Bölüm 08 Program Akışının Yönlendirilmesi

Bölüm 08
Program Akışının Yönlendirilmesi
blok
if yönlendirmesi
switch yönlendirmesi
for döngüsü
while döngüsü
do ... while döngüsü
Bir program komutların yazıldığı sırada akar. Ama çoğunlukla, bu akışı yönlendirmek gerekir. Bu iş için denetim
yapılarını kullanırız. Bunlar başlıca üç gruba ayrılabilir: Bloklar, Yönlendiriciler ve Döngüler. Bu yapılardan
birisine girince, program o yapı içinde istenen her işi yapar. Bilgisayarın karmaşık işleri yapmasını sağlayan bu
yapılar altı tanedir.
Bu yapılardan her birisi tek bir varlık olarak düşünülür, ama gerçekte her birisi birden çok deyim içeren birer
yapıdır. Bunların her birisini örneklerle açıklayacağız.
Blok
Bir arada yürütülmesi istenen deyimleri içeren bir yapıdır. Bir blok içine giren program, aksi söylenmedikçe,o
blok içindeki bütün deyimleri çalıştırır. Blok yapısının sözdizimi şöyledir:
{
deyimler
}
{ } bloku içindeki deyimler istenildiği sayıda Java deyimlerinden oluşur. Hiç deyim içermeyen bloklara boş blok
denir. Đç-içe bloklar olabilir. Deyimler, basit Java deyimleri olabileceği gibi, yapısal deyimler de olabilir.
Bölüm 06: Operatörler
1
Örnekler
{
System.out.println("Ankara başkenttir. ");
System.out.println(x);
}
{
// Bu blok x ile y değişkenlerinin yerlerini değiştirir
int yedek;
// blok içinde kullanılacak geçici değişken
yedek = x;
// x değerini yedek adresine al
x = y;
// y değerini x adresine al
y = yedek;
// yedek değerini y nin adresine al
}
Blok içinde bildirimi yapılan bir değişken, o blok için bir yerel değişkendir. Bir blokun yerel değişkenine blok
dışından erişilemez. Blok içinden dış bloka erişilebilir. Başka bir deyişle, blok içindeki bir operatör ya da metot,
dış bloktaki değişkenleri ve metotları çağırabilir. Blokun işi bitince, yerel değişkene ayrılan adres yok olur. Bu
nedenle, bir değişkenin erişilebirlik bölgesi (scope) o değişkenin tanımlandığı bloktur.
Yönlendiriciler
Program akışını, belli mantıksal koşullara göre istenen yöne saptıran denetim yapılarıdır. Bunlar da kendi içinde
üçe ayrılır: if, if-else ve case yapıları.
if deyimleri
Program akışını, mantıksal koşullara (boolean) göre istenen yöne saptıran denetim yapılarıdır. Bu yapının üç türü
vardır: tek seçenekli if, if-else ve çok seçenekli if.
1. Tek seçenekli if
2. if-else seçeneği
3. çoklu-durum seçeneği
Şimdi bunların her birisini örneklerle açıklayacağız.
Tek Seçenekli if
Bazı deyimlerin işlemesini, ancak belirli koşulların sağlanması durumunda isteyebiliriz. Bu durumda if
yönlendirmesini kullanırız. Bu yönlendirmenin sözdizimi yapısı aşağıdaki iki durumdan birisi gibidir.
a.
Eğer if denetiminden sonra bir tek deyim işleyecekse,
if ( mantıksal_deyim )
deyim ;
biçimindedir.
b.
Eğer if denetiminden sonra birden çok deyim işleyecekse, onlar bir blok ( { } ) içine alınır.
if ( mantıksal_deyim )
{
deyimler;
}
Eğer mantıksal_deyim true değerini alıyorsa deyim(ler) işlenir ve program if yapısından sonraki deyime geçer.
Eğer mantıksal_deyim false değerini alıyorsa deyim(ler) işlenmeden atlanır ve program if yapısından sonraki
deyimi işlemeye başlar.
2
t.karaçay : Java ile Nesne Programlama
IfYapısı01.java
package DenetimYapıları;
import java.util.Scanner;
class IfYapısı01 {
public static void main(String[] args) {
int n;
Scanner in = new Scanner(System.in);
System.out.println("Bir tamsayı giriniz: ");
n = in.nextInt();
in.close();
// if yönlendirmesi
if (n > 0)
System.out.printf("Girdiğiniz %d sayısı pozitiftir. ", n);
}
}
Çıktı
Bir tamsayı giriniz:
45
Girdiğiniz 45 sayısı pozitiftir.
Bu program koşarken, ekrana önce “Bir tamsayı giriniz: “ iletisi gelir. Bu iletiye karşılık, pozitif bir tamsayı
girerseniz, örneğin 45, ekrana “Girdiğiniz 45 sayısı pozitiftir.” iletisi gelir. Eğer 0 ya da negatif
bir tamsayı girerseniz, sayı pozitif olmadığı için, denetim if blokuna girmez. If blokundan sonraki deyime geçer.
Ama if blokundan sonra başka deyim olmadığı için başka bir iş yapmadan program sona erer.
Eğer kullanıcı int tipinden başka bir değer girerse, NextInt() metodu, girilen int tipi olmadığı için derleme
hatası doğar ve aşağıdaki uyarıyı verir:
Exception in thread "main" java.util.InputMismatchException
Aşağıdaki program, if denetiminin bir mantıksal deyimi denetlediğini ve deyim true değerini alıyorsa if yapısına
girildiğini göstermektedir.
GeçersizIf.java
/*
if denetimi için mutlaka bir mantıksal deyim (boolean) gereklidir.
*/
package DenetimYapıları;
class GeçersizIf{
public static void main(String[] args) {
if (1)
System.out.println("The if statement executed");
}
}
Bu program derleme anında şu hata mesajını verir:
Exception in thread "main" java.lang.Error: Unresolved compilation problem:
Type mismatch: cannot convert from int to boolean
Bu ileti bize şunu söylüyor: Kaynak programdaki
if(1) satırında sözdizimi hatası vardır. if anahtar
Bölüm 06: Operatörler
3
sözcüğünden sonra mutlaka bir boolean deyim gelmelidir. Oysa, programda if sözcüğünden sonra yazılan (1)
ifadesi bir boolean değildir. '1' boolean’a dönüştürülemez. [C dilinde program yazanlar, bu biçimin o dilde
geçerli olduğunu anımsayacaklardır. Java dili C dili üzerine kurulmuş olmakla birlikte, onun bazı niteliklerini
değiştirmiş, iyileştirmiştir. Dolayısıyla, C dilinde geçerli olan her şey Java dilinde geçerli değildir.]
if-else yönlendirmesi
Bazı durumlarda önümüze iki seçenek çıkar. Belirli bir koşulun sağlanması durumunda seçeneklerden birinin,
aksi halde ötekinin işlemesi istenebilir. Başka bir deyişle, bir koşulun sağlanıp sağlanmamasına bağlı olarak, iki
seçenekten birisini mutlaka yaptırmak gerekir. Bu durumda, if-else yapısını kullanırız. Bu yapının sözdizimi
şöyledir:
if ( mantıksal_deyim )
deyim-1
else
deyim-2
Eğer deyim-1 ve deyim-2 yerinde işlenecek birden çok deyim varsa, onlar bir blok içine alınabilir:
if ( mantıksal_deyim )
{
deyimler-1
}
else
{
deyimler-2
}
Eğer mantıksal_deyim true değerini alıyorsa deyim(ler)-1 işlenir ve program if denetim yapısından
sonraki deyimi işlemeye başlar. Eğer mantıksal_deyim false değerini alıyorsa deyim(ler)-1
işlenmeden atlanır ve deyim(ler)-2 işlenir. Sonra, program if denetim yapısından sonraki deyimi işlemeye
başlar. Bu yapıda program ya deyim(ler)-1 ya da deyim(ler)-2 'yi işler.
Aşağıdaki programları satır satır inceleyiniz. Her satırın işlevini algılayınız.
IfElseYapısı.java
package DenetimYapıları;
import java.util.Scanner;
class IfElseYapısı {
public static void main(String[] args) {
int i;
Scanner scan = new Scanner(System.in);
System.out.println("Bir tamsayı giriniz: ");
i = scan.nextInt();
if (i > 0)
System.out.printf("Girdiğiniz %d sayısı pozitiftir ", i);
else
System.out.printf("Girdiğiniz %d sayısı pozitif değildir ", i);
}
}
4
t.karaçay : Java ile Nesne Programlama
Aşağıdaki program verilen bir yılın artık yıl olup olmadığını bulur.
ArtıkYıl .java
package DenetimYapıları;
import java.util.Scanner;
class ArtıkYıl {
public static void main(String[] args) {
int yıl;
Scanner scan = new Scanner(System.in);
System.out.println("Hangi yıl? (yyyy) :");
yıl = scan.nextInt();
if ((yıl % 4 == 0 && yıl % 100 != 0) || yıl % 400 == 0)
System.out.printf(" %d yılı artık yıldır. Şubat ayı 29 çeker. ",
yıl);
else
System.out.printf(" %d yılı artık değildir. Şubat ayı 28 çeker.
",yıl);
}
}
Çıktılar
Hangi yıl? (yyyy) :
2011
2011 yılı artık değildir. Şubat ayı 28 çeker.
Hangi yıl? (yyyy) :
2012
2012 yılı artık yıldır. Şubat ayı 29 çeker.
c. Çoklu-durum seçeneği
Bazan ikiden çok seçenek ortaya çıkabilir. Bu durumlarda else-if denen çoklu-durum yapısını kullanırız:
if (Koşul_1)
Deyim_1;
else if (Koşul_2)
Deyim_2;
else if (Koşul_3)
Deyim_3;
...
else
Deyim_n;
Bölüm 06: Operatörler
5
ElseIfYapısı01.java
package DenetimYapıları;
import java.util.Scanner;
class ElseIfYapısı01 {
public static void main(String[] args) {
int i;
Scanner scan = new Scanner(System.in);
System.out.println("Bugün ısı kaç derecedir? ");
i = scan.nextInt();
if (i < 10)
System.out.println("Bugün hava soğuktur. ");
else if (i < 20)
System.out.println("Bugün hava serindir. ");
else
System.out.println("Bugün hava sıcaktır. ");
}
}
Çıktı
ElseifYapısı02.java
package DenetimYapıları;
import java.util.Scanner;
class ElseifYapısı02 {
public static void main(String[] args) {
int i;
Scanner scan = new Scanner(System.in);
System.out.println("Bir tamsayı giriniz ");
i = scan.nextInt();
if (i % 3 == 0)
System.out.printf("%d tamsayısı 3 ile tam bölünür. ", i);
else if (i % 2 == 0)
System.out.printf("%d tamsayısı çitf sayıdır. ", i);
else
System.out.printf(
"%d tamsayısı tek sayıdır, ama 3 ile tam bölünmez. ", i);
}
}
Çıktı
Bir tamsayı giriniz :
56
56 tamsayısı çitf sayıdır.
Aşağıdaki programlar else if yapılarının istenildiği kadar iç-içe konulabileceğini göstermektedir.
6
t.karaçay : Java ile Nesne Programlama
ElseifYapısı03.java
package DenetimYapıları;
import java.util.Scanner;
class ElseifYapısı03 {
public static void main(String[] args) {
int i;
Scanner scan = new Scanner(System.in);
System.out.println("Not ortalamanızı giriniz : ");
i = scan.nextInt();
if (i > 90)
System.out.printf("Puanınız
else if (i > 75)
System.out.printf("Puanınız
else if (i > 60)
System.out.printf("Puanınız
else if (i > 50)
System.out.printf("Puanınız
else
System.out.printf("Puanınız
%d ise notunuz A
olur. ", i);
%d ise notunuz B
olur. ", i);
%d ise notunuz C
olur. ", i);
%d ise notunuz D
olur. ", i);
%d ise notunuz F
olur. ", i);
}
}
Çıktı
Not ortalamanızı giriniz :
85
Puanınız 85 ise notunuz B olur.
ElseifYapısı04.java
package operators;
import java.io.IOException;
public class ElseifYapısı04 {
public static void main(String[] args) {
char c;
int inChar = 0;
System.out.println("Bir tuşa basınız :");
try {
inChar = System.in.read();
} catch (IOException e) {
System.out.println("Giriş hatası");
}
c = (char) inChar;
if (Character.isUpperCase(c))
Bölüm 06: Operatörler
7
System.out.println("Büyük harf girdiniz.");
else if (Character.isLowerCase(c))
System.out.println("Küçük harf girdiniz.");
else if (Character.isDigit(c))
System.out.println("Bir rakam girdiniz.");
else
System.out.println("Alfasayısal olmayan bir karakter girdiniz.");
}
}
Çıktı
Programın farklı koşmalarında, girilen karaktere bağlı olarak çıktılar şöyle olabilir.
Bir tuşa basınız:
R
Büyük harf girdiniz.
Bir tuşa basınız:
g
Küçük harf girdiniz.
Bir tuşa basınız:
8
Bir rakam girdiniz.
Bir tuşa basınız:
&
Alfasayısal olmayan bir karakter girdiniz.
switch denetim yapısı
Program akışı bir yerde çok sayıda seçenekle karşılaşırsa, iç-içe else if denetimi yerine switch denetimi
daha kolay olur. Sözdizimi şöyledir:
Sözdizimi (syntax)
switch (seçici)
{
case seçki-1:
deyim-1;
sıçrama-1;
case seçki-2:
deyim-2;
sıçrama-2
...
8
t.karaçay : Java ile Nesne Programlama
[default:
deyim
sıçrama]
}
Çıktı
Bu yapıda case ifadelerinin sayısı için bir kısıt yoktur, gerektiği kadar case ifadesi konulabilir. Bu
sözdiziminde geçen terimlerin açıklanması:
seçici
Seçici bir değişken veya bir ifade olabilir. Seçici değişken olduğunda byte,short, int, char,enum ya
da String tiplerinden herhangi birisinden bir literal (sabit değer) almalıdır. Seçici bir ifade ise bu
türlerden literal bir değer veren formüldür. Burada formül, matematiksel formüllerde olduğu gibi, bir sonuç
veren deyim olarak algılanmalıdır. String tipi, Java SE 7 sürümünden sonra kullanılabilir olmuştur. Önceki
sürümlerde String tipi secici tip olarak kullanılamaz.
seçki
Seçici değişkenin veya seçici ifadenin aldığı bir değerdir. Bu değer seçicinin alabildiği yukarıdaki veri
tiplerinden her hangi birisi olabilir; tabii, bu değer bir literal (sabit değer) olmalıdır.
deyim
Seçici-değerine bağlı olarak yönlenilen bir seçenekte yapılacak iş(ler)i belirleyen deyim veya deyimlerden
oluşan bir bloktur.
sıçrama
Bir seçeneğe yönlenen program, o seçenekteki işleri yapınca ya switch yapısının dışına çıkar ya da başka bir
seçeneğe yönlendirilebilir. switch yapısından çıkmak için
break;
deyimi kullanılır. break deyimi, akışı switch yapısından çıkarır ve switch yapısından sonraki ilk deyime
gönderir.
Bazan bir seçenekteki işler bitince, akışı switch yapısından sonraki ilk deyime göndermek yerine başka bir
seçeneğe göndermek gerekebilir. Bunun için
goto
deyimi kullanılır.
default
Đsteğe bağlı bir seçenektir. Seçicinin değeri case ile belirlenen hiçbir seçki ile uyuşmadığı zaman, yapılmasını
istediğimiz işler için gerekli deyim(ler)i bu seçeneğe yazarız. Hiçbir case yönlendirmesi gerçekleşemediğinde
default seçenek çalışır. Seçicinin değeri mutlaka case'lerdeki seçkilerden birisine eşit olacağı garanti edilen
durumlarda, default seçeneğini yazmanın gereği yoktur.
switch yapısının nasıl kullanıldığını aşağıdaki örnekte göreceğiz.
Switch01.java
package DenetimYapısı;
import java.util.Scanner;
class Switch01 {
Bölüm 06: Operatörler
9
public static void main(String[] args) {
int ay;
int yıl;
int günSayısı = 0;
Scanner scan = new Scanner(System.in);
System.out.println("Hangi yıl ? ");
yıl = scan.nextInt();
System.out.println("Hangi ay ?
ay = scan.nextInt();
");
switch (ay) {
case 1:
case 3:
case 5:
case 7:
case 8:
case 10:
case 12:
günSayısı = 31;
break;
case 4:
case 6:
case 9:
case 11:
günSayısı = 30;
break;
case 2:
if (((yıl % 4 == 0) && !(yıl % 100 == 0)) || (yıl % 400 == 0))
günSayısı = 29;
else
günSayısı = 28;
break;
default:
System.out.println("Geçersiz ay");
break;
}
System.out.println("Gün sayısı = " + günSayısı);
}
Çıktı
Hangi yıl ?
2009
Hangi ay ?
2
Gün sayısı = 28
Đpucu
Unutmayınız, seçici için byte, short, int, long, char, enum ya da String tiplerinden bir değişken kullanılır. float
ve double tipinden seçici kullanılamaz. Seçici değişkenin alacağı sabit değerlere göre program akışı istenen
seçeneğe sapar.
Burada herhangi bir deyim-k birden çok deyim içeriyorsa, onlar blok içine alınır ve tek deyimmiş gibi işlenir.
10
t.karaçay : Java ile Nesne Programlama
Switch02.java
package DenetimYapıları;
public class Switch02 {
public static void main(String[] args) {
int ay = 7;
String monthString;
switch (ay) {
case 1:
System.out.println("Ocak");
break;
case 2:
System.out.println("Şubat");
break;
case 3:
System.out.println("Mart");
break;
case 4:
System.out.println("Nisan");
break;
case 5:
System.out.println("Mayıs");
break;
case 6:
System.out.println("Haziran");
break;
case 7:
System.out.println("Temmuz");
break;
case 8:
System.out.println("Ağustos");
break;
case 9:
System.out.println("Eylül");
break;
case 10:
System.out.println("Ekim");
break;
case 11:
System.out.println("Kasım");
break;
case 12:
System.out.println("Aralık");
break;
}
}
}
Çıktı
Temmuz
Switch03.java
package DenetimYapıları;
Bölüm 06: Operatörler
11
import java.util.Scanner;
class Switch03 {
public static void main(String[] args) {
int puan;
Scanner scan = new Scanner(System.in);
System.out.println("Karne notunuz nedir?");
puan = scan.nextInt();
switch (puan) {
case 'A':
System.out.println("Pekiyi");
break;
case 'B':
System.out.println("Đyi");
break;
case 'C':
System.out.println("Orta");
break;
case 'D':
System.out.println("Hmmmm....");
break;
case 'F':
System.out.println("Daha iyisini başarabilirsin!");
break;
default:
System.out.println("Başarı notun ne?");
break;
}
}
}
Çıktı
Karne notunuz nedir?
67
Orta
Switch04.java
package DenetimYapıları;
import java.util.Scanner;
class Switch04 {
public static void main(String[] args) {
int puan;
Scanner scan = new Scanner(System.in);
System.out.println("Not ortalamanız nedir?");
12
t.karaçay : Java ile Nesne Programlama
puan = scan.nextInt();
switch (puan / 10) {
case 9:
System.out.println("Notunuz
break;
case 8:
System.out.println("Notunuz
break;
case 7:
System.out.println("Notunuz
break;
case 6:
System.out.println("Notunuz
break;
case 5:
System.out.println("Notunuz
break;
default:
System.out.println("Notunuz
break;
}
A
dır. ");
B+
dir. ");
B-
dir. ");
C
dir. ");
D
dir. ");
F
dir. ");
}
}
Çıktı
Not ortalamanız nedir?
89
Notunuz B+ dir.
Aşağıdaki program bir otomatik çikolata makinasının çalışmasını sağlamaktadır. Makinaya 3 boy çikolata
konulmaktadır: küçük, orta, büyük. Bunların fiyatları, sırasıyla 250, 500 ve 750 YTL dir. switch-case
yapısını kullanan programda sıçrama goto deyimi ile yapılmaktadır. Programı inceleyiniz ve goto deyimlerinin
oynadığı rolü algılayınız.
Switch05.java
package DenetimYapıları;
import java.util.Scanner;
class Switch05 {
public static void main(String[] args) {
int n;
Scanner scan = new Scanner(System.in);
System.out.println("Hangi çikolata : 1=Küçük 2=Orta 3=Büyük");
n = scan.nextInt();
int bedel = 0;
switch (n) {
case 1:
bedel += 250;
break;
Bölüm 06: Operatörler
13
case 2:
bedel += 500;
break;
case 3:
bedel += 750;
break;
default:
System.out
.println("Geçersiz seçim yaptınız. Lütfen 1, 2, 3
sayılarından birisini seçiniz.");
break;
}
if (bedel != 0)
System.out.printf("Lütfen %d YTL atınız. %n", bedel);
System.out.println("Afiyet olsun! Gene bekleriz!");
}
}
Çıktılar
Program 3. seçenek için koşturulursa, aşağıdaki çıktı görülecektir. Deneyiniz.
Hangi çikolata : 1=Küçük 2=Orta 3=Büyük
3
Lütfen 752 YTL atınız.
Afiyet olsun! Gene bekleriz!
Switch06.java
package operators;
import java.util.Scanner;
public class Switch06 {
public static void main(String[] args) {
int a, b, c;
int durum = -1;
Scanner scan = new Scanner(System.in);
System.out.println("Üç tamsayı giriniz :");
a = scan.nextInt();
b = scan.nextInt();
c = scan.nextInt();
if (a > b && a > c) {
durum = 1;
} else if (b > c) {
durum = 2;
} else {
durum = 3;
}
switch (durum) {
case 1:
System.out.println("Sayıların en büyüğü = " + a);
break;
14
t.karaçay : Java ile Nesne Programlama
case 2:
System.out.println("Sayıların en büyüğü = " + b);
break;
case 3:
System.out.println("Sayıların en büyüğü = " + c);
break;
default:
System.out.println("Belirlenemedi!");
}
}
}
Çıktı
Üç tamsayı giriniz :
34 -67 23
Sayıların en büyüğü = 34
Bölüm 06: Operatörler
15