4.2. Tefa’ul Babı ................................................................................................................................................................................................................................20
4.3. İfılâl Babı.....................................................................................................................................................................................................................................21
5. İnfi‘âl, İfti‘âl ve İstif‘âl Kalıpları ....................................................................................................................................................................................................21
5.1. İnfiâl Babı ...................................................................................................................................................................................................................................21
5.2. İftiâl Babı ....................................................................................................................................................................................................................................22
5.3. İstifâl Babı ..................................................................................................................................................................................................................................22
6. Malûm, Mechûl Fiil ve Naibu Fâil ...............................................................................................................................................................................................23
6.1. Malûm Fiil ..................................................................................................................................................................................................................................23
6.2. Meçhul Fiil .................................................................................................................................................................................................................................23
6.3. Naibu Fail ...................................................................................................................................................................................................................................26
7. el-Memnû‘ mine’s-Sarf....................................................................................................................................................................................................................26
7.1. Gayrı Munsarıf Olan Özel İsimler .....................................................................................................................................................................................27
7.2. Gayrı Munsarıf Olan Sıfatlar ...............................................................................................................................................................................................29
7.3. Gayrı Munsarıf Olan İsimler................................................................................................................................................................................................29
8. Mankûs, Maksûr ve Memdûd İsimler .......................................................................................................................................................................................30
7.1. Mankûs İsimler ........................................................................................................................................................................................................................30
7.2. Maksûr İsimler .........................................................................................................................................................................................................................32
7.3. Memdûd İsimler ......................................................................................................................................................................................................................33
9. İsmi Zamân, İsmi Mekân, İsmi Âlet ve Mastar .......................................................................................................................................................................33
9.1. İsmi Zaman ve Mekân ...........................................................................................................................................................................................................33
9.2. İsmi Âlet......................................................................................................................................................................................................................................34
9.3. Mastar .........................................................................................................................................................................................................................................36
10. İsmi Tasgîr, İsmi Mensûb ve Sıfatı Müşebbehe ...................................................................................................................................................................37
10.1. İsmi Tasgîr ...............................................................................................................................................................................................................................37
10.2. İsmi Mensûb ...........................................................................................................................................................................................................................40
10.3. Sıfatı Müşebbehe..................................................................................................................................................................................................................42
11. Mebnî ve Mu‘rab ............................................................................................................................................................................................................................45
2
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 12. Sınıf Arapça Dilbilgisi
11. 1. Mu‘rab..................................................................................................................................................................................................................................... 45
11. 2. Mebnî ...................................................................................................................................................................................................................................... 45
12. Mukârebe, Recâ’ ve Şurû‘ Fiilleri .............................................................................................................................................................................................. 49
12.1. Mukârebe Fiilleri.................................................................................................................................................................................................................. 49
12.2. Recâ’ Fiilleri ............................................................................................................................................................................................................................ 49
12.3. Şurû’ Fiilleri ............................................................................................................................................................................................................................ 50
13. Hâl ....................................................................................................................................................................................................................................................... 51
13.1. Hal Çeşitleri............................................................................................................................................................................................................................ 52
13.2. Hâl ile İlgili Diğer Özellikler............................................................................................................................................................................................. 53
13.3. Hâl, Sıfat ve Sıla Cümlelerinin Farkı .............................................................................................................................................................................. 54
14. Merfular, Mansublar ve Mecrurların Özeti ......................................................................................................................................................................... 55
14.1. Merfular .................................................................................................................................................................................................................................. 55
14.2. Mansublar .............................................................................................................................................................................................................................. 56
14.3. Mecrurlar ................................................................................................................................................................................................................................ 57
3
Adnan Hoyladı
4
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 12. Sınıf Arapça Dilbilgisi
1. Lâzım ve Müteaddi Fiil
Açıkça mef’ûl alan fiillere müteaddî fiil, fâiliyle yetinip mef’ûl almayan ya da mef’ûlünü harf-i cerle alan
fiillere de lâzım fiiller denir.
Müteaddi yani mef’ûl alan fiilde fâilin yaptığı iş başkasına geçer veya herhangi bir şeyle alakası bulunur.
Türkçe karşılığı geçişli fiildir.
Örnek:
Türkçesi
Arapçası
Ferit ekmeği yedi.
َ ََ
ُ ْ
�َ �ْ أ� َﻞ ﻓ ِﺮ ٌ�ﺪ ا�خ
Bu cümlede “Ferit neyi yedi?” sorusunu mutlaka sorarız, yani fiil mef’ûl istemektedir.
Örnek:
Türkçesi
Arapçası
Halit çocuğu dövdü.
َ ْ
َ
َ
ﺿ َﺮ َب ﺧ ِﺎﻟ ٌﺪ اﻟ َﻮﻟ َﺪ
Bu cümlede de “Halit kimi dövdü?” sorusunu sorarız. Halid’in yaptığı iş başkasıyla alakalı olup onlara
geçmektedir.
Lâzım fiil ise; fâiliyle yetinip mef’ûl almayan fiildir. Fiilin yaptığı iş kendisinde kalıp başkasını etkilemez.
Türkçe karşılığı geçişsiz fiildir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ َ ََ
ﺲ ﺧ ِﺎﻟ ٌﺪ
ﺟﻠ
َ َ
َدﺧ َﻞ ﺧ ِﺎﻟ ٌﺪ
Halit oturdu.
Halit girdi.
Bu cümlelerde mefulü gerektiren neyi, neye ve kimi, kime gibi soru akla gelmemektedir. Yani mef’ûle gerek
yoktur. Arapça’da fiiller mef’ûllerine göre çeşitli kısımlara ayrılırlar:
a) Hiç mef’ûl almayan fiiller: Yukarıda işlediğimiz gibi fâiliyle yetinip mef’ûl almayan “Lâzım fiiller” bu
grubtandır.
b) Mef’ûlünü harf-i cerle alan fiiler: Bazı fiiller beraberlerindeki (kendine ait) harf-i cerle birlikte tek bir mana
ifade ederler. Artık yanındaki harf-i cer aslî manasında tercüme edilmez. Dikkat edilmesi gereken nokta; bu harf-i
cerlerin fâilin başında değil, mef’ûlün başında gelmesidir. Söz konusu bu fiiller mef’ûllerini aşağıdaki harf-i
cerlerden biri ile alabilirler:
5
Adnan Hoyladı
ِب
ِل
َ
��َﻋ
َﻋ ْﻦ
َ
��ِإ
��ِ
ِﻣ ْﻦ
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ
َﺑ َﺤﺚ َﻋ ْﻦ
ّ ﱠ
َ َ ْ َ َ َ َ َ
ﻒ
ِ ﺑﺤﺚ ﻋ ِ� ﱞ� ﻋ ِﻦ ا�ح ِﻘﻴﺒ ِﺔ ِ�� اﻟﺼ
َ
ﻗﺎ َل ِل
ُ َﻗﺎ َل ﱠ
ا� ِﻟ ﱠﻠﺮ ُﺳﻮ ِل
Aradı, araştırdı
Ali çantayı sınıfta araştırdı.
(Birine) dedi, söyledi
Allah Peygamber’e dedi.
c) Mef’ûlünü harf-i cersiz alan fiiller: Yukarıda örneklerini gördüğümüz müteaddî fiiller bu grubtandır. Harfi cere ihtiyaç olmaksızın direk mefullerine bağlanırlar. Bazı fiiller yine harf-i cere ihtiyaç olmaksızın iki ya da üç
mef’ûl alarak da tam bir cümle oluştururlar.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
İnsan ilmi faydalı buldu.
ً َ ْ ْ َ ْ ْ َ َ َ
اﻹ�ﺴﺎ ُن اﻟ ِﻌﻠ َﻢ ﻧﺎ ِﻓﻌﺎ
ِ وﺟﺪ
2. Şart Edatları
2.1. Cezmetmeyen Şart Edatları
Şart anlamı ifade ettiği halde muzâriyi cezmetmeyen edatlar da vardır. Bu edatlar topluca şunlardır:
َ
َﺑ ْي َﻨﻤﺎ
َ
َ
ْ َ
ِﻋ ْﻨ َﺪﻣﺎ ِﺣ َﻴﻨﻤﺎ َﺑ ْيﻨﺎ … ِإذ
َ ُﱠ
�ﻠﻤﺎ
َ ﱠ
أﻣﺎ
َ
ِإذا
َﱠ
ﳌﺎ
َ َ
ﻟ ْﻮﻣﺎ
َ َ
ﻟ ْﻮﻻ
َ
ﻟ ْﻮ
Şart kısmının zamanı, fiil-i mâzî veya muzâri olabilir. Şartın cevap kısmı olan cevap cümlesinde ise fiil,
şimdiki zaman, geçmiş zaman, meczûm, emir hali veya fiilsiz de olabilir. Sırasıyla bu edatları ve görevlerini
inceleyelim:
َ
2.1.1. ﻟ ْﻮ
َ
Eğer, şayet, …ise, .., ..seydi, ..saydı, ..se, ..sa, ..mış olsa idi anlamlarına gelir. Fiilin başına ﻟ ْﻮtakısı getirilirse
hem şart hem de dilek (temenni) ifade eder.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
(keşke) yazsa
َ َ
ﻟ ْﻮ ﻛ َﺘ َﺐ
6
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 12. Sınıf Arapça Dilbilgisi
(keşke) yazsam
َ
َ �َ fiilini kullanırsak dilekli hikaye olur.
ﻟ ْﻮden sonra ﺎن
َ َ
ﻟ ْﻮ ﻛ َﺘ ْب ُﺖ
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ َ َ َْ
ﺎن ﻛ َﺘ َﺐ
� ﻟﻮ
َ ُ َ
ﻟ ْﻮ ﻛ ْﻨ ُﺖ ﻛ َﺘ ْب ُﺖ
(keşke) yazsaydı
(keşke) yazsaydım
َ
ﻟ ْﻮcümlesinden sonraki cevap cümlesi َلile başlar.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ
َ َ
ﻟ ْﻮ ﻛ َﺘ ْب ُﺖ َد ْر ِ��ي ﻟ َﻌ ِﻠ ْﻤ ُﺖ َد ْر ِ��ي
ّ ُْ
َ �َ َﻟ ْﻮ
َ �َ ﺎن َﻛ َﺘ َﺐ َد ْ َﺳ ُﮫ َ َﳌﺎ
ْ ﺎن َﻳ
ﻀ ِﺮُ� ُﮫ اﳌ َﻌ ِﻠ ُﻢ
ر
Dersimi yazsam bilirdim.
Dersini yazsaydı öğretmen onu dövmezdi.
َ
Görüldüğü gibi şart cümlelerindeki şartlar ( ﻟ ْﻮeğer) edatıyla ve cevaplar da (her zaman değil) َلharfi ile
belirtilir. Cevap olumlu mâzî olursa cevap lâmı çoğu kere, olumsuz olursa bazen gelir. Cümlenin her iki kısmında
da genellikle geçmiş zaman kullanılır. Cevap lâmından sonra gelen cevabın başındaki fiil, muzâri de gelse mâzî
manası verilir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ
ْ َﻟﻮ
اﺟ َ� َ� ْﺪ َت ﺗ ْﻨ َج ُح
ِ
َ َ
ْ
َ
َ
َ
َ
ُ
ﻟ ْﻮ أ ﱠﻧ َﻚ ﻧﺎ ِج ٌح ﻟ�ﺎﻓﺄﺗ َﻚ
Çalışsaydın başarırdın.
Eğer başarsaydın seni mükâfatlandırırdım.
Cevap menfi muzâri olursa cevap lâmı gelmez.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ َ َ ُ ﱠ
ََ ُ ﱠ
ﻟ ْﻮ ﻛﻨﺎ � ْﺴ َﻤ ُﻊ ﻣﺎ ﻛﻨﺎ ﻛﺬ ِﻟ َﻚ
َ َ
ْ
اﺟ َ� َ� ْﺪ َت ﻟ ْﻢ ﺗ ْﻨ َﺪ ْم
Eğer dinliyor olsaydık bu şekilde olmazdık.
Çalışsaydın pişman olmazdın.
7
Adnan Hoyladı
َ
َ
* ﻟﻮin başında vâv olursa cevap cümlesi istemez. … َوﻟ ْﻮ-se de, -sa da, -se bile, -sa bile, -öyle olsa da
anlamlarına gelir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ً َ َ ْ ََ ْ ََ َ ْ َ ُ َ ُ َ
ﻴﺪة
ﺳﺄﺳﺎ ِﻓﺮ ِإ�� ِإز ِﻣ�� وﻟﻮ �ﺎﻧﺖ � ِﻌ
Uzak olsa da İzmir’e gideceğim.
َ َ
2.1.2. ﻟ ْﻮﻻ
Olmamış olsa, olmasaydı, -meseydi, -eğer manalarına gelir. Genellikle cevabın başında cevap lâmı
bulunur.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Muhammed olmasaydı Halit başarmazdı.
َ
َ َ
َََ
ﻟ ْﻮﻻ ُﻣ َﺤ ﱠﻤ ٌﺪ ﳌﺎ ﻧ َج َح ﺧﺎ ِﻟ ٌﺪ
ََ ََ َ َ َ َ
َ َْْ
ﻟ ْﻮﻻ َك ﻟ ْﻮﻻ َك ﳌﺎ ﺧﻠ ْﻘ ُﺖ اﻷﻓﻼ َك
Sen olmasaydın sen olmasaydın âlemleri
yaratmazdım.
َ َ
2.1.3. ﻟ ْﻮﻣﺎ
َ َ
َ َ
ﻟ ْﻮﻣﺎcezmetmeyen şart edatı olarak ﻟ ْﻮﻻile aynı manadadır.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ َﻟ ْﻮ َﻣﺎ َأ�� َﻟ
ﻀ َﺮْ� ُﺘ ُﮫ
ِ
Kardeşim olmasaydı onu döverdim.
َﱠ
2.1.4. ﳌﺎ
..dığında, -dığı zaman, -dığı vakit, -ınca,-ince manalarına gelir. Cümleye muzâf olan zarflardan ve şart
َﱠ
edatlarındandır. Şart ve cevabı daima mâzî olur. ﳌﺎnın bulunduğu şart cümlesi bazen cümlenin sonunda da
gelebilir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Kütüphaneye gidince Fâtıma kitabı aldı.
َْْ
َ َ َ َ َ ُ ْ َ َﱠ
أﺧﺬ ْت ﻓﺎ ِﻃ َﻤﺔ اﻟ ِﻜﺘﺎ َب ﳌﺎ ذ َه َﺒ ْﺖ ِا َ�� اﳌﻜ َﺘ َﺒ ِﺔ
َﱠ
ﳌﺎnın mâzî fiilden önce gelirse zarf ve şart edatı, muzâriden önce gelirse muzâriyi cezmeden edat (cahd-ı
müstağrak) olduğu unutulmamalıdır.
8
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 12. Sınıf Arapça Dilbilgisi
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ
َﱠ
َ َ ﱠ
اﻟﺴﻔ ِﺮ
ﳌﺎ َﻳ ْﺮ ِﺟ ْﻊ وا ِﻟ ِﺪي ِﻣﻦ
Babam henüz yolculuktan dönmedi.
َﱠ ﱠ
Not: ( )ﳌﺎ( ِ)إﻻmanasında istisnâ harfi de olur.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Hiçbir can yoktur ki başında gözetici bulunmasın.
ٌ َ َ َ ْ ُ ﱡ َْ َﱠ
ﺲ ﳌﺎ َﻋﻠ ْ��ﺎ ﺣﺎ ِﻓﻆ
ٍ ِإن �ﻞ ﻧﻔ
Cümleye Muzâf Olan Ve Şart İfade Eden Bazı Zarflar
َ
2.1.5. ِإذا
..dığı zaman, -dığı vakit, -ınca, -dığında, -ken, ise, -se, -sa manalarına gelir. Cümleye muzâf olan zaman
َ
َ
َ
zarfıdır. ِإذاdan sonraki cümle ِإذاnın zaman zarfı olmasından dolayı mahallen mecrûr muzâfun ileyh olur. ِإذاnın
َ
şart fiil-i mâzî, cevap fiili çoğunlukla muzâri gelir. Mâzî de olsa muzâri anlamı verilir. ِإذاcezmetmeme dışında (ِ)إ ْن
‘e benzer.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Bahar gelince bahçeye gideriz.
َْ َ ََ ﱠ
َ ْ َ
اﻟﺮِ� ُﻴﻊ ﻧﺬ َه ُﺐ ِإ�� ا� َح ِﺪﻳﻘ ِﺔ
ِإذا ﺟﺎء
َ
Not: ( ِ)إذاfiil cümlesinden önce gelirse şart edatı olur ancak isim cümlesinden önce gelirse manası değişir
َ ُ َ
ve ( ِ)إذا ﻓﺠﺎ ِﺋ ﱠﻴﺔdediğimiz sürpriz harfi olur. “Bir de ne göreyim, bir de baktım ki” manası verilir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Evden çıktım bir de ne göreyim yolda bir çocuk
ağlıyor.
َ َ َ
ْ
ﱠ
َ
ﺧ َﺮ ْﺟ ُﺖ ِﻣ َﻦ اﻟ َﺒ ْي ِﺖ ﻓ ِﺈذا َوﻟ ٌﺪ ِ�� اﻟﻄ ِﺮ ِ�ﻖ َﻳ ْﺒ ِ�ﻲ
İmtihanda kitabı açtım bir de ne göreyim öğretmen
َ َ ٌ َ ّ ُْ َ َ َ
ْ َ َ ْ ُ ْ ََ
اﻹ ْﻣ ِﺘﺤﺎ ِن ﻓ ِﺈذا اﳌ َﻌ ِﻠ ُﻢ وا ِﻗﻒ أﻣﺎ ِﻣﻲ
��ِ ﻓﺘﺤﺖ اﻟ ِﻜﺘﺎب
ِ
önümde duruyor.
َ
( ِ)إذاnın cevap cümlesi de iki fiil-i muzâriyi cezmedenlerin cevap cümleleri gibi mâzî, muzâri, emir, istikbal,
isim cümlesi… şeklinde gelir.
Örnekler:
9
Adnan Hoyladı
Türkçesi
Arapçası
Arkadaşına rastlarsan ona selam ver.
َ ّ َ َ َ َ ََْ َ
ﺻ ِﺪﻳﻘ َﻚ ﻓ َﺴ ِﻠ ْﻢ َﻋﻠ ْﻴ ِﮫ
ِإذا ﺻﺎدﻓﺖ
َ
( ِ)إذاnın şart manası ifade etmeksizin sadece zaman zarfı olarak kullanıldığı da olur.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
And olsun büründüğü zaman geceye! Açılıp
aydınlandığı zaman gündüze!
َ ﱠ
2.1.6. أﻣﺎ
َ ﱠْ َ َ ْ َ َ ﱠ َ َ َ ﱠ
��اﻟ��ﺎ ِر ِإذا ﺗ َﺠ
و اﻟﻴ ِﻞ ِإذا �ﻐ�ىى و
َ
...e gelince, her halükarda, -ise anlamlarına gelir. Cevabının başında mutlaka ( )فolur.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
İman edenlere gelince, onun Rab’lerinden bir gerçek
olduğunu bilirler.
ْ َ َ َ َ
َ َﻓ َﺄ ﱠﻣﺎ ﱠاﻟﺬ
ﻳﻦ َآﻣ ُﻨﻮا ﻓ َﻴ ْﻌﻠ ُﻤﻮن أ ﱠﻧ ُﮫ ا� َح ﱡﻖ ِﻣ ْﻦ َ ِرّ� ِ� ْﻢ
ِ
َ َ َ َ َْ ََ ﱠ
ﻴﻢ ﻓﻼ ﺗ ْﻘ َه ْﺮ
ﻓﺄﻣﺎ اﻟﻴ ِت
Yetime gelince sakın onu üzme
َ ﱠ
( )أﻣﺎtafsil edatı olarak da görev yapar. Hutbede hatipler salat ve selamdan sonra konuşmaya başlarken
konuya bu edatla girerler.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ﱠ َ ﱠ
َْ َ ُ ﱠ
ُ َ َ ُ َ اﻟﺼ َﻼ ُة َو ﱠ
� َو ﱠ
ا� أﻣﺎ
ِ اﻟﺴﻼم ﻋ�� َرﺳﻮ ِل
ِ ِ ا�ح ْﻤﺪ
َ
…� ْﻌ ُﺪ
Allah’a hamdü senâ, Peygamberine salat ve selamdan
sonra, konumuza gelince…
َ ُﱠ
2.1.7. �ﻠﻤﺎ
Her ne zaman, her …ında, her ..dığında, -dıkça, dikçe gibi anlamlara gelir. Mâzî fiillerin başında bulunur,
cevabı da mâzî gelir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Her ne zaman bir fakir görürsem ona acırım.
َ ً َ َ َ ُﱠ
َ
�ﻠﻤﺎ َرأ ْﻳ ُﺖ ﻓ ِﻘ��ا َﻋﻄ ْﻔ ُﺖ َﻋﻠ ْﻴ ِﮫ
10
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 12. Sınıf Arapça Dilbilgisi
َ ْ ُﱠ َ َ َ َ ََْ َ َ َ ﱠ
ً ْ َ
ا� ْحﺮا َب َو َﺟ َﺪ ِﻋ ْﻨ َﺪهﺎ ِرزﻗﺎ
ِ �ﻠﻤﺎ دﺧﻞ ﻋﻠ��ﺎ ذﻛ ِﺮ�ﺎ
Zekeriyya mihraba her girdiği zaman onun yanında
bir yiyecek bulurdu.
َ ْ
2.1.8. ِﻋﻨ َﺪﻣﺎ
...dığı zaman, -dığında, -dığı sırada, -ınca, -ceği zaman anlamlarına gelir. Zarf olan ِﻋ ْﻨ َﺪile zâid veya masdar
َ
َ
olan ﻣﺎnın birleşmesinden meydana gelmiştir. ِﻋ ْﻨ َﺪﻣﺎnın şart fiil-i mâzî veya muzâri gelebildiği gibi, cümlenin
َ
َﱠ
sonunda da gelebilir. ِإذاve ﳌﺎnın yerlerine kullanılır.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ْ َْ َ
َْ ﱠ
َْ ُ ُ ََ َْ
ﻮع ﻧﺬ َه ُﺐ ِإ�� اﳌﻄ َﻌ ِﻢ ِ�� ا� َحﻄ ِﺔ
ِﻋﻨﺪﻣﺎ ﻧﺠ
Acıktığımız zaman istasyondaki lokantaya gideriz.
َ َ
2.1.9. ِﺣﻴﻨﻤﺎ
َ
…dığında, -dığı vakit, dığı zaman, -ınca gibi manalara gelir. Zaman zarfı ِﺣ َ�نile ﻣﺎnın birleşmesinden
meydana gelmiştir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Babası oğlunun başarısını öğrenince sevinçle onu tebrik etti.
ْ َ
2.1.10. َﺑ ْيﻨﺎ … ِإذ
َ
َْ
َ َ
َ
ً
ِﺣ َﻴﻨﻤﺎ َﻋ ِﻠ َﻢ اﻷ ُب ِﺑ َﻨﺠﺎ ِح َوﻟ ِﺪ ِﻩ َه ﱠﻨﺄ ُﻩ َﻣ ْﺴ ُﺮورا
…ken, bir de, …ken birden, derken ansızın, …ip dururken anlamlarında kullanılır. Zarf olan َﺑ ْ� َنile zâid elifin
birleşmesinden meydana gelmiştir. Kendisinden sonra şart olan cümle isim cümlesi olur ve başında müfâcee harfi
ْ
( ِ)إذbulunur.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Biz evde otururken ansızın yanımıza bir köpek girdi.
َ َ
2.1.11. َﺑ ْيﻨﻤﺎ
ْ َ
َ
َْ َ َ َ ْ
ََ
َﺑ ْيﻨﺎ ﻧ ْﺤ ُﻦ ﺟﺎ ِﻟ ُﺴﻮن ِ�� اﻟ َﺒ ْي ِﺖ ِإذ َدﺧ َﻞ َﻋﻠ ْﻴﻨﺎ �ﻠ ٌﺐ
َ
…iken anlamına gelir. Zarf olan َﺑ ْ� َنile zâid veya masdar olan ( )ﻣﺎnın birleşmesinden meydana gelmiştir.
َ َ
Her yönüyle (’)ﺑ ْيﻨﺎya
benzer.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
11
Adnan Hoyladı
َ ََْ َ ْ َ ﱡ
َ ْ ُ
َ ﺣﺎ ﱞر إ ْذ ْاﻧ َﺨ َﻔ
ﻀ ْﺖ َد َر َﺟﺔ ا� َحﺮا َر ِة
ِ ﺑيﻨﻤﺎ ا�جﻮ
Hava sıcakken birden havanın sıcaklığı düştü.
Cümle Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Öğrenci yeni bir şey öğrendiği zaman gezi faydalı
olur.
َ ْ
َ ْ
َ ﱠ ََ ﱠ
َ حﺎﻓ َﻠ ُﺔ َﺣ
ﻀ ْﺮ ُت ِﺑﺎﻟ ِﻘﻄﺎ ِر
ِ �ﳌﺎ ﺗﺄﺧ َﺮ ِت ا
ً َ ُ ْ َ
ً
َُ ُ ّ َُْ ُ َ ً َ َ ﱠ
ﻴﺪة ِإذا � َﻌﻠ َﻢ ِﻣ ْ��ﺎ اﻟ ِّﺘﻠ ِﻤﻴﺬ ﺷ ْيﺌﺎ َﺟ ِﺪﻳﺪا
اﻟﺮﺣﻠﺔ ﻣ ِﻔ
ِ ﺗ�ﻮن
Su olmasaydı yeryüzünde hayvan veya bitki
yaşamazdı.
َْ ََ َ َ َ َُ ْ َ ْ َ
َ َ َ َ
ْ اﻷ
��ﻟﻮﻻ اﳌﺎء ﻣﺎ ﻋﺎش ﻋ
ض َﺣ َﻴﻮا ٌن أ ْو ﻧﺒﺎ ٌت
ر
ِ
Otobüs gecikince trenle geldim.
ْ
َ َ ُْ
َ
ََ
ِﻋ ْﻨ َﺪﻣﺎ ﺗ ْﺮ ِﺟ ُﻊ اﻷ ﱡﻣهﺎ ُت ِإ�� ُﺑ ُﻴ ِﻮ� ِ� ﱠﻦ َﻳ ْﺒ َﺪأ َن ِ�� ِإ ْﻋﺪا ِد
َ ﱠ
اﻟﻄﻌﺎ ِم
َ َْ َ
ََ َ َ
َُْ ﱠ
ﺻﻠ ِﺖ اﻟﻄﺎ ِﺋ َﺮة أذ َه ُﺐ ِإ�� اﳌﻄﺎ ِر
ِإذا و
Anneler evlerine döndükleri zaman yemeğin
hazırlanmasına başlarlar.
Uçak geldiği zaman hava alanına giderim.
2.2. Cezmeden Şart Edatları
Bilindiği gibi cezm fiili mâzîye değil, yalnız fiil-i muzâriye mahsustur. Aşağıdaki edatlar iki muzâri fiil almış
cümlenin başına gelirlerse iki muzâri fiilin de son harekelerini cezm yaparlar ve şart bildirirler. Bunlara şart edatları
da denir. Şart edatının yeraldığı cümleden sonra aynı cümlenin içinde bir de cevap cümlesi bulunur. Bu edatların
bulunduğu birinci bölüme fi’lü’ş-şart, ikinci bölüme de cevabu’ş-şart denir. Cümle örnekleriyle birlikte bu edatlar
şunlardır:
ْ
2.2.1. إن
…se, …sa anlamında kullanılır.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َْ َ
ْإن ﺗ ْﻘ َﺮأ ﺗ ْﻔ َه ْﻢ
َ ْ ُ
ْ
ً
ْإن َﻳﻜ ُﺘ ْﺐ د ْر َﺳ ُﮫ آﺧﺬ إﻟ ْﻴ ِﮫ َز ْه َﺮة
Okursan anlarsın.
Dersini yazarsa ona bir çiçek alırım
2.2.2. َﻣ ْﻦ
…kim …se, ...sa anlamlarında kullanılır.
Örnekler:
12
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 12. Sınıf Arapça Dilbilgisi
Türkçesi
Arapçası
ً َ ْ
َﻣ ْﻦ َﻳ ْﻘ َﺮأ ﻛ ِﺜ��ا َﻳ ْﻨ َج ْح
َُ َ َْ ُ َ َ َُْ ْ َ
َ
ﻳﻘﺔ
ِ ﻣﻦ ﻳﻜﺘ ْﺐ د ْرﺳﮫ أذه ْﺐ ﻣﻌﮫ إ�� ا�ح ِﺪ
Kim çok okursa başarır.
Kim dersini yazarsa onunla bahçeye giderim.
2.2.3. َﻣﺎ
…ne …se, ...sa anlamlarında kullanılır.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ُ َﻣﺎ َﺗ ْﻔ َﻌ ُﻠﻮا ﻣ ْﻦ َﺧ ْ�� َ� ْﻌ َﻠ ْﻤ ُﮫ ﱠ
�ا
ِ
ٍ
ً
ْ
َﻣﺎ َﻳﻜ ُﺘ ْﺐ ِﻣ ْﻦ َد ْر ِﺳ ِﮫ َﻳ ْﻔ َه ْﻤ ُﮫ َﺟ ِّﻴﺪا
Ne iyilik yaparsanız Allah onu bilir.
Dersinden ne yazarsa onu iyi anlar.
2.2.4. َﻣ ْه َﻤﺎ
…her ne …se, ...sa anlamlarında kullanılır.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َْ
ََ
َﻣ ْهﻤﺎ ﺗ ْﻔ َﻌ ْﻞ أﻓ َﻌ ْﻞ
ً َ ََ ْ َ
َْ
َﻣ ْه َﻤﺎ ﺗﻜ ُﺘ ْﺐ ِﻣ ْﻦ َد ْر ِﺳ َﻚ أﻛ ُﺘ ْﺐ أﻧﺎ أ ْﻳﻀﺎ
Her ne yaparsan onu yaparım.
Dersinden her ne yazarsan ben de yazarım.
ﱡ
2.2.5. أي
hangisini, neyi, kimi ...se, …sa anlamlarında kullanılır.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ َ َ َ� َ
أﻳﺎ ﺗ ْﺤ� ِ� ْم أ ْﺣ� ِ� ْم
َْ َْ� َ
أﻳﺎ ﺗﻜ ُﺘ ْﺐ أﻛ ُﺘ ْﺐ
Kimi sayarsan sayarım.
Neyi, hangisini yazarsan yazarım.
َ
2.2.6. أ ﱡﻳ َﻤﺎ
…kimi, hangisini… se, …sa anlamlarında kullanılır.
Örnekler:
13
Adnan Hoyladı
Türkçesi
Arapçası
َْ َ َ َ َ ْ
َْ َ
ﻗﺮأ ُﻩ
أ ﱡﻳ َﻤﺎ ﺗﻜ ُﺘ ْﺐ إ�� اﻟﻮرﻗ ِﺔ أ
َْ َ َ
أ ﱡﻳ َﻤﺎ ﺗ ْﻘ َﺮأ ﺗ ْﻔ َه ْﻢ
Kâğıda kimi yazarsan onu okurum.
Hangisini okursan anlarsın.
َ
َ َ
2.2.7. أ ْﻳﻨ َﻤﺎ – أ ْﻳ َﻦ
…her nerede, nereye …se anlamlarında kullanılır.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ ﺲ ُه َﻨ
ْ َأ ْﻳ َﻨ َﻤﺎ َﺗ ْﺠ ِﻠ ُﺴﻮا َﻧ ْﺠ ِﻠ
ﺎك
ْ َأ ْﻳ َﻦ َﺗ ْﺬ َه ْﺐ َأ
� َح ْﺒ َﻚ
Her nerede oturursanız orada otururuz.
Nereye gitsen sana arkadaşlık ederim.
ُ
2.2.8. َﺣ ْﻴﺜ َﻤﺎ
…her nereye ...se anlamlarında kullanılır.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ
ْ َ َ َْ ْ ُ
َﺣ ْﻴﺜ َﻤﺎ َﻳن ِ� ِل اﳌﻄ ُﺮ ﻻ ُﻳﺬ َه ْﺐ ُهﻨﺎ َك
َ ﻀ ْﺮ ُه َﻨ
ُ َﺣ ْﻴ ُﺜ َﻤﺎ َﺗ ْﺬ َه ْ� َن َأ ْﺣ
ﺎك
Nereye yağmur yağarsa oraya gidilmez.
Her nereye giderseniz oraya gelirim.
َﱠ
2.2.9. أ�ﻲ
…her nereye, her nasıl …se anlamlarında kullanılır.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ْ َ ْ َ َﱠ
أ�ﻲ ﺗﺬ َه ْﺐ أذ َه ْﺐ
ْ َ ْ َ َﱠ
أ�ﻰ ﺗﻜ ُﺘ ْﺐ أﻛ ُﺘ ْﺐ
Nereye (her nasıl) gidersen giderim.
Nasıl yazarsan ben (de öyle) yazarım.
َ َ
ْ
2.2.10. إذ َﻣﺎ – ِإذاﻣﺎ
…her ne zaman …se anlamlarında kullanılır.
Örnekler:
14
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 12. Sınıf Arapça Dilbilgisi
Türkçesi
Arapçası
َْ
ََْ ْ
ِإذﻣﺎ ﺗﺬ َه ُﺒﻮا ﻧﺬ َه ْﺐ
ْ َ َ َْ َ
إذا َﻣﺎ ﺗﻜ ُﺘ ْﺐ ﺗ ْﺤﻔﻆ
Her ne zaman giderseniz gideriz.
Her ne zaman yazarsan ezberlersin.
َ
2.2.11. َﻣ�ى
…her ne zaman …sa anlamlarında kullanılır.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ
َْ
َﻣ َ�ى ﺗﻜ ِﺬ ْب ُ� ْﻌﻠ ْﻢ
ْ ْ
ْ
َﻣ َ�ى ﺗﻜ ُﺘ ْﺐ أﻗ َﺮأ
Ne zaman yalan söylersen bilinir.
Her ne zaman yazarsan okurum.
َ َ َ
2.2.12. ﻛ ْﻴﻔﻤﺎ
…her nasıl …se anlamlarında kullanılır.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ ََْ
ْ ﻀﺮ ْب َﻳ
ْ ﻤﺎ َﺗ
.ﻀ ِﺮ ْب
ﻛﻴﻔ
ِ
َ َ َ َ َﱠ ََ َﱠ
ﻛ ْﻴﻔﻤﺎ ﺗ َﺘ�ﻠ ْﻢ أﺗ�ﻠ ْﻢ
Nasıl vurursan öyle vurur.
Sen nasıl konuşursan öyle konuşurum.
*Görüldüğü gibi şart edatları fiil-i muzâriyi cezm yapar. Fakat her zaman şart ifade etmek için mutlaka
muzâri fiil kullanılmayabilir. Mahallen meczûm olarak mâzî fiil de şart cümlesi olarak gelebilir. Ancak mâzî fiil
mebni olduğu için şart manası dışında fiilin sonunda herhangi bir değişiklik olmaz. Tercümede şart ve cevap
cümlesi mâzî olsa da gene muzâri gibi tercüme yapılır.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ
َ َ
َ
ِإ ْن ﻛ َﺘ ْب َﺖ ِإ� ﱠ� ﻛ َﺘ ْب ُﺖ ِإﻟ ْﻴ َﻚ
َ َ َ
َﻣ ْﻦ ﻗ َﺮأ ﻓ ِه َﻢ
Bana yazarsan sana yazarım.
Kim okursa anlar.
*Aynı şekilde cevap cümlesi de mâzî ve muzâri ile başlayan fiil cümlesi olduğu gibi emir, nefy, nehy, soru ve
gelecek zaman ifade eden fiillerle de gelir. Bazen isim cümlesi olarak da gelebilir.
15
Adnan Hoyladı
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Kim hayır için ilim isterse o Allah yolunda mücahiddir.
ﱠ
َ ٌ َ ُ َ َ ْ َ ْ َ ْ ْ ُْ َ ْ َ
�ا
ِ ﻣﻦ ﻳﻄﻠ ِﺐ اﻟ ِﻌﻠﻢ ِﻟ�خ� ِ� ﻓ ُهﻮ ﻣﺠﺎ ِهﺪ ِ�� ﺳ ِب ِﻴﻞ
ُ َ َﱠ َ ْ َ ْ َ ُ َ َ ﱠ
اﻟﺴﻌﺎ َدة
أ�ﻰ �ﻌﻤﻞ ﻓهﻨﺎك
Her nerede çalışırsan saadet oradadır.
َ
َ َ
َ edatlarından biriyle başlarsa ve cevap fiili َﻣﺎ – َﻟ ْﻦile
*Cevap cümlesinin başı فnin yanı sıra ﻗ ْﺪ، َﺳ ْﻮف، س
َ
menfi olursa veya cevabın başında ( ِإ ﱠﻧﻤﺎancak) bulunursa cevabın muzârisi cezm olmaz.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ َ
َْ
ِإ ْن ﺗﺬ َه ْﺐ ﻓ َﺴت ْﻨ َﺪ ُم
َ ََ َ َ � َ
َﻣ ْﻦ َﻳ ْﻔ َﻌ ْﻞ ﺷﺮا ﻓﻘ ْﺪ ﻇﻠ َﻢ ﻧ ْﻔ َﺴ ُﮫ
Gidersen akabinde pişman olacaksın.
Kim kötülük yaparsa kendine zulmetmiş olur.
Not: Cümlenin sonunda gelen ( َ)و ِإ ْن.. se bile, ..sa bile şeklinde tercüme edilir. Cevabı da olmaz.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ َ
ْ
ِإذ َه ْﺐ ِإ�� وا ِﻟ ِﺪ َك َو ِإ ْن َو ﱠ� َﺤ َﻚ
َ
َْ
ﻻَ ﺗﺬ َه ْﺐ ِاﻟ ْﻴ ِﮫ َو ِا ْن أ َر َاد
Seni azarlasa bile babana git.
İstese bile ona gitme.
َ
* Taleb (Emir, nehiy, soru) cümlesinden sonra cevap cümlesi varsa ve önünde ( َ)وve ( )فbulunmazsa cevap
cümlesinin muzâri fiili de ona uyumlu olarak meczûm gelir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ ْ ُُْ
س ِإ ْن ﺗ ْﻨ َج ْح
أدر
ْ َ
َ ﱠ
ﻻ َﺗﻠ َﻌ ْﺐ ِﺑﺎﻟﻨﺎ ِر َﺗ ْﺤ� ِ� ْق
Çalış ki başarasın.
Ateşle oynama! Yanarsın.
َ
*En çok kullanılan şart edatları ِإ ْن َﻣ ْﻦve ﻣﺎedatlarıdır. Diğerleri bunlar kadar kullanılmaz.
2.3. Cevap Cümlesinin Başına ( فFau’s Sebebiyye) Gelmesi
Başına fau’s-sebebiyye gelen cevap cümlesi muzari fiille başlıyorsa cezmedilmez. Cevap cümlesinin başına
şu durumlarda fau’s-sebebiyye gelir:
16
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 12. Sınıf Arapça Dilbilgisi
1. Cevap cümlesi isim cümlesi ise,
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Bana yardım edersen sen benim dostumsun.
َ ْ َ ْ َ ُ ْ
ﻴﻘﻲ
ِ ﺎﻋﺪ ِ�ﻲ ﻓﺄﻧﺖ َر ِﻓ
ِ ِإن �ﺴ
2. Cevap cümlesi çekimsiz ( camid ) bir fiille başlıyorsa,
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ُ ﺲ َﻣﺎ َﻓ َﻌ ُﻠ
َ إ ْن َﺳ َﺮ ُﻗﻮا َﻓﺒ ْئ
Eğer hırsızlık yapmışlarsa yaptıkları şey ne kötüdür.
ﻮﻩ
ِ
ِ
َ َ
َ ) harflerinden biriyle başlıyorsa,
3.Cevap cümlesi ( ﻗ ْﺪ- َﺳ ْﻮف- س
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Eğer bu filmi seyretmediysen pişman olacaksın.
َ َ ْ ْ َ
َ ُ َ
ِإ ْن ﻟ ْﻢ �ﺸ ِﺎه ْﺪ َهﺬا اﻟ ِﻔﻠ َﻢ ﻓ َﺴت ْﻨ َﺪ ُم
4. Cevap cümlesi emir fiille (talep içeren) başlıyorsa, başına fau’s sebebiye getirilir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Bu kitabı bulursan satın al.
ْ َ
ْ إ ْن
��ِ ﺗﺠﺪ هﺬا اﻟﻜﺘﺎب ﻓﺎﺷ
ِ
3. İf‘al, Tef‘il ve Mufâ‘ale Kalıpları
3.1. İf’âl Babı
Sülâsî fiilin kökünün başına bir elif ( )اilavesiyle kurulur. Arttırılmış fiiller genellikle masdarının adıyla anılır,
üçlü fiiller bu grubun kalıbına girer yani mâzî muzâri ve masdar harekeleri girdiği kalıbın aynısı olur. Üç harfli bir
َ َ ََ
َ َ َْ َ
fiilin bu kalıba alınmasının sebebi (ﺲ ﺧﺎ ِﻟ ٌﺪ
( )ﺟﻠHâlit oturdu) gibi lâzım (mef’ûl almayan) bir fiilse, ( ﺲ ﺧﺎ ِﻟ ٌﺪ
أﺟﻠ
ً َ
( )ﻋﺎ ِدﻻHâlit Adil’i oturttu) şeklinde müteaddî (nesne alabilen) yapmaktır. Şayet söz konusu fiil geçişli ise bu defa
onu ikinci kattan müteaddî yapar. Esas manaları bir işin olmasını sağlamak, bir fiilin anlamının bir nesne üzerindeki
etkisini belirtmektir. İf’âl bâbının çekimi aynen sülâsî mücerredler gibidir.
ُ
Mezid babların ism-i fâilleri, muzârisinin ﻳـharfini ُمya çevirmekle elde edilir. Yani muzarat harfi kaldırılıp
yerine ötreli mim harfi ilave edilir. İsm-i mef’ûlü ise ism-i fâilinin sondan bir önceki harfinin üstün yapılmasıyla
olur. Artık fiilimiz isme dönüşmesi sebebiyle elif lâm takısı veya tenvin alabilir.
17
Adnan Hoyladı
Emir
َْ
أﻓ ِﻌ ْﻞ
َ
أ ْﻋ ِﻠ ْﻢ
Bildir
İsmi Meful
İsmi Fail
Mastar
Muzari
Mazi
ُﻣ ْﻔ َﻌ ُﻞ
َ
ُﻣ ْﻌﻠ ٌﻢ
ُﻣ ْﻔ ِﻌ ُﻞ
ُﻣ ْﻌ ِﻠ ٌﻢ
ٌ ِا ْﻓ َﻌ
ﺎل
َ
ِإ ْﻋﻼ ٌم
ُﻳ ْﻔ ِﻌ ُﻞ
ُ� ْﻌ ِﻠ ُﻢ
َْ
أﻓ َﻌ َﻞ
َ َ
أ ْﻋﻠ َﻢ
Bildirilen
Bildiren
Bildirmek
Bildiriyor
Bildirdi
Not: İf’âl bâbındaki fiillerin mâzî, emir ve mastarlarındaki hemzeler, diğer fiillerin aksine (hemze-i kat’
olduğundan) geçiş halinde atılmaz ve her durumda okunurlar.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ً َ ً َ َ ًّ َ ٌ َ َ َْ
ﺎﺿﻼ
ِ أﻋﻠﻢ ﺧ ِﺎﻟﺪ ﻋ ِﻠﻴﺎ ﺟﻤﺎﻻ ﻓ
ّ ُْ ْ َ
َْ
ﱡ ﱠ
أﺧ َﺮ َج اﳌ َﻌ ِﻠ ُﻢ اﻟﻄﻼ َب ِﻣ َﻦ اﳌ ْﺪ َر َﺳ ِﺔ
Halit, Ali’ye Cemal’in faziletli olduğunu bildirdi.
Öğretmen öğrencileri okuldan çıkardı.
3.2. Tef’îl Babı
َ َ
Sülâsî mücerred fiilin ortasındaki harfi şeddeli okumak suretiyle 4 harfe çevirerek tef’îl bâbı yapılır. (��ِ )ﻓ ِﺮ َح أ
َ
َ
َ
(Kardeşim sevindi) gibi lâzım bir fiili (��ِ ( )ﻓ ﱠﺮ ْﺣ ُﺖ أKardeşimi sevindirdim) gibi müteaddî yapar. Eğer ()ﻋ ِﻠ ْﻤ ُﺖ َد ْر ِ��ي
َﱠ
(Dersimi bildim) gibi müteaddî ise ()ﻋﻠ ْﻤ ُﺘ َﻚ َد ْر َﺳ َﻚ
(Sana dersini öğrettim) gibi bir kat daha müteaddî yapar. Bir işin
mübâlağalı olarak çok yapıldığını gösterir.
َ َ
ﱠ
ٌ ﺬا
Tef’îl bâbı isimlerde kullanılırsa o isimden türemiş fiil meydana gelir. (ب
ﻋazab, ceza, َﻋﺬ َبazab etti) Bazen
َ َ
َ َ َ
fiilin kendisi çokluk manasını ifade eder. (Halit Kâbe’yi çok tavaf etti. ) ﻃ ﱠﻮف ﺧ ِﺎﻟ ٌﺪ اﻟﻜ ْﻌ َﺒﺔBazen fâilinde çokluk ifade
َ َﱠ
ٌ َ َ َﱠ
َ
eder. (اﻹﺑ ُﻞ
ِ ﻣﻮتDeveler çokça öldü (Birçok deve öldü). Bazen mef’ûlünde çokluk ifade eder. ( ﻏﻠﻖ ﺧﺎﻟﺪ اﻟﺒﺎبHalit
çok kapıları kapadı, kilitledi.)
İf’âl bâbının tef’îl bâbından farkı çokluk ve fazlalığı anlatmasıdır.
َ اﻟﺰ َﺟ
َﻛ َﺴ َﺮ ﱡCamı kırdı. ﺎج
َ اﻟﺰ َﺟ
َأ ْﻛ َﺴ َﺮ ﱡCamı kırdırdı. ﺎج
َ اﻟﺰ َﺟ
َﻛ ﱠﺴ َﺮ ﱡCamı iyice kırıp paramparça etti.
Örnek: ﺎج
Emir
İsmi Meful
İsmi Fail
Mastar
Muzari
Mazi
َ
ﻓ ِّﻌ ْﻞ
ّ
َﻋ ِﻠ ْﻢ
َ
ُﻣﻔ ﱠﻌ ٌﻞ
ﱠ
ُﻣ َﻌﻠ ٌﻢ
َ
ُﻣﻔ ِّﻌ ٌﻞ
ّ
ُﻣ َﻌ ِﻠ ٌﻢ
ٌَ َ ٌ َْ
ﺗ ْﻔ ِﻌﻴﻠﺔ- ﻴﻞ
ﺗﻔ ِﻌ
ٌ َ� ْﻌ ِﻠ
ﻴﻢ
َ
ُﻳﻔ ِّﻌ ُﻞ
ّ
ُ� َﻌ ِﻠ ُﻢ
َ
ﻓ ﱠﻌ َﻞ
ﱠ
َﻋﻠ َﻢ
Öğret
Öğretilen
Öğretmen
Öğretim
Öğretiyor
Öğretti
ٌ َﺗ ْﻔ ِﻌolur. Ancak sonu illetli olan nâkıs fiillerde ve 3. harfi hemze olan fillerde
Not: Tef’îl bâbının masdarı ﻴﻞ
ٌَ َ
ﺗ ْﻔ ِﻌﻴﻠﺔşeklinde ta-i merbûta alarak gelir.
18
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 12. Sınıf Arapça Dilbilgisi
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ُ ُ
ََ َ ّ َ ُ
ﺻﻼﺗ ُﮫ ِ� ِ� ﺧﺸ ٍﻮع
ﻳﺆ ِدي
َﱠ َ ﱠ ﱡ ََ َ ﱠ ﱠ
ا� ِﻟﻠﻨﺎ ِس
ِ ﺑﻠﻎ اﻟﻨ ِ�ي ِرﺳﺎﻟﺔ
O namazını huşû içinde edâ eder.
Peygamber Allah’ın risâletini insanlara tebliğ etti.
3.3. Müfâale Babı
َ
َ َ
Sülâsî mücerred fiilin fâe’l-fiili ile ayne’l-fiili arasına elif ( ) اeklenmesiyle olur. ( ﻛ َﺘ َﺐyazdı �ﺎﺗ َﺐyazıştı)
Mezîd fiiller içinde iki masdar kullanan tek kalıptır. Hangisinin daha yaygın olduğu zamanla öğrenilir. Daha ziyade
bir şahsın diğeri üzerindeki etkilerini belirten müteaddî (geçişli, mef’ûl alan) bir kalıptır. Genel olarak şu manaları
gösterir.
َ
1. Fâlin mef’ûle karşı gösterdiği özelliği belirtir. ( َﺣ ُﺴ َﻦiyi oldu. ﺣﺎ َﺳ َﻦbirine iyi muamele etti.)
2. Mef’ûlüne harf-i cerle bağlanan fiiller bu kalıba geçtiğinde harf-i cersiz bağlanır. Bazen karşılıklı iş
َ
َ َ
yapmayı da ifade eder. ( �� ﻗﺎ َم َﻋbirşeye karşı kalkmak ﻗﺎ َو َمdirenmek)
3. Sülâsî fiil bir nesneyi doğrudan etkiliyorsa bu kalıb bu fiilin manasının nesne üzerine yapılma çabasını ve
bu mücâdeleyi gösterir. ( َﺳ َﺒ َﻖgeçti َﺳ َﺎﺑ َﻖyarıştı, geçti)
َ
ً
َ
4. Bu fiil iki kişi arasında beraberce yapılan bir işi bildirir. ( ُﻳ�ﺎ ِﺗ ُﺐ ﺧ ِﺎﻟ ٌﺪ َﺟ َﻤﺎﻻHalid Cemal’le yazışıyor.)
ُ ) َﻗ َﺎﺗ َﻠ ُه ُﻢ
Not: Bazen bir kişi için de kullanıldığı olur. (Allah onları öldürdü kahretti ﷲ
Emir
İsmi Meful
İsmi Fail
Mastar
Muzari
Mazi
َ
ﺎﻋ ْﻞ
ِ ﻓ
َ
�ﺎ ِﺗ ْﺐ
َ ُﻣ َﻔ
ﺎﻋ ٌﻞ
َ َ
ُﻣ�ﺎﺗ ٌﺐ
َُ
ﺎﻋ ٌﻞ
ِ ﻣﻔ
َ
ُﻣ� ِﺎﺗ ٌﺐ
َ
ٌ ََ َ ُ
ِﻓﻌﺎ ٌل- ﺎﻋﻠﺔ
ﻣﻔ
َ ٌ ََ
ِﻛﺘﺎ ٌب- ُﻣ�ﺎﺗ َﺒﺔ
َُ
ﺎﻋ ُﻞ
ِ ﻳﻔ
َ
ُﻳ�ﺎ ِﺗ ُﺐ
َ َﻓ
ﺎﻋ َﻞ
َ َ
�ﺎﺗ َﺐ
Yazış
Yazışılan
Yazışan
Yazışmak
Yazışıyor
Yazıştı
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َْ َ ْ َ َ ُ َ ُ ْ ْ ُ ُﱠ
اﻋﺪا ِد اﳌﺎ ِﺋ َﺪ ِة
��ِ ﺳتﺴﺎ ِﻋﺪ اﻟ ِﺒنﺖ أﻣهﺎ
ّ َ ُْ َ ً َ ً َ َ ُ َ ُ َ َ َ
ﺼ ِﻠ َ�ن
ﺷﺎهﺪ ﻋﻤﺮ ﻋﺪدا ﻛ ِﺒ��ا ِﻣﻦ اﳌ
Kız annesine sofra hazırlamada yardım edecek.
Ömer çok sayıda namaz kılan gördü.
19
Adnan Hoyladı
4. Tefâ‘ul, Tefa‘ul ve İf‘ilâl Kalıpları
4.1. Tefâul Babı
Sülâsî fiilin başına bir َتharfi ile fâel fiili ile aynel fiili arasına bir elif ilavesiyle yapılır. Bu bab iki veya daha
َ َﻣﺮhastalandı, ض
َ َﺗ َﻤ َﺎرyalancıktan
çok kişiler arasındaki işbirliğini anlatır. Bu bâbdan bazı fiiller yapmacığı bildirir. (ض
ِ
َ َ
َ َ َ
hasta oldu, hasta gibi göründü) Bu bâb bazen de üç harfli fiilin manasında şiddet ifade eder. ( َﺳﻘﻂdüştü � َﺴﺎﻗﻂ
şiddetle düştü)
Emir
İsmi Meful
İsmi Fail
Mastar
Muzari
Mazi
َ َﺗ َﻔ
ﺎﻋ ْﻞ
َ َﺗ َﺒ
ﺎﻋ ْﺪ
َ ُﻣ َﺘ َﻔ
ﺎﻋ ٌﻞ
َ ُﻣ َﺘ َﺒ
ﺎﻋ ٌﺪ
ََُ
ﺎﻋ ٌﻞ
ِ ﻣﺘﻔ
ََُ
ﺎﻋ ٌﺪ
ِ ﻣﺘﺒ
ُ َﺗ َﻔ
ﺎﻋ ٌﻞ
ُ َﺗ َﺒ
ﺎﻋ ٌﺪ
َ َﻳ َﺘ َﻔ
ﺎﻋ ُﻞ
َ َﻳ َت َﺒ
ﺎﻋ ُﺪ
َ َﺗ َﻔ
ﺎﻋ َﻞ
َ َﺗ َﺒ
ﺎﻋ َﺪ
Uzaklaş
Uzaklaşılan
Uzaklaşan
Uzaklaşmak
Uzaklaşıyor
Uzaklaştı
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ َﺗ َﺒ
ٌ ﺎﻋ َﺪ َﺧ ِﺎﻟ ٌﺪ َو َﺟ َﻤ
ﺎل
َْ َ َ َ
ﺼﺎ� َح اﻟﻘ ْﻮ ُم
ﺗ
Halit ve Cemal uzaklaştı.
Kavim (o topluluk) barıştı.
4.2. Tefa’ul Babı
Sülâsi mâzî fiilin başına bir َتharfi ilave edilip aynel fiili şeddeli okunarak meydana gelir. Tefa’ul bâbına
giren sülâsî fiil o fiilin peyderpey belli bir aşamadan ve süreden sonra oluştuğuna işaret eder. Anlam olarak hemen
ﱠ
َ ﱠ
hemen sülâsî kökündeki manayı verir. ( َﻋ ِﻠ َﻢbildi, َﻋﻠ َﻢöğretti, � َﻌﻠ َﻢöğrendi) Tefa’ul bâbının muzâri çekiminde fiilin
َ َ
ََ
başına تharfi iki defa geldiği için bazen birinin atıldığı görülür. (( ﺗ َﺘن ﱠ� ُلindi) yerine; )ﺗن ﱠ� ُل
Emir
İsmi Meful
İsmi Fail
Mastar
Muzari
Mazi
ََ
ﺗﻔ ﱠﻌ ْﻞ
َ ﱠ
� َﻌﻠ ْﻢ
ََ
ﻣﺘﻔ ﱠﻌ ٌﻞ
ﱠ
ُﻣ َﺘ َﻌﻠ ٌﻢ
ََ
ﻣﺘﻔ ِّﻌ ٌﻞ
ّ
ُﻣ َﺘ َﻌ ِﻠ ٌﻢ
ََ
ﺗﻔ ﱡﻌ ٌﻞ
َ ﱡ
� َﻌﻠ ٌﻢ
َ
َﻳ َﺘﻔ ﱠﻌ ُﻞ
ﱠ
َﻳ َﺘ َﻌﻠ ُﻢ
ََ
ﺗﻔ ﱠﻌ َﻞ
َ ﱠ
� َﻌﻠ َﻢ
Öğren
Öğrenilen
Öğrenen
Öğrenmek
Öğreniyor
Öğrendi
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ً َ َ َ َ ﱠ َ ﱠ
اﻟﺼ ِﺪﻳﻘﺎ ِن ﻃ ِﻮ�ﻼ
ﺗ ﺤﺪث
َ ْ ّ َُ َُ
ﻀ ُﻞ اﻟ ِﻘﺮ َاءة
ِ هﻮ ﻳﻔ
İki arkadaş uzun süre konuştu.
O okumayı tercih ediyor.
20
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 12. Sınıf Arapça Dilbilgisi
4.3. İfılâl Babı
Sülâsî mâzî fiilin başına bir hemze son harfinin de şeddelenmesiyle mâzî fiili meydana getirilir. Bu fiil
mübâlağa (aşırılık) ifade etmek için kullanılır. Renkler ve kusurlar gibi sıfatların bu bâbın kalıbına sokulup fiil haline
getirilmesiyle yapılır. Manasını mübâlağalaştırır. Yani renk ve sakatlıklardaki aşırılığı bildirir. Bu bâbın mâzî ve
muzâri meçhûlu kullanılmaz.
Emir
ْ
ِاﻓ َﻌ ﱠﻞ
ِا ْﺣ َﻤ ﱠﺮ
İsmi Meful
İsmi Fail
Mastar
Muzari
Mazi
-
ُﻣ ْﺤ َﻤ ﱞﺮ
ُﻣ ْﺤ َﻤ ﱞﺮ
َ ْ
ِاﻓ ِﻌﻼ ٌل
ِا ْﺣ ِﻤ َﺮ ٌار
َﻳ ْﻔ َﻌ ﱡﻞ
َﻳ ْﺤ َﻤ ﱡﺮ
ْ
ِاﻓ َﻌ ﱠﻞ
ِا ْﺣ َﻤ ﱠﺮ
Kızaran
Kızarmak
Kızarıyor
Kızardı
-
Kızar
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ ْ َْ
َ ْ
ِاﺧﻀ ﱠﺮ ِت اﻷ�جﺎ ُر
ْ ا
َ َﺻ َﻔ ﱠﺮ َﻟ ْﻮ ُن ْاﳌَ ْ َﺮأ ِة ِﻣ َﻦ ْاﳌ
ض
ﺮ
ِ
ِ
Ağaçlar yeşerdi.
Kadının rengi hastalıktan sarardı.
5. İnfi‘âl, İfti‘âl ve İstif‘âl Kalıpları
5.1. İnfiâl Babı
ْ harflerinin eklenmesiyle yapılır. Şekil olarak malûm, anlam olarak meçhûldür.
Sülâsi mücerredin başına إن
Bu fiilin kuruluşu mutâvaat içindir. Mutâvaat; müteaddî fiilin mef’ûl üzerinde meydana getirdiği tesiri
kabullenmesidir. Genellikle bu ölçüde gelen fiiller lâzım olur ve dâima hissî yani maddî bir oluşu ifade eder.
Emir
İsmi Meful
َْ
ِاﻧﻔ ِﻌ ْﻞ
َْ
ِاﻧﻜ ِﺴ ْﺮ
İsmi Fail
Mastar
Muzari
Mazi
-
َ
ُﻣ ْﻨﻔ ِﻌ ٌﻞ
َ
ُﻣ ْﻨﻜ ِﺴ ٌﺮ
ٌ ِا ْﻧ ِﻔ َﻌ
ﺎل
ْ
ِاﻧ ِﻜ َﺴ ٌﺎر
َ
َﻳ ْﻨﻔ ِﻌ ُﻞ
َ
َﻳ ْﻨﻜ ِﺴ ُﺮ
َْ
ِاﻧﻔ َﻌ َﻞ
َْ
ِاﻧﻜ َﺴ َﺮ
-
Kırılan
Kırılmak
Kırılıyor
Kırıldı
-
Kırıl
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َْ َ َ َ َ ْ ُ ﱡ
اﻟﺰﺟﺎ َج ﻓﺎﻧﻜ َﺴ َﺮ
ﻛﺴﺮت
َ َْ َ
ْ
َ ﱠ
ﻗﻄ ْﻌ ُﺖ ا� َح ْﺒ َﻞ ﻓﺎﻧﻘﻄ َﻊ
Camı kırdım o da kırıldı.
İpi parça parça kestim o da kesildi.
21
Adnan Hoyladı
5.2. İftiâl Babı
َ َ َ َ َ ُْ َّ ُ ﱠ
İftiâl babı müteaddi fiili lazım fiile çevirir. Mesela: “ َﺟ َﻤ َﻊtopladı” manasındadır. اﻟﺘﻼ ِﻣﻴﺬ
ﺟﻤﻊ اﳌﻌ ِﻠﻢ
َ
َ
dediğimizde mana “Öğretmen öğrencileri topladı.” şeklinde olur. ﺟ َﻤﻊfiilini İftiâl babına sokarak ِا ْﺟ َﺘ َﻤ َﻊ
ُ َ َََْ ﱠ
dediğimizde mana “toplandı” olur. اﻟﺘﻼ ِﻣﻴﺬ
“ ِاﺟﺘﻤﻊÖğrenciler toplandı.” manasındadır. Bu cümlede ِا ْﺟ َﺘ َﻤ َﻊfiili
lazım bir fiildir. Gördüğünüz gibi, iftial babı müteaddi fiili lazım fiile çevirmiştir.
İftiâl babı, failin gayretini gösterir. Mesela: “ َﺟ َه َﺪçalıştı” manasındadır. Bu fiili İftial babına sokarak ِا ْﺟ َ� َ� َﺪ
dersek, mana “Çokça çalıştı, çabaladı çalıştı” şeklinde olur ve failin gayretini gösterir.
َ
َْ
Yine “ ﻛ َﺴ َﺐkazandı” manasındadır. Bu fiili İftial babının sokarak ِاﻛت َﺴ َﺐdersek, mana “çalışmakla
َ َ“ َﻛ َﺴ ْب ُﺖ ْاﳌMalı kazandım.” manasında iken,
kazandı” şeklinde olur ve yine failin gayretini gösterir. Buna göre: ﺎل
َ َ“ ِا ْﻛ َت َﺴ ْب ُﺖ ْاﳌMalı çalışmakla kazandım.” manasına gelir.
ﺎل
Emir
İsmi Meful
İsmi Fail
Mastar
Muzari
Mazi
ْ
ِاﻓ َﺘ ِﻌ ْﻞ
ِإ ْﺟ َﺘ ِﻤ ْﻊ
ُﻣ ْﻔ َﺘ َﻌ ٌﻞ
ُﻣ ْﺠ َﺘ َﻤ ٌﻊ
ُﻣ ْﻔ َﺘ ِﻌ ٌﻞ
ُﻣ ْﺠ َﺘ ِﻤ ٌﻊ
َ ْ
ِاﻓ ِﺘﻌﺎ ٌل
ُ إﺟﺘ َﻤ
ﺎع
ِ ِِ
َﻳ ْﻔ َﺘ ِﻌ ُﻞ
َﻳ ْﺠ َﺘ ِﻤ ُﻊ
ْ
ِاﻓ َﺘ َﻌ َﻞ
ِإ ْﺟ َﺘ َﻤ َﻊ
Toplan
Toplum
Toplanan
Toplanmak
Toplanıyor
Toplandı
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ّ ُْ َ
َ
َ� ْﺴﺘ ِﻤ ُﻊ َﻋ ِ� ﱞ� ِا�� اﳌ َﻌ ِﻠ ِﻢ
َ َ
ِا ْﺑت َﺴ َﻢ أ ْﺣ َﻤ ُﺪ
Ali öğretmeni dinliyor.
Ahmet gülümsedi.
5.3. İstifâl Babı
ْ yani إ سve تharflerinin eklenmesiyle yapılır. Hakîkî veya mecâzî manada istek
Mâzî fiilin başına إﺳ َﺖ
cümlelerinde kullanılır. Ya da bir halden diğer bir hale geçişi göstermekte kullanılır. İstifâl babı bazen müteaddi
bazen de lazım olarak kullanılabilir. Bu bâbdan gelen fiillerin hangisinin bir şey istemekte veya bir işe seçildiğini
َ
َ ََ
göstermekte kullanıldığını ancak Araplardan ya da sözlüklerden anlayabiliriz. ( َﻋ ِﻠ َﻢbildi ِا ْﺳ َﺘ ْﻌﻠ َﻢbilmek istedi, ﺧﻠﻒ
َ َْ
birinin yerine geçti ِا ْﺳ َﺘﺨﻠﻒhalife seçildi) Bu bâb bazı fiillerin anlattığı sıfatın bulunduğunu da gösterir. ( َﺣ ُﺴ َﻦiyi
oldu َﺣ َﺴ ٌﻦiyi ِا ْﺳ َﺘ ْﺤ َﺴ َﻦiyi buldu)
Emir
İsmi Meful
İsmi Fail
Mastar
Muzari
Mazi
ِا ْﺳ َﺘ ْﻔ ِﻌ ْﻞ
ْ
ِا ْﺳ َﺘﺨ ِﺮ ْج
ُﻣ ْﺴ َﺘ ْﻔ َﻌ ٌﻞ
ْ
ُﻣ ْﺴ َﺘﺨ َﺮ ٌج
ُﻣ ْﺴ َﺘ ْﻔ ِﻌ ٌﻞ
ْ
ُﻣ ْﺴ َﺘﺨ ِﺮ ٌج
ٌ ِا ْﺳ ِﺘ ْﻔ َﻌ
ﺎل
ٌ ِا ْﺳﺘ ْﺨ َﺮ
اج
ِ
َ� ْﺴ َﺘ ْﻔ ِﻌ ُﻞ
ْ
َ� ْﺴ َﺘﺨ ِﺮ ُج
ِا ْﺳ َﺘ ْﻔ َﻌ َﻞ
ْ
ِا ْﺳ َﺘﺨ َﺮ َج
22
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 12. Sınıf Arapça Dilbilgisi
Çıkar
Çıkarılan
Çıkaran
Çıkarmak
Çıkarıyor
Çıkardı
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ُْ ْ َ
َْ َ
ِا ْﺳﺘﺨ َﺮ َج اﳌ َه ْﻨ ِﺪ ُﺳﻮن اﻟﻔ ْﺤ َﻢ
َ َ َ َُ َ
َْ َ
� ْﺴﺘﻘ ِﺒ ُﻞ ﻓﺎ ِﻃ َﻤﺔ أﺧﻮا ِ��ﺎ
Mühendisler kömür çıkardı.
Fâtıma kız kardeşlerini karşılıyor.
6. Malûm, Mechûl Fiil ve Naibu Fâil
6.1. Malûm Fiil
Fiiller malum (aktif) ve meçhul (pasif) olmak üzere ikiye ayrılır. Fâili belli olana Arapça’da ma’lûm fiil (aktif,
etken fiil) denir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Bekir ata vurdu.
َ ﺼ
َ
َ ﺿ َﺮ َب َﺑ ْﻜ ٌﺮ ْا�ح
ﺎن
ِ
İşi yapan fâil (Bekir) bu cümlede bellidir. Fiili ma’lûmdur.
6.2. Meçhul Fiil
Fâili belli olmayan (pasif, edilgen) fiile meçhûl fiil denir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Ata vuruldu.
ُ ﺼ
ُ
َ ﺿﺮ َب ْا�ح
ﺎن
ِ ِ
Fâil belli olmadığından bu cümledeki fiil meçhûldür. Mâzî ma’lûm fiili meçhûl yapmak için üç harfli fiilin
baş harfi ötre, ikinci harfi esre yapılır.
Örnekler:
Türkçesi
Yazıldı
Açıldı
Bilindi
Arapçası
Türkçesi
ُ
ﻛ ِﺘ َﺐ
ُ
ﻓ ِﺘ َﺢ
ُﻋ ِﻠ َﻢ
Açtı
َ
ﻛ َﺘ َﺐ
َ
ﻓ َﺘ َﺢ
Bildi
َﻋ ِﻠ َﻢ
Yazdı
23
Arapçası
Adnan Hoyladı
İçildi
Yenildi
ُ
ﺷ ِﺮ َب
ُ
أ ِ� َﻞ
َ
ﺷ ِﺮ َب
ََ
أ� َﻞ
İçti
Yedi
Meçhul mazi fiil çekimi aşağıdaki tablodaki gibidir.
Örnekler:
Ben vurdum.
Sen vurdun.
O vurdu.
Biz vurduk.
Siz vurdunuz.
Onlar vurdular.
O ikisi vurdu.
Siz ikiniz vurdunuz.
Biz ikimiz vurduk.
ُ
ﺿ ِﺮْ� ُﺖ
ُ
ﺿ ِﺮْ� َﺖ
ُ
ﺿ ِﺮ َب
ُ
ﺿ ِﺮْ� َﻨﺎ
ُ
ﺿ ِﺮْ� ُﺘ ْﻢ
ُ
ﺿ ِﺮُ�ﻮا
ُ
ﺿ ِﺮَ�ﺎ
ُ
ﺿ ِﺮْ� ُﺘ َﻤﺎ
ُ
ﺿ ِﺮْ� َﻨﺎ
( َﺟ ْﻤ ٌﻊÇoğul)
ُ
ﻓ ِﺘ ُﺤﻮا
ٌ َْ
( ﺗﺜ ِن َﻴﺔİkil)
ُ
ﻓ ِﺘ َﺤﺎ
ْ
( ُﻣﻔ َﺮ ٌدTekil)
ُ
ﻓ ِﺘ َﺢ
َ َﱠ
( ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ﻏﺎ ِﺋ ٌﺐMüzekker)
Onlar açıldı.
O ikisi açıldı.
O açıldı.
Türkçesi
ُ
ﻓ ِﺘ ْﺤ َﻦ
ُ
ﻓ ِﺘ ْﺤ ُﺘ ْﻢ
ُ
ﻓ ِﺘ َﺤ َﺘﺎ
ُ
ﻓ ِﺘ ْﺤ ُﺘ َﻤﺎ
ُ
ﻓ ِﺘ َﺤ ْﺖ
ُ
ﻓ ِﺘ ْﺤ َﺖ
ٌ َ ٌ َ
( ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ﻏﺎ ِﺋ َﺒﺔMüennes)
َ َ
َﱠ
( ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ُﻣﺨﺎﻃ ٌﺐMüzekker)
Sizler açıldınız.
Siz ikiniz açıldınız.
Seni açıldın.
Türkçesi
ُ ُ
ﻓ ِﺘ ْﺤ� ﱠن
ُ
ﻓ ِﺘ ْﺤ َﻨﺎ
ُ
ﻓ ِﺘ ْﺤ ُﺘ َﻤﺎ
ُ
ﻓ ِﺘ ْﺤ َﻨﺎ
ُ
ﻓ ِﺘ ْﺤ ِﺖ
ُ
ﻓ ِﺘ ْﺤ ُﺖ
ٌ َ َ ٌ َ
( ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ُﻣﺨﺎﻃ َﺒﺔMüennes)
َّ
َْ
( ُ)ﻣﺸ� َ� ٌك( ُﻣ َﺘ� ِﻠ ٌﻢOrtak)
Bizler açıldık.
Biz ikimiz açıldık.
Ben açıldım.
Türkçesi
24
Açıklama
Uzaktakiler
ُ
ﺿ ِﺮْ� ُﺖ
ُ
ﺿ ِﺮْ� ِﺖ
ُ
ﺿ ِﺮَ� ْﺖ
ُ
ﺿ ِﺮْ� َﻨﺎ
ُ ُ
ﺿ ِﺮْ�� ﱠن
ُ
ﺿ ِﺮْ� َﻦ
ُ
ﺿ ِﺮَ� َﺘﺎ
ُ
ﺿ ِﺮْ� ُﺘ َﻤﺎ
ُ
ﺿ ِﺮْ� َﻨﺎ
Müzekkeri
Yakındakiler
Türkçesi
Kendisi
Müennesi
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 12. Sınıf Arapça Dilbilgisi
َ
ُ
Not: Mazi meçhul fiili sadece ﻓ ِﻌ َﻞkalıbında bulunur. ﻓ ُﻌ َﻞkalıbında (5. bab) bulunan mazi malumların
meçhulü yoktur. Bu kalıp üzerinde bulunan tüm fiillerin hepsi lazımdır. Lazım fiilin meçhulü olmaz.
Meçhul muzari fiil çekimi aşağıdaki tablodaki gibidir.
Ben yazılıyorum.
Sen yazılıyorsun.
O yazılıyor.
Biz yazılıyoruz.
Siz yazılıyorsunuz.
Onlar yazılıyorlar.
ُْ
ﺗﻜ َﺘ َﺒ ِﺎن
ُْ
ﺗﻜ َﺘ َﺒ ِﺎن
ُْ
ﻧﻜ َﺘ ُﺐ
Örnekler:
O ikisi yazılıyor.
Siz ikiniz yazılıyorsunuz.
Biz ikimiz yazılıyoruz.
ُْ
اﻛ َﺘ ُﺐ
ُْ
ﺗﻜ َﺘ ُﺐ
ْ
ُﻳﻜ َﺘ ُﺐ
ُْ
ﻧﻜ َﺘ ُﺐ
ْ
ُﺗﻜ َﺘ ُﺒﻮ َن
ْ
ُﻳﻜ َﺘ ُﺒﻮ َن
ْ
ُﻳﻜ َﺘ َﺒ ِﺎن
ُْ
ﺗﻜ َﺘ َﺒ ِﺎن
ُْ
ﻧﻜ َﺘ ُﺐ
( َﺟ ْﻤ ٌﻊÇoğul)
َ
ُ� ْﻌﻠ ُﻤﻮ َن
ٌ َْ
( ﺗﺜ ِن َﻴﺔİkil)
َ
ُ� ْﻌﻠ َﻤ ِﺎن
ْ
( ُﻣﻔ َﺮ ٌدTekil)
َ
ُ� ْﻌﻠ ُﻢ
َ َﱠ
( ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ﻏﺎ ِﺋ ٌﺐMüzekker)
Onlar bilindi.
O ikisi bilindi.
O bilindi.
Türkçesi
َ
ُ� ْﻌﻠ ْﻤ َﻦ
َ ُ
� ْﻌﻠ ُﻤﻮ َن
َ ُ
� ْﻌﻠ َﻤ ِﺎن
َ ُ
� ْﻌﻠ َﻤ ِﺎن
َ ُ
� ْﻌﻠ ُﻢ
َ ُ
� ْﻌﻠ ُﻢ
ٌ َ ٌ َ
( ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ﻏﺎ ِﺋ َﺒﺔMüennes)
َ َ
َﱠ
( ُ)ﻣﺬﻛ ٌﺮ( ُﻣﺨﺎﻃ ٌﺐMüzekker)
Sizler bilindiniz.
Siz ikiniz bilindiniz.
Sen bilindin.
Türkçesi
َ ُ
� ْﻌﻠ ْﻤ َﻦ
َ ُ
� ْﻌﻠ ُﻢ
َ ُ
� ْﻌﻠ َﻤ ِﺎن
َ ُ
� ْﻌﻠ ُﻢ
َ ُ
� ْﻌﻠ ِﻤ َ�ن
َ ُ
ا ْﻋﻠ ُﻢ
ٌ َ َ ٌ َ
( ُ)ﻣﺆ ﱠﻧﺚ( ُﻣﺨﺎﻃ َﺒﺔMüennes)
َّ
َْ
( ُ)ﻣﺸ� َ� ٌك( ُﻣ َﺘ� ِﻠ ٌﻢOrtak)
Bizler bilindik.
Biz ikimiz bilindik.
Ben bilindim.
Türkçesi
25
Açıklama
Uzaktakiler
ُْ
اﻛ َﺘ ُﺐ
ُْ
ﺗﻜ َﺘ ِﺒ َ�ن
ُْ
ﺗﻜ َﺘ ُﺐ
ُْ
ﻧﻜ َﺘ ُﺐ
ُْ
ﺗﻜ َﺘ ْ� َن
ْ
ُﻳﻜ َﺘ ْ� َن
Müzekkeri
Yakındakiler
Türkçesi
Kendisi
Müennesi
Adnan Hoyladı
6.3. Naibu Fail
Meçhûl fiil cümlesinde, fâil olmadığı için cümlenin mef’ûlü, fâil yerine geçer. Arapça’da buna nâib-i fâil
(failin vekili) denir ve son harfi fâil gibi ötre okunur.
Örnek:
ﱠ
ُ اﻟﺪ ْر
س
َﻛ َﺘ َﺐ َا ْﺣ َﻤ ُﺪ ﱠ
َ اﻟﺪ ْر
س
ُ
ﻛ ِﺘ َﺐ
Naibu Fail Harekesi Zamme
Meçhul Fiil
Ders
yazıldı.
Türkçesi
Arapçası
Ahmet dersi yazdı.
Cümle Örnekler:
ّْ َ َ َْ َ َ َ ُْ َّ َ ُ ﱠ
ﻴﺬ
ﻤ
ﻠ
ِ ِ اﻟﺘ
ِ أﺧﺬ ِت اﳌﻌ ِﻠﻤﺔ اﻟﺪﻓ�� ِﻣﻦ
ّْ َ َْ ُ َ ﱠ
ﻴﺬ
ِ أ ِﺧﺬ اﻟﺪﻓ� ُ� ِﻣﻦ اﻟ ِﺘﻠ ِﻤ
َ َ
َ َ َ ُْ ُ َ ْ َ َ َ
�ﻖ اﳌﺒﺎراة ِ�� ِآﺧ ِﺮ � ْحﻈ ٍﺔ
ﻛﺴﺐ اﻟﻔ ِﺮ
َ َ
ُ
ُ َ َ ُْ
ﻛ ِﺴ َب ِﺖ اﳌﺒﺎراة ِ�� ِآﺧ ِﺮ � ْحﻈ ٍﺔ
َ َ َ َْ َ ُ ﱠ
اﻟﺪوا َء
ﺷ ِﺮ� ِﺖ اﳌ ِﺮ�ﻀﺔ
َ ُ َ ﱠ
اﻟﺪوا ُء
ﺷ ِﺮب
َ َ
ُْ
ﺷﻜ َﺮ َﺣ َﺴ ٌﻦ اﳌ َﺪ ّ ِر ِﺳ َ�ن
ْ
ُﺷ ِﻜ َﺮ اﳌُ َﺪ ّ ِر ُﺳﻮ َن
َ َ َ َُُ ﱠ ﱠ
اﻟﺪرا َﺟﺔ
ر ِﻛﺐ ﻋﻤﺮ
Öğretmen defteri öğrenciden aldı.
Defter öğrenciden alındı.
Takım maçı son anda kazandı.
Maç son anda kazanıldı.
Hasta ilacı içti.
İlaç içildi.
Hasan öğretmenlere teşekkür etti.
Öğretmenlere teşekkür edildi.
Ömer bisiklete bindi.
ُ ﱠ ﱠ
اﻟﺪرا َﺟﺔ
ُر ِﻛ َﺒ ِﺖ
Bisiklete binildi.
7. el-Memnû‘ mine’s-Sarf
Cer ve tenvin kabul etmeyen isimlere gayr-i munsarif denir. Bunlar iki durumda, sonuna kesre ve tenvin
alırlar:
a) Başına harf-i tarif gelmesi
b) Muzâf olma durumu
26
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 12. Sınıf Arapça Dilbilgisi
Gayr-i münsarifler kesre yerine fetha ile mecrûr olur. Tenvin yerine tenvinsiz hareke durumunu alırlar.
Bilindiği gibi başına harf-i tarif almayan kelime nekre kabul edilir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ َ َ َ َْ ْ ُ َ ْ َ
َ ﻔﺎﺗ
ﻴﺢ
ِ ﻧﻔﺘﺢ اﻷﺑﻮاب ِﺑﻤ
Kapıları anahtarlarla açarız.
Nekre olduğu için esre ve tenvin almamış.
Türkçesi
Arapçası
َ َْ َ َ ْ
َ
ﻧ ْﻔ َﺘ ُﺢ اﻷ ْﺑﻮا َب ِﺑﺎﳌﻔﺎ ِﺗ ِﻴﺢ
Kapıları anahtarlarla açarız.
Harf-i tarifle ma’rife olduğu için esre almış.
Türkçesi
Arapçası
َ َ َ ْ َ َﱠ
َ ﺪار
س
ِ �ﻌﻠﻤﻨﺎ ِ�� ﻣ
Okullarda öğrendik.
Nekre olduğu için esre ve tenvin almamış.
Türkçesi
Arapçası
َ َْ َ َ ْ َ َﱠ
س
ﺪا
ر
ِ ِ �ﻌﻠﻤﻨﺎ ِ�� ه ِﺬ ِﻩ اﳌ
Bu okullarda öğrendik.
Harf-i tarifle marife olduğu için esre almış.
Türkçesi
Arapçası
İzmir’in okullarında öğrendik.
َ َ َ ْ َ َﱠ
��َ س ِإ ْز ِﻣ
ﺪا
ر
ِ ِ �ﻌﻠﻤﻨﺎ ِ�� ﻣ
Muzâf olmakla marife olduğu için esre almış.
Türkçesi
Arapçası
َُْ َ َ َ َ ﱠ
ذ َه ْﺒﻨﺎ ِإ�� َﻣﻜﺔ اﳌﻜ ﱠﺮ َﻣ ِﺔ
Mekke-i Mükerreme’ye gittik
Mevsûf olmakla marife olduğu için esre almış.
7.1. Gayrı Munsarıf Olan Özel İsimler
1-Yabancı dilden Arapçaya giren özel isimler:
Örnekler:
ُ َ َْ
اﻧﻘ َﺮة
َ ْ
ُ ﻤﺎ ِﻋ
ﻴﻞ
ِإﺳ
َ
ُ هﺎ ُر
ون
27
ُ إ ْﺳ َﺮا ِﺋ
ﻴﻞ
ِ
َآد ُم
Adnan Hoyladı
Not: İkinci harfi sukûn (cezm ya da uzatma) olan üç harfli alemler bu kaideden hariçtir ve tenvin ya da esre
alabilir.
Örnekler:
ٌ ُﻧ
ﻮح
ٌ ُ
ﻟﻮط
ِه ْﻨ ٌﺪ
ٌ ُه
ﻮد
ْ ﻣ
ﺼ ٌﺮ
ِ
2-Müennes Özel isimler: Bu isimlerin sonunda müenneslik alameti olsun olmasın değişmez. Ayrıca
sonunda müenneslik alâmeti bulunan erkek isimleri de gayr-i munsariftir. İnsan, hayvan, şehir ve ülkelere verilen
isimler de müennes kabul edilir.
Örnekler:
ُ َْ
ﻃ� َحﺔ
ُ َ
ُﻣﻌﺎ ِو َ�ﺔ
ُ َ َ
ﻋﺎ ِئﺸﺔ
َ
ُﺳﻌﺎ ُد
ُ ﱠ
َﻣﻜﺔ
َ َ
ﺷ ْﻌﺒﺎ ُن
َ
َر َﻣﻀﺎ ُن
َ ْ
ُﻋﺜﻤﺎ ُن
َﻳ ِﺰ ُ�ﺪ
ْ
ِإﺛ ِﻤ ْﺪ
َﻳ ْﺤ َيى
Muzâri
Emir
Muzâri
َ
ُزﻓ ُﺮ
َ ُﻣ
ﻀ ُﺮ
ُه َﺒ ُﻞ
3-Sonunda ()آن
ِ bulunan özel isimler:
Örnekler:
َ
َﻣ ْﺮوا ُن
َ ْ
َﺳﻠﻤﺎ ُن
4- Fiil vezninde olan özel isimler:
Örnekler:
َ
أ ْﺣ َﻤ ُﺪ
َ
ﺷ ﱠﻤ َﺮ
Muzâri
Mâzî
ُ
5- ﻓ َﻌ ُﻞveznindeki özel isimler:
Örnekler:
ُز َﺣ ُﻞ
ُﻋ َﻤ ُﺮ
6- Mezcî terkib denen kaynaşmış iki kelime:
Örnekler:
َ
َ� ْﻌﻠ َﺒ ﱡﻚ
ْ َﺣ
ﻀ َﺮ َﻣ ْﻮ ُت
ْ �ﻧ ُﻴ ُﻮ
ﻮر َك
ِ
Not: ( ) َو ْ� ِﮫile biten isimler gayr-i munsarif değil kesre üzere mebnidir.
Örnekler:
ََ
ﺧﺎﻟ َﻮ ْ� ِﮫ
ِﺳ َيﺒ َﻮ ْ� ِﮫ
28
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 12. Sınıf Arapça Dilbilgisi
7.2. Gayrı Munsarıf Olan Sıfatlar
َْ
1- ( )أﻓ َﻌ ُﻞveznindeki sıfatı müşebbehe ve ism-i tafdiller:
Örnekler:
َ
أ ْﺣ َﻤ ُﺮ
َْ َ
ﺻﻔ ُﺮ
أ
Kırmızı
Sarı
َ َ
2- ( )ﻓ ْﻌﻼ ُنvezninde olanlar:
َْ
�ُ �َ أﻛ
َ
أ ْﺟ َﻤ ُﻞ
َ َ
أ ْﺑﻜ ُﻢ
Daha büyük
Daha güzel
Dilsiz
Örnekler:
ُ َﻋ ْﻄ َﺸ
ﺎن
َ
َﺟ ْﻮﻋﺎ ُن
َ ْ
َﺳﻜﺮا ُن
Susuz
Aç
Sarhoş
َ
ُﺳﺒﺎ ُع – َﻣ ْﺴ َﺒ ُﻊ
َ
َ
ُﻋﺸ ُﺮ – َﻣ ْﻌﺸ ُﺮ
َ
ُر�ﺎ ُع – َﻣ ْﺮَ� ُﻊ
Yedişer
Onar
Dörder
3- Birden 10’a kadar olan üleştirme sayıları:
Örnekler:
7.3. Gayrı Munsarıf Olan İsimler
1- Sonunda elif-i memdûde ( )اءolan isimler. Bu aynı zamanda müenneslik alâmetidir.
Örnekler:
َ َ
ُﻋﻠﻤﺎ ُء
َ َ
� ْحﺮا ُء
َ َ
أ ْوِﻟﻴﺎ ُء
َ
َﺣ ْﻤﺮا ُء
َ ﱠ
أ ِﺷﻘﺎ ُء
Âlimler
Çöl
Veliler
Kırmızı
Kardeşler
2- Sonunda elif-i maksûre ( )ىbulunan isimler: Bu da müenneslik alâmetidir.
Örnekler:
ْ
ِذﻛ َﺮى
ُﺣ ْﺴ َ�ى
ُ
ﺻ ْﻐ َﺮى
ُ� ْﺸ َﺮى
َ
��ُﺣ ْﺒ
Hatıra, Öğüt
En Güzel
Daha Küçük
Müjde
Hamile
3- Müntehe’l-cumû vezninden olan isimler. Yani, kelimenin ikinci harfinden sonra elif, eliften sonra iki veya
üç harf bulunan cemi isimler. En meşhur kalıpları şunlardır:
Örnekler:
َ َ
ﻓﻌﺎ ِﻋ ُﻞ
َ َ
ﻓﻌﺎ ِﺋ ُﻞ
َ َ
ُ ﻌﺎ ِﻋ
ﻴﻞ
ﻓ
َ َ
ﻓﻮا ِﻋ ُﻞ
29
َ
َﻣﻔﺎ ِﻋ ُﻞ
ُ َﻣ َﻔﺎ ِﻋ
ﻴﻞ
Adnan Hoyladı
َ َ
ُ ﺪار
س
ِ ﻣ
َ
َﻣﺴﺎ ِﺟ ُﺪ
َ َ
ُ ﺼﺎﺑ
ﻴﺢ
ِ ﻣ
ُ َﻣ َﻔﺎﺗ
ﻴﺢ
ِ
َ
َﻣﻌﺎ ِﺑ ُﺪ
َ
َﻣﺴﺎ ِﻛ ُ�ن
Okullar
Mescidler
Lambalar
Anahtarlar
Tapınaklar
Miskinler
Not: Müntehe’l-cumû vezninden gelmelerine ve cemî olmalarına rağmen sonlarında kapalı tâ (tâ-i
merbûta) bulunan bazı isimler gayr-i munsarif olmazlar, yani tenvin ve kesre alırlar. Mefâil ve benzeri çoğul
kalıbının silinen yâ harfi yerine isimlerin sonuna tâ-i merbûta eklenir.
Örnekler:
ٌَ َ
ُ َز َﻧﺎد
ﻳﻖ – َزﻧﺎ ِدﻗﺔ
ِ
ٌَ َ َ ُ َ َ
أﺳﺎ ِﺗﻴﺬ – أﺳﺎ ِﺗﺬة
Zındıklar
Öğretmenler
Cümle Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ َ
ﻛ َﺘ َﺐ أ ْﺣ َﻤ ُﺪ
ََ َ
َرأ ْﻳﻨﺎ أ ْﺣ َﻤ َﺪ
َ ْ َ َْ
أﻧ ُﺘ ْﻢ أﻏ ِﻨﻴﺎ ُء
َ َُ
ُه ْﻢ ﻓﻘﺮا ُء
Ahmet yazdı.
Ahmed’i gördük.
Sizler zenginlersiniz.
Onlar fakirdirler.
َ َْ َ َ ﱠ
ﺻﻠ ْﻴﻨﺎ ِ�� اﳌﺴﺎ ِﺟ ِﺪ
Mescidlerde namaz kıldık.
8. Mankûs, Maksûr ve Memdûd İsimler
7.1. Mankûs İsimler
Kendinden evvel kesre bulunan bir ( )يile sona eren murab isimlere mankûs isim denir. Bu ( )يaslîdir ve
vazgeçilmezdir.
Örnekler:
َ َُْ
ا�حﺎ ِﻣﻲ
َ َْ
اﻟﻘﺎ ِ��ي
َ َْ
اﻟﻮا ِدي
َ َْ
اﻟهﺎ ِدي
َ ﱠ
��ِ اﻟﺮا
Avukat
Hâkim
Vadi
Yol Gösteren
Çoban
Mankûs isimler mansûb durumda gözle görünür şekilde fetha alırlar. Çünkü fetha ile okumak kolay ve
mümkündür. Zamme ve kesre ile okumak ise dile ağır gelir. Bu sebeple ref ve cer hallerinde gerekli harekeyi
zahiren alamazlar. Gramerciler buna “ref ve cer hallerinde mankûs isimlerin sonuna zamme ve kesre takdir olunur”
demektedirler.
30
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 12. Sınıf Arapça Dilbilgisi
Ref Haline Örnekler:
َ ْ َ
ﻓ ﱠﺮ ا�جﺎ ِ�ﻲ
َ ْ
َﻋ َﺪ َل اﻟﻘﺎ ِ��ي
َ ْ
��ِ َﻳ ْﻨ َﺪ ُم اﻟﺒﺎ
Câni kaçtı.
Kadı adaletli oldu.
Azgın pişman olur.
Nasp Haline Örnekler:
َ ْ
َﺣ َب ْﺴ ُﺖ ا�جﺎ ِ� َﻲ
َ ْ َ َ
ﻧ ْﺤ� ِ� ُم اﻟﻘﺎ ِ�� َي
َ ُْ
َﺳ ِﻤ ْﻌ ُﺖ اﳌﻨﺎ ِد َي
Câniyi hapsettim.
Kadıya saygı duyarız.
Çağıranı işittim.
Cer Haline Örnekler:
َ ْ َ َ َ
ﻧﻈ ْﺮ ُت ِإ�� ا�جﺎ ِ�ﻲ
ﱠ
َ ْ
��ِ َﺳ ِﻤ ْﻌ ُﺖ ا�خ َ� َ� ِﻣ َﻦ اﻟﺮا
َ ْ َ
ﱠ
َﺳﻠ ْﻤ ُﺖ َﻋ�� اﻟﻘﺎ ِ��ي
Câniye baktım.
Haberi çobandan işittim.
Kadıya selâm verdim.
* Mankûs isim nekre olduğu takdirde ref ve cer halinde sonundaki ( )يdüşer.
Örnekler:
Bir avukat geldi.
Bir avukata selâm verdim.
Bir avukat gördüm.
َ
َ
ﺟﺎ َء ُﻣﺤﺎ ٍم
َ
َ
ﱠ
َﺳﻠ ْﻤ ُﺖ َﻋ�� ُﻣﺤﺎ ٍم
َ
ً َ
َرأ ْﻳ ُﺖ ُﻣﺤﺎ ِﻣﻴﺎ
Nasp
َ
َ
ﺟﺎ َء ُﻣﺤﺎ ٍم
َ َ
َ
ﺟﺎ َء ُﻣﺤﺎ ِﻣﻴﺎ ِن
Ref
َ ْ َ
َ َ
َﺣﻜ َﻢ اﻟﻘﺎ ِ��ي َﻋ�� ﺟﺎ ٍن
Ref
Ref
Cer
* Tesniye halinde düşen ( )يtekrar geri gelir:
Örnekler:
Avukat geldi.
İki avukat geldi.
َ
* Mankûs isim izafetle veya ( )ا ْلtakısıyla marife olduğu takdirde ref, nasb ve cer halinde ( )يsabit kalır.
Örnekler:
Kadı bir câninin aleyhine karar verdi.
31
Adnan Hoyladı
َ َ
َ ْ
ﺟﺎ َء ﻗﺎ ِ��ي اﻟ ُﻘﻀﺎ ِة
Kadıların kadısı geldi.
7.2. Maksûr İsimler
Sonunda sâbit bir elif bulunan murab isimdir. Bir evvelki harekesi üstün olan murab (duruma göre son
harekesi değişen) ismin sonundaki bu elifin aslı ( )وise uzun ( )ي,( )اise noktasız ( )ىşeklinde yazılır. Ancak elif
şeklinde telaffuz edilir. İsm-i maksûrun bu elifi aslî değil, ( )وveya ( )يdan dönüşmedir veya müenneslik için
zaidedir:
Örnekler:
َ َ ْ َُْ
ﺼ ﻄﻔﻰ
اﳌ
َ َْ
اﻟﻔ َ�ى
َْ
اﻟ ُه َﺪى
َ َْ
اﻟ َﻌﺼﺎ
ْ َ
ا ِّﻟﺬﻛ َﺮى
Seçilmiş
Genç
Doğru Yol
Baston
Hatıra
Bu tip elifin üzerine hareke konup okunması mümkün değildir. Bu sebeple bu isimlerin sonu sakin okunur.
Yâni uzatmalı okumaya da sakin denir. Ref halinde elif üzerine zamme, nasb halinde fetha, cer halinde kesre takdir
edilir.
Ref Haline Örnekler:
ْ
ْ َ
َﻧﺠﺎ اﻟ َﻔ َ�ى ِﻣ َﻦ اﻟ َﻐ َﺮ ِق
ْ
َْ
ِاﻧﻜ َﺴ َﺮ ِت اﻟ َﻌﺼﺎ
ََْ َ َ
أﺻﺎ َﺑ ُﮫ اﻷذى
Genç boğulmaktan kurtuldu.
Baston kırıldı.
Ona ezâ isabet etti.
Nasp Haline Örnekler:
ْ
ْ
َﻧ ﱠﺠ ْﻴ ُﺖ اﻟ َﻔ َ�ى ِﻣ َﻦ اﻟ َﻐ َﺮ ِق
ََْ
َﻣ َﻨ ْﻌ ُﺖ اﻷذى
Genci boğulmaktan kurtardım
Ezâyı defettim.
َ ْ
َو َﺟ ْﺪ ُت اﻟ َﻌﺼﺎ
Bastonu buldum.
Cer Haline Örnekler:
َْ
َر ِﺿ ْي ُﺖ َﻋ ِﻦ اﻟﻔ َ�ى
ََْ
َْ
َْ
ِإﺷ� َ�ْﻳ ُﺖ اﻟﻘﻠ َﻢ ِﻣ َﻦ اﻟﻔ َ�ى
ََْ
َﺳ ِﻠ ْﻤ ُﺖ ِﻣ َﻦ اﻷذى
Gençten razı oldum.
Kalemi gençten satın aldım.
Ezâdan selâmete erdim.
*İsm-i maksûr nekre olduğu (tenvin aldığı) zaman ref, nasb ve cer halinde elifi yazılı kalır, ancak okunmaz.
Örnekler:
32
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 12. Sınıf Arapça Dilbilgisi
َ َ
ﺟﺎ َء ﻓ ً�ى
َ َ
َرأ ْﻳ ُﺖ ﻓ ً�ى
Bir genç geldi.
Bir genç gördüm.
Fâil
Mef’ûl
َ َ
ﱠ
َﺳﻠ ْﻤ ُﺖ َﻋ�� ﻓ ً�ى
َ َْ
ً
ِا ﱠﺗ�ﺄ ُت َﻋ�� َﻋﺼﺎ
Bir gence selâm verdim.
Bir bastona dayandım.
Mecrûr
Mecrûr
7.3. Memdûd İsimler
Sonunda hemze, hemzeden önce de zâide bir elif bulunan murab isimdir.
Örnekler:
َ َ
ُﻋﻈﻤﺎ ُء
َ
َﺳﻤﺎ ُء
َ ُ
ﺷ َﻌﺮا ُء
Büyükler
Gök
Şairler
Bu zâid hemze ile biten isim gayr-i munsarif olduğu için tenvin almaz. Ancak aslî veya ( )و يden dönüşme
َ
َ
hemze ile biten isim tenvin alır. Hemzeden sonra tenvin yazmak için bir daha elif yazılmaz. ( َ)ﻣﺴﺎ ًء( ِ)ا ْﺑ ِﺘﺪا ًءÇünkü
kaideye göre hemze iki elif arasında yazılmaz.
9. İsmi Zamân, İsmi Mekân, İsmi Âlet ve Mastar
9.1. İsmi Zaman ve Mekân
Fiilin vuku bulduğu zamanı belirten fiilden türetilmiş isme ismi zaman, fiilin vuku bulduğu yeri belirten
fiilden türetilmiş isme de ismi mekân denir. Sülasi mücerred (ek almamış üç harfli) fiillerin ismi zaman ve mekânları
ٌَ
üç kalıpta gelir. Bunlar (َ)ﻣ ْﻔ َﻌ ٌﻞ َﻣ ْﻔ َﻌﻠﺔ َﻣ ْﻔ ِﻌ ٌﻞ
Misâl, ecvef-i yâî ve lafif-i mefrûk fiillerle diğer fiillerden muzâri kök ikinci harfinin harekesi kesra olanlar
ْ
َ
( )ﻣﻔ ِﻌﻞvezninde/kalıbında, lefif-i makrûn, nâkıs ve ecvef-i vâvilerle diğer fiillerden muzâri kök ikinci harfinin
harekesi fetha veya zamme olanlar ( َ)ﻣ ْﻔ َﻌﻞvezninde/kalıbında ism-i zaman ve ism-i mekân yapılırlar. İstisnâi
olarak kural dışına çıkılan örnekler de mevcuttur.
Örnekler:
Türkçesi
Yazıhane
Mesken
Mabet
Arapçası
Fiil
Kalıbı
ْ
َﻣﻜ َﺘﺐ
َ
َﻣ ْﺴﻜﻦ
َﻣ ْﻌ َﺒﺪ
َ
ﻛ َﺘ َﺐ
َ
َﺳﻜ َﻦ
َﻣ ْﻔ َﻌﻞ
َﻣ ْﻔ َﻌﻞ
َﻋ َﺒ َﺪ
َﻣ ْﻔ َﻌﻞ
33
Adnan Hoyladı
Otlak
Mekân
Mescit
Meclis
Ev
Gece kalınan yer
��ً َﻣ ْﺮ
َﻣ�ﺎن
��َ َر
َ
�ﺎن
َﻣ ْﻔ َﻌﻞ
َﻣ ْﻔ َﻌﻞ
َﻣ ْ� ِجﺪ
َﻣ ْﺠ ِﻠﺲ
َﻣ ْن ِ�ل
َﻣ ِﺒيﺖ
َ� َج َﺪ
َ َﺟ َﻠ
ﺲ
َﻣ ْﻔ ِﻌﻞ
َﻣ ْﻔ ِﻌﻞ
َﻣ ْﻔ ِﻌﻞ
َﻣ ْﻔ ِﻌﻞ
َﻧ َﺰ َل
َ َﺑ
ﺎت
Bu kalıpların sonuna mübalağa (o işin o mekânda sıklıkla yapıldığını) ifade etmek amacıyla yuvarlak tâ
َ
ْ
getirilerek yapılan ism-i mekânlar da vardır. ( َﻣﺬ َﺑ َﺤﺔ، َﻣ ْﺤﻜ َﻤﺔ، ) َﻣ ْﺪ َر َﺳﺔörneklerinde olduğu gibi.
* Müzekker müennes ayrımı olmayan bu türemiş isim grubunun tüm kalıpları aşağıdaki gibi çekilir.
Örnekler:
Cemi
Müsennâ
Müfred
َﻣ َﺴ ِﺎﻛ ُﻦ
َ
َﻣ ْﺴﻜ َﻨ ِﺎن
َ
َﻣ ْﺴﻜ ٌﻦ
Dört veya daha fazla harften oluşan fiillerin ism-i zaman, ism-i mekân siygaları onların ism-i mef‘ûl
kalıplarıyla aynıdır.
Örnekler:
İsmi Meful/Zaman/Mekân
Fiil
ْ
ُﻣﺨ َﺮج
ََ
ُﻣ ْﻨﻄﻠﻖ
ُﻣ ْﺠ َﺘ َﻤﻊ
ْ َ
أﺧ َﺮ َج
ََ ْ
ِاﻧﻄﻠ َﻖ
ِا ْﺟ َﺘ َﻤ َﻊ
9.2. İsmi Âlet
Bir işin yapılmasında kullanılan alete isim olan kelimelerdir. İsm-i zaman ve ism-i mekânın mim (’)مinin
üstünle bağlanmasına karşılık ismi âlet’in mimi esre ile bağlanır. Sülâsî mâlum ve müteaddî fiillerden türetilen ve
semâi (işitilerek bilinen) üç vezni vardır.
ٌ ِﻣ ْﻔ َﻌ
ﺎل
ْ
Örnekler: ( ِ)ﻣﻔ َﻌ ٌﻞ
ٌَ
ِﻣ ْﻔ َﻌﻠﺔ
34
ِﻣ ْﻔ َﻌ ٌﻞ
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 12. Sınıf Arapça Dilbilgisi
Türkçesi
Arapçası
Mikser
Traş Makinası
ٌَ ْ
Örnekler: ( ِ)ﻣﻔ َﻌﻠﺔ
Türkçesi
Süpürge
Tuzluk
ٌ ِ)ﻣ ْﻔ َﻌ
Örnekler: ( ﺎل
Türkçesi
Türkçesi
ْ
ِﻣﻜ َﺴ ٌﺮ
َ
ِﻣ ْﺤﻠ ٌﻖ
Asansör
�ٌ �َ ِﻣ ْﻨ
ْ ﻣ
ﺼ َﻌ ٌﺪ
ِ
Arapçası
Türkçesi
Arapçası
Minber
ٌ َْ
ِﻣﻜن َﺴﺔ
ٌ َ
ِﻣ ْﻤ� َحﺔ
Cetvel
ٌ َ ْ
ِﻣﻠ َﻌﻘﺔ
ٌ َ
ِﻣ ْﺴﻄ َﺮة
Arapçası
Türkçesi
Arapçası
Kaşık
Anahtar
َ
ِﻣ ْﻨﻈ ٌﺎر
َ
ِﻣ ْﻔﺘﺎ ٌح
Türkçesi
Arapçası
َ
ِﻣ��ا ٌن
ٌَ
ِﻣ ْﻤﺤﺎة
Terazi
Silgi
Arapçası
Dürbün
* Bazen ism-i alet yukarıdaki kalıpların dışından da gelebilir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ٌ َﻓ ْﺄ
س
ََ
ﻗﻠ ٌﻢ
Balta
Bıçak
ٌ َ َ
ﺷ ْﻮﻛﺔ
ّ
ِﺳ ِﻜ ٌ�ن
Türkçesi
Arapçası
Çatal
Kalem
ٌ ََ ﱠ
* ﻓﻌﺎﻟﺔkalıbının ism-i âlet için elverişli olduğu belirtmiştir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ٌ َ ﱠ
ﺛﻼ َﺟﺔ
ٌ َ ﱠ
ﺷﻮا َﻳﺔ
Buzdolabı
Izgara
ٌ ََ ﱠ
ﻏﺴﺎﻟﺔ
ٌ َ
ﺧ ﱠﺮ َاﻣﺔ
Çamaşır Makinası
Blendir
Cümle Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ ْْ َ ﱠ
َأ َ� َﻞ ﱠ
اﻟﺮ ُﺟ ُﻞ اﻟﻄﻌﺎ َم ِﺑ ِﺎﳌﻠ َﻌﻘ ِﺔ
Adam yemeği kaşıkla yedi.
35
Adnan Hoyladı
َ ْ َ ْ ُ َ َْ
َ
ﻓ َﺘ َﺤ ِﺖ اﳌ ْﺮأة اﻟﺒﺎ َب ِﺑ ِﺎﳌ ْﻔﺘﺎ ِح
َ ْ ْ َ َْ ْ َ ْ َ َ
ض ِﺑ ِﺎﳌﻜن َﺴ ِﺔ
ﻛنﺴﻨﺎ اﻷر
Kadın kapıyı anahtarla açtı.
Yeri süpürge ile süpürdük.
9.3. Mastar
Mâzî ya da muzâri gibi herhangi bir zamanla ilgisi olmaksızın bir mana ve bir oluş ifade eden kelimedir.
Sözlükte mâzî ve muzâriden sonra üçüncü sırada gelen isimdir. Fiillerin ve bütün müştak (türemiş) kelimelerin
köküdür. Yazmak, okumak gibi.
Fiillerin masdarları, mim’li masdar (İsm-i zaman, ism-i mekân) ve yapma masdar olmak üzere üç çeşit
masdar vardır:
1- Fiillerin masdarları: Fiiller; sülasî (üç harfli), rübâi (dört harfli) humâsî (beş harfli) ve südâsî (altı harfli)
olur[1]. Sülâsî fiil hâriç diğerlerinin masdar kalıpları yerinde işleyeceğimiz gibi kurallı ve bellidir. Hiç zorlanmadan
kuralına göre söylenebilir. Sülâsî fiilin masdarı ise ancak sözlüklerden (veya duyarak) öğrenilir ve bunlardan çok
kullanılanlar zamanla ezberlenir. Bizim burada söz konusu ettiğimiz masdar üçlü fiillere aittir. Her fiil en az bir
masdara sahiptir. Bilmediğimiz bir kelimeyle karşılaştığımız zaman o kelimenin baş harfiyle kelimeyi aramayız.
Çünkü fiiller Arapça sözlüklerde Türkçe’deki gibi masdar haliyle yer almaz. Genel kural olmasa da çoğunlukla
fiillerin önce müfred gâib mâzî hali, yanında çoğu zaman orta harfine işaret eden bir çizginin üstüne harekesi
َ Ardından da o kelimenin masdarı yanyana verilir. Tercümede de genellikle ya
konularak muzâri hali verilir (-◌ِ ◌ُ ◌).
mâzî halindeki manası ya da masdar manası yer alır. Fiilin üçlü kök hali (mâzî muzâri ve masdarıyla birlikte)
verildikten sonra altında o fiilden türemiş ya da bir harf, iki harf ilavesiyle o fiilin girdiği manalar yer alır.
Örnekler:
Türkçesi
İçmek
Güzel olmak
Arapçası
ُ
ﺷ ْﺮ ٌب
ٌ َﺟ َﻤ
ﺎل
Fiil
َ
ﺷ ِﺮ َب
َﺟ ُﻤ َﻞ
Türkçesi
Okumak
Yazmak
Arapçası
ُ َْ
اﻟ ِﻘ َﺮ َاءة
ٌ
ِﻛ َﺘ َﺎﺑﺔ
Fiil
َ َ
ﻗ َﺮأ
َ
ﻛ َﺘ َﺐ
Masdar fiilin isimleşmiş bir hali olup iki türlü kullanılır: Ya bir isim olarak kalıplanmış manaya sahiptir veya
ََ
َْ
fiilin isim manasını taşır: Mesela ( )ﺧﻠ َﻖkökünden yapılan masdar ( )ﺧﻠ ٌﻖhem yaratmak manasına ve hem de
yaratma işi manasına gelir.
Bir fikir vermesi açısından masdarların girdiği kalıplardan bazıları şöyle sıralanabilir.
Kalıp
َ
ﻓ ْﻌ ٌﻞ
ِﻓ ْﻌ ٌﻞ
Türkçesi
Emretmek
Anmak
Masdar
َ
أ ْﻣ ٌﺮ
ْ
ِذﻛ ٌﺮ
36
Muzâri
ْ
َﻳﺄ ُﻣ ُﺮ
ُْ
َﻳﺬﻛ ُﺮ
Mâzî
َ
أ َﻣ َﺮ
ََ
ذﻛ َﺮ
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 12. Sınıf Arapça Dilbilgisi
ُ
ﻓ ْﻌ ٌﻞ
ُ
ﻓ ُﻌﻮ ٌل
َ َ
ٌ ََ َ
ﻓﻌﺎ ٌل – ﻓﻌﺎﻟﺔ
ُ
ﻛ ْﻔ ٌﺮ
ٌ ُﺧ ُﺮ
وج
İnkâr etmek
Çıkmak
َ َ
ذهﺎ ٌب
َ
ِﻗﻴﺎ ٌم
Gitmek
َ
ٌ ََ
ِﻓﻌﺎ ٌل – ِﻓﻌﺎﻟﺔ
ْ
َﻳﻜ ُﻔ ُﺮ
ْ
َﻳﺨ ُﺮ ُج
ََ
ﻛﻔ َﺮ
َ
ﺧ َﺮ َج
ْ
َﻳﺬ َه ُﺐ
ُ َﻳ ُﻘ
ﻮم
َ
ذ َه َﺐ
َ
ﻗﺎ َم
Kalkmak
َُ ْ ْ
2- Mim’li Masdar (ﻴ� ﱡي
ِ )اﳌﺼﺪر ا ِﳌ: (İsm-i zaman ve İsm-i mekân) Başında zâid bir mim harfi bulunan
masdardır. Sülâsi fiillerin ism-i zaman ve ism-i mekân kalıpları aynı olduğu için birlikte işlenmektedir. İlgili bölüme
bakınız.
ُ
3- Yapma Mastar: İsmin son harfini esre yapıp yanına ( ﱠ)ﻳﺔgetirilerek yapılan, hal ve sıfat gösteren mastara
yapma mastar denir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Türkçesi
Cahillik
ُ َ َْ
ا�جﺎ ِه ِﻠ ﱠﻴﺔ
Sorumluluk
Arapçası
ُ ُ ََْ
اﳌ ْﺴﺆ ِوﻟ ﱠﻴﺔ
Türkçesi
Arapçası
İnsanlık
ُ َ ْ َْ
ا ِﻹ�ﺴﺎ ِﻧ ﱠﻴﺔ
10. İsmi Tasgîr, İsmi Mensûb ve Sıfatı Müşebbehe
10.1. İsmi Tasgîr
Küçüklüğü, azlığı göstermek, sevgi ifade etmek veya horlamak için kullanılan isimdir.
ُ
a) Üç harfli isimler için ﻓ َﻌ ْﻴ ٌﻞkalıbında gelir.
Örnekler:
Türkçesi
İsmi Tasgir
Dağcık, Küçük Dağ
َُ
ﻗﻠ ْﻴ ٌﻢ
ُﺟ َﺒ ْﻴ ٌﻞ
Hasan’cık
ُﺣ َﺴ ْ� ٌن
Kalemcik, Küçük Kalem
Türkçesi
İsim
Dağ
ََ
ﻗﻠ ٌﻢ
َﺟ َﺒ ٌﻞ
Hasan
َﺣ َﺴ ٌﻦ
Türkçesi
İsim
Defter
َْ
�ٌ �َدﻓ
Kalem
ُ
b) Dört harfli isimler için ﻓ َﻌ ْﻴ ِﻌ ٌﻞkalıbında gelir.
Örnekler:
Türkçesi
Küçük Defter, Deftercik
İsmi Tasgir
َ
�ٌ �ِ ُدﻓ ْﻴ
37
Adnan Hoyladı
Küçük Ev, Evcik
Mescidcik, Küçük Mescid
ُﻣ َﻨ ْ� ِ� ٌل
ُﻣ َﺴ ْﻴ ِﺠ ٌﺪ
Ev
Mescid
َﻣ ْن ِ� ٌل
َﻣ ْ� ِج ٌﺪ
ٌ ُﻓ َﻌ ْﻴ ِﻌkalıbında gelir. Harf-i illetli olan kelimelerin illet harfleri yâ
c) Beş harfli ve daha fazla isimler için; ﻴﻞ
(’)يya çevrilir.
Örnekler:
Türkçesi
Küçük Anahtar, Anahtarcık
Küçük Serçe, Serçecik
Küçük Kandil, Kandilcik
İsmi Tasgir
Türkçesi
ٌ ُﻣ َﻔ ْﻴت
ﻴﺢ
ِ
َ ُﻋ
��ٌ ﺼ ْﻴ ِﻔ
Serçe
َ
ِﻣ ْﻔﺘﺎ ٌح
ْ ُﻋ
ٌ ﺼ ُﻔ
ﻮر
Kandil
ٌ َﻗ ْﻨ ِﺪ
ﻳﻞ
Türkçesi
İsim
Anahtar
ٌ ُﻗ َﻨ ْﻴ ِﺪ
ﻳﻞ
İsim
İsm-i Tasgirle İlgili Ayrıntılar
Temel bilgiden sonra aşağıdakilerin de bilinmesi faydalı olur.
* Dörtten çok harfli isimlerin dörtten sonraki harfi düşer.
Örnekler:
Türkçesi
Küçük Bülbül, Bülbülcük
Küçük Ayva, Ayvacık
İsmi Tasgir
َ
ُﻋﻨ ْﻴ ِﺪ ٌل
َ
ُﺳﻔ ْ� ِ� ٌج
Bülbül
Ayva
ٌ َﻋ ْﻨ َﺪ ِﻟ
ﻴﺐ
َ
َﺳﻔ ْﺮ َﺟ ٌﻞ
* İsm-i tasgiri yapılacak kelimenin sonunda bulunan müenneslik alâmeti ()ة اء ي, veya özel isim ve
sıfatlardaki ()آن
ِ ekleri aynen kalır.
Örnekler:
Türkçesi
Küçük Kale, Kalecik
Kedicik
İsmi Tasgir
Türkçesi
ٌ َُ
ﻗﻠ ْﻴ َﻌﺔ
ٌ
ُه َﺮْ� َﺮة
Kale
Kedi
İsim
ٌ َْ
ﻗﻠ َﻌﺔ
ٌ
ِه ﱠﺮة
* Semâî müennes kelimelerin tasgiri yapılınca müenneslik alâmeti olan kapalı ta ( )ةortaya çıkar.
Örnekler:
38
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 12. Sınıf Arapça Dilbilgisi
Türkçesi
İsmi Tasgir
Türkçesi
ٌ
ُ
ﺷ َﻤ ْي َﺴﺔ
ٌ َ ُ
أ َرْ�ﻀﺔ
Güneşcik
İsim
Yer
ٌ َﺷ ْﻤ
ﺲ
ٌ َأ ْر
ض
Türkçesi
İsim
Güneş
Yercik
َ
ٌَ َ
*( )ﻓﺎ ِﻋ ٌﻞve ( )ﻓﺎ ِﻋﻠﺔveznindeki elifler vâv’a çevrilir.
Örnekler:
Türkçesi
İsmi Tasgir
ُﻋ َﻮ ْ� ِﻠ ٌﻢ
ٌ
ُﺟ َﻮ ْ� ِﺮَ�ﺔ
Câriye
َ
ﻋﺎ ِﻟ ٌﻢ
ٌ َ
ﺟﺎ ِرَ�ﺔ
İsmi Tasgir
Türkçesi
İsim
Âlimcik, Küçük Âlim
Küçük Câriyecik, Kızcağız,
Âlim
* Orta harfi illetli isme örnek;
Örnekler:
Türkçesi
ُﺑ َﻮ ْ� ٌﺐ
ُ
ﺧ َﻮ ْ� ٌﻞ
Kapıcık, Küçük Kapı
Dayıcık
َ
ﺑﺎ ٌب
َ
ﺧﺎ ٌل
Kapı
Dayı
*Son harfi illetli isme örnek (esmâu’l-hamse’nin hazfedilmiş harfli kelimelerinde hazfedilen vâv’lar geri gelip
yâ’ya çevrilir);
Örnekler:
Türkçesi
İsmi Tasgir
Türkçesi
ُ
أ َ� ﱞﻲ
َ ُ
�أ� ﱞ
Babacık
Kardeşcik
İsim
َ
أ ٌب
َ
أ ٌخ
Baba
Kardeş
Cümle Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َْ
َ َُْ ُ َ َْ ْ َ َ َ
ﻴﻒ اﳌﺎ ِء
ﻈ
ﻧ
ِ ِ �ٍ ��� ��ِ ﺳﺒﺢ اﻷوﻻد
َ
ْ ُ َْ
ٌ َ َ
اﻟ َﻮ ْر َدة ا� ُح َﻤ ْ��ا ُء ُﻣ ْﻨت ِﺸ َﺮة ِﻋ ْﻨ َﺪﻧﺎ
َ ْ
َ ُﺳ َﻤ ﱠﻴ ُﺔ َأ ﱠو ُل َﺷه
�
�
ة
ﻴﺪ
اﻹ ْﺳﻼ ِم
ٍ
ِ
ِ
ِ
Çocuklar suyu temiz nehircikde yüzdü.
Kırmızı gül bizde yaygındır.
Sümeyye İslâm’da ilk şehittir.
39
Adnan Hoyladı
10.2. İsmi Mensûb
Bir yer, bir varlık veya bir işle ilgiyi ona aidiyeti, nisbeti bildiren isimdir. İsm-i mensûb yapmak için o ismin
son harfini esre yapar, yanına şeddeli bir ّيilave ederiz.
Örnekler:
Türkçesi
İsmi Mensub
Türkçesi
َ
ﺷ ِﺎﻣ ﱞﻲ
َ
َﺣﻠ ِ� ﱞي
إ ْز ِﻣ ِ�� ﱞي
Şam’lı
Halep’li
İzmir’li
İsim
Halep
َ
ﺷ ُﺎم
َ
َﺣﻠ ُﺐ
İzmir
��ُ إ ْز ِﻣ
Şam
Müennesi için tâ-i merbûta ( )ةgetiririz.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ
ُه َﻮ ﺷﺎ ِﻣ ﱞﻲ
ٌ َ
ِ� َ� ﺷﺎ ِﻣ ﱠﻴﺔ
O erkek Şamlıdır.
O bayan Şamlıdır.
İsm-i mensûb şu hususlardan birine aidiyeti belirtmek için kullanılır:
a) Cinsiyet;
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Türkçesi
Arapçası
Fransız
ْ َ
ﻓ َﺮ� ِ�� ﱞي
Türk
ُ
ﺗ ْﺮ ِ� ﱞﻲ
Türkçesi
Arapçası
Türkçesi
Arapçası
Bağdad’lı
َ ْ
َ�ﻐﺪا ِد ﱞي
İzmir’li
ِإ ْز ِﻣ ِ�� ﱞي
b) Memleket;
Örnekler:
c) Din;
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Türkçesi
40
Arapçası
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 12. Sınıf Arapça Dilbilgisi
İslâm’a ait, İslâm ile ilgili
َ
ِإ ْﺳﻼ ِﻣ ﱞﻲ
Hristiyanlığa ait, Hristiyanlığa mensûb
�َﻣ ِﺴ ِﻴ� ﱞ
d) Kabile, bir sınıf ya da topluluk;
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Türkçesi
Arapçası
Kureyş kabilesine mensûb
ُ
ﻗ َﺮ ِ�� ﱞي
Sahabeye mensûb, Sahabi
َ َ
�حﺎ ِ� ﱞﻲ
e) Meslek;
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Türkçesi
Arapçası
Ticârete ait, Ticâretle ilgili
َ
ِﺗﺠﺎ ِر ﱞي
Ziraate ait, Ziraatle ilgili
َ
�ِزرا ِ� ﱞ
Türkçesi
Arapçası
Türkçesi
Arapçası
Altıncı
َ
ذ َه ِ� ﱞي
Gümüşçü
ِﻓ ِ ّ�� ﱞي
f) Sanat;
Örnekler:
g) Durum ve keyfiyet, herhangi bir sıfat;
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Türkçesi
Arapçası
Aklî
�َﻋ ْﻘ ِ� ﱞ
Tecrübeye ait
َ
ﺗ ْﺠ ِﺮ ِ�� ﱞي
İsm-i Mensûbla İlgili Diğer Özellikler
* İsmin sonunda ةvarsa mensûbunu yaparken atarız.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Türkçesi
Arapçası
Mekke’li
ّ
َﻣ ِ� ﱞﻲ
Mekke
ُ ﱠ
َﻣﻜﺔ
Arapçası
Türkçesi
Arapçası
* İsmin ortasında يvarsa atarız.
Örnekler:
Türkçesi
41
Adnan Hoyladı
َﻣ َﺪ ِ� ﱞﻲ
Medine’li
ٌ
َﻣ ِﺪ َﻳﻨﺔ
Medine
* Sonunda elif-i memdûde olanın hemzesinin yerine vâv getiririz.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Türkçesi
Arapçası
Göğe ait, gökle ilgili
َ
َﺳﻤﺎ ِو ﱞي
Gök
َ
َﺳﻤﺎ ٌء
Türkçesi
Arapçası
Türkçesi
Arapçası
Dünyevî
ُد ْﻧ َﻴ ِﻮ ﱞي
Dünya
َ ْ
ُدﻧﻴﺎ
Türkçesi
Arapçası
Türkçesi
Arapçası
Köye ait (köylü)
َ
ﻗ َﺮ ِو ﱞي
Köy
ٌ َ
ﻗ ْﺮَ�ﺔ
* Sonunda elif-i maksûre (-ا.. َ)◌ىbulunanın elifini vâv’a çeviririz.
Örnekler:
ٌ َ
ٌ ُ
*(( )ﻗ ْﺮَ�ﺔköy) ve (()ﻋ ْﺮ َوةkulp)
gibi kelimelerin ism-i mensûbunu yaparken yâ’lı olanı vâv’a çevirir, vâv’lı olanı
aynen bırakırız. Ancak ikinci harflerini fethalarız.
Örnekler:
Cümle Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ
َ َ
َ
ﺧﺎ ِﻟ ٌﺪ ﻃﺎ ِﻟ ٌﺐ ﺑﺎ ِﻛ ْﺴﺘﺎ ِ� ﱞﻲ
ٌ ُ ٌ َ َّ ُ ُ َ َ
ﻮر ﱠ�ﺔ
ِ ﻓﺎ ِﻃﻤﺔ ﻣﻌ ِﻠﻤﺔ ﺳ
َ َ
َ
َ َﺣ
ﻀ َﺮ ُﻋ َﻤ ُﺮ ِإ�� َﺑﻠ ٍﺪ ِإ ْﺳﻼ ِﻣ ّ ٍﻲ
Halit Pâkistan’lı bir öğrencidir.
Fâtıma Sûriye’li bir öğretmendir.
Ömer İslâmi bir ülkeye geldi.
10.3. Sıfatı Müşebbehe
Renk, güzellik, çirkinlik, kusur, sakatlık gibi görünürdeki sıfatlarla bazı iç duygularını ifade eden sıfatlara
sıfat-ı müşebbehe denir. Sülâsî lâzım fiilden türetilen ve sahibinde devamlı kalıcı olan sıfatları veya varlığı gösterir.
َ
َ
ٌ )ﺟﺎ ِﻟ
oturan, ( )ﻧﺎ ِﺋ ٌﻢuyuyan
Bir nevi ism-i fâile benzer. Ancak ism-i fâilin bildirdiği sıfat kalıcı değil geçicidir. (ﺲ
َ َ
kelimelerinde belirtilen vasıflar devamlılık göstermez. Hâlbuki ( )ﺧﺎ ِﻟ ٌﺪ ﻛ ِﺮ� ٌﻢdendiğinde Halit’teki cömertlik vasfının
devamlı olduğu anlaşılır. Böylece şimdiye kadar gördüğümüz sıfat ve isimlerin özellikleri daha iyi anlaşılmaktadır.
Sıfat-ı müşebbehe’nin birçok vezni vardır. Bunlardan en çok kullanılanları şunlardır:
42
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 12. Sınıf Arapça Dilbilgisi
َْ
َ َ
1- Sakatlık, renk ve kusur gibi nitelikleri anlatan sıfat-ı müşebbehe müzekkerlerde أﻓ َﻌ ُﻞmüenneslerde ﻓ ْﻌﻼ ُء
vezninde gelir.
Örnekler:
Türkçesi
Sıfatı Müşebbehe Müennes
Sıfatı Müşebbehe Müzekker
ُ َأ ْﺑ َﻴ
ﺾ
َ
أ ْﻋ َﺮ ُج
َ َ
أ ْﺑﻜ ُﻢ
َ َ
أ ْﺑﻠ ُﮫ
َ َأ
ﺻ ﱡﻢ
َ
َﺑ ْﻴﻀﺎ ُء
َ
َﻋ ْﺮﺟﺎ ُء
Beyaz
Topal
َ ْ
َﺑﻜﻤﺎ ُء
َ ْ
َﺑﻠهﺎ ُء
Dilsiz
Aptal
ﱠ
َ
Sağır
ﺻﻤﺎ ُء
َْ
َ َ
Not: ( ) ﻓ ْﻌﻼ ُء ث أﻓ َﻌ ُﻞvezninde gelen sıfat-ı müşebbeheler gayr-i munsariftir. Harf-i tarif almadıklarında
nekre kabul edilirler. Cümle halindeki örnekleri şöyledir.
Cümle Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ ْ َ
ﱠ
َو َر ُق اﻟ� َج َﺮ ِة أﺧﻀ ُﺮ
َ ّْ ُ ََ
ﻤﻴ ِﺬ أ ْﺣ َﻤ ُﺮ
ِ ﻗﻠﻢ اﻟ ِﺘﻠ
َ
ٌَ
َه ِﺬ ِﻩ َو َرﻗﺔ َﺑ ْﻴﻀﺎ ُء
Ağacın yaprağı yeşildir.
Öğrencinin kalemi kırmızıdır.
Bu beyaz bir sayfadır.
* Yukardaki sıfat-ı müşebbehelerde daha manasını ifade etmek için müzekker ve müenneslerde ortak olmak
ََ
َ َ
üzere mansûb ismin önüne ( أﺷ ﱡﺪdaha şiddetli, daha çok) ve ( اﻗ ﱡﻞdaha az) gibi ism-i tafdîller getirilir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ً َ َ
أﺷ ﱡﺪ َﺑﻴﺎﺿﺎ
ً َ ََ
اﻗ ﱡﻞ َﺑﻴﺎﺿﺎ
َ َ
ً َ َ ُْ ّ َ ﱡ
َ
ﺷﺪ َﺑﻴﺎﺿﺎ ِﻣ ْﻦ ﺷ ْﻌ ِﺮ ﺧﺎﻟ ِﺘ َﻚ
ﺷﻌﺮ ِأﻣﻲ أ
Daha beyaz
Daha az beyaz
Annemin saçı teyzenin saçından daha beyazdır.
َْ
ُ
*( )أﻓ َﻌ ُﻞkalıbının çoğulu olan ﻓ ْﻌ ٌﻞvezni ise gayr-i munsarif değildir ve bütün çoğullar (insanlar ve diğer
şeyler) için ortak kullanılır.
Örnekler:
43
Adnan Hoyladı
Türkçesi
Arapçası
Türkçesi
Arapçası
ْ
Dilsizler
ُﺑﻜ ٌﻢ
َ َ
َ َ
2- İç duyguları ifade eden sıfat-ı müşebbeheler müzekkerlerde ﻓ ْﻌﻼ ُنmüenneslerde �� ﻓ ْﻌvezninde gelir.
ُ
ﺻ ﱞﻢ
Sağırlar
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Türkçesi
َ َ
ﺷ ْﺒﻌﺎ ُن
َ ْ
َﻋﻄﺸﺎ ُن
Tok
Susamış
Arapçası
ُ َﻇ ْﻤ
ﺂن
َ
َﺟ ْﻮﻋﺎ ُن
Susuz
Aç
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ّ َ َ
َُ
اﻟﻄ ْﻔ ُﻞ َﺟ ْﻮﻋﺎن
ِ هﺬا
َ َُ ّ
َ
��َ اﻟﻄ ْﻔﻠﺔ ﺷ ْﺒ
ِ ه ِﺬ ِﻩ
Bu çocuk açtır.
Bu kız çocuğu toktur.
3- Diğer nitelikleri ifade eden ve gayr-i münsarif olmayan semâî sıfat-ı müşebbehelerden en çok kullanılan
kalıplardan birer örnekle fikir sahibi olabiliriz.
Örnekler:
Türkçesi
Zor
Tuzlu
Sabırlı
Özgür
Cesur
Acıyan
Arapçası
Kalıp
َ
ﺻ ْﻌ ٌﺐ
ْ
ِﻣ� ٌح
َ
ٌ ﺻ ُﺒ
ﻮر
َ
ﻓ ْﻌ ٌﻞ
ِﻓ ْﻌ ٌﻞ
ُﺣ ﱞﺮ
َ ُ
�جﺎ ٌع
ٌ َر ِﺣ
ﻴﻢ
Türkçesi
Sevinçli
Korkak
َ
ﻓ ُﻌﻮ ٌل
ُ
ﻓ ْﻌ ٌﻞ
Ölü
Sevinçli
َ ُ
ﻓﻌﺎ ٌل
ٌ َﻓ ِﻌ
ﻴﻞ
Güzel, İyi
Temiz
Arapçası
Kalıp
ٌ َ
ﻓ ِﺮ َﺣﺔ
َ
َﺟﺒﺎ ٌن
ٌَ َ
ﻓ ِﻌﻠﺔ
َ َ
ﻓﻌﺎ ٌل
َﻣ ِّﻴ ٌﺖ
َ
ﻓ ِﺮ ٌح
َﺣ َﺴ ٌﻦ
َ
ﻓ ْﻴ ِﻌ ٌﻞ
َ
ﻓ ِﻌ ٌﻞ
َ
ﻃﺎ ِه ٌﺮ
َ
ﻓ َﻌ ٌﻞ
َ
ﻓﺎ ِﻋ ٌﻞ
*Sülasî fiillerin dışındaki fiillerin sıfat-ı müşebbeheleri kendi ism-i fâilleridir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Türkçesi
Karanlık
ْ
ُﻣﻈ ِﻠ ٌﻢ
Karanlık oldu
44
Arapçası
َْ َ
أﻇﻠ َﻢ
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 12. Sınıf Arapça Dilbilgisi
ُﻣ ْﻌ َﺘ ِﺪ ٌل
Mutedil, orta
ِا ْﻋ َﺘ َﺪ َل
Mutedil oldu
Cümle Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ ْ َ ْ ََ ْ َْ
ﱠ
ُ ُ ُ َ ََ
ﻀﺮا َء
ﻮﺳﻒ ِ�� اﻟﻄ ِﺮ ِ�ﻖ اﻷ�جﺎر ا�خ
ﺷﺎهﺪ ﻳ
ً َ َ َ ْ َ َ ْ ُْ ُ َْ َ
ﻴﻞ َﻣ ْﻨﻈﺮا
دﺧﻠﺖ اﻟبﺴﺘﺎن ا�ج ِﻤ
َ َ ْ َ َ ُ َُ ْ ُ َ ُ َ َ
ﻴﺢ اﻟﻜﻼ ِم
�ﺎن ﻋﻤﺮ اﻟﻔﺎروق ﻓ ِﺼ
Yusuf yolda yeşil ağaçlar gördü.
Manzara bakımından güzel bostana girdim.
Ömeru’l-Fârûk’un konuşması fasih (açık ve net) idi.
11. Mebnî ve Mu‘rab
11. 1. Mu‘rab
İsimler ve fiillerin bazılarının sonu cümledeki yerine göre veya başına gelen bir edattan dolayı değişirken,
bazılarının sonu da ne olursa olsun değişmez. Sonu cümledeki yerine göre veya başına gelen bir edata göre
değişebilen kelimelere “murab” denir.
11. 2. Mebnî
Ne olursa olsun sonu değişmeyen ve tek bir hal üzere kalan kelimelere de “mebni” denir. Mebni kelime
gruplarını öğrendiğimizde murabları da öğrenmiş oluruz. Çünkü mebni kelimeler belirli kelimelerdir. Mebni olan
kelime gruplarını isimlerde ve fiillerde olmak üzere şu şekilde sıralayabiliriz:
a. Mebni İsimler
1. Zamirler: Tüm zamirler mebnidir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
O, yaradandır.
َ
ُه َﻮ ا�خ ِﺎﻟ ُﻖ
ُه َﻮmebnidir. Harekesi değişmez.
2. Müsennaları hariç işaret isimleri mebnidir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Vatandaşlar bu okulu yaptı.
َ َ
َ
َُ َ َ
اﻃ ُﻨﻮن َه ِﺬ ِﻩ اﳌ ْﺪ َر َﺳﺔ
ِ ﺑ�ى اﳌﻮ
َه ِﺬ ِﻩmebnidir harekesi değişmez.
45
Adnan Hoyladı
َ َ
َ
ً ﱠ
َْ
ِاﺷ� َ�ى هﺬان ﱠ
Bu iki adam bir dükkân satın aldı.
اﻟﺮ ُﺟﻼ ِن ُد�ﺎﻧﺎ
ِ
َ
َهﺬ ِانmurabtır. Elif ile merfudur.
َ ﱡ ْ َ ُ َ ْ َ ََ َ َ ْ ﱠ
َ َْ
اﻟﺮ ُﺟﻠ ْ� ِن
أﻟﻘﻰ اﻟﺸﺮﻃﺔ اﻟﻘﺒﺾ ﻋ�� هﺬﻳ ِﻦ
Polis bu iki adamı tuttu.
َ
َهﺬ ْﻳ ِﻦmurabtır. Ye ile mecrurdur.
3. Müsennaları hariç ismi mevsuller mebnidir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ُ
َ
َ
َ َْ
ﱠ
ﱡ
َ َﺟ َﺎء اﻟﺸ ْﺮﻃ ﱡﻲ اﻟﺬي أﻟﻘﻰ اﻟﻘ ْﺒ
Suçluyu yakalayan polis geldi.
ﺾ َﻋ�� ا� ْج ِﺮ ِم
ِ ِ
ﱠ
اﻟ ِﺬيmebnidir. Harekesi değişmez.
Tanıdığın iki adamı gördüm.
َﱠ
اﻟﻠﺬ ْﻳ ِﻦye ile mansubtur.
ُ َ َ ََ ْ ُ ﱠ َ ﱠ
اﻟﺮ ُﺟﻠ ْ� ِن اﻟﻠﺬ ْﻳ ِﻦ � ْﻌ ِﺮﻓ ُه َﻤﺎ
رأﻳﺖ
4. 11-19 arası sayılar (12’nin 2’si hariç) mebnidir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
11 adam geldi.
َ
َ
أ َﺣ َﺪ َﻋﺸ َﺮfetha üzere mebnidir.
12 çocuk geldi.
َ
5. Soru isimleri ( أ ﱡىhariç) mebnidir.
َْ
ِاﺛﻨﺎelif ile mansubtur.
َ َ َ
ً
َﺟ َﺎء أ َﺣﺪ َﻋﺸ َﺮ َر ُﺟﻼ
َ َْ
ً
َﺟ َﺎء ِاﺛﻨﺎ َﻋﺸ َﺮ ِﻃ ْﻔﻼ
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
O öğrenci kimdir?
ُ ّْ َ َ ْ َ
اﻟﺘﻠ ِﻤﻴﺬ؟
ِ ﻣﻦ ذ ِﻟﻚ
َﻣ ْﻦcezm ile mebnidir. Cezm değişmez.
Hangi çocuk?
46
َ
أ ﱡي ِﻃ ْﻔ ٍﻞ؟
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 12. Sınıf Arapça Dilbilgisi
َ
أ ﱡيzamme ile merfudur.
َ
6. Şart isimleri ( َﻣ ْه َﻤﺎ – ِاذا – َﻣ ْﻦgibi) mebnidir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Çalma kapıyı, çalarlar kapını.
َﻣ ْﻦ َد ﱠق ُد ﱠق
َﻣ ْﻦcezm ile mebnidir. Harekesi değişmez.
َ �َ �ْ ) َه ُﻠ ﱠﻢ – َهmebnidir. (Fiil olmadığı halde fiil anlamını taşıyan kelimeler =ﺻ ْﮫSus
َ
7. Fiil isimler (ﺎت
gibi)
8. Bazı zarflar mebnidir. Mebni zarfların sayısı 16’dır. 6 tanesi zarfı olarak, 9 tanesi zaman zarfı olarak, 1
tanesi de hem yer, hem zaman zarfı olarak kullanılır.
a- Yer zarfı olarak kullanılan mebni kelimeler:
ْ َ
ﻟ ُﺪن
ُ
َﺣ ْﻴﺚ
َ
أ ْﻳ َﻦ
ََ
ﻟﺪى
ُ
ﺛ ﱠﻢ
َ
ُهﻨﺎ
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Ötekilerin yattığı yerde yat.
َ ُ َُْ ُ َْ ْ ُُْ
َ اﻵﺧ ُﺮ
ون
ارﻗﺪ ﺣﻴﺚ ﻳﺮﻗﺪ
ُ
َﺣ ْﻴﺚzamme ile mebnidir.
b- Zaman için kullanılan mebni zarflar:
ْ
ِإذ
ْ َأ
ﺲ
ﻣ
ِ
ْ
ُﻣﺬ
ُْ
ُﻣﻨﺬ
َ ﱞ
ﻗﻂ
َﱠ
ﳌﺎ
َ َ
أ ﱠﻳﺎن
َ
َﻣ�ى
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Gemi dün açıldı.
ْ َأkesra ile mebnidir.
ﺲ
ﻣ
ِ
َﱠ
c- Hem zaman, hem yer için kullanılan mebni zarf: أ�ﻰ
ْ اﻟﺴﻔ َﻴﻨ ُﺔ َأ
َأ ْﻗ َﻠ َﻌ ْﺖ ﱠ
ﺲ
ﻣ
ِ
ِ
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
47
َ
اﻵن
Adnan Hoyladı
Nerede durursan dururum.
َﱠ
أ�ﻰcezm üzere mebnidir.
ْ َ ْ َ َﱠ
أ�ﻰ ﺗ ِﻘﻒ أ ِﻗﻒ
9. Cinsini nefyeden ﻻnın ismi mebnidir.
َ ﺳ َﺒ َﻮ ْ�ﮫ – َرgibi.
10. َو ْ� ِﮫile biten özel isimler mebnidir. اﺣ َﻮ ْ� ِﮫ – َﻣ ْﺮ َد َو ْ� ِﮫ
ِ ِ
b. Mebni Olan Fiiller
1. Mazi fiiller
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Çocuk kapıyı açtı.
ّ َ ََ
َ اﻟﻄ ْﻔ ُﻞ
َ اﻟﺒ
ﺎب
ِ ﻓﺘﺢ
ََ
ﻓﺘ َﺢgibi mazi fiiller fetha üzere mebnidir.
2. Muzarilerin cemi müennesleri
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ُْْ
ّ
اﻟن َﺴ ُﺎء َﻳﺄ�ﻠ َﻦ
ِ
ُْ َْ َُْ
اﻧ� ﱠن ﺗﺄ�ﻠ َﻦ
Kadınlar yiyorlar.
Siz yiyorsunuz.
Nunu nisve (dişilik nunu) bitişen muzari fiiller mebnidir.
3. Emir fiiller
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Kitabını oku!
ْ ْ
ِإﻗ َﺮأcezm ile mebnidir.
c. Mebni Olan Harfler
َ
Bütün harfler ( ﻟ ْﻢ – بgibi) mebnidir.
48
ْ ْ
ِإﻗ َﺮأ ِﻛ َﺘ َﺎﺑ َﻚ
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 12. Sınıf Arapça Dilbilgisi
12. Mukârebe, Recâ’ ve Şurû‘ Fiilleri
َ
Kendine ait manaları bulunan bu yardımcı fiiller mübtedâ ile haberin başına gelerek ( �ﺎ َنve kardeşleri gibi)
َ
mübtedâ’yı merfû haberi de mansûb yapar. ( )�ﺎ َدsoyundan olanlar adıyla da gramer kitaplarında geçen bu yardımcı
fiillerin en önemli özelliği ise haberinin muzâri fiil oluşudur.
12.1. Mukârebe Fiilleri
Haberde bildirilenin yaklaştığını anlatan fiiller şunlardır:
Mazi
Muzari
Mazi
Muzari
َ
ﻛ َﺮ َب
َ
َﻳ�ﺎ ُد
َ
�ﺎ َد
ُ
ﻮﺷ ُﻚ
ِ ﻳ
Mazi
َ َ
أ ْوﺷ َﻚ
Bunların hepsi de “…neredeyse ..ecek, neredeyse ..acak, ..eyazdı, az kalsın, ..mek üzere(ydi)” manasını verir.
َ
َ
َ
Az kullanılan ( )ﻛ َﺮ َبhâriç diğerlerinin muzârisi de çekimleriyle birlikte kullanılır. ( )أ ْنile ya da ( )أ ْنsiz gelebilirler.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ُْ َ
�ﺎ َد ا� ْج ِﺮ ُم ُﻳ ْﻘ َﺘ ُﻞ
َ َ ُ َ ْ ُ ْ َ
َﻳ�ﺎ ُد اﻟ َ� ْ�ق َﻳﺨﻄﻒ أ ْﺑﺼﺎ َر ُه ْﻢ
ْ َ َ
ُ
ﻮﺷ ُﻚ ﺧﺎ ِﻟ ٌﺪ أ ْن َﻳﺨ ُﺮ َج
ِ ﻳ
ْ َ َ َ
َ
أ ْوﺷ َﻚ أ ْن َﻳﺄ ِ� َﻲ ﺧﺎ ِﻟ ٌﺪ
ُ َﻛ َﺮ َب ْاﻟ َﻘ ْﻠ ُﺐ ﻣ ْﻦ ُﺣ ْﺰﻧﮫ َﻳ ُﺬ
وب
ِِ
ِ
Suçlu öldürüle yazdı.
Şimşek neredeyse gözlerini alacak.
Halit neredeyse çıkacak.
Halit’in gelmesi yakındır.
Kalp kederinden az kaldı eriyecekti.
Not: Bu üç fiil kendi başlarına tam fiil olarak (yardımcı fiil olmadan) kullanıldıklarında “yaklaştı” manasını
َ
verirler. O zaman fâili ( )أ ْنden sonraki bölüm olur.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ ْ َ َ َ ْ َ ُْ َ ﱠ
ُ اﻟﺸ ْﻤ
ﺲ
أوﺷﻚ أن ﺗﻄﻠﻊ
Güneşin doğması yaklaştı.
12.2. Recâ’ Fiilleri
َ َْ
ِإﺧﻠ ْﻮﻟ َﻖ
َﺣ َﺮى
49
َﻋ َ�ىى
Adnan Hoyladı
َ dır. “Belki, umulur ki, ola ki, herhalde, ..abilir” manalarını taşırlar. Muzâri çekimleri
En çok kullanılanı ()ﻋ َ�ىى
َ
yoktur. Yâni câmid (donmuş) fiiller grubundandır. َﻋ َ�ىىfiili genellikle ( )أ ْنile kullanılır. Daha ziyade ( ) َﻋ َ��ىfiili sâbit
kalır, devamındaki cümle çekimli getirilerek kullanılır:
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ ُ
ُ
َﻋ َ�ىى َرﱡ�ﻜ ْﻢ أ ْن َﻳ ْﺮ َﺣ َﻤﻜ ْﻢ
َ
َ
َ ﺧﺎﻟ ٌﺪ َأ ْن َﻳ ُﻘ
ﻮم
ِ ﺣ َﺮى
َ ْْ َ َْ َ ﱠ
اﻟﺜ� ُج أ ْن َﻳ ْن ِ� َل
ِإﺧﻠﻮﻟﻖ
Umulur ki Rabb’iniz size merhamet eder.
Umulur ki Halit kalkar.
Umulur ki kar yağar.
َ
َﻋ َ�ىىfiilinin mâzî çekimi yapılarak ve yanına zamir alarak da kullanılır ()… َﻋ َ�ىى َﻋ َﺴﻴﺎ َﻋ َﺴ ْﻮا
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Umulur ki o bir hayır yapar.
َ َ
ً َ
َﻋﺴﺎ ُﻩ أ ْن َﻳ ْﻔ َﻌ َﻞ ﺧ ْ��ا
َ
* َﻋ َ�ىىfiili “yaklaştı” manasında tam fiil olarak da kullanılır. Bu durumda fâili yine ( )أ ْنden sonraki bölümdür.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Halit’in gelmesi yaklaştı.
ْ َ
َ
َﻋ َ�ىى أ ْن َﻳﺄ ِ� َﻲ ﺧﺎ ِﻟ ٌﺪ
12.3. Şurû’ Fiilleri
ِإ ْﻧ َ� َ�ى
َه ﱠﺐ
َ
ِإ ْﺑ َﺘ َﺪأ
َ
ﻗﺎ َم
َْ
أﻗ َﺒ َﻞ
َﺟ َﻌ َﻞ
َ
ﻃ ِﻔ َﻖ
َ َ َْ
أ�ﺸﺄ
َ َ َ
أ ﺧﺬ
َ
ﺷ َﺮ َع
َ
Bu fiiller muzârinin başına geldiklerinde kendi asıl manalarını atarak (…“ َ)ﺑ َﺪأmeye başladı” manasını
َ
verirler. Başlama bildiren fiillerin başına ( )أ ْنgetirilmez. Yani başlangıç bildirmeleri ancak muzâri başında olur.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ ْ َ َ َ
أﺧﺬ اﻟ َﻮﻟ ُﺪ َﻳ ْﺒ ِ�ﻲ
ْ
َ َ َ ْ َ َ
ﻃ ِﻔﻘﺎ َﻳﺨ ِﺼﻔﺎ ِن َﻋﻠ ْ� ِ�ﻤﺎ ِﻣ ْﻦ َو َر ِق ا� َج ﱠﻨ ِﺔ
ُ
َ َ ﱠ
ﺷ َﺮع اﻟﻄﺎ ِﻟ ُﺐ َﻳ ْﻘ َﺮأ
Çocuk ağlamaya başladı.
Cennet yaprağından üzerlerine örtmeye başladılar.
Öğrenci okumaya başladı.
50
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 12. Sınıf Arapça Dilbilgisi
َْ َ َ َ
ْ ا� ْج ُﻨﻮ ُن َﻳ
ﺼ ُﺮ ُخ
ﺟ ﻌﻞ
َ َ ْ
ُْ َ َ
ﺷ َﺮع اﳌ ﱠ� َ� ُﻢ َﻳ ُﻘﻮ ُل ا� َح ِﻘﻴﻘﺔ
Deli bağırmaya başladı.
Zanlı hakikati söylemeye başladı.
13. Hâl
Hâl; fiil işlenirken, fâilin, mef’ûlün veya her ikisinin durumunu gösteren mansûb ve nekre isimdir. Tekil ve
illet harfi bulunmayan bir kelime olduğu takdirde hâl, üstün tenvinli olarak gelir.
Türkçe’ deki durum zarfı karşılığıdır. Fiile sorulan “Nasıl” sorusuna cevap teşkil eder. Fiil yapılırken onu
işleyenin durumu açıklanan hâl Türkçeye (…rek, ..rak) ekleriyle veya (…dığı halde), (..ken, …mış olduğu halde)
kelimeleriyle tercüme edilir. Durumları açıklanan fâil ya da mef’ûlün bih’e de sâhibu’l-hâl veya zü’l-hâl denir.
Sâhibu’l-hâl genellikle marife olur. Özel isimlerin ise harfi tarif almasa da marife olduğu açıktır.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ً َ َ َ
ﺟﺎ َء ﺧﺎ ِﻟ ٌﺪ را ِﻛﺒﺎ
َ
ً َ ُ َ َ
ﺟﺎ َء ْت ﻋﺎ ِئﺸﺔ را ِﻛ َﺒﺔ
Hâlit binerek (binmiş olarak) geldi.
Aişe binerek (binmiş olarak) geldi.
ً َ
ً َ
Burada را ِﻛﺒﺎve را ِﻛ َﺒﺔkelimeleri fâil olan Hâlit ve Aişe’nin durumunu açıklamaktadır.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ ً
َ
َ
ُ ﻟﻘ َﻲ ﺧﺎﻟ ٌﺪ َﻣ ْﺤ
Hâlit Mahmut’la ikisi de (ata) binmiş olarak karşılaştı.
ﻤﻮدا را ِﻛ َﺒ ْ� ِن
ِ
ِ
َ
Burada را ِﻛ َﺒ ْ� ِنkelimesi hem fâil olan Hâlid’in hem de mef’ûl olan Mahmud’un durumunu açıklamaktadır ve
tesniyenin mansûb hâli (olan yâ-nûn) ile gelmiştir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ً
َ َر ِﻛ ْﺒ ُﺖ ْاﻟ َﻔ َﺮ
س ُﻣ ْﺴ َﺮﺟﺎ
َ ْ
ً ﱠ
َْ
ِإﺷ� َ�ْﻳ ُﺖ اﻟ ِﻜﺘﺎ َب ُﻣ َﺠﻠﺪا
Ata eğerlenmiş olarak bindim.
Kitabı ciltli olarak satın aldım.
ً
ً ﱠ
Burada ُﻣ ْﺴ َﺮﺟﺎve ُﻣ َﺠﻠﺪاkelimeleri mef’ûl olan atın binilirken ve kitabın satın aldığı zaman ki durumlarını
açıklamaktadır.
Görüldüğü gibi isimlerin, sıfatların ve özellikle ism-i fâillerin mansûb haldeki yapıları, fiilin yapılma tarzını
veya fiil işlendiği andaki durumlarını gösteren zarf olarak kullanılır.
51
Adnan Hoyladı
* Hâl, sahibul hale müfred, tesniye, cem ve müzekkerlik, müenneslik bakımından uyar.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ً َ َ
ﻣﺎ َت ﺗﺎ ِﺋﺒﺎ ِﻟ َﺮِّ� ِﮫ
َ َ َ
َ
ﻣﺎﺗﺎ ﺗﺎ ِﺋ َﺒ ْ� ِن ِﻟ َ ِﺮّ� ِ�ﻤﺎ
َ َ َُ
ﻣﺎﺗﻮا ﺗﺎ ِﺋ ِﺒ�ن ِﻟ َ ِﺮّ� ِ� ْﻢ
O Rabb’ine tevbe ederek öldü.
O ikisi Rabb’lerine tevbe ederek öldü.
Onlar Rabb’lerine tevbe ederek öldüler.
*Hâl müfred (tek bir kelime) olarak geldiği gibi, cümle (isim cümlesi, fiil cümlesi) veya şibh-i cümle (harf-i
cer ya da zarflı cümle parçası) olarak da gelebilir. O zaman hâl; mahallen mansûb olur.
13.1. Hal Çeşitleri
1. Müfret: Hal tek bir isim olarak gelebilir. Bu isim hl sahibine göre tesniye veya cemi olabilir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
� َ َ ﱠ
َأ َ� َﻞ ﱠ
اﻟﺴﺎ ِﺋ ُﻞ اﻟﻄﻌﺎ َم ﺣﺎرا
� َ َ ﱠ
ُ َْ َ
ﻻ ﺗﺄ� ِﻞ اﻟﻄﻌﺎ َم ﺣﺎرا
ْ ُ َْ َ َ
ً َ
ﺾ ا� َح ِﻠﻴ َﺐ ﺑﺎ ِردا
�ﺷ ِﺮب اﳌ ِﺮ
Dilenci yemeği sıcak olarak yedi.
Yemeği sıcakken (sıcak olarak) yeme.
Hasta sütü soğuk olarak içti.
2. İsim Cümlesi: Hâl isim cümlesi ya da fiil cümlesi olarak geldiğinde, bu cümleyi asıl cümleye bağlayan
vâvu’l-hâl (hâl vâvı) denen bir vâv ( ) َوbulunur. Veya yalnız zamir veya hem vâv hem zamirden oluşan bir bağlayıcı
bulunur.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ َﻋ َﺮ ْﻓ ُﺘ ُﮫ َو َأ َﻧﺎ
�ٌ �ﻐ
ﺻ
ِ
َ َ ْ ُُ َْ َ
ٌ
ﻻ ﺗﺄ�ﻠﻮا اﻟﻔﺎ ِﻛ َهﺔ َو ِ� َ� ِﻓ ﱠﺠﺔ
َ َ َْ ً َ
ُ
ﻛ ْﻨ ُﺖ ﻧﺎ ِﺋﻤﺎ َو أﻧﺖ ﻗﺎ ِد ٌم
Onu küçükken tanıdım.
Meyveyi ham iken yemeyiniz.
Sen geldiğinde ben uyuyordum.
َ
3. Fiil Cümlesi: Bazen olumlu mâzî hâl cümlesinin başında ( َ)و ﻗ ْﺪbulunur. Böylece fiilin oluşmasından
daha önceki zamanda oluşan bir eylemi belirtir.
Örnekler:
52
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 12. Sınıf Arapça Dilbilgisi
Türkçesi
Arapçası
َ ْ َْ ُ َ َ َ َ ْ َ َ َ ُ َ َ َ
ﺻ ِﺪﻗﺎ ِء
ﻏﺎب أﺧﻮك و ﻗﺪ ﺣﻀﺮﺟ ِﻤﻴﻊ اﻷ
Bütün arkadaşlar geldiği halde kardeşin gelmedi.
Olumlu muzâri ile başlayan hâl cümlesi genellikle önünde vâv-ı hâliye ve başka bir ön takı almaksızın
sâhibu’l-hâle bağlanır.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ُْْ
َﺳ ِﻤ ْﻌ ُﺖ اﳌﺆ ِﻣ َﻦ َﻳ ْﺪ ُﻋﻮ َرﱠ� ُﮫ
Mü’mini Rabbine dua ederken işittim.
Olumsuz mâzî ve muzâri ile başlayan hâl cümlesinin başında bazen vâv-ı hâliye bulunur, bazen bulunmaz.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ً
ُ ْ َ َ َ ْ َ ُ َ َْ ْ َ ﱠ
ﺼ َﻨ ِﻊ ﳌﺎ َﻳﺄ� ْﻞ َﺳ ْيﺌﺎ
ذهﺐ اﻟﻌﺎ ِﻣﻞ ِإ�� اﳌ
İşçi fabrikaya hiçbir şey yemeden gitti.
4. Hâl Şibh Cümle (Câr-Mecrûr ve Zarf Cümlesi ): Şibh-i cümle olan hâl arada vâv-ı hâliye olmaksızın
doğrudan bağlanır.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
Dostumun sesini kapı arkasında olduğu halde tanıdım.
Minberin üstündeki hatibi gördüm.
Öğrenci mektubu sevinç içinde okudu.
Meyveyi ağacının üzerinde olduğu halde sattım.
َ ْ َ َْ
َ ﺻ ْﻮ َت
َ َﻣ ﱠ� ْ� ُت
ﺻ ِﺪ ِﻳﻘﻲ ﺧﻠﻒ اﻟﺒﺎ ِب
ْْ َ َ َ َ ْ ُ ْ ََ
�ِ �َ ﻴﺐ ﻓ ْﻮق ِاﳌﻨ
ﺷﺎهﺪت ا�خ ِﻄ
َ َ َ َ ّ ُ َ ْ ّ ََ َ
اﻟﺮﺳﺎﻟﺔ ِ�� ﻓ َﺮ ٍح
ِ ﻗﺮأ ِت اﻟ ِﺘﻠ ِﻤﻴﺬة
َ َ
ﱠ
ِ� ْﻌ ُﺖ اﻟﺜ َﻤ َﺮ َﻋ�� � َج ِﺮ ِﻩ
13.2. Hâl ile İlgili Diğer Özellikler
* Genellikle hâl nekre, sahibu’l-hâl marife olarak gelir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ً َ ُ ُْ َْ َ َ ْ َ
ﻮم ﺑﺎ ِﻛﻴﺎ
أﻗﺒﻞ اﳌﻈﻠ
ً َ ُ َْ ْ ََ
ﺶ ﻇﺎ ِﻓﺮا
ﻋﺎد ا�جي
Mazlum (zulme uğrayan) ağlayarak geldi.
Ordu zafer kazanarak döndü.
53
Adnan Hoyladı
* Hâl birden fazla olabilir, hepsi de atıfsız olarak ana cümleye bağlanabilir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
ً َ َ ً َ َ َ ْ
َﻳ ْﻘ ِﻔ ُﺰ اﻟ َﺒﻄ ُﻞ ﻻ ﺧﺎ ِﺋﻔﺎ َو ﻻ ُﻣ� َ� ِ ّددا
ً َ ً َ ٌ ُْ َ َ ََ
ﻮد ﺑﺎ ِﻛﻴﺎ ﻣﺎ ِﺷﻴﺎ
ذهﺐ ﻣﺤﻤ
Kahraman ne korkarak ne de tereddütlü olarak sıçrıyor.
Mahmut ağlayarak ve yürüyerek gitti.
* Hâl fâilin ya da mef’ûlün durumunu belirttiği gibi muzafun ileyhin durumunu da belirtebilir.
Örnekler:
Türkçesi
َ
ً
Arapçası
َ ُْ َْ ُُ َ
َ
Hiç biriniz kardeşinin etini ölü olduğu halde yemeyi sever mi?
أ ُﻳ ِﺤ ﱡﺐ أ َﺣﺪﻛ ْﻢ أن َﻳﺄ� َﻞ � ْح َﻢ أ ِﺧ ِﻴﮫ َﻣ ْﻴﺘﺎ
َ
* ( َوVâvu’l-hâl) şart edatları olan ِإ ْنve ﻟ ْﻮin önlerinde geldiğinde cevap cümleleri bulunmazsa vâvu’l-hâl
َ
olur. ( َ)وِإ ْن( َ)وﻟ ْﻮise vasıl edatı olup …se bile, ..sa bile, …ise de, ..dığı halde, ..mesine rağmen gibi manalara gelir.
Örnekler:
Türkçesi
Arapçası
َ ْ
َ
ْ
َ
ﺻ ِ ّﻞ َو ِإن َ� َج ْﺰت َﻋ ِﻦ اﻟ ِﻘﻴﺎ ِم
ً
َْ
ََ َ
ﻧﺬ َه ُﺐ َوﻟ ْﻮ �ﺎن َ� ِﻌﻴﺪا
Ayakta durmaktan aciz olsan bile namaz kıl.
Uzak olsa bile gideriz.
13.3. Hâl, Sıfat ve Sıla Cümlelerinin Farkı
Hâl, sıfat ve sıla cümleleri arasında mana bakımından büyük fark olmasa da gramer yönünden farklıdırlar.
Marife isimden sonra gelen cümleye hal cümlesi, nekre isimden sonra gelen cümleye sıfat cümlesi, ism-i
mevsûlden sonra gelen cümleye sıla cümlesi denir.
Örnekler:
Çeşidi
Türkçesi
Hal
Adam ben onu görürken geldi.
Sıfat
Gördüğüm bir adam geldi.
Sıla
Gördüğüm adam geldi.
Hal
Adamı gelirken gördüm.
Sıfat
Gelen bir adam gördüm.
54
Arapçası
َ َ َ ََ ﱠ
اﻟﺮ ُﺟ ُﻞ أرا ُﻩ
ﺣﻀﺮ
َ َ
َ َﺣ
ﻀ َﺮ َر ُﺟ ٌﻞ أرا ُﻩ
َ َ ﱠ
َ َﺣ
ﻀ َﺮ ﱠ
اﻟﺮ ُﺟ ُﻞ اﻟ ِﺬي أرا ُﻩ
ُ اﻟﺮ ُﺟ َﻞ َﻳ ْﺤ
َ َرأ ْﻳ ُﺖ ﱠ
ﻀ ُﺮ
ُ َ َأ ْﻳ ُﺖ َ ُﺟ ًﻼ َﻳ ْﺤ
ﻀ ُﺮ
ر ر
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 12. Sınıf Arapça Dilbilgisi
ُ اﻟﺮ ُﺟ َﻞ ﱠاﻟﺬي َﻳ ْﺤ
َ َرأ ْﻳ ُﺖ ﱠ
ﻀ ُﺮ
ِ
Gelen adamı gördüm.
Sıla
14. Merfular, Mansublar ve Mecrurların Özeti
14.1. Merfular
İrab bir kelimenin cümle içindeki yerini ve harekesini belirtmektir.
ُ َ ُ ََْْ
ﻮﻋﺎت
اﳌﺮﻓMerfu (harekesi zamme) Kelimeler
ُ َُْ
اﳌ ْﺒ َﺘ َﺪأ
َ َْ
�ُ �َ ا�خ
Mübteda (Özne)
Haber (Yüklem)
َ َْ
ﺎﻋ ُﻞ
ِ اﻟﻔ
َ
َْ
ﺎﻋ ِﻞ
ِ ﻧﺎ ِﺋ ُﺐ اﻟﻔ
َ �َ ا ْﺳ ُﻢ
ﺎن
ِ
Kanenin İsmi
َ
ﺧ َ� ُ� ﱠإن
İnnenin Haberi
Fail (Özne)
Naibu Fail
Bir kelime zamme, elif ve vav ile merfu olur. Müfret kelimeler, kırık cemiler, cemi müennes kelimeler zamme
ile tesniye elif ile cemi müzekker salim ve beş isim vav ile merfu olur.
İrabı
Zamme ile Merfu
Zamme ile Merfu
Vav ile Merfu
Zamme ile Merfu
Elif ile Merfu
Kelime Çeşitleri
َُْ
اﳌ ْﻔ َﺮ ُد
َُْْ ﱠ
��ِ اﻟﺘﻜ ِﺴ
ﺟﻤﻊ
َﺟ ْﻤ ُﻊ ْاﳌُ َﺬ ﱠﻛﺮ ﱠ
اﻟﺴ ِﺎﻟ ِﻢ
ِ
َﺟ ْﻤ ُﻊ ْاﳌُ َﺆ ﱠﻧ ِﺚ ﱠ
اﻟﺴ ِﺎﻟ ِﻢ
ََُْ
اﳌﺜ ﱠ�ى
ٌ َُْ
ﻮع ﺑ ﱠ
ﺎﻟﻀ ﱠﻤ ِﺔ
ِ ﻣﺮﻓ
ٌ َﻣ ْﺮ ُﻓ
ﻮع ﺑ ﱠ
ﺎﻟﻀ ﱠﻤ ِﺔ
ِ
َْ ٌ ُ ْ َ
ﻣﺮﻓﻮع ِﺑﺎﻟﻮ ِاو
ٌ َُْ
ﻮع ﺑ ﱠ
ﺎﻟﻀ ﱠﻤ ِﺔ
ِ ﻣﺮﻓ
َْ ٌ ُْ َ
ﻮع ِﺑﺎﻷ ِﻟ ِﻒ
ﻣﺮﻓ
Müfret
Kırık Cemi
Cemi Müzekker Salim
Cemi Müennes Salim
Müsenna
Örnekler:
İrabı
ُ ﱠ
ْ ُ َ ٌ ُْ َ ٌَ َُْ
اﻟﻀ ﱠﻤﺔ
ﻮع َو َﻋﻼ َﻣﺔ َرﻓ ِﻌ ِﮫ
ﻣﺮﻓ:ﻣﺒﺘﺪأ
ُ ﱠ
ْ ُ َ ٌ ُْ َ ٌََ
اﻟﻀ ﱠﻤﺔ
ﻮع َو َﻋﻼ َﻣﺔ َرﻓ ِﻌ ِﮫ
ﻣﺮﻓ:��ﺧ
ُ ﱠ
ْ ُ َ ٌ ُْ َ ٌ َ
اﻟﻀ ﱠﻤﺔ
ﻮع َو َﻋﻼ َﻣﺔ َرﻓ ِﻌ ِﮫ
ﻣﺮﻓ:ﺎﻋﻞ
ِ ﻓ
Kelime
Örnekler
َ
اﻟﺒ ْي ُﺖ
ٌ
َﺟﻤﻴﻠﺔ
ّ
اﻟﻄ ِﺎﻟ ُﺐ
َ َ
��ٌ اﻟﺒ ْي ُﺖ ﻛ ِﺒ
ٌَ
ُ َْ
اﻟ َﻮ ْر َدة َﺟ ِﻤﻴﻠﺔ
ْ
َ َ َ ﱠ
اﻟﻔﻴﻠ َﻢ
ِ ﺷﺎهﺪ اﻟﻄ ِﺎﻟ ُﺐ
55
Açıklama
Mübteda
Haber
Fail
Adnan Hoyladı
Naibu Fail
Kanenin İsmi
İnnenin Haberi
ُ
ُ
ا ْﻋ ُﺘ ِﻘ َﻞ ا� ْج ِﺮ ُم
َ َ ْ ْ ُ ْ ً
َﺳهﻼ
�ﺎن اﻻﻣ ِﺘﺤﺎن
ﱠإن َ
ﻠﻴﻢ َﺣ ٌ
ﷲ َﻋ ٌ
ﻜﻴﻢ
ﱠ
َْ
َر َﺳ َﺐ اﻟﻄ ِﺎﻟ ُﺐ اﻟﻜ ُﺴﻮ ُل
Sıfat
َ ُ
َْ ﱠ
اﳌُ َﻮﻇ ُﻔﻮ َن � ِﺸﻴﻄﻮ َن
Çoğul Mübteda
َا ْﳌُ َه ْﻨﺪ ُﺳﻮ َن ُﻣ َﺴﺎﻓ ُﺮ َ
Çoğul Haber
ون
ِ
ِ
َﺳ َﺎﻓ َﺮ ْاﳌُ َﻮ ﱠﻇ َﻔﺎن ِا َ�� َﺑﺎر َ
İkil Fail
يﺲ
ِ
ِ
َ َ ْ ُ ﱠَ ُ
ات
� Müennes Çoğul Failﺎﻧﺖ اﳌ َﻮﻇﻔﺎت ُﻣ َﺴﺎ ِﻓ َﺮ ٍ
ﱡ ﱠ َ ُ َ ُْ
Naibu Fail
ُد ِ� َ� اﻟﻄﻼ ُب ِا�� ﻏ ْﺮﻓ ِﺔ اﳌ ِﺪ ِﻳﺮ
ُ
ا� ْج ِﺮ ُم
اﻻﻣﺘ ُ
ْ
ﺤﺎن
ِ
َﻋ ٌ
ﻠﻴﻢ
َْ
اﻟﻜ ُﺴﻮ ُل
َْ ﱠ
اﳌُ َﻮﻇ ُﻔﻮ َن
ُﻣ َﺴﺎﻓ ُﺮ َ
ون
ِ
ُْ ﱠ َ
اﳌ َﻮﻇﻔ ِﺎن
اﳌُ َﻮ ﱠﻇ َﻔ ُ
ﺎت
ﱡ ﱠ
اﻟﻄﻼ ُب
ﱠ ُ
َ
َ ُْ ٌ َ ُ ْ
َ
اﻟﻀ ﱠﻤﺔ
ﻮع َو َﻋﻼ َﻣﺔ َرﻓ ِﻌ ِﮫ
ﺎﻋ ٍﻞ :ﻣﺮﻓ
ﻧﺎ ِﺋ ُﺐ ﻓ ِ
ﱠ ُ
ْ ُ َ َ َ ُْ ٌ َ ُ ْ
اﻟﻀ ﱠﻤﺔ
ﻮع َو َﻋﻼ َﻣﺔ َرﻓ ِﻌ ِﮫ
ِاﺳﻢ �ﺎن :ﻣﺮﻓ
ﱠ ُ
ََُ ﱠ َ ُْ ٌ َ ُ ْ
اﻟﻀ ﱠﻤﺔ
ﻮع َو َﻋﻼ َﻣﺔ َرﻓ ِﻌ ِﮫ
ﺧ�� إن :ﻣﺮﻓ
ﱠْ
ﺻ َﻔ ٌﺔ َﺗﺎ� ٌﻊ ﳌَ ْﻮ ُ
اﻟﺮﻓ ِﻊ
ﺻﻮ ِﻓ ِﮫ ِ��
ِ
ِ ِ
َُْ ٌَ َ ُْ ٌ َ ُ ْ ْ
ﻮع َو َﻋﻼ َﻣﺔ َرﻓ ِﻌ ِﮫ اﻟ َﻮ ِاو
ﻣﺒﺘﺪأ :ﻣﺮﻓ
ٌََ َ ُْ ٌ َ ُ ْ ْ
ﻮع َو َﻋﻼ َﻣﺔ َرﻓ ِﻌ ِﮫ اﻟ َﻮ ِاو
ﺧ�� :ﻣﺮﻓ
َ ٌ َ ُْ ٌ َ ُ ْ َْ ُ
ﻮع َو َﻋﻼ َﻣﺔ َرﻓ ِﻌ ِﮫ اﻷ ِﻟﻒ
ﺎﻋﻞ :ﻣﺮﻓ
ﻓ ِ
ﱠ ُ
َ ٌ َ ُْ ٌ َ ُ ْ
اﻟﻀ ﱠﻤﺔ
ﻮع َو َﻋﻼ َﻣﺔ َرﻓ ِﻌ ِﮫ
ﺎﻋﻞ :ﻣﺮﻓ
ﻓ ِ
ﱠ ُ
َ
َ ُْ ٌ َ ُ ْ
َ
اﻟﻀ ﱠﻤﺔ
ﻮع َو َﻋﻼ َﻣﺔ َرﻓ ِﻌ ِﮫ
ﺎﻋ ٍﻞ :ﻣﺮﻓ
ﻧﺎ ِﺋ ُﺐ ﻓ ِ
14.2. Mansublar
َ َْْ ُ َ ُ
ﻮ�ﺎت
Mansub (harekesi fetha) Kelimelerاﳌﻨﺼ
ََْ
اﳌ ْﻔ ُﻌﻮ ُل ِﺑﮫ
َﺧ َ� ُ� َ� َ
ﺎن
Mefulü Bih
Kanenin Haberi
ِا ْﺳ ُﻢ ﱠإن
َْ
َﻣ ْﻔ ُﻌﻮ ُل ُﻣﻄﻠﻖ
َ
َﻣ ْﻔ ُﻌﻮ ُل ِﻷ ْﺟ ِﻠ ِﮫ
َﻣ ْﻔ ُﻌﻮ ُل َﻣ َﻌﮫ
İnnenin İsmi
Mefulü Mutlak
Mefulü Lieclih
Mefulü Maah
َﻣ ْﻔ ُﻌﻮ ُل ِﻓﻴﮫ
َا ْ� َح ُ
ﺎل
Mefulü Fih
Hal
َُْ َ ْ
اﳌ ْﺴتﺜ َ�ى
َ
ا ﱠﻟﺘ ْﻤ ِﻴ ُ��
Müstesna
Temyiz
Bir kelime fetha veya ye ile merfu olur. Müfret kelimeler, kırık cemiler fetha ile cemi müennes kelimeler
kesra ile tesniye ve cemi müzekker salim ye ile beş isim elif ile mansub olur.
İrabı
Kelime Çeşitleri
56
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 12. Sınıf Arapça Dilbilgisi
Müfret
Kırık Cemi
Cemi Müzekker Salim
Cemi Müennes Salim
Müsenna
َُْ
اﳌ ْﻔ َﺮ ُد
َُْ ﱠْ
اﻟﺘﻜ ِﺴ ِ��
ﺟﻤﻊ
َﺟ ْﻤ ُﻊ ْاﳌُ َﺬ ﱠﻛﺮ ﱠ
اﻟﺴ ِﺎﻟ ِﻢ
ِ
َﺟ ْﻤ ُﻊ ْاﳌُ َﺆ ﱠﻧ ِﺚ ﱠ
اﻟﺴ ِﺎﻟ ِﻢ
ََُْ
اﳌﺜ ﱠ�ى
َْ ُ ٌ َْ
ﻮب ِﺑﺎﻟﻔ ْﺘ َﺤ ِﺔ
ﻣﻨﺼ
َْ ُ ٌ َْ
ﻮب ِﺑﺎﻟﻔ ْﺘ َﺤ ِﺔ
ﻣﻨﺼ
َْ ُ ٌ ْ
ﻮب ِﺑﺎﻟ َﻴ ِﺎء
ﻣﻨﺼ
َْ ُ ٌ َْ
ﻮب ِﺑﺎﻟﻜ ْﺴ َﺮ ِة
ﻣﻨﺼ
َْ ُ ٌ ْ
ﻮب ِﺑﺎﻟ َﻴ ِﺎء
ﻣﻨﺼ
Fetha ile Mansub
Fetha ile Mansub
Ya ile Mansub
Kesra ile Mansub
Ya ile Mansub
Örnekler:
Açıklama
Mefulü Bih
Kanenin Haberi
İnnenin İsmi
Mefulü Mutlak
Mefulü Lieclih
Mefulü Maah
Müfret Hal
Müstesna
Temyiz
Kanenin Haberi
Çoğul Hal
Çoğul Hal
İkil Hal
Örnekler
Kelime
İrabı
ﱠ
َ
اﻟﻄﺎﻟ ُﺐ ُد ُر َ
وﺳ ُﮫ
ذاﻛ َﺮ ِ
َ َ َ ْ ً
ا�ج ﱡﻮ ُﻣﺸ ِﻤﺴﺎ
�ﺎن
ﱠإن ﱠ
اﻟﻨ ْﺤ َﻮ َﺳ ْه ٌﻞ
ُد ُر َ
وﺳ ُﮫ
ْ ً
ُﻣﺸ ِﻤﺴﺎ
ﱠ
اﻟﻨ ْﺤ َﻮ
ُ ْ ً
ُ
ً
أﺷﻜ ُﺮ َك ﺷﻜﺮا َﺟ ِﺰ�ﻼ
ً
َ َْْ
َ
ذ َه ْﺒ ُﺖ ِا�� اﳌﻜ َﺘ ِﺒﺔ َﺑ ْﺤﺜﺎ َﻋ ْﻦ
ُ
ﻛ ُﺘ ٍﺐ
َ َْ ُ َ ﱠ
ﺎﻃ َﺊ
ﻣﺸيﺖ واﻟﺸ ِ
َ َْ ُ ﱠ ﱠ َ ً
اﻟﺼﻒ ُﻣ ْﺒت ِﺴﻤﺎ
دﺧﻠﺖ
ً
ﱡ ﱠ ﱠ
َﺣ َ
ﻀ َﺮ اﻟﻄﻼ ُب ِاﻻ ُﻣ َﺤ ﱠﻤﺪا
ُ ْ ً
ﺷﻜﺮا
َ ْ ُ ٌ َ ْ ُ ٌ َ ََ َ ُ َ ْ ْ َ ُ
ﺼ ِﺒ ِﮫ اﻟﻔ ْﺘ َﺤﺔ
ﻣﻔﻌﻮل ِﺑﮫ :ﻣﻨﺼﻮب وﻋﻼﻣﺔ ﻧ
ََُ َ َ َ ْ ُ ٌ َ ََ َ ُ َ ْ ْ َ ُ
ﺼ ِﺒ ِﮫ اﻟﻔ ْﺘ َﺤﺔ
ﺧ�� �ﺎن :ﻣﻨﺼﻮب وﻋﻼﻣﺔ ﻧ
ْ ُ ﱠ َ ْ ُ ٌ َ ََ َ ُ َ ْ ْ َ ُ
ﺼ ِﺒ ِﮫ اﻟﻔ ْﺘ َﺤﺔ
ِاﺳﻢ إن :ﻣﻨﺼﻮب وﻋﻼﻣﺔ ﻧ
َ ْ ُ ُ ُ َْ َ ْ ُ ٌ َ ََ َ ُ َ ْ ْ َ ُ
ﺼ ِﺒ ِﮫ اﻟﻔ ْﺘ َﺤﺔ
ﻣﻔﻌﻮل ﻣﻄﻠﻖ :ﻣﻨﺼﻮب وﻋﻼﻣﺔ ﻧ
ً
َﺑ ْﺤﺜﺎ
َ ْ ُ ُ َ ْ َ ْ ُ ٌ َ ََ َ ُ َ ْ ْ َ ُ
ﺼ ِﺒ ِﮫ اﻟﻔ ْﺘ َﺤﺔ
ﻣﻔﻌﻮل ِﻷﺟ ِﻠ ِﮫ :ﻣﻨﺼﻮب وﻋﻼﻣﺔ ﻧ
ﱠ
ﺎﻃ َﺊ
اﻟﺸ ِ
َ ً
ُﻣ ْﺒت ِﺴﻤﺎ
ً
ُﻣ َﺤ ﱠﻤﺪا
َ ْ ُ ُ َ َ َ ْ ُ ٌ َ َ ََ ُ َ ْ َْ َ ُ
ﺼ ِﺒ ِﮫ اﻟﻔ ْﺘ َﺤﺔ
ﻣﻔﻌﻮل ﻣﻌﮫ :ﻣﻨﺼﻮب وﻋﻼﻣﺔ ﻧ
َ ٌ َ ْ ُ ٌ َ َ ََ ُ َ ْ َْ َ ُ
ﺼ ِﺒ ِﮫ اﻟﻔ ْﺘ َﺤﺔ
ﺣﺎل :ﻣﻨﺼﻮب وﻋﻼﻣﺔ ﻧ
ُ ْ َ ْ َ َ ْ ُ ٌ َ َ ََ ُ َ ْ َْ َ ُ
ﺼ ِﺒ ِﮫ اﻟﻔ ْﺘ َﺤﺔ
ﻣﺴتﺜ�ى :ﻣﻨﺼﻮب وﻋﻼﻣﺔ ﻧ
َ ْ ٌ َ ْ ُ ٌ َ َ ََ ُ َ ْ َْ َ ُ
ﺼ ِﺒ ِﮫ اﻟﻔ ْﺘ َﺤﺔ
ﺗﻤ ِﻴ�� :ﻣﻨﺼﻮب وﻋﻼﻣﺔ ﻧ
َ َ ُ َ َ َ ْ ُ ٌ َ َ ََ ُ َ ْ َْ
ﺼ ِﺒ ِﮫ اﻟ َﻴ ُﺎء
ﺧ�� �ﺎن :ﻣﻨﺼﻮب وﻋﻼﻣﺔ ﻧ
َ ٌ َ ْ ُ ٌ َ َ ََ ُ َ ْ َْ
ﺼ ِﺒ ِﮫ اﻟ َﻴ ُﺎء
ﺣﺎل :ﻣﻨﺼﻮب وﻋﻼﻣﺔ ﻧ
َ ٌ َ ْ ُ ٌ َ َ ََ ُ َ ْ َْ َ ُ
ﺼ ِﺒ ِﮫ اﻟﻜ ْﺴ َﺮة
ﺣﺎل :ﻣﻨﺼﻮب وﻋﻼﻣﺔ ﻧ
َ ٌ َ ْ ُ ٌ َ َ ََ ُ َ ْ َْ
ﺼ ِﺒ ِﮫ اﻟ َﻴ ُﺎء
ﺣﺎل :ﻣﻨﺼﻮب وﻋﻼﻣﺔ ﻧ
ْ ُ ً
َ
اﺷ� َ�ْﻳ ُﺖ ِﻣ� ً�ا ﻗ َﻤﺎﺷﺎ
َ� َ
ﺎن ْاﳌُ َه ْﻨﺪ ُﺳﻮ َن ُﻣ َﺴﺎﻓﺮ َ
�ﻦ
ِ
ِِ
َُ
ﱠ ﱠ َ
اﻟﺼﻒ ُﻣ ْﺒت ِﺴ ِﻤ َ�ن
َدﺧﻠﻮا
َ َْ َ ﱠ ﱠ َ
ﺎت
د ﺧ ﻠﻦ
اﻟﺼﻒ ُﻣ ْﺒت ِﺴ َﻤ ٍ
ََ
ﱠ ﱠ َ
اﻟﺼﻒ ُﻣ ْﺒت ِﺴ َﻤ ْ� ِن
َدﺧﻼ
ُ ً
ﻗ َﻤﺎﺷﺎ
ُﻣ َﺴﺎﻓﺮ َ
�ﻦ
ِِ
َ
ُﻣ ْﺒت ِﺴ ِﻤ َ�ن
َ
ﺎت
ُﻣ ْﺒت ِﺴ َﻤ ٍ
َ
ُﻣ ْﺒت ِﺴ َﻤ ْ� ِن
ََْ
ُ
Mecrur (harekesi kesra) Kelimelerا� ْج ُﺮو َرات
14.3. Mecrurlar
َا ْ َ� ْج ُﺮ ُ
ور ِﺑ َﺤ ْﺮ ِف َﺟ ّ ٍﺮ
Harfi Cer ile Mecrur
57
Adnan Hoyladı
َ ُ َ َُْ
ﻀﺎف إﻟ ْﻴ ِﮫ
اﳌ
Muzafun İleyh
Bir kelime kesra veya ye ile mecrur olur. Müfret kelimeler, kırık cemiler ve cemi müennes kelimeler kesra
ile tesniye, cemi müzekker salim ve beş isim ye ile mansub olur.
İrabı
Kelime Çeşitleri
َُْ
اﳌ ْﻔ َﺮ ُد
َُْْ ﱠ
��ِ اﻟﺘﻜ ِﺴ
ﺟﻤﻊ
َﺟ ْﻤ ُﻊ ْاﳌُ َﺬ ﱠﻛﺮ ﱠ
اﻟﺴ ِﺎﻟ ِﻢ
ِ
َﺟ ْﻤ ُﻊ ْاﳌُ َﺆ ﱠﻧ ِﺚ ﱠ
اﻟﺴ ِﺎﻟ ِﻢ
ََُْ
اﳌﺜ ﱠ�ى
َْ ٌ ُْ َ
ور ِﺑﺎﻟﻜ ْﺴ َﺮ ِة
ﻣﺠﺮ
َْ ٌ ُْ َ
ور ِﺑﺎﻟﻜ ْﺴ َﺮ ِة
ﻣﺠﺮ
ْ ٌ ُْ َ
ور ِﺑﺎﻟ َﻴ ِﺎء
ﻣﺠﺮ
َْ ٌ ُْ َ
ور ِﺑﺎﻟﻜ ْﺴ َﺮ ِة
ﻣﺠﺮ
ْ ٌ ُْ َ
ور ِﺑﺎﻟ َﻴ ِﺎء
ﻣﺠﺮ
Kesra ile Mecrur
Kesra ile Mecrur
Ya ile Mecrur
Kesra ile Mecrur
Ya ile Mecrur
Müfret
Kırık Cemi
Cemi Müzekker Salim
Cemi Müennes Salim
Müsenna
Örnekler:
İrabı
Kelime
Örnekler
ُ َ َ َ ْ ٌ ُْ َ
ُ َ َْ
ﻼﻣﺔ َﺟ ّ ِﺮ ِﻩ اﻟﻜ ْﺴ َﺮة
ﻣﺠﺮور ِﺑ ِﻤﻦ وﻋ
ََ ْ
اﳌن ْ� ِل
ً ﺻ َﺒ
َ َﺧ َﺮ ْﺟ ُﺖ ﻣ ْﻦ ْاﳌَ َن ْ�ل
ﺎﺣﺎ
ِ
ِ
ُ َ َ َ ٌ ُ ْ َ َْ ٌ َ ُ
ُ َ َْ
ﻼﻣﺔ َﺟ ّ ِﺮ ِﻩ اﻟﻜ ْﺴ َﺮة
ﻣﺠﺮور وﻋ:ﻣﻀﺎف إﻟﻴ ِﮫ
ﱠ
اﻟﻄﺎ ِﺋ َﺮ ِة
ﱠ
ْ َ
أﻧﺎ ُﻣ َﺴ ِﺎﻓ ٌﺮ َﻋ�� َﻣ� ِن اﻟﻄﺎ ِﺋ َﺮ ِة
58
Açıklama
Harfi cer
Muzafun
İleyh
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 12. Sınıf Arapça Dilbilgisi
Notlarım:
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………..………………………………………………………………………………..………………………………………………………….……………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………..……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
59
Adnan Hoyladı
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………..………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………..……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
60
Anadolu İmam-Hatip Lisesi 12. Sınıf Arapça Dilbilgisi
61
Bu kitap Anadolu İmam-Hatip Liselerinde
derse giren öğretmenler ve bu okullarda
okuyan öğrencilere için kaynak olarak
hazırlanmıştır. Konular örnekleriyle
birlikte anlatılmıştır. Gereken yerlerde
detaya girilmiştir. Ancak müfredat dışına
çıkılmamıştır.
