madde döngüleri azot döngüsü

MADDE DÖNGÜLERİ
SU, KARBON VE AZOT DÖNGÜSÜ
SELİN HOCA
 Ekosistemde kimyasal elementler sınırlı sayıda bulunur.
 Bu nedenle bu kimyasal elementeler organik ve inorganik formlarda devir
halindedir.
 Bu devre, MADDE DÖNGÜSÜ denir.
 Doğada çok fazla madde döngüsü vardır. Bunlardan bazıları;
SU DÖNGÜSÜ
KARBON DÖNGÜSÜ
AZOT DÖNGÜSÜ
FOSFAT DÖNGÜSÜ
SU DÖNGÜSÜ
 Suyun yeryüzü ile gökyüzü arasındaki hareketine SU DÖNGÜSÜ denir.
 Buharlaşma ve yoğunlaşma kurallarına göre gerçekleşir.
KARBON DÖNGÜSÜ
 Karbon, tüm organik maddelerin içinde bulunan temel mineraldir.
 Karbon döngüsü atmosfer ile yeryüzü arasında gerçekleşir.
 Karbon atmosferde CO2 ve CO olarak bulunur.
 CO2 ototrof canlılar tarafından
alınarak organik madde haline getirilir.
Heterotrofların ototrofları ya da diğer
heterotrofları besin olarak tüketmesiyle
de diğer canlının vücuduna girer.
 Canlıların yaptığı solunum sonucunda
CO2 açığa çıkar.
 Canlının ölmüş vücudu ya da atık maddelerinin ayrıştırıcılar tarafından parçalanması
sonucunda organik maddeler inorganik madde haline getirilir. CO2 atmosfere verilir.
 Ölü canlı ve canlıların atık maddelerinin birikmesi sonucunda fosil yakıt haline gelir. (petrol,
doğal gaz, kömür…) Bu yakıtların yanması sonucunda CO2 atmosfere geçer.
 CO2 suda çözünmüş hali ile suda da bulunur. Suda yaşayan canlıların vücudunda da karbon
bulunur. Bu canlıların vücudunda (özellikle iskelet) bulunan karbonlar canlının ölmesiyle deniz
dibine çöker. Jeolojik süreçler
sonunda kireç taşı kayalarını
oluşturur. Bu kayaçların erozyon
ve rüzgar gibi nedenlerle
aşınması sonucunda karbon
mineralleri ayrışır. CO2 halinde
deniz ve atmosfere ulaşır.
AZOT DÖNGÜSÜ

Azot döngüsü, yeryüzü ile gökyüzü arasında gerçekleşir.

Atmosferde bulunan nitrojen (N2) canlılar tarafından doğrudan kullanılamaz. Farklı olaylarla canlılar için kullanılabilir
hale getirilir. Azot gazının çeşitli şekillerde bağlanarak kullanılabilir bileşikler haline dönüşmesi olayına FİKSASYON denir.

Azot bağlayıcı bakteriler ve bazı algler nitrojenin toprağa bağlanmasını sağlar.

Bağlanan azot, toprakta azot
tuzlarını oluşturur. Bu haliyle
azot diğer canlılar tarafından
kullanılabilir.

Baklagil köklerinde yaşayan
Rhibium bakterileri azotu
toprağa bağlar.

Fiksasyon, şimşek ve yıldırım
gibi doğa olaylarıyla da
toprağa bağlanır.

Fiksasyonun çoğu biyolojik
olarak yapılmaktadır.

Topraktaki azot ototrof canlılar tarafından alınarak organik madde haline getirilir. Heterotrofların ototrofları ve
diğer heterotrofları besin olarak tüketmesi ile diğer canlıların vücuduna geçer.

Canlıların ölmüş vücutları ve atıkları saprofit canlılar tarafından parçalanarak yeniden inorganik hale getirilir.
Topraktaki protein ve nükleik asit içeren organik artıkların, saprofit bakteri ve saprofit mantarlar tarafından
parçalanarak amonyağa (NH3) dönüştürülmesine AMONİFİKASYON denir. Bu canlılar sırada enerji elde ederler ve
bu enerjiyi kendi biyolojik aktivitelerinde kullanırlar.

Saprofit faaliyetleri sonucunda oluşan NH3 (amonyak) canlılar tarafından kullanılamaz. Amonyağın kullanılabilir
hale gelmesi için bir dizi olay gerçekleşir.

Amonyak önce nitrite (NO2); nitrit ise nitrata (NO3) dönüştürülerek amonyak kullanılailir hale getirilir. Bu olaya
NİTRİFİKASYON denir. Nitrifikasyonu yapan bakterilere ise nitrifikasyon bakterileri (Nitrobacter, Nitrosomonas )denir.
Bu bakteriler kemosentez yaparlar ve bu yolla nitrit ve nitrat oluştururlar. Bu süreçde elde ettikleri enerji ile besin
üretirler.

Nitrifikasyon sonunda
toprakta yeniden
kullanılabilir azot formu
oluşmuş olur.

Topraktaki azotun yeniden atmosfere kazandırılması gerekir. Azot bazı bakteriler sayesinde yeniden gaz hale
getirilerek atmosfere verilir. Bu olaya DENİTRİFİKASYON denir.