Net hata ve noksan ekonominin kurtarıcısı oldu # Vergi
advertisement
m M ● TÜRMOB AYLIK YAYIN ORGANI ● SAYI : 154 ● AĞUSTOS 2 0 0 9 5.00 TL ● ISSN:1307-6620 Net hata ve noksan ekonominin kurtarıcısı oldu ● Vergi gelirleri azaldı, giderler arttı ● Reel sektörün borcu 152 milyar dolar ● Ekonomi yüzde 5,5 daralacak Ekonomik Rapor m M BİLANÇO Yıl : 16 Sayı :154 Ağustos 2009 TÜRMOB Bas.Yay.Dağ.İşlt. Adına Sahibi Dr. Masum TÜRKER Kaynağı belirsiz para E konomik göstergelerimiz, Türk ekonomisindeki çelişkileri de içinde barındırıyor. Sanayi üretimimiz yılın ilk çeyreğinde yüzde 22 geriledi. Ekonomimiz yine aynı Genel Yayın Yönetmeni Nail SANLI dönemde yüzde 13.8 daraldı. Bu rakamlar Türk ekonomisinin büyük bir kriz içine girdiğini gösteriyor. Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Ali Ekber DOĞANOĞLU Ancak Türkiye’de ki belli kesimlerin, krizden çok da fazla etkilenmediğini gözlemliyoruz. Sanayi üretimi gerilerken, Yayın Kurulu Nail SANLI Ali E. DOĞANOĞLU Ahmet FETTAHOĞLU Yıldız ÖZTÜRK TÜRMOB Basın Yayın Dağıtım İşletmesi tarafından yayınlanmaktadır Yayın Türü : Yaygın süreli ekonomi küçülürken, borsamız yükseliş gösteriyor. İthalatımız büyük düşüş gösterdi, ihracatımızda paralel bir seyir sergiledi. Bunun doğal sonucu olarak cari açık sorunu gündemden düştü. Ancak dövizde bir sıkıntı ve kur sorunu yaşanmadı. İşte bu büyük çelişkiyi kaynağı belli olmayan döviz girişi açıklıyor. Merkez Bankası ödemeler dengesi verilerine göre 2008’in Ekim ayından sonra 18.3 milyar dolar kaynağı belirsiz döviz girişi oldu. Bu paranın mutlaka kaynağının araştırılması gerekiyor. Sisteme Yönetim Yeri Gençlik Caddesi No:107 06570 Anıttepe - ANKARA Tel: (0.312) 232 50 60 (10 Hat) giren paranın kaynağı bu büyüklükteki bir para girişi için bir çok soruyuda peşinden getiriyor. İlgili kuruluşlar bu büyüklükteki paranın kaynağını mutlaka ortaya çıkarmalı ve açıklamalı. Fax: (0.312) 232 50 73 htpp: www.turmob.org.tr Ekonomik hedeflerin doğru saptanması, e-mail:[email protected] geleceğe ilişkin doğru öngürülerde Baskı Gurup Matbaacılık A.Ş. İstanbul Yolu Trafo Karşısı Varlık/ANKARA Tel: (0.312) 384 73 44 Basım Tarihi : 07 Ağustos 2009 Basım Yeri : Ankara bulunulabilmesi ancak şeffaf bir ekonomi anlayışı ile mümkün olabilir. Dergimizin bu sayısında da ilgi ile okuyacağınızı umduğumuz haber ve araştırmalara yer verdik. ISSN : 1307-6620 Gelecek sayımızda Dergide yayınlanan yazıların yayın hakkı Bilanço Dergisi’ne aittir. Kaynak gösterilmeden bir bölümü veya tamamı alıntı yapılamaz buluşmak dileğiyle... Nail SANLI Genel Başkan Yardımcısı BİLANÇO Net hata ve noksan ekonominin kurtar›c›s› oldu Merkez Bankası’nın kaynağı belirsiz döviz giriş ve çıkışlarını takip ettiği net hata ve noksan kalemi 2009 yılının ilk çeyreğinde 5,4 milyar dolar ol du. Eylül 2008’den bu yana net hata ve noksan kaleminin büyüklüğü 18.3 milyar dolara ulaştı. 008 yılının ikinci yarısında 2 noksan kalemi 9.5 milyar dolar bü- Benim tahminin bu paranın büyük derinleşen küresel krizin yüklüğüne ulaşmıştı. Krizin yoğun bölümü Irak, Suriye ve İran’la ya- sermaye akımlarına olum- olarak hissedildiği ekim 2008’den pılan sınır ticaretinden gelen para- suz etkisi 2009 yılının ilk çeyreğin- 2009 mayısına kadar kaynağı belir- dır. Özellikle Kuzey Irak’ta seçim de de sürdü. Ancak tüm olumsuz siz döviz girişi 18.3 milyar dolara öncesi ABD’nin de desteği ile eko- göztergelere karşın döviz sıkıntısı ulaştı. nomiye para pompalandı. O bölge yaşanmaması bir çelişkiyi ortaya çıkardı. Ocak-Mart döneminde cari işlemler hesabı 1,2 milyar dolar TÜRMOB Genel Başkanı Dr. Masum Türker, Vatan Gazetesine yap- ile iş yapan ihracatçıların stok devir hızlarından da bu hareketliliği görmek mümkün. O bölgeye mal açık verirken, aynı dönemde net tığı açıklamada net hata noksan ka- satan ihracatçı dövizini getirdi, ye- 4,2 milyar dolar sermaye çıkışı ya- lemindeki gelişmeleri değerlendi- niden TL’ye döndü ve yeni mal alıp şandı. Söz konusu açık, kısmen res- rerek, “Eğer kaynağı belirsiz adı al- tekrar sattı. Orada bankacılık siste- mi rezervler ve bankaların muhabir tındaki bir kalemden izlenen para, mi gelişmediği için para elden tes- mevcutlarındaki 1,7 milyar dolarlık normal bilanço büyüklüğünün beş- lim ediliyor. Bavullarla taşınıyor. O azalışla finanse edilirken, net hata te birini geçiyorsa artık onun kay- yüzdende takibini yapmak imkan- ve noksan kalemindeki 5,4 milyar nağını belirli hale getirmek lazım. sızlaşıyor.” dolarlık pozitif tutar finansman ih- Bunun için de BDDK, Merkez Merkez Bankası Başkanı Durmuş tiyacını büyük ölçüde giderdi. Bankası ve Hazine’nin ortak bir Yılmaz, ödemeler dengesindeki öl- Geçtiğimiz yılın nisan eylül dö- çalışma yapması gerekiyor. Banka- çüm hataları, tablodaki verilerin nemlerinde ülkeden döviz çıkışı lara gidilecek ve sisteme sokulan eksik veya fazla derlenmesinden yaşanırken, bu dönemdenet hata ve paranın kaynağı irdelenecek. kaynaklanan ''Net Hata ve Noksan 2 BİLANÇO kalemine ilişkin yap- Yılmaz, ''Merkez Ban- tığı açıklama da, 2008 kası bu çerçevede, yılı son çeyreğinde merkezi görülen 11,3 milyar borçlarının servisini dolar tutarındaki net yapıyor. Bunun için hata noksan kalemi- rezerve nin 6,9 milyar dolara var, piyasada döviz düştüğünü söyledi. arz talep koşulları izin Rakamın verdiği sürece fiyatları ''revize'' hükümetin ihtiyacımız edilmediğini ve edil- etkilemeden meyeceğini ifade biriktirme amacımız eden Yılmaz, açıkla- halen var ve bunu da nabilecek birtakım belki tekrar gündeme verilere ulaştıklarını alabiliriz. Şu anda bu- ve bunun, net hata rezerv nun üzerinde çalışıyo- noksandan çıkarıla- ruz. Döviz kurlarında- rak, finans hesapları ki oynaklık, talep eko- içinde başka bir ka- nomik göstergelerden lemde gösterileceğini uzaksa, yansıtmıyorsa söyledi. Yılmaz, ''Bu, doğrudan 10 Ağustos 2009 tarihinde yayımlanacak olan ödemeler ''Net hata ve noksan kaleminin ser- dengesi istatistiklerinde yer alacak. maye hareketlerinin durgunlaştığı 2009 yılına ilişkin çalışmalarımız da devam ediyor'' diye konuştu. piyasaya müdahale edebiliriz dedik, bu açık ama bugün için söz konusu değil. Son 5-10 günde göz- kriz dönemlerinde birçok ülkede lemimiz o ki bir miktar giriş olma- sorun yaratabildiğini gördük'' dedi. ya başladı ama bu ne kadar kalıcı, Merkez Bankası Başkanı Yılmaz, değil, bunu bir gözlemleyelim, ona ''döviz kurlarının'' Merkez Bankası- göre de tekrar döviz alım ihaleleri- rum olmadığını kaydederek, başta nın politika aracı olmadığını vurgu- ni başlatıp başlatmamak konusun- AB ülkeleri olmak üzere diğer ül- ladı ve kurların tamamen piyasa da arkadaşlarımıza talimat verdik, keleri incelediklerini söyledi ve koşullarında belirlediğini söyledi. çalışma yapılıyor.'' dedi. Yılmaz ayrıca, net hata noksanın, yalnızca Türkiye'ye özgü bir du- Dış finansman ihtiyacı ve finansman kaynakları (milyar ABD doları) 2007 1. Cari İşlemler Dengesi 2. Net Hata Noksan I. Toplam Finansman İhtiyacı II. Toplam Finansman 2008 2008 2009 I -5,8 -41,6 -1,2 -2,2 12,2 4,6 5,4 -21,6 -10,2 6,4 -37,0 4,2 21,6 10,2 -6,4 37,0 -4,2 I II III IV -38,2 -12,3 -15,5 -8,0 1,6 0,7 -6,1 -36,6 -11,6 36,6 11,6 3 BİLANÇO Vergi gelirleri azald›, giderler artt› Ekonomik kriz bütçe dengelerini bozdu. Vergi gelirleri yılın ilk altı ayın da yüzde 4.43 gerilerken, harcamalar yüzde 24 arttı. Gelir üzerinden alı nan vergiler bir önceki yıla göre azaldı. En büyük vergi kaybı dış ticaret ve ithalde alınan KDV’de yaşandı. ütçe açığı yılın ilk yarısın- B tim bütçesi, bu yılın aynı dönemin- 24.1 artışla 124 milyar 831 milyon da geçen yılın aynı döne- de 23 milyar 205 milyon TL açık TL oldu. Personel giderleri, aynı mine göre yüzde 1310 ar- verdi. Bütçe açığı geçen yıla göre dönemde yüzde 16.2 artarak 28 tarak, 23 milyar 205 milyon TL’ye yüzde 1310 artış gösterdi. 2008 yı- milyar 469 milyon TL olarak ger- ulaştı. Ocak-Haziran döneminde lının ilk yarısında 22 milyar 657 çekleşti. Ocak-Haziran döneminde bütçe giderleri yüzde 24.1 artar- milyon TL olarak gerçekleşen faiz mal ve hizmet alım giderleri 10 ken, gelirleri ise yüzde 0.9 azaldı. dışı fazla ise 2009 yılının aynı dö- milyar 699 milyon TL oldu. Mer- 2008 Haziran ayında 3 milyar 978 neminde 4 milyar 38 milyon TL kezi yönetim bütçesi sağlık gider- milyon TL fazla veren bütçe, bu yı- oldu. Yılın ilk yarısında bütçe gi- lerinin ilk altı ayda 3 milyar 510 lın Haziran ayında ise 2 milyar 521 derleri yüzde 24.1 artarak 124 mil- milyon TL belirlenirken, aynı dö- milyon TL açık verdi. Haziran yar 831 milyon TL’ye yükselirken, nemde kamu personeli için 1 mil- ayında bütçe gelirleri yüzde 16.9 bütçe gelirleri ise yüzde 0.9 azalış- yar 227 milyon TL genel tedavi ve azalırken, bütçe giderleri ise yüzde la 101 milyar 626 milyon TL’ geri- ilaç gideri yapıldı. Yeşil kart tedavi 24.1 artış gösterdi. ledi. Bütçe giderleri gerçekleşme ve ilaç giderleri ise geçen yılın ay- Maliye Bakanlığı Haziran ayı Büt- oranı yüzde 48.2, bütçe gelirleri nı dönemine göre yüzde 16.3 aza- çe Gerçekleşme Raporu’nu açıkla- gerçekleşme oranı ise 40.9 oldu. larak 2 milyar 283 milyon TL’ye dı. Buna göre, geçen yıl Ocak-Ha- Geçen yılın ilk yarısında 100 mil- geriledi. ziran döneminde 1 milyar 917 mil- yar 589 milyon olan bütçe giderle- Yılın ilk altı ayında cari transferler yon TL fazla veren Merkezi yöne- ri bu yılın aynı döneminde yüzde geçen yılın aynı dönemine göre 4 BİLANÇO yüzde 30.9 oranında artışla 46 mil- milyon TL’ye geriledi. Vergi tahsi- maye gideri, bu yılın aynı ayında 1 yar 97 milyon TL olarak gerçek- latında yıl sonu bütçe hedefinin milyar 281 milyon TL olarak ger- leşti. yüzde 39,1’i bu dönemde gerçek- çekleşti. Borç verme aynı dönemde Sağlık, emeklilik ve sosyal yardım leştirildi. 347 milyon TL oldu. Geçen yıl Ha- giderleri için yapılan transfer ge- Vergi türleri itibarıyla gerçekleş- ziran ayında 1 milyar 142 milyon çen yılın aynı dönemine göre yüzde melere bakıldığında GelirVergisin- TL olan faiz giderleri, bu yılın aynı 46.2 artışla 25 milyar 722 milyon de yüzde 0.3, Kurumlar Vergisinde döneminde yüzde 1.6 azalarak 1 TL oldu. Bu artışta, ekonomik ge- 7.62, Özel Tüketim Ve rg i s i n d e milyar 123 milyon TL’ye geriledi. lişmelere bağlı olarak Sosyal Gü- 2.37, dış ticaretten alınan vergiler- venlik Kurumu’nun prim gelirleri de 24.7, ithalde alınan KDV’de tahsilatındaki yavaşlama etkili ol- 25.2azalış meydana geldi. Genel du. Cari transferler içindeki tarım- bütçe gelirleri yüzde 1.17 azalır- sal destekleme ödemeleri aynı dö- ken, mülkiyet üzerinden alınan nemde 3 milyar 661 milyon TL ol- vergiler 8.40, motorlu taşıtlar ver- du. Mahalli idare payları ise 7 mil- gisi 6.99, dahilde mal ve hizmet- geçen yılın aynı ayına göre yüzde yar 940 milyon TL olarak gerçek- lerden alınan vergiler 2.90, dahilde 1,3 oranında artarak 12 milyar 850 leşti. 2008 yılı Ocak-Haziran döne- alınan KDV 12.7, banka ve sigorta milyon TL oldu. Vergi dışı diğer minde 4 milyar 679 milyon TL ser- muameleleri vergisi 20.1 artış gös- genel bütçe gelirleri geçen yılın ay- maye gideri gerçekleştirilirken, bu terdi. nı ayına göre yüzde 60,9 azalarak 2 yılın aynı döneminde 4 milyar 987 Merkezi yönetim bütçe açığı Hazi- milyar 135 milyon TL’ye geriledi. milyon TL sermaye gideri gerçek- ran ayında ise geçen yılın aynı dö- 2008 yılı Haziran ayında 1 milyar leştirildi. Borç verme giderleri bu nemine göre yüzde 163.4 artışla 2 928 milyon TL’si Telekom hisse yılın altı ayında geçen yılın aynı dö - milyar 521 milyon TL açık verdi. satışından, 1 milyar 300 milyon nemine göre yüzde 29.3 artışla 2 Geçen yıl Haziran ayında ise bütçe TL’si ise İşsizlik Sigortası Fo- milyar 714 milyon TL’ye yükseldi. 3 milyar 978 milyon TL fazla ver- nu’ndan genel bütçeye aktarılan tu- Faiz giderleri aynı dönemde yüzde mişti. Bu dönemde faiz dışı açık 1 tar olmak üzere toplam 3 milyar 31.4 artarak 27 milyar 242 milyon milyar 398 milyon TL olarak ger- 228 milyon TL gelir elde edilmesi TL oldu. çekleşti. 2008 yılı Haziran ayında nedeniyle vergi dışı gelirlerin arızi Yılın ilk yarısında bütçe gelirleri bütçe giderleri yüzde 23.1 artışla olarak yükselmesi bu yılın Haziran yüzde 0.9 azalarak 102 milyar 506 14 milyar 566 milyon TL’den 17 ayında vergi dışı gelirlerin geçen milyon TL’den 101 milyar 626 milyar 932 milyon TL’ye yükseldi. yılın aynı ayına göre düşük görün- milyon TL’ye geriledi. 248 milyar Geçen yıl 13 milyar 424 milyon TL 758 milyon TL olan 2009 yıl sonu olan faiz hariç bütçe giderleri, bu merkezi yönetim bütçe gelir hede- yılın aynı ayında yüzde 25,2 oranın- finin yüzde 40.9’u Ocak-Haziran da artarak 16 milyar 809 milyon Haziran’da, geçen yılın aynı ayına döneminde tahsil edildi. Geçen yı- TL oldu. Merkezi yönetim bütçesi göre yüzde 6,7 oranında artarak lın Ocak-Haziran döneminde 82 sağlık giderleri 551 milyon TL, ca- 309 milyon TL olarak gerçekleşti. milyar 752 milyon TL olan vergi ri transferler ise 7 milyar 759 mil- Düzenleyici ve denetleyici kurum- tahsilatı bu yılın aynı döneminde yon TL oldu. 2008 Haziran ayında ların gelirleri ise yüzde 21.2 arta- yüzde 4.4 azalışla 79 milyar 83 1 milyar 719 milyon TL olan ser- rak 117 milyon TL oldu. Geçen yıl Haziran ayında 18 milyar 544 milyon TL olan bütçe gelirleri yüzde 16.9 azalış göstererek 15 milyar 411 milyon TL’ye geriledi. Haziran ayı vergi gelirleri tahsilatı mesine neden oldu. Özel bütçeli idarelerin öz gelirleri 5 BİLANÇO Reel sektörün borcu 152 milyar dolar Reel sektörün döviz varlık ve yükümlülükleri krizin etkisiyle 2009 yılının ilk döneminde geriledi. Yurtdışı kredi imkanlarının daralmasıyla reel sek törün yurtdışından sağladığı nakdi krediler 99 milyar dolar seviyelerinden 95 milyar dolarlara geriledi. erkez Bankası finan- M Finans kesimi dışındaki firmaların doları yurt dışından sağlanan kredi- sal kesim dışındaki yükümlülükleri ise yine ciddi bir ler kaleminde yer aldı. firmaların döviz var- tehdit olarak varlığını koruyor. Dö- Finans kesimi dışındaki firmaların lık ve yükümlülüklerine ilişkin viz cinsi nakdi krediler 2009 yılının döviz varlık ve yükümlülüklerinin 2009 yılı ilk çeyrek verilerini açık- ilk çeyreği itibariyle 138 milyar net döviz pozisyonu 74 milyar do- ladı. Reel sektörün 2003 yılında 30 dolar seviyelerinde bulunuyor. milyar dolar olan döviz varlıkları lar açık verdi. 2003 yılında 20 mil- 2003 yılında döviz cinsi nakdi kre- yar dolar seviyesinde bulunan açık, diler 44 milyar dolar düzeyindey- 2008 yılı itibariyle en yüksek sevi- di. 2003 yılından bu yana nakdi yesi olan 79,7 milyar dolara kadar kredilerde yüzde 213 artış yaşandı. yükselmişti. 2009 yılının ilk çeyre- Reel ğinde ise 74,1 milyar dolara gerile- 2008 sonunda 92 milyar dolara kadar yükselmişti. Ancak yaşanan krizin etkisiyle 2009 yılının ilk çeyreğinde 78 milyar dolara geriledi. Reel sektörün döviz varlıkları sektörün yükümlülükleri 2003 yılından bu yana yüzde 157 2009 yılının ilk çeyreği itibariyle di. artış gösterdi. Ancak küresel krizin 152 milyar dolar olurken, nakdi Finans kesimi dışındaki firmaların etkisiyle döviz varlıkları 2008 yı- krediler 138 milyar dolar seviye- kısa vadeli varlıkları 66 milyar do- lında ulaştığı 92,531 milyon dolar sinde bulunuyor. Bunun 43 milyar lar, kısa vadeli yükümlülükleri 71 seviyesinden 77,794 milyon dolara dolarını yurt içinden sağlanan kre- milyar dolar olurken, kısa vadeli geriledi, böylece bir yıla yakın bir diler kalemi oluşturdu. 152 milyar net döviz pozisyonu 5,3 milyar do- sürede yüzde 16 gerilemiş oldu. dolarlık yükümlülüğün 95 milyar lar açık verdi. 6 BİLANÇO KOB‹’ler 3,7 milyar dolarl›k krediyle 57 bin istihdam sa¤lad› Sekiz yıllık dönemde KOBİ’lere 3,7 milyar dolarlık kredi desteği sağlan dı. KOBİ’lere kullandırılan kredi aynı dönem için 57.665 kişilik istihdam yarattı. Kullandırılan kaynağın yüzde 98,3’ü uluslararası kuruluşlardan sağlandı. azine Müsteşarlığı KO- H Bankası (IBRD) ve Avrupa Yatırım rıldığında, kredi kullanım miktarla- Bİ kredileri izleme ra- Bankası (AYB) ile 2007 yılında im- rında sektörel dağılım sırası değiş- porunu açıkladı. Rapor zalanan kredi anlaşmalarıyla bir- memekle birlikte, 2007 yılında hiz- KOBİ’lerin finansmanına yapılan likte 1999-2007 döneminde KOBİ metler sektöründe yer alan KO- katkının hem istihdam artışı, hem- finansmanı kapsamında imzalanan Bİ’lerin söz konusu kredilerin top- de ihracat artışı olarak yansıdığını kredi anlaşması sayısı 24’e ulaştı. lam kullanımı içindeki payı yüzde ortaya koyuyor. Sektörel bazda kredi kullanımları Uluslararası finans kuruluşlarından incelendiğinde; ilk sırada sanayi Kreditörlere göre KOBİ kredileri- 2007 yılında KOBİ’lerin finansma- sektörü, ikinci sırada hizmetler nin dağılımına bakıldığında, 1999- nı amacıyla 675,8 milyon dolar ye- sektörü ve son sırada tarım sektörü 2007 döneminde kredilerin yüzde ni kaynak temin edildi. Böylelikle, yer almaktadır. Alt sektörler bazın- 98,3’ü uluslararası kuruluşlardan 1999-2007 döneminde KOBİ’ler da ise, imalat sanayi, oteller ve lo- sağlanırken, Avrupa Yatırım Banka- için sağlanan kaynak tutarı 3,7 mil- kantalar, inşaat, elektrik, gaz ve su sı (AYB)’ndan sağlanan krediler yar dolar olarak gerçekleşti. Dün- alanlarında faaliyet gösteren KO- yüzde 48,7 ile bu oran içerisinde ya Bankası grubu kuruluşlarından Bİ’lerin daha çok kredi kullandığı en büyük payı aldı. Uluslararası İmar ve Kalkınma görülmekte. 2006 yılı ile karşılaştı- KOBİ kredilerinin döviz kompo- 15,6’dan yüzde 28,7’ye yükseldi. 7 BİLANÇO zisyonu incelendiğinde ise en bü- hizmetler ve tarım sektörleri izledi. gerçekleştiği görülmekte. 2006 yılı yük payın yüzde 72,2 ile euro’ya 2006 yılı ile karşılaştırıldığında sek- ile karşılaştırıldığında, mikro öl- ait olduğu, bunu yüzde 20,9 oranı törel dağılımın değişmediği, ancak çekli işletmeler ve yeni kuruluşla - ile dolar ve yüzde 6,9 oranı ile Ja- sanayinin payının azaldığı ve hiz- rın kullandığı yıllık ortalama kredi pon Yeni’nin izlediği görülmekte. metler sektörünün payının arttığı tutarında azalma gözlemlendi. 2006 yılı ile karşılaştırıldığında ortaya çıkmakta. 2007 yılında Avro’nun payı yüzde 2006 yılında enerji sektöründe kul- 5 oranında arttı. toplam 477,6 milyon dolar dış fi- landırılan kredilerin sayısı 19 ve nansman kullandırılmışken; 2007 KOBİ kredileri 2007 yılında ağır- toplam krediler içindeki payı yüz- yılında, 308 adet KOBİ’ye kullan- lıklı olarak Marmara Bölgesi’nde de 5,4 iken, 2007 yılı için kullandı- dırılan toplam kredi 552 milyon (182 adet – yüzde 44,5) kullandırı- rılan kredi sayısı 47 olmuş ve ilgili dolar oldu. 2007 yılında söz konu- lırken bunu sırasıylaAkdeniz, Ege, oran yüzde 11,5’e yükseldi. Hiz- İç Anadolu, Karadeniz, Güneydo- metler sektöründe faaliyet gösteren ğu Anadolu ve Doğu Anadolu böl- KOBİ’lerin kullandıkları kredi sa- geleri izledi. yısı, 2006 yılında toplam krediler 2007 yılı kredi sayısı açısından içinde yüzde 15,6’lık bir paya sa- 2006 yılı ile karşılaştırıldığında, hipken, 2007 yılında söz konusu Marmara, Ege ve Güneydoğu Ana- oran yüzde 26,2’ye yükseldi. dolu Bölgeleri’nin kredilerdeki pa- 2007 yılında kredi kullandırılan iş- yının azaldığı;Akdeniz, Doğu Ana- letme sayısı 308 adettir. Buna göre, dolu ve Karadeniz Bölgeleri’nin firma başına kullandırılan ortalama ise payının arttığı görülmekte. Böl- tutar 1,7 milyon dolar seviyesi ile gesel dağılımda göze çarpan önem- 2006 yılı değerini korumakta. Orta- li gelişmelerden ilki bir önceki yıla lama kredi tutarı) bölgeler itibarıy- göre kredi sayısı 28 adet artan Ak- la incelendiğinde, en düşük tutar deniz Bölgesi’nin 5. sıradan 2. sıra- 716 bin dolar ile Doğu Anadolu Türkiye ekonomisine en büyük ya yükselmesi. Diğer bir önemli Bölgesi’nde, en yüksek tutar ise katkıyı yapan Marmara bölgesi gelişme ise; 2006 yılında kredi sa- 2,3 milyon dolar ile Akdeniz Böl- kullandırılan kredilerde en fazla yısı bakımından ikinci sırada olan gesi’nde. payı alırken, sektörel bazda sanayi Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin İşletmelerin çalıştırdıkları işçi sayı- sektörünün ağırlıklı olarak kredi 2007 yılında kredisi sayısının 16 sına göre kullanılan kredilerin orta- kullanan kesim olduğu gözlenmek- adet azalarak altıncı sıraya gerile- lama tutarı incelendiğinde, mikro tedir. Diğer bölgelerdeki KOBİ’le- miş olması. Doğu Anadolu Bölgesi işletmelerde bu tutarın 1,1 milyon rin de söz konusu finansman ola- ise KOBİ kredilerinden en düşük dolar; küçük işletmelerde 993 bin naklarından daha fazla yararlana- payı almaya devam etmekte. dolar, orta büyüklükte işletmelerde bilmesi amacıyla yeni sağlanan 2007 yılında, sektörel olarak kul- 1,1 milyon dolar, büyük işletme- kredilerde daha dengeli dağılımı landırılan krediler, sanayi sektörün- lerde 2,1 milyon dolar ve yeni ku- sağlayıcı düzenlemeler yapılması de yoğunlaşırken, bunu sırasıyla ruluşlarda 1,7 milyon dolar olarak hedeflendi. 8 2006 yılında 288 adet KOBİ’ye su dış finansmanın da etkisiyle KOBİ’lerde 6.572 kişilik bir istihdam artışı sağlandı. Böylece, 19992006 döneminde 51.093 olan istihdam edilen kişi sayısı, 2007 yılı sonunda 57.665’e ulaştı. İstihdam verilerine firma bazında bakıldığında, 2006 yılında kredi kullanan işletmelerde, işletme ba şına ortalama 25 kişi istihdam artışı sağlanırken; 2007 yılında ilgili istihdam artışı 21 kişi olarak gerçekleşti. BİLANÇO İş Bankası; Ekonomi yüzde 5,5 daralacak İş Bankası 2009 yılında ekonominin yüzde 5,5 daralacağını öngördü. Türkiye’nin dünyada en hızlı küçülen ekonomilerden birisi olduğu vur gulandı. Deloitte'un, Raporuna göre, Türkiye ekonomisi IMF'li bir se naryoda dahi, bu yıl yüzde 5,5-6 oranında küçülmeyle yüzleşmek zorun da kalabilecek. T ürkiye İş Bankası, Türki- pıldığı sektörlerde kapasite kulla- tedir. Bu çerçevede, Türkiye eko- ye ekonomisinin 2009 yı- nım oranındaki artışın yüksek dü- nomisi için 2009 yılında daha önce lında yüzde 5,5 oranında zeyde gerçekleşirken, diğer sek- yüzde 4,5 olan daralma tahminimi- daralacağını öngördüklerini bildir- törlerde de kapasite kullanımının zi yüzde 5,5 olarak revize ediyo- di. Temmuz ayına ilişkin olarak artış eğiliminde olmasının üretim- ruz.'' Türkiye iş Bankası İktisadi Araştır- deki toparlanmanın genele yayılma malar Müdürlüğü tarafından hazır- eğiliminde olduğunu gösterdiğine lanan, ''Dünya ve Türkiye Ekono- dikkat çekilen bültende, şöyle de- misinde Gelişmeler'' bülteninde, nildi: ''Yılın ikinci yarısında ise Türkiye ekonomisinde yaşanan Merkez Bankası kısa vadeli faiz son gelişmeler değerlendirildi. oranlarındaki indirimlerin gecik- İş Bankası'nın bülteninde, Türkiye ekonomisinin 2009'un ilk çeyreği itibarıyla bazı Baltık ülkelerinden sonra dünyada en hızlı küçülen ekonomilerden biri olduğu belirtil- meli etkisi, uygulanan ekonomik tedbirlerin devam ettirilmesi ve yurt dışı piyasalar görece olumlu seyretmesi paralelinde ekonomik aktivitede bir miktar toparlanma yaşanabileceği ve son çeyrekte baz 2009 yılının birinci çeyreğinde, bir önceki yılın aynı dönemine göre, yüzde 13,8 küçülen Türkiye ekonomisindeki yavaşlamanın önümüzdeki dönemde azalmasının beklendiği kaydedilen bültende, ancak, işgücü piyasasındaki toparlanmanın zaman alacağı ve işsizlik oranının yüksek düzeylerdeki seyrini sürdüreceğinin düşünüldüğü belirtildi. di. etkisiyle de birlikte pozitif büyü- Yatırımcıların gelecek döneme yö- Özellikle, vergi indirimlerinin ya- meye geçilebileceği düşünülmek- nelik risk algılamalarındaki iyileş- 9 BİLANÇO meye bağlı olarak global piyasalar- Rapora göre, Türkiye ekonomisi Deloitte uzmanlarının yaptıkları he- da normalleşme sürecinin yaşandı- IMF'li bir senaryoda dahi, bu yıl saba göre Hazine, önümüzdeki se- ğı ifade edilen bültende, şöyle de- yüzde 5,5-6 oranında küçülme ile ne 175-180 milyar lira civarı iç nildi: ''Türkiye ekonomisinde de sı- yüzleşmek zorunda kalabilecek. borç yükünü çevirmek zorunda ka- nai üretim, kapasite kullanım oran- Gelecek sene yüzde 2-3 civarında lacak. Bugünün mali politikaları ları gibi veriler ekonomik aktivite- büyümesi beklenen Türk ekonomi- devam ettiği sürece, bu borç yükü, de bir miktar toparlanmaya işaret sinin gerçek anlamda büyüme kul- ''ancak'' faiz dışı açık vererek çevi- etmektedir. Uluslararası piyasalar- varına girmesi ancak sonraki bir- rebilecek. Raporda, bütçe açığının daki olumlu seyir paralelinde Ni- kaç yıl içinde gerçekleşebilecek. bu yıl GSYİH'nın yüzde 6'lardan san ayında uzun bir aradan sonra Raporda enflasyonun bu yıl yüzde IMF programı bünyesinde yüzde ilk defa portföy yatırımlarında giriş 7,5 ile hedefin ''bariz şekilde'' altın- 4,5'lara düşeceği ve para politikası kaydedilmiştir. da kalacağı tahmin edilirken, önü- uyarınca faiz indirimlerinin yaz ay- Bütçe açığındaki genişleme yavaş- müzdeki yıl ise yüzde 6,5 olan he- larında da devam edeceği tahmin lamıştır. Ancak, teşvik ve istihdam defin çok az üstünde gerçekleşece- ediliyor. paketi ile vergi indirimlerinin büt- ği öngörülüyor. çeye nasıl yansıyacağı belirsizliğini Sanayi üretimi nisan ayında yıllık korurken, IMF ile kısa zamanda bazda yüzde 18,5 daralma gösterir- anlaşma yapılma olasılığı da azal- ken, çalışılan gün sayısının azlığı mıştır. Bu çerçevede, kısa vadede nedeniyle sanayi üretiminde ay ba- ekonomide ve kredi hacminde hız- zında da buna yakın oranda daral- lı bir toparlanma beklenmemekte- ma görüleceği tahmin ediliyor. Ra- dir''. pora göre, yaz aylarına girilmesi Deloitte'un, üç aylık dönemi kap- nedeniyle sayan ''Ekonomik Görünüm 2009 GSYİH içerisindeki ağırlığının art- Uzmanların, IMF'siz bir senaryoda Haziran'' Raporuna göre, Türkiye masıyla birlikte ekonomi ikinci 2010'un finansman açısından daha ekonomisi IMF'li bir senaryoda da- çeyrekte tek haneli daralmasını sür- sıkıntılı bir yıl olacağına dikkati hi, bu yıl yüzde 5,5-6 oranında kü- dürecek. çektiği raporda, ''Uzmanlar tüm yıl çülmeyle yüzleşmek zorunda kala- Raporda, kaba bir hesapla faiz dışı için 25 milyar dolara yakın bir cari bilecek. dengenin, GSYİH'ye oran olarak açık beklentisinin yanı sıra orta ve 2009 yılının ilk yarısının değerlen- ''eksi yüzde 1,5'den artı yüzde uzun vadeli borç amortismanının dirildiği Reformlara 2,5''e geçmesinin 1 trilyonluk da 40 milyar doların üzerinde ger- Odaklanmak'' başlıklı raporda, GSYİH rakamı üzerinden program çekleşmesini kaçınılmaz görüyor. Türkiye'nin güçlü ve istihdam ya- süresince 40 milyar liralık tutarın Bu iyimser rakam ticari işlemler- ratan büyüme ortamına dönebilme- tasarruf edilmesi anlamına geldiği den kaynaklanan 30 milyar dolar si için mali disiplinden ödün ver- ifade edildi. civarındaki kısa-vadeli kredinin so- meden yapısal reformlara odaklan- Yaşanan bazı gelişmeler IMF'siz runsuz varsayımına dayanıyor. Bu- ması ve küresel boyuttaki gelişme- yola devam etme seçeneğini kuv- na rağmen orta ve uzun vadeli borç leri dikkate alarak kendi kaynakla- vetlendirse de, rapora göre Türk ödemeleri artı cari açığı birlikte ele rıyla finanse edeceği büyüme mo- ekonomisindeki bazı temel göster- alındığında sorunsuz bir dış finans- delini benimsemesi gerektiği belir- geler düşünüldüğünde bu seçenek man resmi çizmek çok zor görünü- tildi. ''halen sıkıntılı'' görünüyor. yor'' denildi. 10 ''Yapısal tarım Yılın geri kalanında özel sektörün ve turizmin (bankalar ve bankacılık dışı kesim) borç çevirme rasyosu yüzde 70 seviyelerinde kalmaya devam edecek. Buna karşılık yerel bankaların ve Merkez Bankası'nın döviz rezervi kullanımlarının bir miktar daha sürmesi bekleniyor. BİLANÇO Dünya Bankası; Kriz etkisini 2011 y›l›na kadar hissettirecek Küresel ekonominin, 2009 yılı ikinci yarısından itibaren tekrar büyüme süreci içersine girmesi bekleniliyorsa da, küresel talebin halen baskılan mış olma durumunu sürdürüyor ve işsizlik haddinin yüksek düzeyini ko ruyor olması nedenleriyle, küresel ekonomideki toparlanmanın yavaş sey retmesi ve resesyon çağrıştıran bazı koşulların 2011 yılına kadar kendini hissettirmesi bekleniliyor. D ünya Bankası tarafından nan olağanüstü genişlikteki ön- Küresel düzeyde sermaye temini- yayınlanan ‘Küresel lemlerin, finansal sistemin tam bir nin giderek daha da zorlaşması ve Kalkınma Finansmanı’ çöküntüye uğramasının önüne ge- mal ve hizmetler için olan talebin Raporu 2009 yılı için beklenenin çilmesinde etkili olduğu belirtilen gelecekte göstereceği gelişme ko- ötesinde karamsar bir tablo çizi- Raporda, reel sektörde yaşanmak- nusunda süregelen yoğun belirsiz- yor. ta olan resesyonun halen ciddi bo- lik, 2008 yılı sonbaharından başla- Dünya Bankasına göre 2009 yılın- yutta sürmekte olduğu hususuna yarak dünyada emtia üretimi ve da bir önceki yıla göre küresel ha- işaret ediliyor. Rapora göre reel bunların uluslar arası ticareti üze- sıla yüzde 2.9 oranında küçülür- sektörde etkisini sürdüren bu kısır rinde ciddi biçimde kısıtlayıcı bir ken, dünya ticaret hacmi yaklaşık döngünün kırılabilmesi için, ülke rol oynamıştır. Geçen yılın Ağustos yüzde 10.0 oranında daralacak ve içi kredilendirme mekanizmaları- ayından buyana geçen sürede sına- özel sermaye akımları tutarı ise nın ve uluslararası özel sermaye i üretim hacmi gelişmiş ülkelerde 2008 yılına ilişkin 707 milyar dolar akımlarının yeniden yeterli biçim- yüzde 15 oranında, Çin hariç geliş- tutarından, bu yıl 363 milyar dola- de işler hale getirilmesi yolunda mekte olan ülkelerde ise yüzde 10 ra gerileyecek. Dünyanın hemen etkili ve geniş kapsamlı önlemlerin oranında daralmıştır. her bölgesinde hükümetlerce alı- alınması gerekiyor. Dünya Bankasının ‘Küresel Kal- 11 BİLANÇO kınma Finansmanı Raporu’na göre lebin halen baskılanmış olma duru- oranında gerçekleşmesi beklen- 2009 yılında gelişmekte olan ülke- munu sürdürüyor ve işsizlik haddi- mektedir. lerde hasıla nin yüksek düzeyini koruyor olma- Küresel Kalkınma Finansmanı Ra- (GSYH) büyümesi keskin bir ya- sı nedenleriyle, küresel ekonomi- poruna göre gelişmekte olan ülke- vaşlama sergileyecek ve 2008 yılı- deki toparlanmanın yavaş seyret- ler 2009 yılında dış finansman te- na ilişkin yüzde 5.9 düzeyinden, mesi ve resesyon çağrıştıran bazı mini olanakları açısından ciddi bo- bu yıl yüzde 1.2’ye düşecektir. koşulların 2011 yılına kadar yutta olumsuz bir dizi sorun- Gelişmekte olan ülkelere ilişkin bu kendilerini hissettirmesi la karşı, karşıya bulunacak- büyüme rakamı, gelişmiş ülkeler b e k l e n i l m e k t e- lar. gayrisafi yurtiçi genelinde gayrisafi yurtiçi hasılanın 2009 yılında yüzde 4.5 oranında daralma göstereceği hususu dikkate alındığında, yeterli olmasa dahi yine de olumlu bir görünüm orta- R a p o- ya koymaktadır. An- ra göre özel cak ne var ki, Çin sermaye akımların- ve Hindistan ha- da meydana gelmesi riç tu- beklenen keskin daralma sonucu, bir çok ülke toplam 1 trilyon dolara ulaşan dış finansman ihtiyaçlarının temini alanında ciddi dir. Bu genel t u l d uğunda gelişmekte olan ülkeler genelinde çerçeve içersinde küresel bir sorun yaşayacak. 2009 yılında kredilendirme ve menkul ve gayrimenkul varlık alımı şeklinde gelişmekte olan ülkelere sağlanması beklenen özel sermaye tutarının, bu GSYH toplamı 2009 yılında yüzde GSYH büyüme oranı- 1.6 oranında bir küçülme ortaya nın 2010 yılında yüzde 2’ye ve koyacaktır ki, bu durum dünyada 2011 yılında da yüzde 3.2’ye tır- yoksulluğun azaltılması yolunda manması beklenmektedir. Ancak sarf edilen çabalar için ciddi bir küresel kriz öncesi dönemde çok Bu ülkelerin karşılama olanağı bu- tehdit oluşturmaktadır. hızlı bir büyüme sergilemiş olan lamayacakları özel sermaye akımı Hernekadar küresel ekonominin gelişmekte olan ülkeler genelinde- tutarının 350 milyar dolar ile 635 2009 yılı ikinci yarısından itibaren ki hasıla büyümesinin daha yüksek milyar dolar arasında olması bek- tekrar büyüme süreci içersine gir- düzeyde, 2010 ve 2011 yıllarında, lenmekte. Resmi kaynaklardan mesi bekleniliyorsa da, küresel ta- sırasıyla yüzde 4.4 ve yüzde 5.7 sağlanacak yabancı sermayenin ba- 12 ülkelerin dış finansman ihtiyaçlarının önemli düzeyde altında gerçekleşmesi beklenmektedir. BİLANÇO zı ülkelerde dış finansman açığının yılında yaklaşık yüzde 10 oranında tin ve Brezilya Latin Amerika ül- kapatılmasına yardımcı olacağı, an- bir daralma sergileyecektir. Dünya kelerinin oluşturduğu Mercosur cak bir çok ülkenin ciddi boyutta ticaretindeki bu daralma Büyük topluluğunun üçüncü ülkelerden bir dış finansman sıkıntısı ile karşı- Buhrandan buyana yaşanan en yapacağı ithalat üzerine ilave keskin daralmayı ve 1982 yılında Gümrük Vergisi tatbik edilmesi ka- yaşanan küçük çaptaki daralmanın rarı alınması yönünde çaba harca- ertesindeki ilk küçülmeyi oluştur- mışlardır. laşacakları ve bu durumun bu grup ülkelerde makro düzeyde köklü kararlar alınmasını gerekli kılacağı tahmin edilmekte. Ülkeden ülkeye farklılık göstermekle beraber karşı- maktadır. Küresel kriz hemen tüm ülkeleri kendi ekonomik faaliyet ve istihdam hacimlerini daha yük- laşılabilecek ödemeler dengesi so- sek düzeyde idame ettirebilmek runları ve şirket borçlarının yeni- için ‘korumacılık önlemleri’ alma- den yapılandırılması gerekliliği ya hatta uluslararası anlaşmalardan 2009 yılında üzerinde önemle du- (Dünya Ticaret örgütü, iki taraflı rulması gereken riskler olarak orta- ve çok taraflı ticaret anlaşmaları) ya çıkmakta. kaynaklanan yükümlülüklerini göz Diğer taraftan ihracat gelirlerinde meydana gelen keskin düşüş nede niyle bir çok şirketin dış borçlarına ardı etmeye özendirmiştir. Örneğin ABD Hükümeti resesyona karşı çıkardığı ‘özendirme paketi’ne Ayrıca hükümetler kriz ortamında ulusal sanayi kuruluşlarının yabancıların eline geçmemesi için etkili önlemler almışlardır. Örneğin Fransız Hükümeti otomotiv parçaları üreticisi Valeo şirketi ile havacılık sanayii için parça üreten Daher şirketinin yabancı şirket veya fonlarca satın alınmasını önlemek için bir ‘egemen varlık fonu’ oluşturmuştur. “Amerikan malı al” hükmü ilave Bu alanlarda son bir örneği 23 ha- etmiştir. Bu şekilde söz konusu ziran 2009 tarihinde ABD’nin ve özendirme paketi kapsamında sağ- Avrupa Birliği’nin, Çin’i, araların- lanan 50 milyar doların üstündeki da boksit, kok kömürü, magnez- Hernekadar küresel ekonomide ya- destek paketinden hükümet yardı- yum ve manganez bulunan 9 ma- şanmakta olan krizin dip noktasına mı alan şirketlerin inşaat faaliyet- den cevherinin ihracatı üzerine ya- geldiği ve bazı toparlanma işaretle- lerinde yerli malzeme kullanmaları saklama getirmiş olması nedeniyle rinin yavaş, yavaş görülmeye baş - mecburiyeti getirilmiştir. Geçtiği- Dünya Ticaret Örgütü’ne şikayet landığı yolunda görüşler ortaya miz birkaç aylık dönem zarfında etmeleri oluşturmuştur. atılmakta ise de, küresel efektif ta- Avrupa Birliği tereyağı ve peynir mineraller tükenmeye maruz doğal lepteki ve ekonomik faaliyet hac- ihracatı için yeniden sübvansiyon kaynaklar olduğu için bunların ih- mindeki keskin daralma doğal ola- getirmiştir. Rusya çelik ithalatı, racatı üzerine kısıtlama getirdiğini rak etkisini küresel uluslararası ti- Hindistan ise otomobil ithalatı üze- ileri sürerken, Amerika ve AB, caret üzerinde de dramatik bir bi- rindeki gümrük vergilerini yükselt- Çin’in ihracat üzerine yasaklama çimde göstermiştir. Dünya Banka- mişlerdir. Yine AB, ABD’nden ya- getirmekle kendi yerli sanayiini sının Küresel kalkınma Finansmanı pılan biodizel ihracatı üzerine koruma girişiminde bulunduğunu raporuna göre dünya ticareti 2009 Gümrük Vergisi koymuştur. Arjan- iddia ediyor. ilişkin yükümlülüklerini yerine getirmekte zorlanabilecekleri hususu da Raporda belirtilmekte. 1 2 3 Çin bu http://econ.worldbank.org/WBSITE/EXTERNAL/.... The Wall Street Journal, 4 Mart 2009, S. 13. The Economist, 27 haziran 2009, S. 88. 13 BİLANÇO TÜS‹AD, ikinci çeyrekte 8.4 gerileme bekliyor TÜSİAD, 2009 yılının ilk çeyreğinde yüzde 22 gerileyen sanayi üretiminin, Nisan ve Mayıs aylarında da yüzde 18.5 ve yüzde 17.4 gerilediğini, 2009’un ilk çeyreğinde yüzde 13.8 daralan ekonominin, ikinci çeyrekte de 8.4 geri leyeceği tahmininde bulundu. T ürk Sanayicileri ve İşa- nomisti Dr. Ümit İzmen’in koordi- varsayımı altında, ikinci çeyrekten damları Derneği (TÜSİ- nasyonunda, Ekonomik Araştırma- itibaren ekonomideki daralmanın AD) 2009 yılı daralma lar Bölümü tarafından hazırlanan şiddetinin azalacağı öngörülmüştü. tahminini yüzde 5.2 olarak revize raporda, 2009 yılı tahminleri gün- Ekonominin yılın son çeyreğinde etti. Nisan ayı Konjonktür Rapo- cellendi. Buna göre, 2009 yılında büyümeye geçse de toparlanmanın ru’nda yüzde 4.1’lik bir daralma ekonomi yüzde 5.2 daralacağı tah- yavaş olacağı ve yılın bütünü için öngören TÜSİAD, IMF anlaşması- mininde bulunuldu. TÜSİAD, Ni- baktığımızda ekonominin yüzde nın sonuçlandırılmaması ve Maliye san ayı Konjonktür Raporunda, 4.1 küçüleceğini tahmin etmişti. politikalarında bütüncül bir çizgi 2009 yılında ekonominin yüzde 4.1 Bu değerlendirmelerin yapıldığı izlenememesi nedeniyle yıl sonu daralacağı tahminine yer vermişti. Nisan ayından bu yana geçen süre daralma tahminini 1.1 puan artırdı. Raporda ayrıca, yerel seçimlerin içinde, tahminleri etkileyen bazı Ekonominin toparlanma sürecinin geride bırakılmış olmasının ve Mart gelişmeler meydana geldiğine dik- yavaş olacağını açıklayan TÜSİ- ayında açıklanmış olan önlem pa- kat çekilen TÜSİAD raporunda, AD, bütçe açığının GSYH’ya ora- ketlerinin, Nisan ayından sonra şöyle denildi: “IMF anlaşmasının nının yüzde 6 olacağını vurguladı. ekonomideki olumsuz gidişatın de- sonuçlandırılmamış olması büyüme TÜSİAD üç ayda bir yayınladığı rinleşmesini engelleyeceği belirtil- perspektiflerini Konjonktür Değerlendirme Rapo- mişti. IMF ile anlaşmanın da önü- Maliye politikasında bütüncül bir ru’nu açıkladı. TÜSİAD Başeko- müzdeki dönemde tamamlanacağı çizgi izlenmiyor olması, bütçe per- 14 sınırlamaktadır. BİLANÇO formansının giderek bozulmasına itibaren azalacağı ve son çeyrekte rinde baskı yaratacağı ve bütçe açı- yol açmaktadır. Enerji fiyatlarında pozitif büyüme hızı elde edilebile- ğının yüzde 6’ya ulaşacağı, faiz dı- son aylarda görülen düşüşler ve ceği düşünüldüğü belirtilen rapor- şı bütçe dengesinin ise yüzde 1 Türkiye’nin başlıca ihracat pazarı da, son çeyrekte yüzde 3.7 olarak açık vereceği tahmin edilmektedir" olan AB ekonomisinde beklenen hesaplanan büyüme hızına rağmen, denildi. toparlanmanın cari yılın bütünü için ekonominin yüzde açıktaki toparlanmayı beklentilerin Rapor, ekonomideki daralmanın, 5.2 küçüleceği tahmininde bulu- altına çekmektedir. Bu gelişmeler dış ticaret açığını düzeltici etki ya- nuldu. pacağına dikkat çekti. Yılın ilk ya- TÜSİAD’ın raporunda enflasyo- rısında çok düşük yurtdışı ve yurti- nun, Merkez Bankası öngörüleri çi talebe bağlı olarak hem ihracat gecikmesi, üzerine 2009 yılı temel büyüklükleri aşağı yönlü revize edilmiştir. 2009 yılı Temmuz ayı iti- hem ithalatın hızla daral- bariyle elde olan son ve- dığına değinilen raporda, rilere göre yapılan gün- ikinci yarıda ise, yurtiçi cellemeler ekonomideki talebin kıpırdanacağı ve daralmanın daha şiddetli stok erimesi nedeniyle it- olacağına işaret etmekte- halatın tekrar hızlanacağı dir. 2009 yılının ilk çey- beklentisi dile getirildi. reğinde yüzde 22 gerile- Kurlarda ilk çeyrekte gö- yen sanayi üretimi, Ni- rülen değer kaybının yılın san ve Mayıs aylarında kalanı için söz konusu ol- da yüzde 18.5 ve yüzde mayacağının ifade edildi- 17.4 gerilemiştir. Böyle- ği raporda, “Yıl sonuna ce 2009’un ilk çeyreğin- kadar reel kurun mevcut de yüzde 13.8 daralan seviyesini ekonominin, ikinci çey- koruyacağı beklenmektedir. Yıl sonu rekte de 8.4 gerileyeceği dolar kuru tahmini 1.55 tahmin edilmektedir.” TL civarındadır. Merkez Tüketici ve reel kesim Bankasının faiz indirim güveninin toparlanıyor politikası piyasa faizlerin- olması, stokların mevsim de de düşüşe yol açmak - normallerinin altına in- tadır. Ancak bozulan mali miş olduğuna ilişkin göstergeler doğrultusunda şekilleneceği belir- disiplin ve artan kamu borç yükü ve bazı Avrupa ülkelerinde ekono- tildi. Sene sonunda TÜFE enflas- dikkate alındığında, yılın kalanında minin toparlanma sürecine girdiği- yonunun yüzde 5.5’e gerileyeceği dengeleyici önlemler alınmaması ne ilişkin verilere dikkat çekilen tahmininde bulunulan raporda, ve Orta Vadeli Program ile kredibi- raporda, yılın ikinci yarısında eko- “Krize karşı alınan maliye politika- litesi yüksek bir ekonomik çerçeve nominin yavaş bir toparlanma sü- sı önlemleri, bütçe harcamalarında ortaya konulmaması durumunda recine girebileceğine işaret edildi. artışa yol açmışken, ekonominin faizlerin yıl sonuna doğru artma Bu durumda ekonomideki daral- daralması, vergi gelirlerini azalt- eğilimine girmesi riski vardır” ifa- manın şiddetinin ikinci çeyrekten maktadır. Bu durumun bütçe üze- delerine yer verildi. 15 BİLANÇO Merkez Bankas› enflasyon tahminini afla¤› çekti Merkez Bankası, ikinci enflasyon raporunda açıkladığı 2009 yılı enflasyon hedefini üçüncü raporda da aşağı çekti. İkinci raporda orta noktası yüzde 6 olmak üzere yüzde 4.8 ile 7.2 aralığında açıklanan enflasyon tahmini, üçüncü raporda 2009 yıl sonunda orta noktası yüzde 5,9 olmak üzere yüz de 4,9 ile 6,9 aralığına çekildi. erkez Bankası, ikinci M kapsayacak şekilde derinleşen kü - kayıplarının sürmesi kriz sonrası enflasyon raporunda resel krizin olumsuz etkilerinin toparlanmanın yavaş ve kademeli açıkladığı 2009 yılı hissedilmeye devam ettiği bir dö- olacağını teyit etmiştir” diye ko- enflasyon hedefini üçüncü raporda nem olduğunu belirterek, “Bu dö- nuştu. da aşağı çekti. İkinci raporda orta nemde, piyasalardaki aşırı sıkışıklı- Enflasyonun son üç çeyrekte kade- noktası yüzde 6 olmak üzere yüzde ğı gidermek amacıyla küresel öl- meli olarak düşerek yüzde 5,73 se- 4.8 ile 7.2 aralığında açıklanan enf- çekte koordineli ve kapsamlı bir viyesine gerilediğini anımsatan lasyon tahmini, üçüncü raporda şekilde yürütülen maliye ve para Yılmaz, böylece Haziran ayı itiba- 2009 yıl sonunda orta noktası yüz- politikalarının dengeleyici etkileri- rıyla enflasyonun, yıl sonu hedefi de 5,9 olmak üzere yüzde 4,9 ile ne rağmen, iktisadi faaliyet zayıf ile uyumlu patikanın etrafında seyrini sürdürmüştür. Küresel fi- oluşturulan belirsizlik aralığının alt Merkez Bankası Başkanı Durmuş nans sistemine ve iktisadi faaliyete sınırı olan yüzde 6,8 düzeyinin de Yılmaz yılın Üçüncü Enflasyon dair açıklanan son veriler, durgun- altında kaldığını kaydetti. Raporu’nu açıkladı. luk sürecinde en kötünün geride Enflasyonda öngörülenden sert dü- Yılmaz, 2009 yılı ikinci çeyreğinin, kaldığına işaret etmiş olsa da öncü şüşün yaşanmasında talep koşulla - gelişmiş ülkelerin finansal piyasa - göstergelerdeki iyileşmenin yavaş rındaki hızlı daralmanın yanı sıra larında başlayıp 2008 yılı dördüncü olması, kredi piyasalarındaki so- emtia fiyatlarında gözlenen gerile- çeyreğinden itibaren tüm dünyayı runların devam etmesi ve istihdam melerin ve mali tedbirler kapsa- 6,9 aralığına çekildi. 16 BİLANÇO mında yapılan geçici vergi indirim- krizin iktisadi faaliyet ve finansal duğunu kaydetti. Reel faizin dur- lerinin etkili olduğunu vurgulayan istikrar üzerindeki olumsuz etkile- gunluk dönemlerinde daha aşağı Yılmaz, krizin etkilerinin görülme- rini sınırlamaya odaklandıklarını seviyelere inmesi, sağlıklı işleyen ye başladığı dönem olan Ekim kaydeden Yılmaz, “Bu süreçte bir ekonomilerde beklenen bir deği- 2008’den bu yana yıllık enflasyon- yandan kısa vadeli faiz oranlarını şim olduğunu ancak bunun Türki- daki gerilemenin iş lenmiş gıda süratli bir şekilde aşağı çekerken ye ekonomisinde daha önce göz- grubunda 19 puana yaklaştığını, diğer yandan dengeleyici bir likidi- lenmemiş bir durum olduğunun al- enerji grubunda ise 25 puana ulaş- te politikası izleyerek piyasalarda- tını çizen Yılmaz, reel faizlerin tığını dile getirdi. Hizmet grubu yıl- ki sıkışıklığı rahatlatmayı amaçla- mevcut düzeyinin, ekonominin lık fiyat artışındaki yavaşlama eği- dık. Bu çerçevede, toplam talep normalleştiğini tescil etmesi bakı- liminin, maliyet kaynaklı unsurlar- koşullarının zayıf seyrini, kredi ko- mından olumlu bir gösterge oldu- daki zayıflama ve iç talepteki da- şullarında süregelen sıkılığı ve enf- ğunu ifade etti. ralmanın gecikmeli etkileri ile yılın lasyon görünümündeki iyileşmeyi Piyasa faiz oranlarının para politi- ilk yarısında belirginleşerek sürdü- dikkate alarak, 2008 yılının Kasım kasının mevcut duruşunu ve söy- ğünü anlatan Yılmaz, gelecek dö- ayında başladığımız faiz indirimle- lemlerini tam olarak yansıtmadığı- nemde hizmet grubunun enflasyo- rine 2009 yılının ikinci çeyreğinde nı, getiri eğrilerinin mevcut duru- nundaki düşüşün yavaşlayarak da de devam ettik. Böylece, Temmuz ma kıyasla daha yatay olması ge- olsa süreceğinin öngörüldüğünü ayı itibarıyla toplam faiz indirimi rektiğini düşündüklerini belirten söyledi. 850 baz puana ulaştı. Bu dönemde, Yılmaz, konuşmasını şöyle sürdür- Son üç ay içinde yakın dönem enf- finansal sistemimizin göreli sağ- dü: “Küresel ekonomideki topar- lasyon beklentilerinin belirg i n lam yapısına ilişkin farkındalığın lanmanın yavaş ve kademeli olaca- oranda düştüğünü, orta vadeli bek- güçlenmiş olması, enflasyonda ğına dair görüşler yaygınlık kazan- lentilerin sınırlı bir oranda geriledi- beklenen düşüşe paralel olarak mış olsa da, krizin en kötü dönem- ğini ve beklenti eğrisinin yataylaş- hızlı ve büyük ölçekli faiz indirim- lerinin geride kaldığına ilişkin algı- tığının altını çizenYılmaz, “Mevcut lerine gidilebilmesi için elverişli lamalar, yılın ikinci çeyreğinde kü- durumda 2009 yıl sonu için bek- bir ortam sundu” diye konuştu. resel finans piyasalarında iyimser lentiler yüzde 6,09 ile hedefin be- Merkez Bankası’nın, geliş mekte bir havanın oluşmasına ve risk işta- lirgin olarak altındadır. Diğer yan- olan ve enflasyon hedeflemesi uy- hının artmasına yol açtı. 2009 yılı dan, 12 ve 24 ay sonrasına ilişkin gulayan ülkeler içinde politika fa- ilk çeyreğinde Gayri Safi Yurt İçi enflasyon beklentilerinin ortala- izlerini en fazla düşüren Merkez Hasıla geçen yılın aynı dönemine ması alınarak hesaplanan 2010 yıl Bankası olduğuna dikkat çeken göre yüzde 13,8 oranında geriler- sonu enflasyon beklentisi, yüzde Yılmaz, gerçekleştirilen faiz indi- ken, mevsimsellikten arındırılmış 6,5 olan enflasyon hedefi ile rimlerinin yanı sıra, faiz kararların- verilerin daralmanın bu dönemde uyumlu seyretmektedir” dedi. da aşağı yönlü esnekliği korumaya daha da derinleştiğini ortaya koy- Merkez Bankası olarak, küresel devam edilmesinin ve risk algıla- du. Yılın ilk çeyreğine ilişkin milli krizin derinleştiği 2008 yılı son malarında 2009 yılının ikinci çeyre- gelir gelişmeleri üretim yönünden çeyreğinden itibaren enflasyonda ğinde gözlenen iyileşmenin de pi- incelendiğinde, tüm sektörlerde hızlı bir düşüş olacağını öngörerek, yasa faizlerindeki düşüşte etkili ol - katma değerin yıllık bazda geriledi17 BİLANÇO ği görülmektedir. Sanayi faaliye- likte, krizin en kötü döneminin ge- Tahminlerin kısa vadede güçlü baz tindeki hızlı daralmaya paralel ola- ride bırakıldığına dair algılamaların etkileri nedeniyle enflasyonda za- rak hizmet sektörü katma değeri güçlenmesinin emtia fiyatlarındaki man zaman dalgalanmalar görüle- büyümeye en olumsuz katkı yapan hareketlenmeyi de beraberinde ge- bileceğine işaret ettiğini anlatan bileşen oldu. Milli gelir gelişmele - tirdiğinin altını çizen Yılmaz, pet- Yılmaz, 2009 yılında ilk altı aylık ri harcama yönünden incelendiğin- rol fiyatlarının 2009 yılında ortala- birikimli enflasyonun sadece yüz- de ise özel kesim talebindeki kes- ma 60 dolar, 2010 ve sonrasında kin daralmaya ek olarak stok deği- ise 70 dolar civarında ger- şiminin olumsuz katkısı dikkat çekleşeceğinin varsa- çekti. Bu dönemde ithalattaki kes- yıldığını söyledi. kin daralmayla birlikte net ihraca- Yılmaz, tın büyümeye yaptığı katkı artmış- grubu fiyatlarına tır. Kamu harcamaları ise büyüme- ilişkin varsayım- ye yaklaşık 1,2 puanlık katkı yapa- larda rak yurt içi talepteki düşüşü sınırla- yapılmadığını, dı” bu grupta yıl- Para politikası faiz oranlarında süregelen indirim sürecinin yanı sıra alınan mali tedbirler doğrultusunda yurt içi talep ve iktisadi faaliyette kısmi toparlanmaya işaret ettiğinin kaydeden Yılmaz, bununla birlikte, toplam talepteki belirsizliğin ve düşük kapasite kullanım oranları- gıda değişiklik lık fiyat artış oranının 2009 yıl sonunda yüzde 7,5, sonraki yıllar için ise yüzde 6 olarak gerçekleşeceğinin esas alındığını belirterek, “Yakın dönemde politika nın gelecek dönemde yatırımlar ve faizlerinde bir miktar daha indirim istihdam üzerindeki olumsuz etki- gerçekleştirildiği ve sonrasında fa- lerinin süreceğini ve işsizlik oran- izlerin 2010 yılı sonuna kadar sabit larındaki yüksek düzeylerin özel tüketim harcamalarını sınırlamaya devam edeceğini ifade etti. Yılmaz, finansal koşullardaki sıkılığın da kısmen devam ettiği göz önüne alındığında son dönemde gözlenen kısmi talep canlanmasının gücüne de 1,83 olması nedeniyle, 2010 yı- tutulduğu varsayımı altında, enflasyonun, yüzde 70 olasılıkla 2009 yıl sonunda orta noktası yüzde 5,9 olmak üzere yüzde 4,9 ile 6,9 aralığında, 2010 yıl sonunda ise orta noktası yüzde 5,3 olmak üzere yüzde 3,7 ile 6,9 aralığında gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. Enflas- lının ilk yarısında enflasyonun baz yonun 2011 yıl sonunda yüzde 4,9, rin devam ettiğini belirtti. etkisine bağlı olarak artış göstere- 2012 yıl ortasında ise yüzde 4,8 se- bileceğini dile getirdi. Yılmaz, büt- Küresel ekonomideki toparlanma- viyesine gerileyeceği öngörülmek- nın yavaş olacağı anlaşılmakla bir- tedir” diye konuştu ve kalıcılığına ilişkin belirsizlikle- 18 çe dengesi gözetilerek yapılan ver- BİLANÇO gi ve fiyat ayarlamalarının yıllık politika faizlerinde ikinci bir indi- de etti. Bununla birlikte, borçlan- enflasyon üzerindeki etkilerinin rim süreci ve sonrasında faiz oran- manın vade yapısı, faizlerin düzeyi azalmasıyla birlikte, 2010 yılının larının düşük tek haneli düzeylerde ve finansal piyasaların derinliğinin ikinci yarısından uzun bir süre tutulmasının söz ko- dikkate alındığında, dengeleyici itibaren enflasyo- nusu olabileceğine dikkat çeken maliye politikaları için mali alanın Yılmaz, şöyle devam etti: çok da geniş olmadığının görüldü- eğili- “Öte yandan gelişmekte olan ülke- ğüne işaret eden Yılmaz, “Dolayı- mine gi- lerdeki kredi kalitesindeki nispi sıyla, bütçe açığındaki kısa vadeli iyileşme sonucunda bu ülkelere genişlemenin borç dinamiklerinin sermaye akımlarının güçlenmesi de sürdürülebilirliğini temin eden orta olası bir senaryodur. Bu durum vadeli bir program ile desteklen- risk primi ve döviz kuru kana- mesi risk primimizin göreli olarak lından enflasyon üzerinde aşa- düşük kalmaya devam etmesi açı- ğı yönlü bir risk unsuru olarak sından büyük önem taşımaktadır. nun kademeli bir düşüş ortaya çıkabilecektir. Böyle bir durumda da politika faizlerinde daha hızlı bir indirim veya ikinci bir indirim süreci ve sonrasında faiz oranlarının düşük tek haneli düzey- Piyasada oluşan orta ve uzun vadeli faiz oranlarının tek haneli değerlere kalıcı olarak inmesi mali disiplinin tesisine bağlı olacaktır” dedi. lerde uzun bir süre tutulması gün- 2011 ve sonrasında ise para politi- deme gelebilecektir. Küresel öl- kasının enflasyon görünümünü et- çekte bütçe açıklarının hızla yük- kileyen değişkenlerin seyrine bağlı selmesi, uzun vadede enflasyon olarak şekilleneceğini dile getiren beklentileri ve dolayısıyla uzun va- Yılmaz, krizden çıkışla birlikte ma- deli küresel piyasa faiz oranları li disiplinin kademeli ve güçlü bir üzerinde yukarı yönlü bir risk oluş- şekilde yeniden tesis edilmesi du- turabilecektir.” rumunda, kısa vadeli faizlerin üç Türkiye’de küresel eğilimlere pa- yıllık tahmin ufku boyunca tek ha- ralel olarak, krizin iktisadi faaliyet neli seviyelerde kalabileceğinin üzerindeki daraltıcı etkisini sınır- öngörüldüğünü ifade etti. Yılmaz, landırmak amacıyla uygulanan “Orta vadede mali disiplinin tesis dengeleyici mali tedbirlerin bütçe edileceğine dair taahhütlerin ve ya- açığındaki artışı hızlandırdığını kay - pısal reform sürecinin güçlendiril- Gelecek dönemde küresel ekono- deden Yılmaz, diğer ülkeler ile kar- mesi, gerek beklenti yönetiminin mideki sorunların uzun süre gideri- şılaştırıldığındaTürkiye’deki kamu etkinleştirilmesi gerekse para poli- lememesi ve bu durumun yurt içi kesimi borçluluğunun göreli olarak tikası kararlarının olumlu etkileri- iktisadi faaliyetteki toparlanmayı düşük olmasının, mali alanının ge- daha da geciktirmesi durumunda, nin desteklenmesi açısından büyük niş olduğu izlenimini verdiğini ifa- önem arz ediyor” dedi. rerek 2011 yıl sonu hedefi olan yüzde 5,5 düzeyinin bir miktar altında istikrar kazanacağını öngördüklerini vurguladı. 19 BİLANÇO ‹flsizlikte Türkiye dünya dördüncüsü Türkiye işsizlikte dünya dördüncülüğüne yerleşti. En çok işsize sahip ül keler sıralamasında Güney Afrika birinci, Letonya ikinci, İspanya üçün cü ve Türkiye dördüncü oldu. ürkiye İşveren Sendikala- T de Güney Afrika (yüzde 23,5), İs- 2009’da yüzde - 5,9; 2010’da yüz- rı konfederasyonu aylık panya (yüzde 18,1) ve Leton- ekonomi büyteninde Tür- ya’dan (yüzde 17,4) sonra en de 2,6 olarak tahmin ettiği dikkate alındığında, 2010’da pozitif büyü- kiye’nin işsizlikte dünya dördün- yüksek işsizlik oranına sahip dör- meye rağmen işsizlik oranında ar- cüsü ve OECD ülkeleri arasında düncü ülkedir. tış öngörülmesi dikkat çekicidir. ise ikinci sırada olduğunu açıkladı. OECD, Haziran 2009 tarihli Eko- Öte yandan, OECD Türkiye’deki TİSK raporunda şu ifadeler yer al- nomik Görünüm (Economic Out- işsizlik oranının, pozitif büyümeye dı; Ekonomideki daralmanın etkisi look) yayınında Türkiye’nin işsiz- ile 2009 yılı Nisan döneminde is- lik oranının 2009 yılında ortalama geçilmesi beklenen gelecek yıl da yükselişini sürdürerek yüzde tihdam edilenlerin sayısı, geçen yı- yüzde 15,2 olacağını; bu oranın 16,4’e varacağını öngörmektedir. lın aynı dönemine göre 530 bin ki- 2010 yılında daha da yükselerek şi azalarak, 20 milyon 698 bin ki- yüzde 16,4’e varacağı yönündeki Kaldı ki, 2002-2007 döneminde yıllık ortalama yüzde 7 gibi yük- şiye gerilemiştir. tahminlerine yer vermiştir. sek bir büyüme hızıyla bile işsizli- Klasik tanıma göre işsiz sayısı ge- OECD verilerine göre, Türkiye’de çen yılın aynı dönemine göre 1 mil- ekonomik büyüme hızı 2010 yılın- ğin yüzde 10’un altına indirilemediği bilinmektedir. Dolayısıyla, iş- yon 285 bin kişi artarak 3 milyon da, OECD ve AB geneline kıyasla 618 bin kişiye yükselmiştir. İşsiz- daha fazla olacak; ancak işsizlik lik oranı 5 puan yükselerek yüz- artmaya devam edecektir. 2010 yı- de14,9 düzeyine çıkmıştır. lında Türkiye, OECD ülkeleri için- The Economist’in verilerine göre de işsizlik oranının yüksekliği açı- Nisan 2009’da Türkiye yüzde sından İspanya’dan sonra ikinci sı- formla çalışma mevzuatının işçi çalıştırmayı özendirecek şekilde 14,9’luk işsizlik oranı ile küresel rada gelecektir. yeniden yapılandırılması, aynı dere- piyasalarda adı geçen 39 ülke için- OECD’nin Türkiye’de büyümeyi cede önem taşımaktadır. 20 sizliğin yüzde 20 patikasına yükselmemesi için yurtiçi üretim ve istihdam dostu bir büyüme politikasına geçilmesi gerekmektedir. Sosyal politikada ise, uygulanacak re- BİLANÇO İŞSİZLİK ORANI BÜYÜME HIZI 2009 2010 2009 2010 Avustralya 6,2 7,7 -0,4 1,2 Avusturya 6,1 7,9 -4,3 -0,1 Belçika 8,3 10,6 -4,1 -0,5 Kanada 8,6 9,8 -2,6 0,7 Çek Cumhuriyeti 6,9 9,2 -4,2 1,4 Danimarka 6,0 7,9 -4,0 0,1 Finlandiya 8,7 10,8 -4,7 0,8 Fransa 9,7 11,2 -3,0 0,2 Almanya 8,7 11,6 -6,1 0,2 Yunanistan 9,5 10,3 -1,3 0,3 Macaristan 10,7 11,7 -6,1 -2,2 İzlanda 8,4 9,9 -7,0 -0,8 İrlanda 12,2 14,8 -9,8 -1,5 İtalya 8,4 10,2 -5,5 0,4 Japonya 5,2 5,7 -6,8 0,7 Kore 3,9 3,9 -2,2 3,5 Lüksemburg 6,0 7,2 -4,0 -0,4 Meksika 5,7 6,9 -8,0 2,8 Hollanda 4,0 7,0 -4,9 -0,4 Yeni Zelanda 6,3 7,9 -3,0 0,6 Norveç 3,7 4,3 -1,0 0,8 Polonya 9,0 11,6 -0,4 0,6 Portekiz 9,6 11,2 -4,5 -0,5 Slovak Cumhuriyeti 11,8 13,6 -5,0 3,1 İspanya 18,1 19,6 -4,2 -0,9 İsveç 8,7 11,4 -5,5 0,2 İsviçre 4,5 5,1 -2,7 -0,2 TÜRKİYE 15,2 16,4 -5,9 2,6 İngiltere 8,2 9,7 -4,3 0,0 ABD 9,3 10,1 -2,8 0,9 Euro Bölgesi 10,0 12,0 -4,8 0,0 Toplam OECD 8,5 9,8 -4,1 0,7 Kaynak: OECD, OECD Economic Outlook No: 85, June 2009 21 BİLANÇO Küresel kriz kalk›nmay› tehdit ediyor Birleşmiş Milletler Bin Yıl Kalkınma Hedefleri 2009 raporu açıklandı. Ra porda, son ekonomik ve mali krizin açlık ve yoksulluk ile mücadelede elde edilen başarıyı olumsuz etkilemeye başladığı belirtildi. B irleşmiş Milletler, zengin kınma için küresel ortaklığın geliş- fi tutturulamadı. Sağlıklı yaşam ko- ve yoksul tüm ülkeleri tirilmesi amaçlanıyor. şulları ile ilgili hedeflere ulaşılabil- açlık ve yoksullukla mü- Birleşmiş Milletler Genel Sekrete - mesi için 2015 yılına kadar 1,4 mil- cadele konusundaki gayretlerini ri, raporun tanıtım toplantısında yar kişinin daha kanalizasyon, su artırmaya çağırdı. Birleşmiş Mil- yaptığı konuşmada, son yirmi yılda ve çöplerin düzenli toplanması hiz- letler tarafından 2000 yılında dü- açlıkla mücadelede elde edilen ba- metlerine erişebilmesi gerekiyor. zenlenen Bin Yıl Zirvesine katılan şarının artan gıda fiyatları nedeniy- Genel Sekreter Ban “Hedefimize tüm ülkeler tarafından kabul edilen le 2008 yılında tersine dönmeye doğru çok ağır ilerliyoruz. Ancak, hedefler kapsamında, 2015 yılına başladığını söyledi. Üstelik kalkın- rapor, doğru politikaların yeterli kadar aşırı yoksulluk ve açlığın yok makta olan bir çok ülkenin yoksul- mali kaynağa sahip olması ve güç- edilmesi, herkesin en azından il- lukla mücadele şevkinin kırılmaya lü siyasi destek alması halinde et- köğretim eğitimi alması, kadın-er- başlamasıyla on milyonlarca insa- kileyici sonuçlar elde edilebildiği- kek eşitliğinin sağlanması ve ka- nın işsizlik girdabına girdiğini ve ni de gösteriyor” dedi. dınların konumlarının güçlendiril- kırılganlıklarının arttığını belirtti. BM ve BM dışı 20 kuruluş tarafın- mesi, çocuk ölümlerinin azaltılma- Bir çok ülkenin yoksulluğu azalt- dan derlenen verileri içeren Bin Yıl sı, anne sağlığının iyileştirilmesi, ma hedefine ulaşması giderek zor- Kalkınma Hedefleri 2009 raporu, HIV/AIDS, sıtma ve diğer hastalık- laşıyor. Dahası, okullaşma oranın- bugüne kadarki küresel boyuttaki larla mücadele edilmesi, çevresel daki cinsiyet farklılığının 2005 yılı- en kapsamlı rapor olarak kabul edi- sürdürülebilirliğin sağlanması, kal- na kadar ortadan kaldırılması hede- liyor. Raporda, günde 1,25 dolar 22 BİLANÇO gelir ile geçinmek zorunda kalan ulaşılmak üzere olduğunu, temiz G8 ve G20 ülkelerinin gelişmekte insan sayısının 1990-2005 yılları içme suyu hedefine ulaşılacağına olan ülkelere 2010 yılına kadar Bin arasında 1,8 milyardan 1,4 milyara dair de cesaret verici veriler oldu- Yıl Kalkınma Hedeflerine ulaşma- düştüğü belirtiliyor. ğunu söyleyen Ban, bu iki konu ları için mali ve teknik destek taah- Son küresel ekonomik krizin yarat- üzerinde çalışmaların artırılmasını hütünde bulunduklarını hatırlattı. tığı hasar ile ilgili veriler henüz istedi. Ban, bu taahhütler kapsamında Af- açıklanmamış olmakla beraber, ra- Afrika ve kalkınmakta olan ülke- rika’ya yapılan mali yardımın her porda aşırı yoksullukla mücadele- lerde dış yardımların insanların ya- yıl artırılmasının da bulunduğunu, nin yavaşlayabileceği belirtiliyor. şamlarını olumlu anlamda değiştir- ancak, toplam yardım miktarının 2009 yılında, kriz öncesi tahminle- me gücüne sahip olduğunu göste- taahhüt edilen miktarın 20 milyar re ilave 55-90 milyon kişinin daha ren bir çok örnek bulunduğunu be- dolar altında kaldığını vurguladı. aşırı yoksulluk sınırının altına ine- lirten Ban yardımların zamanında Genel Sekreter G8 ülkelerini de ceği öngörülüyor. ulaştırılamamasının üzerine bir de Afrika’ya yardımlarını nasıl artıra- Genel Sekreter, raporda ilerlemele- mali kriz ve iklim değişikliği- re de yer verildiğini, artık daha az nin gelmesinin ilerlemeyi insanın AIDS’ten öldüğünü, çocuk yavaşlattığını vurguladı. Ban, ayrıca, mali katili olarak bilinen sıtma ve kıza- Genel Sekreter Ban ko- katkıda bulunan ül- mık gibi bulaşıcı nuşmasında kelerden Afrika’nın ayrıca, bileceklerini gözden geçirmeye çağırdı. hastalıklara ticari rekabet gücü- karşı nün artırılması ve önemli elde ürünlerinin desteklen- edildiğini söy- mesi için ver- başarılar ledi. Herkesin en azından ilköğretimi tamamlaması hedefine dikleri sözü tutmalarını istedi. 23 BİLANÇO Dünya Ekonomisi ‹ngiltere borç rekoru k›rd› İngiltere'de kamu borçları rekor seviyede arttı ve milli gelirin yüzde 56.6'sına denk olan 799 milyar sterline ulaştı. Çin, ise küresel ekonomik krize meydan okuyor, Çin'de büyüme yılın ilk çeyreğine göre hız kazandı. ABD yönetimi finansal sistemi kurtarmak için 4.7 trilyon doları gözden çıkarmak zorunda kaldı. İ ngiltere'nin, söz konusu ista- dan bu yana rastlanan en büyük lılığı olan ABD ise ekonomik bü- tistiklerin tutulmaya başlan- düşüş olduğu ifade edildi. yüklüğünün üçte birini finansal dığı 1974 yılından bu yana kaydedilen en yüksek borç miktarı İngiltere Maliye Bakanı, önümüz- olduğuna işaret eden uzmanlar, hü- deki mali yıl boyunca devletin 175 kümetin sadece geçen haziran milyar sterlin civarında borçlana- ayında 13 milyar sterlin borçlandı- cağını belirtmiş ve bu açıklaması ğını, bunun da geçen yılın aynı ayı- nedeniyle tepkilere hedef olmuştu. Uzmanlar, geçen bir yıl boyunca devletin vergi gelirinin ise 32 milyar sterlin civarında, yüzde 10'luk İngiltere Merkez Bankası gösterge kurtarmak için 4.7 trilyon doları gözden çıkarmak zorunda kaldı. ABD Kongresi'nin özel denetçileğı raporda, yer alan en kötü senar- faizi beklendiği gibi değiştirmeye- yoya göre, sistemi kurtarmak için rek yüzde 0,5'te bıraktı. İngiltere 24 trilyon dolar harcanabileceği Merkez Bankası böylece, faizi arka ifade ediliyor. bir düşüş gösterdiğini hatırlattı. arkaya dördüncü ay değiştirmedi. Bunun da 1920'li yılların başların- İngiltere ekonomisiyle büyük bağ- 24 ABD yönetimi finansal sistemi rinden Neil Barofsky'nin hazırladı- na göre iki kat artışa işaret ettiğini ifade etti. sistemini kurtarmak için harcadı. Barofsky'nin raporunda hükümetin sisteme enjekte ettiği net tutarın ise BİLANÇO 3 trilyon dolar olarak gerçekleştiği olduğuna dikkat çekiliyor ve 2007 tarma paketinin başarısının Hazi- belirtiliyor. yılından bu yana atılan tüm tedbir ne'nin programı ne derece şeffaf Hükümetten kaynak talep etme adımları hesaplanıyor. yönettiğiyle doğru orantılı olacağı- hakkına sahip tüm finans kuruluş- Bankaların şeffaflığına da değinen larının alabilecekleri maksimum Barofsky, raporunda "Devlet des- parayı istemesi halinde oluşacak teği alan bankalar hiçbir şekilde bu tutarın 24 trilyon dolar olacağı tah- kaynakları ne yönde kullanıldığına min ediliyor. dair bir açıklama yapma zorunlulu- Raporda finans sektörüne aktarıl- ğu hissetmediler. Hazine de banka- ması taahhüt edilen 4.7 trilyon do- ları bu yönde sıkıştıramadı" dedi. ların ABD ekonomisinin 3'te biri Barofsky, 700 milyar dolarlık kur- nı ifade etti. Amerika Birleşik Devletleri, rekor bütçe açığı verdi. Mali yılın bitimine 3 ay kala açık ilk kez 1 trilyon doların üzerine çıktı. Bütçe açığının rekor kırmasının başlıca nedenleri, Obama yönetiminin ekonomik durgunluğa karşı kamu harcamalarını önemli ölçüde 25 BİLANÇO artırması ve mali kuruluşlar için için asgari yüzde 8 oranında büyü- yüzde 9 olarak gördüğü dünya ti- hazırlanan dev kurtarma paketleri- meyi şart görüyor. caretindeki azalma tahminini yüz- ne ayrılan pay olarak gösteriliyor. Dünyada en fazla döviz rezervine de 10'a çıkardığını hatırlatarak, yüz- Vergi gelirlerinin düşmesi, işsizlik de sahip olan Çin'de, yabancı para de 10 oranının koruduklarını kay- ödeneği alanların sayısının artma- stoku da son bir yılda yüzde 18 ar- detti. sıyla, Irak ve Afganistan'daki ope- tarak 2 trilyon doları aştı. Rekor Dünya Bankası ve Dünya Ticaret rasyonların yüksek maliyetleri de seviyeye ulaşan rezerv artışı, ya- Örgütü'e göre, dünya ticaret hacmi açığı derinleştirdi. bancı yatırımların Çin'e akışına bu yıl, son 60 yılın en düşük düze- Çin, küresel ekonomik krize adeta bağlanıyor. yine gerileyecek. Sanayileşmiş ül - meydan okuyor. Dünyanın tamamı- Uluslararası yatırımcılar da, Çin'i kelerin ihracat hacmi yüzde 14 na yakınında büyük bir ekonomik dünyanın belli başlı ekonomileri oranında düşüş gösterirken, Türki- daralma yaşanırken, Çin'de büyü- içinde en sağlamı olarak görüp, pa- ye'nin de içinde bulunduğu geliş- me yılın ilk çeyreğine göre hız ka- ralarını bu ülkede gayri menkul ya mekte olan ülkelerin ticaret hacmi zandı. da hisse senetlerine yatırmayı ter- bunun iki katı oranında düşüş gös- Çin İstatistik Kurumu'nun açıkladı- cih ediyor. terecek. ğı rakamlara göre, Çin'de ilk çey- Çin Merkez Bankası verilerine gö- Öte yandan Dünya Bankası, dünya rekte büyüme yüzde 6.1 olarak re, Haziran ayı sonunda rezervler 2 ticaret hacminin, gelecek yıl yüzde gerçekleşti. İkinci çeyrekteyse bu trilyon 130 milyar dolara çıktı. 4 oranında büyüme göstereceği oran yüzde 7.9'a yükseldi. Yılın ilk Dünyanın en büyük döviz rezervi- tahminin de bulundu. ne sahip Çin Merkez Bankası'na, Uluslararası Para Fonu (IMF) İcra bu yılın ilk altı ayında 186 milyar Direktörleri Kurulu, üye 186 ülke- dolarlık döviz giriş oldu. Döviz re- nin döviz rezervlerini artırarak, kü- zervlerinde, dünya sıralamasında, resel ekonomiye likidite sağlamak Çin'i, 988 milyar dolarla Japonya amacıyla 250 milyar dolar eş de- takip ediyor. ğerli Özel Çekme Hakkı (SDR) daki ekonomik darboğaz sonrası Öte yandan, Çin'in, Haziran ayı iti- tahsis edilmesini kararlaştırdı. kabul edilen canlandırma paketinin barıyla ihracatı, geçen yılın aynı dö- IMF'den yapılan açıklamaya göre, etkili olduğu görüşünde. Paket nemine göre, yüzde 21,4 düşüş teklif, nihai onay için IMF Guver- kapsamında iş kollarının nakit har- gösterdi. Aynı dönemde, yabancı nörler Kurulu'na sunulacak. Gu- camaları ve yeni teknolojilere yatı- sermaye girişi de yüzde 6,8 azaldı. vernörler Kurulu'nda yüzde 85 ço- rımlar yapmaları teşvik edilmişti. Dünya Ticaret Örgütü ve Dünya ğunlukla kabul edilirse, 28 Ağus- Rakamlar, hükümetin 2009 için Bankası'na göre, bu yıl dünya tica- tosta yürürlüğe girecek. Yeni tahsi- koyduğu yüzde 8'lik büyüme ora- ret hacmi yüzde 10 düşüş göstere - sin yaklaşık 100 milyar dolarlık nını yakalama hedefinden sapma cek. Dünya Ticaret Örgütü Başka- kısmı yükselen piyasalar ile geliş- olmadığını da gösteriyor. Pekin, iş- nı Pascal Lamy, İtalya'daki G8 Zir- mekte olan ülkelere gidecek. Dü- sizliği kontrol altında tutmak ve vesi çerçevesinde verdiği demeç- şük gelirli ülkeler de 18 milyar do- olası siyasi gerilimleri önlemek lerde, örgütün, bu yıl için önceden ların üzerinde tahsis alacak. yarısındaki büyüme, son rakamlarla birlikte 7,1 oldu. Bu rakamlar küresel kriz ortamında Çin'in dünyanın en iyi performans gösteren ülkesi konumunu koruduğunu gösteriyor. Uzmanlar, bu başarıda Kasım ayın- 26 BİLANÇO ÜFE:-0,71, TÜFE:0,25 Temmuz ayında Üretici Fiyatları Genel Endeksinde Temmuz ayında Tüketici Fiyatları Genel Endeksi bir bir önceki aya göre yüzde -0,71 düşüş, bir önceki yı- önceki aya göre yüzde 0,25, bir önceki yılın Aralık lın Aralık ayına göre yüzde 2,54 artış, bir önceki yılın ayına göre yüzde 2,08, bir önceki yılın aynı ayına gö- aynı ayına göre yüzde -3,75 düşüş ve oniki aylık or- re yüzde 5,39 ve oniki aylık ortalamalara göre yüzde talamalara göre yüzde 5,47 artış gerçekleştirdi. Aylık 8,52 artış gerçekleşti r d i. Ana harcama grupları itiba- değişim tarım sektöründe yüzde -2,84, sanayi sektö- riyle biray önceye göre en yüksek artış yüzde 10,89 ründe ise yüzde -0,20 olarak gerçekleşti. Tarım sek- ile alkollü içecekler ve tütün grubunda yaşandı. En- töründe bir önceki yılın Aralık ayına göre yüzde 7,99 dekste kapsanan 449 maddeden 78 maddenin ortalama artış, sanayi sektöründe ise yüzde 1,37 artış yaşandı. fiyatlarında değişim olmazken, 223 maddenin fiyatla- En yüksek aylık artış yüzde 24,11 ile ham petrolde ya- rında artış, 148 maddenin ortalama fiyatlarında düşüş şandı. gerçekleşti. TEMMUZ 2009 TEMMUZ 2008 (2003=100) (2003=100) ÜFE Bir önceki aya göre değişim oranı (%) Bir önceki yılın Aralık ayına göre değişim oranı (%) Bir önceki yılın aynı ayına göre değişim oranı (%) 12 aylık ortalamalara göre değişim oranı(%) -0,71 1,25 2,54 15,18 -3,75 18,41 5,47 9,76 TEMMUZ 2009 TEMMUZ 2008 (2003=100) (2003=100) TÜFE Bir önceki aya göre değişim oranı (%) 0,25 0,58 Bir önceki yılın Aralık ayına göre değişim oranı (%) 2,08 6,61 Bir önceki yılın aynı ayına göre değişim oranı (%) 5,39 12,06 12 aylık ortalamalara göre değişim oranı(%) 8,52 9,07 2009 2008 Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Bir önceki aya göre değişim 0,23 1,17 0,29 0,65 -0,05 0,94 -0,71 Bir önceki yılın Aralık ayına göre değişim 0,23 1,40 1,70 2,35 2,30 3,27 Bir önceki aya göre değişim 0,29 -0,34 1,10 0,02 0,64 Bir önceki yılın Aralık ayına göre değişim 0,29 -0,06 1,05 1,07 1,71 -2,34 -0,90 0,57 -0,03 -3,54 2,54 12,49 11,48 12,11 12,08 8,11 0,11 0,25 -0,24 0,45 2,60 0,83 -0,41 1,83 2,08 6,35 6,83 9,60 10,52 10,06 27 BİLANÇO Merkezi Yönetim Bütçe Gerçekleşmeleri Ocak - Haziran (Milyon YTL) Bütçe Gelirleri Kümülatif Gerçekleşmeleri 2008 2009 Artış (yüzde) 2009 Yılı Bütçe Hedefi Genel Bütçe Gelirleri 99.456 98.287 -1.17 242.957 Vergi Gelirleri 82.752 79.083 -4.43 202.089 Gelir, Kar ve Ser. Kazanç üzerinden Alınan Vergiler 26.628 26.097 -1.99 65.401 Gelir Vergisi 18.914 18.972 0.30 45.253 Gelir Vergisi Tevkifatı 17.227 17.215 -0.06 7.13 7.125 -7.62 KVK Göre Alınan Geçici Vergi 7.090 6.646 -6.26 Mülkiyet Üzerinden Alınan Vergiler 2.070 2.244 8.40 4.822 Motorlu Taşıtlar Vergisi 2.016 2.157 6.99 4.700 32.393 33.335 2.90 79.065 Dahilde Alınan KDV 8.442 9.517 12.7 19.974 Özel Tüketim Vergisi 19.775 19.305 -2.37 49.376 1.796 2.158 20.1 4.100 Dış Ticaretten Alınan Vergiler 17.086 12.865 -24.7 42.053 İthalde Alınan KDV 15.590 11.661 -25.2 38.500 5.035 7.313 45.2 7.362 100.588 124.831 24.1 259.156 Kurumlar Vergisi Dahilde Mal ve Hizmetlerden Alınan Vergiler Banka ve Sigorta Muameleleri Vergileri Teşebbüs ve Mülkiyet Gelirleri Harcamalar 28 20.148 BİLANÇO EKONOMİK VERİLER 2008 2007 2006 2005 2004 2003 GSYH (Cari fiyatlarla milyon YTL) 950.144 843.178 758.391 648.932 559.033 454.781 GSYH (milyon/dolar) 741.792 658.786 526.429 481.497 390.387 304.901 1.1 4.7 6.9 8.4 9.4 5.3 10.436 9.33 6.477 5.008 4.172 3.383 114.3 115.3 107.8 100 Toplam İhracat (milyon/dolar) 131.966 107.272 85.535 73.476 63.167 47.253 Toplam ithalat (milyon/dolar) 201.960 170.062 139.576 116.774 97.540 69.340 Dış Ticaret Dengesi (milyon/dolar) -69.994 -62.791 -54.041 -43.298 -34.373 -22.087 İhracatın İthalatı Karşılama Oranı % 65.3 63.1 61.3 62.9 64.8 68.1 İşsizlik Oranı (%) 13.6 10.6 9.9 10.3 10.3 10.5 Kamu Net Borç Stoku (milyon YTL) 271.460 248.312 258.191 270.275 274.195 250.593 İç Borç Stoku (milyon YTL) 261.000 255.310 251.470 244.782 224.483 194.387 Dış Borç Stoku (milyon/dolar) 150.766 133.452 108.322 98.815 102.938 96.214 Merkezi Yönetim Borç Stoku (milyon YTL) 348.180 333.485 345.050 331.520 316.528 282.807 Cari İşlemler Dengesi (milyon/dolar) -41.416 -38.219 -32.051 -22.088 -14.431 -8.036 GSYH (Değişim Hızı sabit fiyatlarla %) Kişibaşına GSMH (ABD Doları) Sanayi Üretim Endeksi (2005=100) 2009 (Bin YTL) Emisyon 2008 2007 10 Temmuz 3 Temmuz 28 Aralık 11 Temmuz 28 Aralık 34.812.731 34.945.507 32.724.754 29.962.010 27.943.811 Para Arzı - M1 88.975.424 87.846.796 83.380.932 80.082.605 77.674.822 - M2 452.516.604 448.813.745 434.205.424 381.244.617 345.028.428 - M3 480.056.415 476.742.000 458.383.776 407.844.458 370.077.665 Yurtiçi Kaynaklı YTL Mevduat 274.914.169 271.389.143 268.802.517 231.982.160 209.845.693 - Vadeli Tasarruf 186.641.581 185.942.260 184.492.538 159.982.242 144.025.106 - Vadesiz Tasarruf 17.523.866 17.495.644 15.593.007 15.163.910 13.502.656 - Vadeli Ticari 41.090.277 39.937.267 39.693.690 31.063.873 27.046.729 - Vadesiz Ticari 12.023.543 10.564.611 11.511.475 11.149.792 13.150.172 - Resmi Mevduat 17.634.902 17.449.361 17.511.807 14.622.343 12.121.030 Kredi Stoku 274.015.833 272.995.474 278.395.523 266.156.034 222.832.596 - Tüm Banka Kredileri 274.015.833 272.995.474 278.395.523 266.156.034 222.832.596 - M.B. Kredileri Bank. El. Tah. ve Bono 0 0 0 0 0 197.708.462 199.312.355 171.774.890 155.572.350 148.075.355 29 BİLANÇO Mevzuat Değişiklikleri 02.07.2009 03.07.2009 04.07.2009 07.07.2009 10.07.2009 14.07.2009 15.07.2009 21.07.2009 23.07.2009 26.07.2009 28.07.2009 29.07.2009 30 - 2009/15129 Kısa Çalışma Süresinin Altı Ay Uzatılması Hakkında Bakanlar Kurulu Kararı - 5904 Gelir Vergisi Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun - 2009/15150 Belgesiz İhracat Kredileri ile Vergi Resim ve Harç İstisnası Belgeleri Hakkında KararınYürürlüğe Konulmasına Dair Karar - 2009/15112 Sigortalı İşsizler ile Türkiye İş Kurumuna Kayıtlı Diğer İşsizlere Yönelik İş Bulma, Danışmanlık Hizmetleri, Mesleki Eğitim, İşgücü Uyum ve Toplum Yararına Çalışma Hizmetleri ile İşgücü Piyasası Araştırma ve Planlama Çalışmaları KapsamındaYapılacak Giderlerin Yıllık Miktarının 2009 ve 2010 Yılları İçin İşsizlik Sigortası Primi Olarak Bir Önceki Yıl İçinde İşsizlik Sigortası Fonuna Aktarılan Devlet Payının Yüzde Ellisine Çıkarılması Hakkında Karar - 5746 Sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun Genel Tebliği (Seri No: 3) - Damga Vergisi Kanunu Genel Tebliği (Seri No: 52) - 5917 Bütçe Kanunlarında Yer Alan Bazı Hükümlerin İlgili Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelere Eklenmesi ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun - Devlet Muhasebesi Standardı 6 (DMS 6) Konsolide ve Bireysel Mali Tablolar - Değerli Kağıtlar Kanunu Genel Tebliği (Sayı: 2009/2) - 2009/15200 Bazı Mallarda Uygulanan Özel Tüketim Vergisi Tutarlarının Belirlenmesi ve Bazı Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Karar - Sosyal Güvenlik Kurumuna Yapılan Sigortalı ve İşyeri Bildirimlerinin Bazı Kurumlara Yapılması Gereken Bildirimler Yerine Geçmesine Dair Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik - Aracı Kuruluş Varantlarının Kurul KaydınaAlınmasına ve Alım Satım İşlemlerine İlişkin Esaslar Tebliği (Seri: III, No: 37) - Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu AR-GE Projeleri İhale Yönetmeliği - 2009/15244 Yurtdışı Gündeliklerine Dair Karar - Aracılık Faaliyetleri ve Aracı Kuruluşlara İlişkin Esaslar Hakkında Tebliğ ile Aracılık Faaliyetinde Belge ve Kayıt Düzeni Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (Seri: V, No: 112) - Finansal Tabloların Sunuluşuna İlişkin Türkiye Muhasebe Standardı (TMS 1) Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Tebliğ (Sıra No: 154) - Nakit Akış Tablolarına İlişkin Türkiye Muhasebe Standardı (TMS 7) Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Tebliğ (Sıra No: 155) - Kiralama İşlemlerine İlişkin Türkiye Muhasebe Standardı (TMS 17) Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Tebliğ (Sıra No: 156) - Varlıklarda Değer Düşüklüğüne İlişkin Türkiye Muhasebe Standardı (TMS 36) Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Tebliğ (Sıra No: 157) - Maddi Olmayan Duran Varlıklara İlişkin Türkiye Muhasebe Standardı (TMS 38) Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Tebliğ (Sıra No: 158) - Finansal Araçlar: Muhasebeleştirme ve Ölçmeye İlişkin Türkiye Muhasebe Standardı (TMS 39) Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Tebliğ (Sıra No: 159) - Türkiye Finansal Raporlama Standartlarının İlk Uygulamasına İlişkin Türkiye Finansal Raporlama Standardı (TFRS 1) Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Tebliğ (Sıra No: 160) - Hisse Bazlı Ödemelere İlişkin Türkiye Finansal Raporlama Standardı (TFRS 2) Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Tebliğ (Sıra No: 161) - Satış Amaçlı Elde Tutulan Duran Varlıklar ve Durdurulan Faaliyetlere İlişkin Türkiye Finansal Raporlama Standardı (TFRS 5) Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Tebliğ (Sıra No: 162) - Faaliyet Bölümlerine İlişkin Türkiye Finansal Raporlama Standardı (TFRS 8) Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Tebliğ (Sıra No: 163) - Türkiye Finansal Raporlama Standartları Yorumları Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Tebliğ (Sıra No: 164) - Yurtdışındaki İşletmede Bulunan Net Yatırımın Finansal Riskten Korunmasına İlişkin Türkiye Finansal Raporlama Standardı Yorumu Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Tebliğ (Sıra No: 165) BİLANÇO 05.08.2009 07.08.2009 10.08.2009 11.08.2009 14.08.2009 17.08.2009 - 20.08.2009 - 24.08.2009 25.08.2009 26.08.2009 31.08.2009 07.09.2009 - Haziran 2009 Dönemine Ait Mal ve Hizmet Alımlarına İlişkin Bildirim Formu (Form Ba) Haziran 2009 Dönemine Ait Mal ve Hizmet Satışlarına İlişkin Bildirim Formu(Form Bs) Temmuz 2009 Dönemi Çeklere Ait Değerli Kağıtlar Vergisi Bildirimi ve Ödemesi 16-31 Temmuz Dönemine Ait Petrol ve Doğalgaz Ürünlerine İlişkin Özel Tüketim Vergisinin Beyanı ve Ödemesi 16-31 Temmuz Dönemine Ait Noterlerce Yap. Makbuz Karşılığı Öde. Ait Bildirimlerin Verilmesi ve Ödemesi 2009 II.Geçici Vergi Dönemine (Nisan-Mayıs-Haziran ) Ait Gelir Vergisinin Beyanı 2009 II.Geçici Vergi Dönemine (Nisan-Mayıs-Haziran ) Ait Kurum Vergisinin Beyanı Temmuz 2009 Dönemine Ait Kolalı Gazoz, Alkollü İçecekler ve Tütün Mamullerine İlişkin Özel Tüketim Vergisinin Beyanı ve Ödemesi Temmuz 2009 Dönemine Ait Dayanıklı Tüketim ve Diğer Mallara İlişkin Özel Tüketim Vergisinin Beyanı ve Ödemesi Temmuz 2009 Dönemine Ait Motorlu Taşıt Araçlarına İlişkin Özel Tüketim Vergisinin (Tescile Tabi Olmayanlar) Beyanı ve Ödemesi Temmuz 2009 Dönemine Ait Özel İletişim Vergisinin Beyanı ve Ödemesi Temmuz 2009 Dönemine Ait Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisinin Beyanı ve Ödemesi Temmuz 2009 Dönemine Ait Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu Kesintisi Bildirimi ve Ödemesi 2009 II.Geçici Vergi Dönemine(Nisan-Mayıs-Haziran ) Ait Gelir Vergisinin Ödemesi 2009 II.Geçici Vergi Dönemine(Nisan-Mayıs-Haziran ) Ait Kurum Vergisinin Ödemesi Temmuz 2009 Dönemine Ait Petrol ve Doğalgaz Ürünlerine İlişkin EK:4 No.lu ÖTV Bildirim Formu Temmuz 2009 Dönemine Ait Kolalı Gazozlara İlişkin EK:7 No.lu ÖTV Bildirim Formu Temmuz 2009 Dönemine Ait Alkollü İçeceklere İlişkin EK:8 No.lu ÖTV Bildirim Formu Temmuz 2009 Dönemine Ait Tütün Mamullerine İlişkin EK:9 No.lu ÖTV Bildirim Formu Temmuz 2009 Dönemine Ait Dayanıklı Tüketim ve Diğer Mallarına İlişkin EK:10 No.lu ÖTV Bildirim Formu Temmuz 2009 Dönemine Ait Yarışma ve Çekilişlerle Futbol Müsabakalarına ve At Yarışlarına Ait Müşterek Bahislerle İlgili İntikal Vergisinin Beyanı ve Ödemesi Temmuz 2009 Dönemine Ait Şans Oyunları Vergisinin Beyanı ve Ödemesi Temmuz 2009 Dönemine Ait İlan ve Reklam Vergisinin Beyanı ve Ödemesi Temmuz 2009 Dönemine Ait Müşterek Bahislere İlişkin Eğlence Vergisinin Beyanı ve Ödemesi ile Diğer Eğlence Vergilerine İlişkin Eğlence Vergisinin Ödenmesi Temmuz 2009 Dönemine Ait Elektrik ve Havagazı Tüketim Vergisinin Beyanı ve Ödemesi Temmuz 2009 Dönemine Ait Yangın Sigortası Vergisinin Beyanı ve Ödemesi Temmuz 2009 Dönemine Ait Gelir Vergisi Stopajının Muhtasar Beyanname ile Beyanı Temmuz 2009 Dönemine Ait Kurumlar Vergisi Stopajının Muhtasar Beyanname ile Beyanı Temmuz 2009 Dönemine Ait İstihkaktan Kesinti Suretiyle Tahsil Edilen Damga Vergisi ile Sürekli Mükellefiyeti Bulunanlar İçin Makbuz Karşılığı Ödenmesi Gereken Damga Vergisinin Beyanı Temmuz 2009 Dönemine Ait Katma Değer Vergisinin Beyanı 1-15 Ağustos Dönemine Ait Petrol ve Doğalgaz Ürünlerine İlişkin Özel Tüketim Vergisi Beyanı ve Ödemesi 1-15 Ağustos Dönemine Ait Noterlerce Yap. Makbuz Karşılığı Öde.Ait Bildirimlerin Verilmesi ve Ödemesi Temmuz 2009 Dönemine Ait Gelir Vergisi Stopajının Ödemesi Temmuz 2009 Dönemine Ait Kurumlar Vergisi Stopajının Ödemesi Temmuz 2009 Dönemine Ait İstihkaktan Kesinti Suretiyle Tahsil Edilen Damga Vergisi ile Sürekli Mükellefiyeti Bulunanlar İçin Makbuz Karşılığı Ödenmesi Gereken Damga Vergisinin Ödemesi Temmuz 2009 Dönemine Ait Katma Değer Vergisinin Ödemesi Temmuz 2009 Dönemine Ait Haberleşme Vergisinin Beyanı ve Ödenmesi Diğer Ücretlerin Gelir Vergisi 2. taksidi SSK (Temmuz 2009 ) Sigorta Primi Ödenmesi Bağ-Kur SigortalılarınınAğustos 2008 Sigorta Primi ve Sağlık Sigorta Priminin Ödenmesi Temmuz 2009 Dönemine Ait Mal ve Hizmet Alımlarına İlişkin Bildirim Formu (Form Ba) Temmuz 2009 Dönemine Ait Mal ve Hizmet Satışlarına İlişkin Bildirim Formu (Form Bs) 31 BİLANÇO 01 Temmuz Askeri savcının ‘dava açmaya gerek yok’ dediği albay Çiçek’i tutuklayan 14. Ağır Ceza, 18 saat sonra tahliye kararı verdi. 02 Temmuz Sivas’ta 16 yıl önce yakılarak öldürülen 37 kişi tüm yurtta düzenlenen törenlerle anıldı. 03 Temmuz 15 Türk bankası dünyadaki en büyük 100 banka arasında yer aldı. 04 Temmuz İşçi ve Bağ-Kur emekli aylıklarına yapılan yüzde 1.83’lük zam tepkiyle karşılandı. 05 Temmuz Toronto’ya 5 yıllığına 60 milyon dolara transfer olan NBA yıldızı Hidayet Türkoğlu, en pahalı Türk sporcusu oldu. 06 Temmuz Çin’de Uygurların yaşadığı Sincan’da ülkenin çoğunluğunu oluşturan Hanlarla çıkan çatışmada 156 kişi öldü, 828 kişi yaralandı. 07 Temmuz Kamu işçilerine, yılın birinci altı ayında yüzde 3, ikinci altı ayında yüzde 5.5 zam yapılması konusunda anlaşmaya varıldı. 08 Temmuz Cumhurbaşkanı Gül, askerlere sivil yargılama getiren yasa tasarısını onayladı. 09 Temmuz Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, özel istihdam büroları kurulmasına ilişkin düzenleme yapan yasa maddesini veto etti. 10 Temmuz Başbakan Erdoğan, Uygur Türklerine karşı yapılanları adeta soykırım olarak yorumladı. 11 Temmuz IMF yaptığı analizde Türkiye’nin krizden etkilendiğini ancak krize karşı dayanıklılık ve esneklik gösterdiğini ifade etti. 12 Temmuz İstanbul’un simge mekanı Topkapı Sarayı’nda klasik müzik konseri şarap içiliyor diye basılmak istendi. 13 Temmuz Hazar doğalgazını Türkiye üzerinden Avrupaya taşıyacak 7.9 milyar euroluk Nabucco projesinde ilk anlaşma imzalandı. 14 Temmuz Hükümet fındık politikasını yeniden düzenledi. Toprak Mahsülleri Ofisi alım yapmayacak, ruhsatlı alanda ekim yapan üreticiye destek verilecek 15 Temmuz Tahran’dan Erivan’a giden Hazar Havayollarına ait uçak düştü, 168 yolcudan kurtulan olmadı. 32 16 Temmuz Anayasa Mahkemesi Başkanvekili Paksüt hakkındaki iddiaların dayanaktan yoksun ve telefon dinlenmesinin usulsüz yapılması raportör görüşünün ardından soruşturma açılmasına gerek olmadığına karar verildi. 17 Temmuz Laiklik karşıtı makaleleriyle tanınan Prof. Dr. Davut Dursun RTÜK Başkanlığına seçildi. 18 Temmuz Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu Garipoğlu Grubu’na ait 70 şirketin yönetimine el koydu. 19 Temmuz Küresel krizin en çok etkilediği ülkelerden İngiltere’de ekonominin yüzde 4.5 küçüleceği tahmin ediliyor. 20 Temmuz Cumhurbaşkanı Gül, Devlet Denetleme Kurulu’na, skandal kararlar veren Adli Tıp Kurumu’nu denetleme talimatı verdi. 21 Temmuz Giresun’da aşırı yağışlar 1000 ev ve işyerinde su baskınına yolaçarken 150 araç denize sürüklendi. 22 Temmuz İstanbul Sanayi Odası’nın Türkiye’nin en büyük 500 sanayi şirketini belirlediği araştırmasında en büyük 500 şirkette zarar tutarı 2007 yılına göre yüzde 450 arttı. 23 Temmuz Anayasa Mahkemesi mayınlı arazilerin 49 yıla kadar kirilanması hükmünü durdurdu. 24 Temmuz Dünya Sağlık Örgütü, domuz gribi salgınının henüz ilk safhasında olduğunu ve salgından dolayı ölenlerin sayısının 700’e ulaştığını açıkladı. 25 Temmuz TMSF Halis Toprak’ın iki şirketine el koydu, 20 şirketindede haciz başlattı. 26 Temmuz Suriye’yi ziyaret eden ABD ‘nin Ortadoğu Temsilcisi Mitchell, ABD’nin Ortadoğu barışı için kararlı olduğunu söyledi. 27 Temmuz 13 gündür süren hakim ve savcı atama krizi ara formülle aşıldı. Ergenekon savcıları, haklarındaki şikayetlerin incelenmesi şartıyla yerlerinde kaldılar. 28 Temmuz 5 gün arayla yaşanan ikinci sel felaketinde alt yapısı tamamen çöken Giresun’da sel felaketi yaşandı. 29 Temmuz Merkez Bankası faizleri indirmeye devam edeceğini açıkladı. 30 Temmuz Bürokrasiyi azaltmak için 170 yönetmelikte değişiklik yapıldı. 421 belge uygulamadan kalkacak 31 Temmuz Ergenekon davası gizli tanığı için Ankara Numune Hastanesi psikolojik sorunları nedeniyle gözetim altında tutulmalı raporu verdi.
