istanbul ticaret odası sektör profili
advertisement
İSTANBUL TİCARET ODASI SEKTÖR PROFİLİ HAZIRLAYAN Ebru Ayverdi Mayıs 2004 İÇİNDEKİLER 1.ÜRÜN TANIMI VE KAPSAMI 1.1.Ürün Tanımı, Kullanım Alanları 1.2.Ürün Çeşitleri ve İşlevleri 2.DÜNYADA BİSİKLET SEKTÖRÜ 2.1.Sektörün Gelişimi 2.2.Üretim ve Kullanım Oranları 2.3.Sektörde Güncel Sorunlar ve Önlemler 3.TÜRKİYE’DE BİSİKLET SEKTÖRÜNÜN GELİŞİMİ VE GÜNCEL DURUMU 3.1.Sektörün Gelişimi 3.2.Üretim 3.3.Tüketim 3.4.İstihdam 4.SEKTÖRÜN YAPISAL ÖZELLİKLERİ 4.1.Sektördeki Firma Büyüklükleri 4.2.Kapasite Durumu 4.3.Sektörde Yapısal ve Güncel Sorunlar ve Beklentiler 5.BİSİKLET VE DOĞA İLİŞKİSİ 5.1.Bisiklet ve Çevre 5.2.Doğa Sporları 6.BİSİKLET KÜLTÜRÜ 7.DIŞ TİCARET 8.ÜRÜN İLE İLGİLİ YASAL DÜZENLEMELER 9.SONUÇ VE DEĞERLENDİRME 10.FAYDALI ADRESLER 11.KONU İLE İLGİLİ BAZI WEB SİTELERİ KAYNAKÇA 1.ÜRÜN TANIMI VE KAPSAMI 1.1.Ürün Tanımı , Kullanım Alanları Bisiklet, genellikle iki tekerleği, oturulacak bir selesi olan, arka tekerleğe bağlı ve ayakla çevrilen pedallarla çalışan taşıttır. Bisiklet şu amaçlarla kullanılmaktadır. ♦ Şehir içinde ulaşım, ♦ Bozuk yollarda, arazide kullanım, ♦ Şehirler arasında , uzun yolda gezi, ♦ Kısa ve uzun mesafeli yarış, ♦ Gösteri ve akrobasi, ♦ Kondisyon , egzersiz Bir bisiklet, genellikle bu amaçların bir veya birkaçına bir ölçüde hizmet edebilir.Yarış tipi bisiklet kötü bir yolda kullanılmamalıdır. Düzgün yolda maksimum hız yapmak için üretildiklerinden oldukça narindir. Öte yandan katlanır bisiklet de uzun yolda iyi sonuç vermez. Benzer nedenlerle öncelikle farklı bisiklet tiplerinin işlevlerini bilmek gerekmektedir. 1.2.Ürün Çeşitleri ve İşlevleri Farklı bisiklet tiplerinin işlevleri aşağıda belirtilmiştir. 1.Günlük kullanım bisikletleri Şehir içinde günlük kullanım ve alışveriş amacıyla kullanılan, aynı zamanda katlanabilme özelliğine sahip bisikletlerdir. Vitessiz veya arka göbekten 3 viteslidir. Düz veya geniş kartal tipi yukarıya kalkık direksiyonları ve oldukça sağlam yapıları bulunmaktadır. Avrupa’da genellikle kadınlar tarafından alışverişte kullanılırken, ülkemizde çocuk bisikleti olarak yaygındır. Katlanabilir olmaları muhafaza etme ve taşıma kolaylığı sağlamaktadır. 2.Yarış tipi bisikletler Bu tip bisiketler üç türlüdür. a)Geleneksel yarış(yol yarışı) Olabildiğince hafif, ince tekerlekli, on veya on iki vitesli bu bisikletler yol yarışı amacıyla üretilir.Yolların düzgün olduğu ülkelerde en çok talep edilen türdür. Ancak bozuk yol ve arazide narin yapısı nedeniyle öncelikle jant ve ön masaları deforme olabilir. 8-11.kg. ağırlığındadır. 1 b)Uzun yol(touring) bisikletleri Buradaki uzun yol, Avrupa’daki karayolları ve Türkiye’de bazı bölgelerde bulunan( Ege ve Akdeniz v.b.) uygun olan yollardır. Yarış tipi bisikletlerin biraz daha sağlamlaştırılmış, çamurluk, taşıyıcı, ışık vb. eklenmiş biçimidir. Gece ve gündüz bir taşa çarpma olasılığı pek düşünülmeden imal edilmiştir. Yarış bisikletinde olduğu gibi boynuz tip düşük direksiyon ve 27x1,1/4 jantlara sahiptir. Ayrıca vites aralıkları yarış bisikletine göre daha geniştir. c)Pistte(veya velodromda)(track)yarış bisikletleri 1 km, 1 mil, 1 dakika, 1 saatlik yarışlara yönelik son derece hafifletilmiş, aerodinamik yapı kazandırılmış, vitessiz ve frensiz bu tip bisikletlerin amacı da çok özeldir. Yüksek kalitede olmak zorunda ve üretimleri de özen gerektirmektedir. Aynı ölçüde sürücülerin de usta ve bilinçli olmaları gerekmektedir. 3.Her koşul bisikletleri(Çok amaçlı bisikletler) 70’li yıllarda ortaya çıkan ve öncelikle ABD’de olmak üzere tüm dünyaya yayılan , her türlü zeminde, yolda ve her eğimde kullanılabilen bisikletlerdir. Bunlara dağ bisikleti de denilmektedir. Kalın, iri dişli, kros tipi lastiklere sahiptirler. Lastik kalınlığının yarattığı yuvarlanma direnci lastik sırtının bir şerit halinde çıkıntılı yapılmasıyla minimize edilmektedir. Düz, geniş direksiyonu olup, çok güçlü frenlere sahiptir. Güçlü frenler, ıslak, karlı, çamurlu , toprak zeminlerde çok iyi tutmayı sağlarken diğer yandan çarpma, düşme, engelden atlama durumlarında jant ve bisikleti koruyan süspansiyon işlevi görmektedir. Geniş direksiyon, rahatlık , denge ve bozuk yollarda hakimiyet sağlarken, güçlü frenler yüksek eğim ve kötü zeminde etkin olmaktadır. Bu bisikletlerde kadro çok sağlam yapılmaktadır. Son yıllarda kadro1 yapımında yeni ve çok iyi teknolojiler geliştirilmiştir. Bu bisikletler, farklı kalitelerde olabilmekte ve ağırlıkları 13-20 kg. arasında değişmektedir. . 4.Gösteri ve akrobasi bisikletleri Bunlar piyasada BMX olarak bilinir. Küçük kadrolu, küçük jantlı, kalın ve dişli lastikleri olan, vitessiz, sağlam yapılı bisikletlerdir. Batıda 10-17 yaş grubu gençlerin katıldıkları akrobatik gösteri ve yarışmalarda yaygın olarak kullanılmaktadır. Ülkemizde ise bildiğimiz kadarıyla bu yönde organize bir etkinlik bulunmamakta buna karşın söz konusu yaşta çocuk ve gençler BMX tipi bisikletlere yoğun ilgi göstermektedir. 1 Bisikletin ana parçası olan kadro, farklı yüklere karşı dayanıklı olmalıdır.Kadronun mukavemeti, yapımında kullanılan malzemeye ve dizayna da bağlıdır. En popüler kadro dizaynı, elmas şekilli ya da çift üçgen adıyla bilinen baklava biçimli dizayndır. Bu dizayn, kullanılan malzemeye daha iyi mukavemet ve kolay sürülebilirlik sağlar. Kadro, kendisini ve bisiklet bileşenlerini desteklemelidir, bunlar statik yüklerdir.Bunun yanında kadro, sürücünün ağırlığına, pedallama basıncına, fren durumunda ortaya çıkan yüklere ve yol yüzeyinin etkileri gibi dinamik yüklere karşı da dayanıklı olmalıdır. Elastik şekil değiştirme yeteneği yüksek olan kadrolar, daha iyi sürülebilirlik sağlamakla birlikte elastik bükülme sürücünün sağladığı enerjiyi harcar. Bu nedenle kadro mümkün olduğu kadar bükülmez olmalıdır. Kadro malzemesinin seçiminde önemli olan diğer özellikler, süneklik, % uzama veya % şekil değiştirme, çekme mukavemeti, yorulma dayanımı, tokluk, şok absorte etme özelliği ve korozyon direncidir. 2 5.Tandem(çok kişilik bisiklet) En az iki kişi için yapılmış, sağlam bir yapıya ve güçlü frenlere sahip, vitesli bir bisiklet tipidir. Tandem, düz yolda tek kişilik bisikletten daha hızlıdır. Çünkü iki kişinin enerjisi tek kişinin hava direncini yenmektedir. Üstelik bir tandemin ağırlığı iki bisikletten düşüktür. Bunlar orta veya yüksek kalitede olurlar. 6. Ergometrik bisiklet Bir tekerleği mekanik direnç ayarlı sabit bisiklettir. Bu sayede vücuttaki herhangi bir işlevle ilgili çaba deneyleri yapmak ya da bir organda hareket eğitimine yardımcı olmak olanağı elde edilir. Kat edilen kilometreyi ve hızı belirten elektronik göstergeler ile donatılmıştır. Değişik modelleri bulunmakta, en uygun olanı bu bilgilerin yanında aynı anda nabız sayısını gösterenleridir. Pedal çevirmek neredeyse herkese uygun bir egzersiz şeklidir. Dikey ve yatay olarak iki farklı tipte bisiklet bulunur. Yatay kondisyon bisikletleri, sırta destek sağlayarak egzersizin konforunu artırır.Yatay bisiklet, aşırı kilolu olanlar, dizlerinde veya belinde problem olanlar için önerilir. 2. DÜNYADA BİSİKLET SEKTÖRÜ 2.1. Sektörün Gelişimi Bisiklet, altın yıllarını 1930 ve 1950 yılları arasında yaşadı. Fransa’da yaz tatilleri başlar başlamaz yüz binlerce insan sahil kasabalarına ve kırlara kaçışı bisikletle yapmaktaydı. Bisikletli yılların bu yoğunluğunu daha sonra otomobil izledi ve dünyanın her yerinde otoyol yapımlarına başlandı. Otomobilin ön sıralara geçtiği zamanlarda bisiklet, sadece çocuk oyuncağı ya da nostaljik bir gezi aracı oldu. Fakat enerji krizi ile birlikte, bu taşıtın kullanışlı olmasının yanı sıra ekonomik olmasının da önemi anlaşıldı. Ancak, bisikletin yeniden atağa geçmesi için, 70’li yılları beklemek gerekti. 1974 enerji krizinden sonra bisikletin enerji kullanımı açısından büyük tasarruf sağladığı anlaşıldı. Fransa, Hollanda, Belçika, İsviçre, İspanya ve İtalya gibi ülkelerde gelişmeye başlayan bisiklet sanayi, bu sporla uğraşanların artmasına neden olmasının yanı sıra bisiklet sanayisinin teşviki sağlanmıştır. Bugün dünyada bisikletin üretim aşamalarında, farklı malzemeler kullanılmaktadır. Kadro yapımında Hi-Ten çelik, krom-molibden, skandiyum, alüminyum, zirkonyum, titanal, titanyum, magnezyum, karbon(termoplast) gibi kompozit malzemeler ve viteste ise titanyum alaşımlı hafif malzemeler kullanılmaktadır. Dünyada dağ bisikletinin yerini alacak bir model arayışına girilmiştir. Bu kapsamda elektrikli bisikletler ortaya çıkmıştır. Bu bisikletler, mini skuter veya normal bisiklet formunda olmaktadır. Bunlar, 12 voltluk bir batarya, 2 küçük jeneratör motoru ve tekerleklere takılan bir makaranın sağladığı enerjiyle çalışan, yarı elektrikli yarı pedallı bir bisiklet modelidir. Ancak, bu bisikletler, çok yaygın hale gelmemiştir. Bunun nedenlerinin başında ise bisikletin aslında bir spor dalı olması ve bisikletin hava kirliliği yaratmayan alternatif bir ulaşım aracı olması gelmektedir. 3 Ancak son yıllarda, elektrik akımı üretmek için hidrojen gazından yararlanan yakıt hücresi teknolojisinin gelişmesi elektrikli bisiklet satışlarında ciddi bir artış yaratacak gibi görünmektedir. 2.2.Üretim ve Kullanım Oranları 1995 yılında, dünyada 107.000.000 adet bisiklet üretimi ile zirveye ulaşılmıştır. 2000 yılında dünyada 100.000.000’nun üzerinde bisiklet üretimi gerçekleştirilmiştir. Çin, dünya üretiminin yarısından fazlasını tek başına gerçekleştirerek üretiminin yaklaşık üçte ikisini ihraç etmiştir. İhracatının 17.000.000’ nu sadece Amerika ‘ya gitmiştir. Çin, bugün dünyada bisiklet üretiminde ilk sırada yer almaktadır. Çin, uzun zaman en büyük bisiklet üreticisi konumunda bulunmuş, 1990’ların başına kadar dünyadaki üretimin %40’ı Çin tarafından yapılırken, bu oran 2000’de %60’a tırmanmıştır. Çin’de şehir ulaşımının önemli bir bölümü bisikletle yapılmaktadır. Shangay’da 1995 ‘de tüm ulaşımın %68’si bisikletle yapılmaktaydı(yaya hariç). Ancak, kişi başına düşen gelir düzeyinin yükselmesi ile birlikte motorlu araç kullanımındaki artış, bisiklet üretimini ve dolayısıyla kullanımını azaltmıştır. Özellikle ana caddelerdeki bisiklet kullanımı azalmıştır. Otomobil gelişmişlik göstergesi olarak görülmekte ve tercih edilmektedir. 2010 yılına kadar Shangay’da şehir merkezinde bisiklet kullanımının yasaklanması planlanmaktadır. Bu da, hükümet politikalarındaki değişimi göstermektedir. Hindistan, 11.000.000 adet üretimiyle ikinci sırada yer almaktadır. Üretiminin bir kısmını yurt içinde satmış , bir kısmını da Afrika’ya ihraç etmiştir. Afrika, büyük bir potansiyel market konumunda bulunmaktadır. Son zamanlarda düşük maliyetli motorsuz ulaşım araçları ihtiyacının artmasına rağmen birçok Afrika ülkesindeki satışlar düşmüştür. Bunun nedeni , uygun fiyatlı bisiklet ve parçalarının yeterli miktarda olmayışıdır. Gelişmekte olan ülkelerde, nüfusun fakir kesimi bisiklet kullanılmaktadır. TABLO : 1 SEÇİLMİŞ ÜLKELERDE BİSİKLET ÜRETİMİ ( 1995-2000 MİLYON ADET ) ÜLKE/YIL 1995 1996 1997 1998 1999 2000 ÇİN FRANSA ALMANYA HİNDİSTAN ENDONEZYA İTALYA JAPONYA KORE MALEZYA TAYVAN TAYLAND İNGİLTERE AMERİKA 41.0 1.3 3.2 11.5 3.0 5.3 6.6 * 0.8 9.7 1.8 1.2 8.8 38.0 1.3 2.9 11.3 2.3 4.0 6.1 0.9 0.5 7.4 1.5 1.2 8.0 30.0 1.3 2.8 11.0 3.0 4.0 6.0 0.8 0.8 11.9 1.8 1.3 6.0 23.1 1.6 3.2 10.5 2.8 3.0 5.9 0.6 0.7 10.1 1.6 1.2 2.5 42.7 1.8 3.2 11.0 2.6 3.3 5.6 0.6 0.8 8.3 1.5 1.3 1.7 52.2 1.9 3.2 11.0 * 3.2 4.7 * * 7.5 * 1.2 1.1 Kaynak: www.ibike.org/statistics.htm 4 *veri bulunamamıştır. TABLO : 2 AVRUPA BİRLİĞİ BİSİKLET ÜRETİMİ ( 1999-2002 MİLYON ADET) ÜLKE/YIL AVUSTURYA BELÇİKA DANİMARKA FİNLANDİYA FRANSA ALMANYA İNGİLTERE YUNANİSTAN İTALYA HOLLANDA İSPANYA TOPLAM 1999 90.594 188.511 98.591 95.500 1.700.000 3.180.000 1.295.000 89.000 3.300.000 1.017.000 347.473 11.401.669 2000 102.905 185.420 105.411 86.700 1.910.000 3.410.000 1.200.000 90.000 3.250.000 1.159.000 547.100 12.046.536 2001 102.903 219.338 112.163 84.300 1.525.000 2.990.000 * 1.000.000 * 200.000 2.650.000 1.046.000 530.280 10.459.984 2002 91.891 229.297 123.675 79.400 1.423.676 3.050.000 * 350.000 * 300.000 2.350.000 1.159.000 505.474 9.662.413 *Tahmini Kaynak: www.ibike.org/statics.htm Tablodan da görüleceği gibi 2002 yılında AB ülkeleri arasında Almanya, İtalya ve Fransa bisiklet üretiminde ilk üç sırada yer almaktadır. Üretimin, toplam olarak en üst düzeye ulaştığı yıl 2000 yılı olmuştur. TABLO : 3 DÜNYADA BİSİKLET VE OTOMOBİL ÜRETİMİ ( 1990-2000 MİLYON ADET ) YILLAR 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 BİSİKLET ÜRETİMİ 92 99 102 102 105 106 98 92 76 93 101 Kaynak : www.ibike.org/statistics.htm 5 OTOMOBİL ÜRETİMİ 36 35 36 34 35 35 37 39 38 40 41 1992, 1993, 1994 ve 1995 yıllarında bisiklet üretiminin , otomobil üretimine göre üç kat arttığı görülmektedir. 1997,1998 yıllarında bu oranın iki kata indiği ,1999 ve 2000 yıllarında yine artış göstermeye başladığı tablodan da izlenmektedir. Bisiklet , otomobilin kapladığı park alanının 1/8’ine, otomobilin satın alma fiyatının 1/80’ine, otomobil bakım masraflarının 1/100’üne karşılık gelmektedir. Üretim aşamasındaki maliyetler de düşünülürse bisiklet üretiminin otomobil üretiminden fazla olması doğal bir sonuçtur. Avrupa’da Transit Europe Bicycle Way otoban gibi özel bisiklet yolu yapılmıştır. Kent bisiklet yollarının cep haritaları oluşturulmuştur. Avrupa’da bir çok otomotiv firması ( Porsche, Ferrari, Mercedes, Renault, Fiat )bisiklet üretimi de yapmaktadır. Fiat, Avrupa’da bisikletin en büyük sponsoru konumundadır. Dünya bisiklet turnuvaları, otomotiv firmaları tarafından desteklenmektedir. Çünkü, bisiklet otomobil kültürünün temelini oluşturmaktadır. Hollanda, resmi olarak milli bir bisiklet politikası uygulayan ve 19.000.000 km. bisiklet yolu bulunan bir ülkedir. Ulaşımın %27’si bisikletle yapılmaktadır. Daracık sokaklarda bile bisikletler için yapılmış yollar ve katlı otoparklar mevcuttur. Almanya’nın birçok şehrinde, bisiklet sürücülerine ayrılan özel bisiklet yolları, her istasyonda, üniversitelerde, alışveriş merkezlerinde ve birçok yerde bisikletlerin park edileceği ve kilitlenebileceği yerler bulunmaktadır. İstenildiği takdirde toplu taşıma araçlarına bisikletle binilip gidilecek yere ulaşılmaktadır. İngiltere 2005’e kadar bisiklet yollarını 8000 mile çıkarmayı hedeflemektedir. Japonya’da sadece tren istasyonuna ulaşmak için, ulaşımın %30’u bisikletle yapılmaktadır. Japonya’da 2005 yılında bisiklet fuarı yapılması öngörülmektedir. Diğer ulaşım araçlarına göre bisiklet kullanımını yaygınlaştırıcı önlemler alınarak, bisiklet kiralama uygulaması gündeme getirilmiştir. Çin’de trafik sayım noktalarında saatte 50.000 bisiklet geçmektedir. İsveç’in başkenti Stockholm, zengin bir şehir olmasına karşın otomobil kullanımı son on yıl içinde azalmıştır.Tren ve otobüs yolları, yaya ve bisiklet yollarıyla bağlantılı olarak şehir merkezinin etrafında toplu ulaşımın etkin kullanımını sağlayacak şekilde düzenlenmiştir. Şehirlerde, on seyahatten biri bisikletle yapılmaktadır. Otomobil kullanım oranı ise %36 ‘dır. İsviçre ordusunda 50 bisikletli bir alay bulunmakta, Londra, Paris, Seattle, Santa Monica’da bisikletli polisler bulunmaktadır. ABD’de ulaşımın %84’ü otomobille yapılmakta iken, %10’u yaya olarak ve %1’ i bisikletle yapılmaktadır. ABD’de bisiklet, daha çok eğlence ve dinlence amacıyla kullanılmaktadır. ABD’de bisiklet satışları son yıllarda azalmıştır. Kanada’da bisiklet yollarının geliştirilmesi için, Sağlık Bakanlığı’nın bütçesinden 7 katrilyon TL.ayrılmakta böylece toplumun bisiklet kullanımı sayesinde daha az hasta olması amaçlanmaktadır. 6 Dünyada bazı şehirlerde bisiklet kullanımına ilişkin (2001 yılı itibariyla) veriler aşağıda görülmektedir. TABLO :4 DÜNYADA BİSİKLET KULLANIMI ŞEHİR Paris, Marseille, Lyon, Toulon, Metz ve Reims(Fransa) Rennes, Bordo, Toulouse ve Nant (Fransa ) % 2-5 Grenoble, Lille, Orleans, ve Valence 5-10 <2 Strasboug(Fransa) 15 Kopenhag( Danimarka) ve Basel( İsviçre) 20 New Delhi 22 Moskova( Rusya) 24 Tokyo (Japonya) ve Odense(Danimarka) 25 Erlangen(Almanya) 26 Dhaka(Bangladeş) 40 Beijing(Çin) 48 Groningen(Hollanda) 50 Shenyang(Çin) 65 Tianjin(Çin) 77 Kaynak: www.theworldjournal.com/special/bicycle/topcities.htm 7 2.3. Sektörde Güncel Sorunlar ve Önlemler Çin’den gelen ürünlerin Avrupa’ya girişinin sorun oluşturmaya başlaması üzerine Avrupa Komisyonu da 29 Nisan 2004’te Vietnam ve Çin menşeli ürünler için bir anti-damping soruşturması açmış bulunmaktadır. Avrupa Bisiklet Üreticileri Birliği (European Bicycle Manufacturers AssociationEBMA) , basın bülteninde, aylardır kendilerine iletilen Çin ve Vietnam benzeri ucuz ve kalitesiz bisiklet üreten ülkelerden yapılan ithal bisikletlerden satın alıp kullanan Avrupalıların, önemli yaralanma ve sakatlıklara maruz kaldıklarına dair şikayet mektuplarını göz önüne alarak bu soruşturmanın başlatıldığını açıklamıştır. Bunun yanı sıra EBMA, Avrupa Komisyonu’ndan, Avrupa Birliği’nin 1993 yılında Çin ile yapmış olduğu anti-damping anlaşma maddelerinin konuyla ilgili olarak yeniden gözden geçirilmesini ve ihlallerin bulunması durumunda gerekli tedbirlerin alınması hususunda ek bir talepte bulunmuştur. EBMA’nın dikkat çektiği bir başka konu ise, özellikle bisiklet endüstrisi konusunda çok ileri seviyelere gelmiş olan Tayvan’ın, iş gücünün hemen her ülkeden ucuz olduğu Vietnam’a, bisiklet üretim tesisleri kurmaya başlamasının tek nedeninin, potansiyeli büyük Avrupa pazarına yan yollardan ve haksız şekilde nüfuz etmeye çalışması ve bunun için de Vietnam’ı kullanmak istemesidir. Bu durum, özellikle Avrupalı bisiklet üreticilerini zor durumda bırakmaktadır. Komik denecek fiyatlara üretilip Avrupa’ya ve Türkiye’ye giren bu kalitesiz ve sorun yaratmaya açık bisikletlerin ithalatının sınırlanması ve uygulanan vergilerin artırılması günümüzde hemen her Avrupa ülkesinin başlıca amacı durumuna gelmiştir. 8 3.TÜRKİYE’DE BİSİKLET SEKTÖRÜNÜN GÜNCEL DURUMU VE PERFORMANSI 3.1.Sektörün Gelişimi Türkiye’de 1980-1985 yıllarında üretilen bisikletler, üç vitesli, basit ve daha çok çocuk bisikletleri idi. Daha sonra dünyada yeni bir trend başladı. Dağ bisikletleri ortaya çıktı. Dünyadaki gelişmelere paralel olarak 1985-1990’lı yıllarda dağ bisikletleri, öncelikle ithalatçılar tarafından Türkiye’ye getirildi. Türkiye’ye gelmesinden sonra bu bisikletlere talep oluşmaya başladı. Ülkemizde bisiklete karşı oluşan ilgi dağ bisikletinin keşfi ve bu bisikletlerin dağlardan düz yollara inmesiyle başladı. Vitesli bisikletlerin piyasaya sürülmesiyle de bu ilgi giderek arttı. Çünkü vitesli bisikletler, hem engebeli yollarda hem de kent içi kullanım kolaylığı getirmektedir. Hedef kitlenin büyümesi, üretici firmaların tasarımı konusunda yeni atılımlar yapmasını sağladı. Yeni tasarımlar, satış alanını genişleterek bisikleti galerilerden beyaz eşya mağazalarına kadar satılır bir mal durumuna getirdi. Nüfusunun %75’i kırk yaşın altında olan ülkemiz, bisiklet sektörünün hitap ettiği kitle yönüyle de büyük bir potansiyele sahiptir. Genç nüfusun çokluğu ekonomik olarak da Türkiye’yi gelecek vaat eden bir pazar durumuna getirmektedir. 3.2.Üretim Batıda bisiklet pazarının hedef kitlesi hiçbir zaman çocuklarla sınırlı kalmamasına rağmen ülkemizde yakın döneme kadar bisiklet, çocuklara hitap eden bir oyuncak biçiminde algılanmaktaydı. Bu nedenle de üretim genellikle çocuklara yönelik yapılmaktaydı. Bu da bisikletin sezonluk bir ürün haline gelmesine yol açmıştır. Bunun doğal sonucu olarak da ülkemizde bisiklete dayalı yan sanayi gelişememiş sadece birkaç küçük atölye ile sınırlı kalmıştır. Türkiye’de firmaların kendi üretimleri için yeterli potansiyel bulunmamaktadır. Parçaların ve modellerin çok sık değişmesi hatta her fabrikaya uygun model üretimi de yan sanayinin gelişmesini önlemektedir. Buna bağlı olarak yerli sanayi oluşturulamamıştır. Üretimde kullanılan parçaların büyük bir kısmı ithal edilmektedir. Sektör yetkililerinden edinilen bilgilere göre, sıradan bir bisiklette bile 170 parça bulunduğu ve bu parçaların hepsinin üretimini yapmak mümkün olmadığı için kullanılan ithal girdi oranının %65-70’leri bulduğu ifade edilmiştir. 1990‘lı yıllara kadar gerek çocuklar gerek büyükler için üretilen bisikletler basit, üç vitesli, daha az özelliklere sahipti. Son yıllarda vites sayıları 25’leri aşmış ve dolayısıyla yokuşlarda ve kent içinde kullanım artmıştır. Kadro yapımlarında alüminyum parçalardan çeliğe dönüş başlamıştır. Artık kadrolar, daha fonksiyonel ve dayanıklı hale getirilmiştir. Üretim, kadro yapımı ve montaj hattı olarak iki aşamaya ayrılmaktadır. Üretim, fabrikada Ocak-Temmuz, piyasaya satışlar ise Nisan-Haziran dönemlerinde yapılmaktadır. Büyük şirketler, tekerleğin örülmesi ve akort edilmesinde Avrupa ve Tayvan’dan getirilen otomasyon makinelerini kullanmaktadır. 9 Aşağıdaki tabloda DİE’den temin edilen bisiklet sektöründeki firmalara ait üretim miktarı ve değerleri yer almaktadır. DİE’nin üretim miktarını tespit edebilmek amacıyla gerçekleştirdiği anket çalışmasına katılan (cevap veren) firmalar esas alınarak oluşturulmaktadır. Tablodan da görüleceği gibi 2000 yılına ait veriler, bulunamadığından sektördeki gerçek durumu tam olarak yansıtmamaktadır. TABLO : 5 YILLAR İTİBARIYLA ÜRETİM YILLAR MİKTAR DEĞER MİLYON TL 1998 272.511 5.169.560 1999 56.169 1.789.025 2001 169.040 14.295.158 2002 283.853 * 103.034 39.498.372 * 15.475.571 2000 2003 Kaynak : DİE *2003 yılı ilk 6 aylık döneme ilişkin rakamlar Tüm sektörlerde olduğu gibi bisiklet sektörü de ülkemizin içinde bulunduğu ekonomik koşul ve performansın etkisinde kalmaktadır. Tablodan da anlaşılacağı üzere, 1999 krizinin bisiklet üretimi üzerindeki etkileri de görülmektedir. Sektör yetkilileriyle yapılan görüşmelerde kriz dönemlerinde büyük firmaların üretimlerini, faaliyet kapsamlarına göre moped, moped yedek parçası, motosiklet, tekerlekli sandalye, akülü çocuk arabasına kaydırarak krizi atlatmaya çalıştıkları ve daha çok çocuk bisikleti üretiminde yer alan küçük ölçekli firmaların kriz dönemlerinde yok oldukları belirtilmiştir. 3.3.Tüketim Türkiye’de bisiklete olan talep ve kullanım oranı gelişmiş ülkelerin hayli altındadır. Bugün AB ülkelerinde, ortalama %15 oranında olan bisiklet kullanımı Uzakdoğu ülkelerinde %60’lara kadar çıkmaktadır. Sektör yetkililerinden edinilen bilgilere göre, ülkemizde bisiklet kullanım oranının ise %2-3 civarında olduğu belirtilmiştir. Türkiye’de bisiklete olan talebin yetersizliğinin en önemli nedeni alt yapı eksikliği, böyle bir kültür anlayışımızın olmamasıdır. Bisiklet kullanım alanlarının yeterli düzeyde olmaması, bisiklet yolu bulunan yerlerde de bu yolun bisiklet dışındaki araçlar tarafından işgal edilmesi nedeniyle kullanılamamaktadır. 10 Bisiklet kullanımını etkileyen bir diğer unsur, trafik güvencesinin olmayışıdır. Ülkemizde bir dönem bisiklet ehliyeti uygulamasıyla trafikte araç olarak kabul edilen bisiklet, bu uygulamanın kaldırılmasıyla artık bir araç olarak kabul edilmemekte, dolayısıyla sürücüsü de hak ettiği saygıyı görmemektedir. Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Ulaştırma ( Kentiçi Ulaşım ) Özel İhtisas Komisyonu Raporunda ülkemiz kentlerinde bisiklet ulaşımı konusunda yapılmış herhangi bir araştırma ve inceleme bulunmadığı için, mevcut kullanıma ilişkin sayısal verilerin de bilinmediği belirtilmektedir. 3.3.İstihdam Bisikletin, ülkemizde sezonluk bir ürün olması dolayısıyla mevsimlik iş gücüne ihtiyaç duyulmaktadır. Büyük şirketlerde, yaz-kış sürekli bir ekipten oluşan çekirdek kadro yanı sıra mevsimlik işçi çalıştırılmaktadır. Yine büyük şirketlerde üretim, koordinasyon ve planlama bölümleri bulunmakta ve bu bölümlerde mühendis, teknisyen, idari personel, usta, işçi çalışmaktadır. Küçük firmalarda ise daha basit bir işleyiş sistemi bulunmakta ve mühendis yerini ustabaşına terk etmektedir. Büyük şirketlerde otomasyona gidildikçe insan gücü ihtiyacı azalmaktadır. Şirketler, artık kendi işçilerinin istihdamında esneklik talep etmektedirler. Çünkü ürünlerin ömrü kısalmakta, tüketici talepleri daha hızlı değişmekte ve yeni teknolojiler gelişmektedir. Küçük ve orta ölçekli işletmeler, özellikle işgücü esnekliğine ihtiyaç duymaktadır. 4.SEKTÖRÜN YAPISAL ÖZELLİKLERİ 4.1.Sektördeki Firma Büyüklükleri Bisiklet sektörü, ülkemizdeki pek çok sektörde olduğu gibi özel sektör olarak yapılanmıştır. Bisikletin, sezonluk bir ürün olması ve tabanda ithalata dayalı bulunması dolayısıyla devlet yatırımları açısından cazip bulunmamaktadır. Tablodan da görüleceği gibi 2000-2004 yılları arasında sektörde alınan yatırım teşvik belgelerinin az miktarda oluşu, sektörde yapılan yatırımların yeterli miktarda olmadığını göstermekte dolayısıyla işşizliği artırmaktadır. Aşağıdaki tabloda, plastikten mamul oyuncak çocuk bisikletlerinde alınan teşvik belgeleri kapsam dışında tutulmuştur. TABLO:6 BİSİKLET SEKTÖRÜNE DÜZENLENEN YATIRIM TEŞVİK BELGELERİ (2000-2004) BELGE TARİHİ BELGE NO. YATIRIMIN YERİ İSTİHDAM(KİŞİ) DÖVİZ TAHSİSİ TOPLAM YATIRIM MİKTARI (ADET) 28.2.2000 61787 MANİSA 300 0 1.469.345 28.4.2000 62651 İZMİR 215 1.299 1.850.000 145 250.000 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 11 29.5.2002 23.12.2003 68142 73860 KARAMAN İSTANBUL 20 30 0 210 408.756 1.401.650 479.000 - Sektörde faaliyet gösteren küçük ölçekli yan sanayi firmaları İstanbul’da Bayrampaşa civarında, Türkiye genelinde ise her şehirde bulunmakta ve yöresel ihtiyaçları karşılamaktadır. Sektör yetkililerinden edinilen bilgilere göre, bisiklet üretimi ve ihracatında rol oynayan 2 büyük firma Ege Bölgesinde yer aldığından, bu bölgede yan sanayinin daha çok geliştiği, bisiklet fabrikalarına parça üretimi yapan, küçük ve orta ölçekli 83 firmanın bulunduğu öğrenilmiştir. Sektörde faaliyet gösteren belli başlı büyük firmalar aşağıda gösterilmiştir. ♦ Bianchi Bisiklet San.ve Tic. A.Ş. :1992 yılında Türkiye’de Bianchi markasıyla bisiklet üretimi yapmak üzere, İtalyan F.I.V.E. Bianchi Spa şirketi, Türk Key Grubunun eşit ortaklığıyla Biankey A.Ş. kurulmuştur. 1997 yılı sonunda %100 Türk sermayeli bir şirket konumuna gelmiştir. ♦ Bisan Bisiklet Moped Üretim San.ve Tic. A.Ş. şirkettir. : %100 Türk sermayeli bir ♦ Beldeyama Motorlu Vasıtalar San.ve Tic. A.Ş. : %80 Koç Grubu, %20 Yamaha ortaklığıyla kurulmuştur. Sektörde, bu üç büyük firmanın dışında 25-30 civarında irili ufaklı firma bulunmaktadır. İthal ürünler ve merdiven altı diye tabir edilen kayıt dışı ürünlerin oranları oldukça yüksektir. Bu yüzden sektördeki firmaların pazar payları sağlıklı olarak tespit edilememektedir. Sektörde tamamıyla yabancı sermayeli şirket bulunmamaktadır. 4.2.Kapasite Durumu Sektör yetkilileriyle yapılan görüşmelerde, büyük firmaların kapasitelerinin yüksek olmasına karşın kapasite kullanımlarının , %50’nin altında, düşük seviyelerde kaldığı belirtilmektedir. Bu durum, yurt içi talebin yeterli düzeyde bulunmamasından ve kayıt dışı üretimden kaynaklanmaktadır. Kayıt dışı üretim arttıkça, kapasite kullanımları düşmekte ve maliyetler artmaktadır. Yıllık 12.000 adet bisiklet üretim kapasitesi ile üretime başlayan Türkiye’nin ilk bisiklet fabrikası olan Bisan, kurulduğu günden yana sürekli gelişerek, büyüyerek dünya çapında bir marka olmayı başarmıştır. İzmir, Kemalpaşa’da yalnız Türkiye’nin değil, Avrupa’nın da en büyük bisiklet fabrikalarından biri olan, yıllık 800.000 adet bisiklet üretim kapasiteli tesislere sahiptir. Ancak, son yıllarda Başta Çin Halk Cumhuriyeti olmak üzere Uzakdoğu ülkelerinden yapılan ithalatın artış göstermesi sonucunda , söz konusu ülkeler menşeli ithalatın piyasa payı artmakta ve yerli üreticilerin kapasite kullanımlarının azaldığı görülmektedir. Gerek, yurt içi talebin yeterli düzeyde bulunmaması gerek Uzakdoğu ülkelerinden yapılan ucuz fiyatlı ithalatın yerli üretimin satış fiyatını kırması sonucu yerli üreticilerin kapasite kullanım oranlarının azalmasına yol açmaktadır. Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından alınan önlemler sayesinde, 2004 yılı itibarıyla 12 kapasite kullanımlarının yavaş yavaş artma sürecine girdiğini söylemek mümkündür. Devlet İstatistik Enstitüsü imalat sanayi eğilim anketinde, mart ayına ilişkin kapasite kullanım oranının geçen senenin 4 puan üzerine çıkarak, %82.3 olduğu tespit edilmiştir. 4.3.Sektörde Yapısal ve Güncel Sorunlar ve Beklentiler Son günlerde gazetelerin ve televizyonların ekonomi haberleri içindeki en popüler haber malzemelerinden biri, dünya ülkelerinin hemen hepsinde, Çin’de üretilip ithal edilen ürünlere karşı oluşmaya başlayan kayda değer tepki ve söz konusu ithalatı kısıtlayıp azaltmak için alınan ya da alınması düşünülen önleyici tedbirlerdir. Gerek kalite gerekse fiyat anlamında çok düşük seviyelerde olan ve ithalata konu olan Çin menşeli bu ürünlerin içerisinde bisiklet de bulunmaktadır. Çok komik fiyatlara ve çok büyük miktarlarda ülkeye giren bu bisikletler, hem ülkemiz bisiklet üreticilerine hem de bu bisikletleri alan kişilerin başta sağlık olmak üzere çeşitli problemler ile karşılaşmalarına yol açmaktadır. Yerli üreticilerin yaşadığı sıkıntıların başında , Çin olmak üzere Uzakdoğu ülkelerinden yapılan ithalat fiyatlarının, çeşitli sebeplerle dünya fiyatlarına oranla daha düşük olması gelmektedir. Bu konu, Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından yakından takip edilmekte, çeşitli önlemler alınmaya çalışılmaktadır. Alınan önlemlere ilişkin bilgilere, “ Dış Ticaret ” bölümünde yer verilmektedir. Kadro yapımında kullanılan boru, sac ve çeliğin dünya fiyatlarının, özellikle 2004 Ekim ayından bugüne kadar artması sonucunda, ülkemizde de söz konusu hammaddelerin temininde zorluklar yaşanmaktadır. Üreticilerin yaşadığı bir başka sıkıntı, Türkiye’de birçok sektörde görüldüğü gibi bisiklet sektöründe de kayıt dışı üretim yaparak haksız rekabet yaratan, merdiven altı diye tabir edilen firmaların varlığıdır. Bu durum beraberinde kayıt dışı istihdamı da ortaya çıkarmaktadır. Bu firmaların, esas faaliyet alanları bisiklet üretimi olmayıp, prosedür olarak boşluk bulunan faaliyet alanlarını araştırarak o sektörlere yönelmektedir. Bisiklet sektöründe, özellikle kaynak işlemi sırasında elektrik yoğun olarak kullanılmaktadır. Pahalı elektrik ve küçük ölçekli bazı firmaların kaçak elektik kullanmaları da bir başka sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Teknolojinin ilerlemesiyle birlikte bisiklet üretiminde kullanılan makineler artmakta ve otomasyona gidilmektedir. Bu da beraberinde orta sınıf, mavi yakalı işçi gereksinimi azaltmakta ve işsizliği doğurmaktadır. Türkiye’de bugüne kadar hiçbir hükümetin programında bisiklet stratejisine yer verilmemiştir.Trafik sorununun çözülmesi açısından bisiklet yolu yapılmalıdır. Bir bisiklet yolunun maliyeti, normal bir karayolu maliyetinin %10’una, otoyol maliyetinin ise %2’sine karşılık gelmektedir. En azından uydu kentlerde, pilot projeler yapılarak ilçe içi-kent içi 5 km. yarıçaplı ulaşımlarda bisiklet trafiği oluşturularak araç trafiğini %20 hafifletmek mümkündür. 13 5. BİSİKLET VE DOĞA İLİŞKİSİ 5.1.Bisiklet ve Çevre Çevre kirliliği ve park sorununun, çok önemli bir sorun olarak ortaya çıktığı büyük şehirlerde, bisiklet bu soruna alternatif bir çözüm olarak önemli konumda bulunmaktadır. Motorlu araçlar, gürültü kirliliğine yol açmakta oysa bisiklet hem çevreye saygılı, hem de insanların spor yapmasına imkan sağlamaktadır. Bisiklet, zaman geçtikçe dünyada en yaygın olarak kullanılan ulaşım araçları arasındaki yerini almayı başarmıştır. Sadece Asya’da bisikletler, yeryüzündeki tüm otomobillerin taşıdığından daha fazla insan taşımaktadır. Türkiye’de de bisiklete binen insan sayısı her geçen gün artmakta ve tüketim yaşı çocuklardan yetişkinlere doğru kaymaktadır. Ancak bisiklet yolu projesinin artık kent planlaması içine girmesi gerekmektedir. Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Ulaştırma(Kentiçi Ulaşım) Özel İhtisas Komisyonu Raporunda ; Bisikletin kentiçi ulaşım türleri içinde enerjiyi en verimli biçimde kullanan ve çevreyi en az kirleten ulaşım biçimi olmasına karşılık ülkemizde ulaşımda kullanımının çok sınırlı olduğu, bisikletin iklim ve topoğrafik koşulların uygun olduğu kentlerin bir kısmında sınırlı olarak kullanıldığı, ancak bu kentlerde dahi bisiklet yolu ayrıştırması yapılmadığı, tasarım ilkeleri oluşturulmadığı belirtilmektedir. Ayrıca söz konusu raporda , çevre konusunda çıkartılmış olan hava kirliliği , emisyonlar, gürültü kirliliği ve diğer yönetmeliklerin kentiçi ulaşımına ilişkin yaptırımlarının uygulanması çerçevesinde, bisikletin geliştirilmesi için, bisiklet kullanımının öncelikle topoğrafik açıdan uygun kentlerde yaygınlaştırılmasını sağlayacak özel projeler ve kampanyalar geliştirilmesi, yerel yönetimlere kaynak aktarılarak bisiklet trafiğini destekleyici fiziki düzenlemelerin yapılmasına ve trafik önlemlerinin alınması, trafik yasa ve yönetmeliklerinde bisiklet trafiğine ilişkin maddelerin, bu ulaşım biçimini koruyucu ve destekleyici bir şekilde yeniden düzenlenmesi gerektiğine yer verilmektedir. Yine raporda, kentiçi ulaşımda 1970’lerde yaşanan petrol krizi ile başlayan yeni yaklaşım ve politikaların son yıllarda daha da yaygınlaştığı ve talebin karşılanmasını amaçlayan politikaların yerini, talep yönetiminin aldığı ve dünyada bu konudaki politikalar, yasal ve kurumsal düzenlemeler ve fiziki mekan kararları ile desteklenerek, motorlu trafiğe kapalı yaya bölgelerinin, bisiklet yollarının giderek yaygın hale getirildiği, toplu taşım sistemlerinin diğer ulaşım türleri ile bütünleştirilmesini sağlayan park et - devam et (özel araç ve bisiklet için), ya da raylı sistem araçları içinde bisiklet bırakma alanlarının oluşturulduğu belirtilmektedir. Gelişmiş ülkelerde, hareketsizlikten sağlıksız bir nesil yetişmesini önleme amacıyla çocukların okula giderken bisiklet kullanmalarına olanak sağlayacak bisiklet yolları yapılmaktadır. Belçika hükümeti, bisikletle işe gidip gelen kişilerin bunu belgelemeleri karşısında ulaşım iadesi adı altında ödeme yapmaktadır. İsveç’te hava koşullarına rağmen, Ericsson firması çalışanlarının %70’i işe bisikletle gidip gelmektedir. Oysa kişi başına milli gelirleri Türkiye’nin 12 katı kadardır. Bu kadar 14 zengin bir ülkede bile sağlıklı toplum ve çevre için bisiklete dönüş yapılmıştır . AB’nde bisikletliler ile ilgili çok ağır cezalar bulunmakta ve bisiklet alımlarını teşvik etme amacıyla vergiler(kdv dahil) kaldırılmıştır. Motorlu taşıtların sayısı arttıkça karayolu yapımı da artmakta ve bu yolların verimli toprakların içinden geçmesi, tarım ürünlerine ve peyzaja zarar vermektedir. Motorlu taşıtların üretimi için, geriye dönüşümü çok zor ya da masraflı olan çelik, alüminyum ve sert plastik gibi malzemeler kullanılmakta ve fabrikalarda taşıt üretimi için fazla miktarda enerji tüketilmektedir. Otomobil üreticileri, bilinen nedenlerden dolayı uzun ömürlü araç üretmemekte , yıpranmış araçların çevreyi tehdit etmesi ve büyük otomobil çöplükleri oluşturması söz konusudur.Yakıtların kullanımı, atmosferi asitlendirerek, asit yağmurlarının oluşumuna katkıda bulunmaktadır. Tüm bunları bisiklet kullanarak önleyebiliriz. 5.2.Doğa Sporları Günümüz dünyasında, yoğun iş temposu, kalabalık ve çarpık kentleşme, çevre ve gürültü kirliliği, insanları doğa sporlarına yöneltmiştir. Doğa sporları, günlük yaşamın stresini şehir dışında doğayla baş başa kalarak, kişinin hem bedenine hem zihnine spor yaptırarak atabileceği, yeni insanlarla tanışarak doğanın zevkini paylaşabileceği, hem arkadaşlarıyla hem doğayla yarışabileceği bir imkan vermektedir. Ülkemizde de bu sporlara ilgi giderek artmaktadır. Bisiklet de doğa sporlarından biridir. Bisiklet sporu , ilk bakışta yorucu gibi görünmesine rağmen, uzun soluklu bir mesafede doğa ile birleştirilerek yapılması sonucunda yorgunluğu, keyfe dönüştürülebilmektedir. Bisiklet sporu, aynı zamanda kişinin kapasitesini tanıması ve onu bir başka nesne ile uyumlu kullanmasını sağlayarak kişiye bir iç eğitim imkanı vermektedir. Bu sporun, coğrafi özellikleri ve güzellikleri bulunan yerlerde yapılmasını organize eden gezi ve seyahat şirketleri bulunduğu gibi bu sporu yapmak isteyen kişi ve grupların birbirleriyle iletişim kurmalarını sağlayan ve buluşturan kulüp ve derneklerin internet siteleri de mevcuttur. 15 Fransa, Belçika, İngiltere, İtalya ve İspanya’da kurulan bisiklet fabrikaları bu sporun yayılmasında öncülük etmiştir. Fransa, bisiklet sporunun beşiği sayılmaktadır. Fransa Turu(Tour de France) dünyanın en eski, en uzun ve en büyük turu olup Guiness Rekorlar Kitabında da en uzun spor olayı sıfatıyla yer almaktadır. Ulusal veya uluslararası özellik taşıyan bu yarışma, bir yöreyi veya bir ülkeyi hatta bazı büyük turlarda kıtayı dolaşmaktadır. Fransa Bisiklet Turu, bütün Avrupa ülkelerinden geçmekte ve milyonlarca kişi tarafından ücretsiz izlenirken, televizyon ve radyodan naklen yayınlanmaktadır. Üç hafta süren ve dünyanın en zor spor yarışmalarından biri olarak bilinen Fransa Bisiklet Turu’nu, Birleşik Amerikalı Lance Armstrong, 1999, 2000, 2001 ve 2002 yıllarında üstü üste dört defa kazanarak, ulaşılması zor bir rekora imza atmıştır. Kansere yakalanmadan önce Fransa Turu’nda başarılı sonuçlar alamayan Armstrong, azmi ile sadece bisiklet sporunda başarıya ulaşmakla kalmayıp kanserin de üstesinden gelmiştir. Tour de France’ın sarı mayosunu 2000 Sdney Olimpiyatı’nın altın madalyasına döndürebilmeyi çok istediğini ifade etmiş ancak bronz madalya ile yetinmiştir. Armstrong’un bu yıl da birinciliği alarak, şimdiye kadar beş kez Fransa Bisiklet Turu’nu kazanan efsanevi dörtlü Hinault, Anquetil, Merckx ve Indurain’in rekorunu, egale edip edemeyeceği merakla beklenmektedir. 6.BİSİKLET KÜLTÜRÜ Rahmi Koç Müzesi, İstanbul Haliç’in kenarında özenli tasarımı ve Türkiye’de ulaşım, endüstri ve iletişim tarihine adanmış ilk müzedir. Gramofon iğnesinden gerçek boyutlarda gemilere ve uçaklara kadar uzanan binlerce objeyi içeren çeşitliliğe sahip bulunmaktadır. Kara araçlarının icat edildikleri tarihten günümüze kadar gösterdikleri gelişimin sergilendiği söz konusu bölümün en önemli parçalarından bir kısmını da bisikletler oluşturmaktadır. Müze, pek çok eski bisiklet modelini barındırmaktadır. Türkiye’nin, Avrupa Bisiklet Federasyonu(ECF) üyeliği için, Bisiklet Sevenler Derneği tarafından, Eylül 2003’deki Dünya Velo City kongresinde yapılan ön müracaatına olumlu cevap alınmıştır. ECF’nun 3-6 Haziran 2004 tarihlerinde Madrid’te yapılacak genel kurul toplantısına 30.ülke olarak Türkiye, davet edilmesiyle resmen üye olmaktadır. 16 7. DIŞ TİCARET İhracat kalemleri içinde, en yüksek payı iki tekerlekli bisikletler oluşturmakta, bunu diğer motorsuz bisikletler ve bilyalı rulmanları olmayan motorsuz bisikletler takip etmektedir. İthalat kalemleri içinde, en yüksek payı yine iki tekerlekli bisikletler oluşturmaktadır. Bilyalı rulmanları olmayan bisikletlerin ithalat içindeki payı azdır, hatta 2000 yılında sadece Tayvan’dan bu tip bisikletlerin ithali gerçekleştirilmiştir. 2001, 2002 ve 2003 yıllarında ise ithali olmamıştır. Tablodan da anlaşılacağı gibi bisiklet ihracatımız, 1997 yılında en yüksek seviyeye ulaşmıştır. Bu oran, 1998 yılında giderek azalmaya başlamış ve 1999 yılında yaşanan krizin etkisiyle daha da azalmıştır. 2001, 2002 ve 2003 yıllarında ise artan bir seyir izlemiştir. TABLO :7* YILLAR İTİBARİYLE BİSİKLET DIŞ TİCARETİ (1995-2004) YILLAR 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 * İTHALAT (Dolar) 3.372.487 8.087.635 1.409.405 1.479.477 1.206.511 2.587.829 1.851.851 1.594.687 899.721 91.863 İHRACAT (Dolar) 9.305.575 10.196.384 18.911.086 11.055.208 7.015.683 6.804.653 7.242.323 8.084.887 14.448.700 1.739.713 *İki tekerlekli bisikletler, bilyalı rulmanları olmayan motorsuz bisikletler ve diğer motorsuz bisikletler baz alınmıştır. *ocak Kaynak :DİE 17 TABLO :8 * YILLAR İTİBARİYLE ÜLKELERE GÖRE İHRACAT (1995-2004) (DEĞER=DOLAR 50.000 $ve üzeri) ÜLKE / YIL 1995 1996 1997 1998 1999 FRANSA 274.135 130.300 92.131 BELÇİKA 693.465 282.018 719.664 HOLLANDA 112.040 F.ALMANYA 1.737.104 ALMANYA 1.079.650 4.568.871 2.088.909 299.422 İNGİLTERE 88.650 İTALYA 2.081.860 4.630.540 8.254.055 3.207.494 DANİMARKA 325.599 423.942 750.648 246.225 55.755 YUNANİSTAN 633.447 598.420 323.058 99.418 158.755 NORVEÇ 854.085 İSVEÇ 413.920 620.693 FİNLANDİYA 205.127 668.780 1.717.131 3.060.168 4.039.168 RUSYA 224.410 152.406 107.063 FEDERASYONU İSVİÇRE 541.129 87.707 AVUSTURYA 92.354 1.732.552 1.310.393 POLONYA 115.125 BULGARİSTAN 153.295 180.529 ARNAVUTLUK 104.098 68.148 51.379 55.750 K.K.TÜRK 244.045 120.474 86.740 91.834 86.643 CUMHURİYETİ İSPANYA 80.006 ÖZBEKİSTAN 88.856 HIRVATİSTAN 79.820 144.501 YUGOSLAVYA BOSNA74.817 264.454 185.720 169.182 HERSEK MAKEDONYA 227.704 88.548 71.531 79.241 113.136 TUNUS 317.320 525.155 481.450 168.050 481.860 MISIR 88.800 SIRBİSTAN 433.124 AZERBAYCAN CEZAYİR 55.439 18 TABLO :8’İN DEVAMI YILLAR İTİBARİYLE ÜLKELERE GÖRE İHRACAT (1995-2004) ÜLKE / YIL 2000 2001 2002 2003 2004* FRANSA BELÇİKA 133.565 103.776 HOLLANDA 394.821 136.113 127.677 ALMANYA 605.436 926.581 1.306.878 2.317.177 273.914 İNGİLTERE 1.034.087 1.055.977 104.770 İTALYA 237.505 954.774 782.667 4.032.935 403.777 DANİMARKA 52.040 YUNANİSTAN 92.318 198.871 236.708 NORVEÇ İSVEÇ FİNLANDİYA 4.021.873 3.625.182 3.656.242 5.377.110 816.267 RUSYA 109.719 127.168 104.729 İSVİÇRE 92.299 214.322 AVUSTURYA 139.540 POLONYA BULGARİSTAN ARNAVUTLUK 52.941 160.041 K.K.TÜRK 106.582 89.933 58.570 110.759 CUMHURİYETİ İSPANYA 164.141 ÖZBEKİSTAN HIRVATİSTAN 176.434 248.669 115.498 114.782 YUGOSLAVYA 122.088 238.540 73.943 BOSNA144.829 113.666 HERSEK MAKEDONYA 647.773 285.577 158.510 98.345 TUNUS MISIR SIRBİSTAN 142.039 AZERBAYCAN 73.516 116. 281 CEZAYİR *İki tekerlekli bisikletler, bilyalı rulmanları olmayan motorsuz bisikletler ve diğer motorsuz bisikletler baz alınmıştır. * OCAK Kaynak : DİE Türkiye ile Finlandiya arasında ticaret hacmi son yıllarda gerek Finlandiya’nın AB’ye girişi gerek Türkiye’nin AB ile gümrük birliği oluşturması sonucu hızlı bir artış göstermiştir. Türkiye’nin Finlandiya’ya yaptığı ihracat kalemleri arasında iki tekerlekli bisikletler, ilk on sıra içinde yer almaktadır. Tablodan da görüldüğü üzere 2003 yılı itibarıyla Finlandiya , bisiklet ihraç ettiğimiz ülkeler arasında ilk sırada bulunmaktadır. Finlandiya’yı, İtalya ve Almanya takip etmektedir. 19 TABLO : 9 * YILLAR İTİBARİYLE ÜLKELERE GÖRE İTHALAT (1995-2004) ( DEĞER=DOLAR 50.000 $ve üzeri) ÜLKE / YIL 1995 1996 1997 FRANSA 106.577 1.720.845 HOLLANDA 56.355 ALMANYA 77.718 İNGİLTERE İTALYA 1.267.885 2.171.827 274.620 DANİMARKA YUNANİSTAN 330.548 FİNLANDİYA HİNDİSTAN 297.603 JAPONYA 133.600 ÇİN HALK CUM. 171.444 1.560.073 60.894 TAYVAN 1.408.311 1.997.900 795.538 HONG KONG İZMİR SERBEST BÖL EGE SERBEST BÖLGE VİETNAM MALEZYA 20 1998 1999 194.087 803.016 156.662 89.996 81.043 118.464 134.866 785.659 TABLO : 9’UN DEVAMI YILLAR İTİBARİYLE ÜLKELERE GÖRE İTHALAT (1995-2004) ÜLKE / YIL 2000 2001 2002 2003 2004* FRANSA HOLLANDA ALMANYA 50.121 61.377 56.168 İNGİLTERE İTALYA 588.251 56.885 DANİMARKA YUNANİSTAN FİNLANDİYA HİNDİSTAN JAPONYA ÇİN HALK CUM 1.242.908 1.364.493 1.207.621 586.037 TAYVAN 194.181 120.896 108.967 HONG KONG 127.759 126.648 İZMİR SERBEST BÖL 313.325 EGE SERBEST BÖLGE 111.607 VİETNAM 52.103 MALEZYA 81.887 *İki tekerlekli bisikletler, bilyalı rulmanları olmayan motorsuz bisikletler ve diğer motorsuz bisikletler baz alınmıştır. * OCAK Kaynak : DİE Bisiklet ithalatımızda, 2003 yılı itibarıyla Çin ve Tayvan ilk sırada yer almaktadır. 2004 yılı Ocak rakamlarına göre 50.000 doların üzerinde ithalat yapılan tek ülke olan Malezya bulunmaktadır. Çin menşeli ürünlere karşı halen devam etmekte olan soruşturmalar, yerli üreticilerin mağduriyetlerinin en kısa sürede giderilmesi için tamamlandırılmaya çalışılmaktadır. Bu kapsamda 30.4.2003 tarih ve 25094 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2003/6 ve2003/7 sayılı İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesine İlişkin Tebliğler ile; Çin, Hindistan ve Tayland Meşeli ,” bisiklet ve motosiklet iç ve dış lastikleri ” için ithalatta haksız rekabet soruşturması tamamlanmış ve Hindistan ve Tayland menşeli ” bisiklet iç ve dış lastikleri “ ile Çin ve Tayland menşeli “ motosiklet iç ve dış lastikleri “ için %20 ile %100 oranları arasında Dampinge Karşı Verginin yürürlüğe konulmasına karar verilmiştir. 21 Bisikletlerde kullanılan kauçuktan yeni dış lastikler için Çin’e %33, Hindistan’a %20 ve Tayland’a %100, bisikletlerde kullanılan kauçuktan iç lastikler için ise Çin’e %50, Hindistan’a %64 ve Tayland’a %100 Dampinge Karşı Vergi uygulanmasına karar verilmiştir. Dampinge karşı önlemler dışında, Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından Çin menşeli 32 üründe gözetim uygulaması bulunmaktadır. Bisiklet kadroları da gözetim kapsamında yer almaktadır. 8.ÜRÜN İLE İLGİLİ YASAL DÜZENLEMELER 2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu kentiçi ulaşım sorunlarına yeterli olmaktan uzaktır.Yasada cezai tedbirlere büyük önem verilmesine rağmen kentiçi türel ayırıma ilişkin yaya ve bisiklet gibi konulara gereken önem verilmemiş, bunların uygun kentsel alanlarda teşviki ile ilgili hükümler getirilmemiştir. Karayolları Trafik Kanunu’nda bisiklet için; ♦ Madde 3 c (10) bendi: Bisiklet, motorsuz bir taşıttır. ♦ Madde 37 : Sürücü için ehliyet ve taşıt için plaka gerekmez. ♦ Madde 37 :Bisikleti karayolunda sürmek için 11 yaşını bitirmiş olmak yeterlidir. ♦ Madde 46 : Karayolunda en sağ sorumlulukla hareket eder. şeridi kullanır ve diğer taşıtlar ile aynı ♦ Madde 66 : Bisiklet yolu olan yerlerde karayolunda sürülemez. ♦ Madde 66 a bendi: Karayolunda ikiden fazla bisiklet yan yana sürülmez. ♦ Madde 66 b bendi: İşaret verme dışında, çift elle sürülmesi ve genel kurallara uyulması zorunludur. ♦ Madde 66 c bendi: Yük ve eşya taşınamaz. hükümleri yer almaktadır. 22 Mecburi Standartlar Listesi Standardın Adı Karayolu Taşıtları-Motorlu Bisikletlerde (Mopedlerde) Azami Hızın Ölçümü TS No 6135 Karayolu Taşıtları-İki Tekerlekli Motosiklet ve Motorlu Bisiklet (Moped) Ağırlıkları-Adlandırma ve Tarifler 6208 Şehiriçi Yollar-Bisiklet Yolları 9826 Karayolu Taşıtları-İki Tekerlekli Motosikletlerin ve Motorlu Bisikletlerin(Mopedler) Boyutları-Terimler ve Tarifler 6555 Karayolu Taşıtları-Motorlu Bisikletler(Mopedler) Doğru Akım Flaşerleri 7017 Bisiklet Dış Lastikleri ve Jantları-Dış Lastik Tarifleri ve Boyutları 8493 Karayolu Taşıtları –Motorlu Bisikletler(Mopedler)-Kontrol Elemanları, Göstergeler Ve Bildirim Sinyalleri İçin Semboller 7223 Karayolu Taşıtları-Motosikletler ve Motorlu Bisikletlerin (Mopedlerin)Çevre Kirliliği Deneylerinde Kullanılan Deney Standı(Şasi Dinanometre) 7353 Karayolu Taşıtları Motorlu Bisikletler(Mopedler)-Kontrol Elemanlarının Tipi, Yerleşimi ve Fonksiyonları 7409 Karayolu Taşıtları-Motorlu Bisikletler(Mopedler)Motor Deney Prensipleri-Net Güç 7410 Karayolu Taşıtları-Motorlu Bisikletler(Mopedler)-Hafif Alaşımlı Döküm Jantlar 9495 Karayolu Taşıtları-Motorlu Bisikletler(Mopedler)-Alternatif Akım Flaşerleri 7702 Karayolu Taşıtları-Kontrollu Ateşlemeli Motorla Teçhiz Edilmiş Motorlu Bisikletler (Mopedler) Tarafından Neşredilen Gaz Halindeki Kirleticilerin Ölçüm Metotları 8741 Şehir İçi Yollar-Kavşaklarda Bisiklet Yolu Geçişleri Tasarım Kuralları 10839 Karayolu Taşıtları-Bisikletler-Lastik ve Jantlar-Dış Lastikler 11187 Karayolu Taşıtları-Bisikletler-Lastik ve Jantlar-İç Lastikler 11188 Şehir İç Yollar-Bisiklet Park Tesisleri Tasarım Kuralları 11782 Bisiklet ve Motosiklet Tamir Yerleri Genel Kuralları 11921 Koruyucu Başlık(Kasklar)-Bisiklet, Kaykay(Skateboards) ve Tekerlekli Paten Kullanıcıları İçin 23 prEN 1078 Bisiklet Bakım ve Onarımcısı 12653 Yetkili Servisler-Kara Yolu Taşıtları-Motosiklet, Skuter, Mopet,Triportör ve Bisiklet İçin-Kurallar 11921 Bisikletler-İki Tekerlekli Küçük Çocuk Bisikletleri İçin Güvenlik Kuralları ISO 8098 Bisiklet, Kaykay ve Tekerlekli Paten Kullanıcıları İçin Kasklar EN 1078 Dağ Bisikleti Rehberi ve Eğitmeni 13048 SEKTÖRDE KULLANILAN GTİP NUMARALAR 871200300000 İki Tekerlekli Bisikletler 871200100000 Bilyalı, Rulmanları Olmayan Motorsuz Bisikletler 871200800000 Diğer Motorsuz Bisikletler 871110000011 hacmi<50cm3) Mopedler:İçten Yanmalı Doğrusal Pistonlu 8 7119000000 Yardımcı Motoru Bulunan Diğer Tekerlekli Taşıtlar, Sepetler 24 Motorlu (silindir 9.SONUÇ VE DEĞERLENDİRME Yüksek kapasite ve ihracat potansiyeline sahip bisiklet sektöründe, yabancı yatırımların özendirilmesi ve ülkemiz bisiklet sektörünün uluslararası alanda tanıtılması, yabancı sermaye girişini artırarak sektörün daha hızlı büyümesini hem de ihracatın artmasını sağlayacaktır. Almanya, Hollanda, İtalya’da büyük bisiklet üreticileri, parça üretimlerini girdilerin (enerji, işçilik v.b.) ucuz oluğu Macaristan, Çekoslovakya ve Polonya’ya kaydırmaktadır. Ancak , AB’ne yeni giren söz konusu ülkelerde de işçilik ücretleri artacağı için bu ülkelerin yatırım açısından avantajları kalmayacaktır. İşte, Türkiye’nin bu fırsatı iyi kullanarak, bisiklet parçası yatırımlarını ülkemize çekebilmesi sağlanmalıdır. Kuşkusuz bisiklet sektörü de ülkemizin içinde bulunduğu genel ekonomik sorunların etkisinde kalmaktadır. Enflasyonun yüksek düzeylerde olduğu, siyasi istikrarsızlığın devam ettiği 1995-1997 yıllarında bile genel olarak yatırımlar bugüne göre daha yüksek düzeylerde bulunmakta idi. Özellikle Gümrük Birliği’nin uygulamaya girdiği 1996 yılında yatırımlar en yüksek düzeyine çıkmıştı. Söz konusu yıllarda Gümrük Birliğine bağlı olarak bisiklet ihracatımız da artış göstermiştir. Ancak Kıbrıs ve AB’ye tam üyelik konularındaki belirsizliklerin devam etmesi ve 1999 -2001 krizlerinin yarattığı endişe havası tam olarak ortadan kalkmadığı için yatırımlarda beklenen artış gecikmektedir. Bisikletin mevsimlik bir ürün olması, bisiklet yollarının bulunmayışı, Çin menşeli ürünlerin ithalatı ve bunun gibi başka nedenlerden dolayı yurt içi talebin yeterli düzeyde bulunmaması sonucunda firmaların kapasite kullanımları ve yatırımlar azalarak pazarı kilitlemekte ve daralmasına neden olmaktadır. Devletin, istihdam olanakları da yaratacak olan yan sanayinin geliştirilmesi ve montaj üretimini teşvik edici ucuz kredi imkanları sağlaması, finansman sıkıntısı yaşayan sektörü canlandıracaktır. Okullarda teorik bisiklet ve trafik eğitimi verilerek bisiklet kültürü oluşturulmalı ve ülkemiz kentlerinde gerekli analizler yapılarak tüm gelişmiş ülkelerde olduğu gibi güvenli ve sağlıklı bisiklet yolları yapılmalıdır. Mevcut bisiklet yollarının tanıtımı yapılarak bu yolların periyodik olarak bakımı sağlanmalıdır. Otopark düzenlemelerinde, bisikletler için de özel park yerleri yapılmalı aynı uygulama, kamu kuruluşları, okullar ve özel şirketlere de uygulanmalıdır. Belediyelerde ücretsiz bisiklet hizmeti verilmelidir. Bisikletin avantajları otomobille karşılaştırılarak, alternatif ulaşım aracı olarak teşvik edilmelidir. 25 10.FAYDALI ADRESLER Devlet İstatistik Enstitüsü-DİE Necatibey Cad. No.114 06100 Ankara Tel : 0312 417 64 40 Faks : 0312 417 04 32 Bisiklet Sevenler Derneği 19 Mayıs Cad. No.32 K.3D.11 Şişli-İstanbul Tel : 0212 365 11 90 Faks : 0212 365 11 91 Beldeyama Motorlu Vasıtalar San. ve Tic.A.Ş. Çayır Cad. No.73-75 34460 İstinye-İstanbul Tel : 0212 277 57 97 – 98 Faks : 0212 229 68 98 Bisan Bisiklet Moped Üretim San. ve Tic.A.Ş. Ankara Karayolu Üzeri 25.Km. 35177 Kemalpaşa-İzmir Tel : 0232 877 07 40 Faks : 0232 877 07 46 Bianchi Bisiklet Sanayi ve Ticaret A.Ş. Organize Sanayi Bölgesi 3.Bölge Keçili Köy Mevkii-Manisa Tel : 0236 213 00 45 Faks : 0800 441 15 00 26 11.KONU İLE İLGİLİ BAZI WEB SİTELERİ http://www.beldeyama.com.tr http://www.bisan.com.tr http://www.bianchi.com.tr http://www.bilimveteknoloji.com http://www.finaldis.com.tr http://www.yaklasim.com http://www.securities.com http://www.ozgursaatler.com http://www.tatilci.netteyim.net/bisiklet.htm http://www.tse.org.tr http://www.ibike.org http://www.earth-policy.org http://www.theworldjournal.com http://www.findarticles.com http://people.hofstra.edu http://www.bisikletdunyasi.com 27 KAYNAKÇA - Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı ÖİK Raporu 2001 - Konuyla İlgili Gazete Haberleri - Sektör Yetkilileri İle Yapılan Görüşmelerden Edinilen Bilgiler - Konu İle İlgili web Siteleri - DİE Yayınları - Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı - Bisiklet Sevenler Derneği 28
