hukuk açısından töb-der davası
advertisement
HUKUK AÇISINDAN TÖB-DER DAVASI HALÄ°T ÇELENK Birinci Baskı: EÄŸit-Der Yayınları, Mart 1990 Ä°nternet Edisyonu, Kasım 2013 2 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası Halit Çelenk 3 Ä°ÇÄ°NDEKÄ°LER SUNUÅž (Halit Çelenk) .................................................................................................................................................................. 7 GÜLTEKÄ°N GAZÄ°OÄžLU’NDAN MEKTUP .......................................................................................................... 9 EĞİT-DER’Ä°N SUNUÅžU .................................................................................................................................................................... 13 GÄ°RÄ°Åž ................................................................................................................................................................................................................................. 15 141-142 Üzerine .............................................................................................................................................................................17 Son GeliÅŸmeler ..................................................................................................................................................................................18 Siyasal Ä°ktidar Ne Diyor? .........................................................................................................................................19 I. BÖLÜM - HUKUK AÇISINDAN TÖB-DER DAVASI ............................................................ 22 II. BÖLÜM - Ä°DDÄ°ANAME .......................................................................................................................................................... 38 III. BÖLÜM - SORGU ........................................................................................................................................................................... 57 IV. BÖLÜM - DELÄ°LLERÄ°N Ä°NCELENMESÄ° ........................................................................................... 100 V. BÖLÜM - ESAS HAKKINDA MÜTALAA ............................................................................................ 112 4 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası VI. BÖLÜM - SAVUNMALAR ......................................................................................................................................... 129 VII BÖLÜM - MAHKEME KARARI ..................................................................................................................... 259 VIII. BÖLÜM - YARGITAY AÅžAMASI ............................................................................................................... 271 IX. BÖLÜM - ASKERÄ° YARGITAY KARARI .......................................................................................... 281 X. BÖLÜM - DEÄžERLENDÄ°RME ............................................................................................................................... 296 XI. BÖLÜM - YENÄ° GELÄ°ÅžMELER ........................................................................................................................... 336 KÄ°TABA EK: YARGININ YENÄ°LENMESÄ° BAÅžVURUSU Ä°LE Ä°LGÄ°LÄ° YARGITAY KARARI........................................................................................................................... 363 Halit Çelenk 5 Bu kitap, Türkiye öÄŸretmen örgütlenmesinde ve mücadelesinde yer alan, bu uÄŸurda yaÅŸamını yitiren, yurtdışında sürgün yaÅŸamak zorunda bırakılan, aç ve açıkta kalan, cezaevlerinde her türlü baskı ve iÅŸkenceye göÄŸüs geren tüm eÄŸitim emekçilerine adanmıştır. 6 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası Halit Çelenk 7 SUNUÅž TÖB-DER davası Ankara Sıkıyönetim Askeri Savcılığının 980/7641 Esas ve 981/526 sayılı iddianamesiyle 15.4.1981 gününde Ankara Sıkıyönetim 3 numaralı askeri mahkemesinde açılmış ve bu mahkeme tarafından 981/342 esas sayılı dosya ile görülerek 25.12.1981 gününde karara baÄŸlanmıştır. Bu davada dernek yöneticileri ve DEK (Demokratik EÄŸitim Kurultayı) sanıkları Süleyman YaÅŸar ve 63 arkadaşı yargılanmıştır. Okuyucuya sunulan bu kitapta ayrıntılarıyla açıklandığı gibi sanıkların T.C.Y.nın 141-142. maddelerine göre cezalandırılmalarına, derneÄŸin kapatılmasına ve taşınır taşınmaz tüm mallarının zoralımına karar verilmiÅŸ, karar Askeri Yargıtay’ca onanarak kesinleÅŸmiÅŸ ve yerine getirilmiÅŸtir. Davanın hazırlık soruÅŸturması sırasında sorguları yapılamayan dernek Genel BaÅŸkanı Gültekin GazioÄŸlu ve 19 yönetici arkadaşı haklarında 1986 yılında Ankara Ä°kinci Ağır Ceza Mahkemesinde daha önce ileri sürülen aynı iddia ve aynı kanıtlarla açılan dava sonunda sanıkların tümü hakkında oybirliÄŸiyle beraat kararı verilmiÅŸ ve bu karar da kesinleÅŸmiÅŸtir. Böylece TÖB-DER ve yöneticileri hakkında birisi beraat ve öteki mahkumiyet olmak üzere ortaya iki karar çıkmıştır. Bu durum karşısında TÖB-DER avukatları olarak Askeri Yargıtay BaÅŸkanlığına ayrıntılı ve gerekçeli bir dilekçe ile baÅŸvurarak yargılamanın yenilenmesini istedik. Ayrıca DEK (Demokratik EÄŸitim Kurultayı) sanıkları hakkında da Askeri Yargıtay BaÅŸsavcılığına baÅŸvurarak kararın düzeltilmesi isteminde bulunduk. Bu baÅŸvurulara iliÅŸkin dilekçe örneklerine “Hukuk açısından TÖB-DER Davası” kitabımızda yer verilmiÅŸtir. Bu baÅŸvurular Askeri Yargıtay BaÅŸkanlığı ve Askeri Yargıtay BaÅŸsavcılığınca Ä°ncelenmektedir. 8 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası TÖB-DER Genel BaÅŸkanı, Yönetici ve üyeleri, davanın neden, nasıl ve hangi siyasal amaçlarla açıldığını, verilen kararın hukuka, yürürlükte bulunan Anayasa ve yasalara aykırılığını gözler önüne sermek için bu davaya iliÅŸkin Ankara Sıkıyönetim 3 Numaralı Askeri Mahkemesi dava dosyalarının bütünüyle yayınlanmasını istemiÅŸlerdir. Bu haklı isteÄŸi gerçekleÅŸtirmek amacıyla tarafımızdan Sıkıyönetim Askeri Mahkemesi kıdemli hakimliÄŸine önce sözlü olarak baÅŸvurulmuÅŸ, sonuç alınamayınca yazılı olarak yeniden dava dosyalarının fotokopisi istenilmiÅŸtir. Bu ikinci baÅŸvuru üzerine Kıdemli hakimlik konuyu Milli Savunma Bakanlığına yazmış ve görüÅŸ istemiÅŸtir. Milli Savunma Bakanlığının, yargılamanın sona erdiÄŸi, hükmün kesinleÅŸtiÄŸi, bu nedenle dosyaların fotokopilerinin verilemeyeceÄŸine iliÅŸkin yanıtı kıdemli hakimlikçe bize bildirilmiÅŸtir. Bu durum karşısında TÖB-DER eski yöneticilerinin oluÅŸturduÄŸu Abece dergisi sahip ve yönetim kurulu, TÖB-DER avukatlarının ellerinde bulunan dosyalara, iddianame, mahkeme kararı ve Askeri Yargıtay kararına göre TÖB-DER davasını bir kitap halinde yazmamı benden istemiÅŸler, bu kitabı önce Abece dergisinde seri yazılar halinde yayınlayacaklarını, daha sonra da bir kitap haline getireceklerini bildirmiÅŸlerdir. Bu konuda yaptığımız bir anlaÅŸmaya göre kitap seri yazılar halinde tarafımdan yazılmış ve tamamlanmıştır. Dava hakkında genel bilgiler, iddianame, mahkeme kararı, Askeri Yargıtay kararlarının özetleri, sorgu ve savunmaların geniÅŸ özetleri, mahkeme ve Askeri Yargıtay kararlarının hukuk açısından açıklanması ve eleÅŸtirisi, 12 Eylül Hukukunun niteliÄŸi, 12 Eylülün amaçlan içinde TÖB-DER davasının yeri, mahkeme ve Askeri Yargıtay kararlarında yapılan hukuksal ve bilimsel yanlışların açıklanması gibi konuların yeraldığı bu seri yazılar iki yıla yakın bir zaman sürmüÅŸtür. Kitabın yayınlanması aÅŸamasında TÖB-DER yönetici ve üyesi bulunan öÄŸretmenler, her ne kadar seri yazılarda toplu sanık ve avukat savunmaları özetlenmiÅŸse de, dava dosyalarının tümüyle yayınlanamaması karşısında toplu savunmalarla avukat savunmalarının tam metin halinde kitapta yer almasını istemiÅŸler ve bu isteÄŸe uygun olarak tarafımdan hazırlanıp dergide yayınlanan savunma özetleri kitaptan çıkarılmış, savunmalar bütünüyle kitapta yeralmıştır. Böylece kitap bugünkü içeriÄŸiyle okuyucuya sunulmuÅŸtur. Avukat Halit ÇELENK Halit Çelenk 9 Gültekin GAZÄ°OÄžLU’NDAN MEKTUP Frankfurt, Mayıs 1989 DeÄŸerli Okuyucular, 12 Eylül 1980 askeri darbesinden sonra Türkiye’de sıkıyönetim mahkemelerinde açılan ve sürdürülen siyasi nitelikli davalar üzerine zaman zaman yazılar yayınlanıyor. Bu yazılarda, mahkemelerin kuruluÅŸ ve iÅŸleyiÅŸleri, yargılama usulleri, savunma hakkı karşısındaki tutumları, kararlarındaki hukuka uygunluk ve objektiflik durumları irdelenmektedir. ÇoÄŸu, hukukçular tarafından kaleme alınan bu yazılarda, sıkıyönetim mahkemelerini olumlayan bir deÄŸerlendirmeye bugüne kadar rastlanamamıştır. Askeri hiyerarÅŸi içinde oluÅŸturulmuÅŸ, emirle kurulan ya da feshedilen, üyeleri emir-komuta zincirine baÄŸlı, doÄŸal yargıç ilkesine aykırı sıkıyönetim mahkemeleri hakkında olumlu düÅŸünceler taşımak hukuk ve adalete inananlar için esasen zordur. Bu zorluk, ancak mahkemelerin kararlarında objektiflik, kanun ve hukuka tam uygunlukla aşılabilirdi. 12 Eylül darbesiyle oluÅŸturulan ortam, darbecilerin telkin ve talimatları, mahkemelerde yaÅŸanan pratik, adalete olan güveni ağır biçimde yaralamıştır. Yargı, insanların toplum yasalarına uymasını saÄŸlamak, yasalara ters davranışları düzeltmek için vardır ve gereklidir. Suçsuz ceza kesmek, insanların yaÅŸamını karartmak, yargının iÅŸi olamaz. Buna olsa olsa zulüm denir. Yargı adına da olsa, yapılan zulmün, devlet ve toplum için hiçbir yararı yoktur. Aksine, hukuk ve adalete olan güveni aşındırır; devlete olan güveni yokeder. DeÄŸerli hukukçu Halit ÇELENK’in irdelediÄŸi ve yayına hazırladığı TÖB- DER Davası, 12 Eylül sonrasının ilk davalarındandır. Bu kitapta, TÖB-DER Davası konusunda, okuyucuların saÄŸlam bir deÄŸerlendirme yapabilmeleri için gerekli bilgi ve belgeler yer almaktadır. Tam bir oldu-bittiye getirilen TÖB- DER Davası, demokrasiye, hukuk ve adalete inanan her insan için ibret belgesidir. Tarihi bir belgedir. Anımsanacağı gibi, 12 Eylül’ün sözcüleri, darbenin ilk günlerinden baÅŸlayarak radyo-televizyon ve basını kullanarak, parlamentoyu, 10 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası siyasi partileri, sendika ve dernekleri tek taraflı biçimde sürekli suçlamışlardı. Aylar süren bu kampanyada hedef alınan örgütlerden biri de TÖB- DER’di. Kimseye cevap hakkının tanınmadığı kampanya sonrasında TÖB-DER yöneticilerinin bir kısmı tutuklanmış, kısa sürede yargılanarak mahkum edilmiÅŸ; TÖB-DER kapatılarak, taşınır taşınmaz malları zoralıma tabi tutulmuÅŸtu. 670 ÅŸubesi 200 bin üyesi ile sadece Türkiye’nin deÄŸil, OrtadoÄŸunun da en büyük öÄŸretmen örgütü olan TÖB-DER’in üyelerinin ve yöneticilerin suçu neydi? Ä°ddianame ve karara bakıldığında bu suçlar özetle ÅŸöyle sıralanıyordu: a) Yasal bir örgüt olarak kurulan TÖB-DER’i 1976 yılından itibaren devletin temel nizamlarını yıkmaya yönelik illegal bir örgüte dönüÅŸtürmek b) Miting ve yürüyüÅŸ yapmak. Bu eylemler sırasında bölücü nitelikli, komünizmi övücü pankart ve sloganlar kullanmak c) TÖB-DER yayınlarında ve toplantılarında sosyalizmi övücü, milli duyguları zayıflatıcı yazılar yayınlamak; konuÅŸmalar yapmak, Sıkıyönetim savcıları bu iddiaları kanıtlayacak delil ve belgeleri aylarca aradılar. TÖB-DER Åžube ve merkez binalarında yapılan tüm aramalara karşın TÖB-DER’in yasal yayınlarından baÅŸka birÅŸey bulamadılar. Soyut suçlamaları saptamak için hiçbir somut delil, bilgi ve belgeye rastlanmadı. Kanıtsız ve tanıksız TÖB-DER davası yine de mahkumiyetle sonuçlandırıldı. Çünkü, 12 Eylül darbesini yapanlar böyle istiyorlardı. Bir sıkıyönetim yargıcının sonradan basına açıkça itiraf ettiÄŸi gibi “TÖB-DER önceden zihinlerde mahkum edilmiÅŸti” Hangi insaf ve vicdan sahibi insan, tüm yöneticileri, üyeleri, mekanları bilinen bir meslek örgütünün illegal olduÄŸuna inanır. Gizli örgütlerin yönetici ve üyeleri, toplantı yerleri herhalde gizli olur. Nasıl oluyor da bu gizli örgütün tüm yöneticilerini neredeyse tüm Türkiye tanıyor? Nasıl oluyor da bu gizli örgütün tüm toplantıları devletin ve toplumun gözü önünde yapılabiliyor? Nasıl oluyor da bu gizli örgüt hakkında önceden sıkıyönetim mahkemeleri dahil, açılan tüm davalar beraatle sonuçlanıyor? Devletin istihbarat güçleri, idari ve adli mercileri 12 Eylül darbesine kadar neredeydi? Bu sayılanların hepsi yerli yerindeydi ve TÖB-DER en çok denetlenen, gözetlenen örgütlerden biriydi. Siyasi partileri aÅŸan bir yaygınlıkta örgütlenmesiyle, yasal ve demokratik etkinlikleri ile Türkiye toplumunda TÖB-DER’in saygın bir yeri vardı. Fakat TÖB-DER demokrasi düÅŸmanlarının gözünde bir çöptü. Türkiye Halit Çelenk 11 öÄŸretmenlerinin ve halkının beÄŸenisini kazanan örgüt, elbette demokrasinin canına okumaya kararlı çevrelerin tepkisini çekecekti. Bu durum, TÖB- DER’in suçluluÄŸunun kanıtı olamaz. TÖB-DER hiçbir eylem ve etkinliÄŸinde, tüzüÄŸünde yazılı “öÄŸretmenlerin ekonomik-demokratik ve mesleki sorunlarını dile getirmek, eÄŸitim yaÅŸamındaki anti-demokratik uygulamaları eleÅŸtirmek” amacını aÅŸmamıştır. Bu amaçlar uÄŸruna yürütülen tamamen yasal ve meÅŸru mücadele, öÄŸretmenleri kul yapmak isteyen, toplumu çaÄŸdışı bir eÄŸitim ortamında uyutmak isteyen bir zihniyetin elleriyle boÄŸulmak istenmiÅŸtir. Bunun için bahaneler aranmıştır. Sonunda “kurt-kuzu” hikayesi türünden gerekçelere day- anılmıştır. Yasal konumlarının dışında gizlice örgütlenerek, anayasayı, parlamentoyu, siyasi partileri, dernek ve sendikaları zorla ortadan kaldıranlar, TÖB-DER ve benzeri örgütlere kendi iÅŸledikleri suçları atmak istemiÅŸlerdir. TÖB-DER’i yasaklayan zihniyet, tüm öÄŸretmenleri potansiyel suçlu görenl zihniyettir. EÄŸer böyle olmasaydı, daha sonra çıkarılan yeni dernekler yasasında tüm öÄŸretmenlere örgütlenme yasağı konulmazdı. Bu yasak, aynı zamanda öÄŸretmenlerimizi aÅŸağılayan bir eylemdi. Tüm dünya ülkelerinde öÄŸretmenler üzerinde böyle bir yasak yokken, aksine öÄŸretmenler sendika hakkı dahil, örgütlenme haklarını özgürce kullanırken, ülkemiz öÄŸretmenleri mesleki örgüt, dernek, sendika kuramayacaklar. Ne eÄŸitim yaÅŸamı üzerinde toplu halde öneri ve görüÅŸ oluÅŸturup topluma aktaracaklar ne de mesleki ve özlük haklarını savunabilecekler. Fakat bu yasakları koyanlar yine de eÄŸitim ve öÄŸretmenler üzerinde, zaman zaman ikiyüzlülük ve tabasbus göstererek laf edecekler. DeÄŸerli Okuyucular, Bu yazıyı, TÖB-DER’in Genel BaÅŸkanı olarak siyasi sürgün olarak yaÅŸadığım Federal Almanya’nın Frankfurt ÅŸehrinde bir hastanede yazıyordum. Bir gece bir arkadaşım telefon ederek beni müjdeledi. “Gıyaben yargılandığımız Ankara 2. Ağır Ceza Mahkemesinde beraat ettik” dedi. “Nasıl olur, arkadaÅŸlarımız mahkum edildi, örgütümüz TÖB-DER illegal sayılarak kapatıldı, biz nasıl beraat ederiz? Bu iÅŸte bir yanlışlık var, konuyu yeniden araÅŸtır” dedim. Ve araÅŸtırdık, gerçekmiÅŸ. Ben ve 19 TÖB-DER yöneticisi arkadaşım beraat etmiÅŸiz. Åžaşırdım, sevindim ve üzüldüm. Aynı konuda tam zıt iki karara kim ÅŸaşırmaz. Çifte standartın bu türlüsü görülmemiÅŸtir. Aynı sorumluluÄŸu paylaÅŸan insanlardan bir kısmı 8-9 yıl cezaya çarptırılsın; örgütün daha sorumlu 12 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası görevlerinde bulunan bir kısım yönetici beraat etsin. Sevindim; çünkü yıllarca, iÅŸlemediÄŸimiz suçların ceza tehditleri ile yaÅŸadık. YurttaÅŸlık haklarıma el uzatıldı. Vatan hayınlığı ile suçlandık. Sevgili yurdumuzdan deÄŸerli dostlarımızdan, çilekeÅŸ meslektaÅŸlarımızdan uzakta, siyasi sürgünlüÄŸün tüm acılarını yaÅŸadık. Åžimdi, bize atılan suçların dayanaksızlığı mahkeme kararı ile belgelendi. Bir siyasi sürgün için bundan büyük mutluluk olamaz. Bu sevinç sadece kiÅŸisel bir sevinç de deÄŸil, 200 bin TÖB-DER üyesi adına, Türkiye öÄŸretmenleri adına duyulan, tanımı güç bir sevinçtir. Üzüldüm; Sıkıyönetim mahkemesinde yargılanıp mahkum edilen 49 arkadaşımızın çektiÄŸi acılara, yaÅŸamını yitiren Genel Saymanımız Abdullah GÜLBUDAK’a, öÄŸretmenlerin 3 kuruÅŸluk maaÅŸlarından katkıları ile oluÅŸturulan TÖB-DER taşınır-taşınmaz varlıklarına, öÄŸretmenlerin ve halkın gönlünde taht kuran TÖB-DER’e. Fakat bu durum kabullenilemez. Vicdan ve insaf sahibi hiçbir kimse bu adaletsizliÄŸin sürmesine razı olamaz. Åžimdi yapılması gereken, önceki kararın düzeltilmesi, bizlere ve herkese “yaÅŸasın adalet” dedirtilmesidir. Vaktiyle, yanlış ve haksız kararlarla idam edilen ve fakat bugün yeniden devlet töreni ile defnedilen siyasilerin görüldüÄŸü bir dünyada yaşıyoruz. Yanlışta, haksızlıkta ısrar, kimseye bir ÅŸey kazandırmaz; aksine kaybettirir. Bu yara iÅŸler, kanar ve TÖB-DER davası devam eder. Ülkemiz, demokrasi, insan hakları ve adalet kayba uÄŸrar. Adaletsizlikte direnenler kayba uÄŸrar. Devletin, adalet mekanizmasını iÅŸleterek, mahkumiyet kararını bütün sonuçları ile ortadan kaldırması, TÖB-DER’in faaliyetine yeniden izin vermesi, zoralıma tabi tutulan malların iadesi, kiÅŸisel zarara uÄŸrayan meslektaÅŸlarımızın zararlarının iadesi ÅŸarttır. BaÅŸkada bir çözüm yoktur. Bir de TÖB-DER’i ve yöneticilerini açık açık suçlayanlar, aleyhte kampanya yürütenler kamuoyu önünde öÄŸretmenlerden özür dilemelidir. EÄŸer Türkiye’yi çiftlikleri gibi görmüyorlarsa; kendilerini sahip, bizleri de ırgatları olarak bilmiyorlarsa bu alçak gönüllüÄŸü ve erdemi göstermelidirler. Bakalım bunu yapabilecek kadar cesaretleri, insanlıkları var mı? Belki o zaman öÄŸretmenlerin affına mazhar olurlar. Halit Çelenk 13 EĞİT-DER’DEN 12 Eylül rejimince hedef alınan nice kurum kuruluÅŸ ve kiÅŸilerle ilgili hemen bütün davalar çoktandır kitap haline getirildiÄŸi halde, TÖBDER Davası ancak ÅŸimdi, karara baÄŸlanışından sekiz yıl sonra yayımlanabiliyor. TÖB-DER’in, 1970-1980 Türkiye’sinin siyasal ve toplumsal yaÅŸamındaki ağırlığı düÅŸünüldüÄŸünde, bu gecikme yadırganabilir. Ancak, 12 Eylül baskı rejiminin, DÄ°SK ve Gençlik Örgütleri gibi TÖB-DER’in de üzerine daha bir hışımla giderek, öÄŸretmen hareketi üzerinde ve öÄŸretmenler arasında büyük bir tahribat yaratmış olduÄŸu dikkate alındığında, bu durum olaÄŸan sayılabilir. 12 Eylül askeri yönetimi, o güne deÄŸin bütün çalışmaları açıktan yürütülen, toplantıları, tüm etkinlikleri resmi makamlarca da izlenen, yasal varlığı hiçbir zaman, hiçbir biçimde tartışma konusu yapılmayan TÖB-DER’i birden bire yasa dışı ilan ediverdi.Yöneticilerini iÅŸkencelerden, yıllar süren zindanlardan geçirdi. Onlardan ikisinin ölümüne, bir kısmının yıllar yılı yurt özlemiyle yanıp tutuÅŸarak yaÅŸamak zorunda kalmasına neden oldu. TÖB-DER’in, yüz yıla yakın geçmiÅŸi bulunan öÄŸretmen hareketinin tarihi boyunca öÄŸretmenlerin diÅŸinden tırnağından arttırılan paralarla edinilen ve deÄŸeri on milyarları bulan mal varlığını elinden aldı. Bütün bunları, TÖB-DER’i de yaratılan kaosun bir nedeni gibi göstererek yaptı ve daha nice tahribatını yine bu gerekçeye dayandırdı. Oysa TÖB-DER, faÅŸist kurÅŸunlarla en azından yüz üyesini yitirmiÅŸti ve gerçekte yaÅŸanan kaosun nedeni deÄŸil, kurbanlarından biriydi. Nitekim, askeri yargının mahkumiyet kararıyla çeliÅŸen ve TÖBDER’i aklayan olaÄŸan sivil yargının kararı da bunu doÄŸrular niteliktedir. Bu karar, hatta 12 Eylül mahkeme kararları ve sonuçlarının bütünüyle kaldırılması istemlerine de yol açacak niteliktedir. 14 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası TÖB-DER’in kapatılmasına Avrupa ülkeleri öÄŸretmen sendikaları, enternasyonal bir duyarlılıkla tepki gösterdiler. Türkiye öÄŸretmen hareketi, maddi desteÄŸiyle Frank- furt’da bir TÖB-DER Bürosunun açılmasını ve bugünlere deÄŸin yaÅŸamasını saÄŸlayan Federal Almanya EÄŸitim ve Bilim Sendikası (GEW) ve maddi ve manevi desteÄŸini hala sürdürmekte olan Norveç ÖÄŸretmenler Sendikası ( NL ) hasta olmak üzere, bu sendikaları unutmayacaktır. ÖÄŸretmen hareketimiz, daha önce 12 Mart askeri darbesinin de hışmına uÄŸramıştı. Toplu sözleÅŸme ve Grev hakkını bile içermediÄŸi halde, TÖS›ün faaliyetlerine son verilmiÅŸ, TÖS yöneticileri hapsedilmiÅŸ, askeri mahkemede sigaya çekilmiÅŸlerdi. Ama Türkiye öÄŸretmen hareketi o zaman hiç deÄŸilse kesintiye uÄŸramamış, TÖS’den hemen TÖB-DER’e geçiÅŸ yaparak varlığını sürdürebilmiÅŸti. Gerçi, böylccc kamu kesiminde öÄŸretmen hareketi de sendika düzeyinden dernek düzeyine indirgenmiÅŸ oluyordu. Ne var ki gerçekte yine de öÄŸretmen hareketinin daha ileri bir aÅŸamasıydı, bir yükseliÅŸti TÖB-DER. Bu kitapta kuÅŸkusuz ki öncelikle ve daha büyük bir ağırlıkla 12 Eylül baskı rejiminin iÅŸkencehaneleri ve zindanlarında, elleri tetikte askerlerle çevrili mahkeme salonlarında sergilenen onurlu bir direniÅŸin kimi görüntülerini izleyeceksiniz. Ama, 12 Mart askeri darbesiyle dernek düzeyine indirgenen Türkiye öÄŸretmen hareketinin yükseliÅŸe geçiÅŸinin de iÅŸaretlerini bulacaksınız. TÖB-DER yöneticileri, bu kitapta göreceÄŸiniz ortak savunmalarında “sanılmasın ki TÖB-DER kapatılınca öÄŸretmen örgütlenmesi ve mücadelesi duracaktır. Durmadığı gibi, sendikalaÅŸma yolunda taleplerini yükselterek yeniden doÄŸacaktır” demiÅŸlerdir. Nitekim ÅŸimdiki adı EĞİT-DER olan Türkiye öÄŸretmen hareketi bunca tahribata raÄŸmen ve sekiz yıllık bir aradan sonra bile bu kez sendikaya dönüÅŸme sürecinde ve yine yükseliÅŸte bulunuyor. Onun önlenemez yükseliÅŸine hukuksal alandaki katkılarından dolayı, baÅŸta Sayın Halit Çelenk olmak üzere, Sayın Ä°lhan DiÅŸçi’ye, Sayın Åžükrü Günel’e, Sayın Günfer Karadeniz’e, Sayın Akay Sayılır’a, Sayın Hasan Ürel’e ve TÖB-DER davasına onlarla birlikte ÅŸu ya da bu ölçüde omuz veren diÄŸer bütün savunmanlara, Türkiye öÄŸretmen hareketi adına içten teÅŸekkürler. EĞİT - DER YÖNETÄ°M KURULU Halit Çelenk 15 GÄ°RÄ°Åž 12 Eylül müdahalesiyle Türkiye, Demokrasi ve Ä°nsan Haklan alanında olduÄŸu gibi Hukuk alanında da karanlık bir döneme girdi. “12 Eylül ve Hukuk” adlı kitabımızda belgeleriyle açıklamaya çalıştığımız gibi, dışa bağımlı, az geliÅŸmiÅŸ, tekelci sermaye 1980 öncesinde: 1961 Anayasası, Sendikalar yasası, Toplu sözleÅŸme, grev yasası ve benzeri toplumsal yasaların oluÅŸturduÄŸu hukuksal düzenlemelerden ve yine 27 Mayıstan sonra oluÅŸan ekonomik ve toplumsal düzenin sonuçlarından tedirgin olmuÅŸtur. Sendikal hakların kullanılması sonucu iÅŸçi ve emekçi sınıf ve katmanların yarattığı artı deÄŸerden almakta olduÄŸu payın bir oranda da olsa azaldığını gören burjuvazi, ekonominin bunalıma girdiÄŸini ileri sürerek bu tedirginliÄŸini dile getirmiÅŸtir. Toplumdaki uyanış, bilinçlenme, hak aramalar, direniÅŸler, toplu sözleÅŸme ve grevler egemen sınıfların huzurunu kaçırmıştır. Orgeneral Memduh Tagmaç’ın deyimiyle “Sosyal uyanış, ekonomik geliÅŸmeyi aÅŸmıştır.” Sermayenin isterleri ve sosyal uyanışın geliÅŸmesi karşısında Burjuvazi ile Emperyalizmin çıkarları çakışmıştır. 12 Eylül müdahalesinin temelinde, tekelci sermaye ile yabancı ortaklarının ve emperyalizmin çıkarları yatmaktadır. Terörü önleme gerekçesi ile yapılan müdahalenin temeldeki amacı, tekelci burjuvazinin ve yabancı ortaklarının çıkarlarını korumak ve önündeki engelleri ortadan kaldırmaktır. Bu engeller 1961 Anayasası, buna dayalı olarak çıkarılan toplumsal yasalar ve yasaların getirdiÄŸi hakların kullanılmasıdır. Nitekim müdahaleciler, ilk iÅŸ olarak Disk’in ve Töb-Der’in faaliyetlerini durdurmuÅŸlar, grev ve toplu sözleÅŸmeleri yasaklamışlardır. 12 Eylül, solu tasfiye etmeyi temel hedef almıştır. Devrimci, demokrat, sol görüÅŸlü partiler, dernekler kapatılmış, yöneticileri tutuklanmış ve haklarında 141, 142, 146 ve benzeri maddelere göre davalar açılmıştır. Böylece bir yandan sermayenin çıkarlarını korumak öteyandan suskun bir toplum yaratmak hedef olarak seçilmiÅŸ, bu nedenle yaygın bir 16 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası Depolitizasyon politikası planlanmış ve uygulanmıştır. Tüm toplumsal yasalara “siyaset yasağı” getirilmiÅŸtir. Sendikaların, derneklerin, odaların, baroların, Barolar BirliÄŸinin, “Siyaset Yasağı” paravanası altında “yurt sorunları ile ilgilenmeleri engellenmiÅŸtir. Yurt düzeyinde örgütlenmiÅŸ, 650 ÅŸubeli, 250 bine yakın üyeli TÖBDER’in faaliyetinin durdurulması, yasadışına dönüÅŸtüÄŸü iddiasıyla hakkında dava açılması, yöneticilerinin tutuklanması, cezalandırılması ve tüm mal varlığına el konulması, 12 Eylülün bu genel politikasının bir ürünü ve uzantısıdır. TÖB-DER davası siyasal bir davadır. Yasadışına dönüÅŸme iddiası, siyasal amacın bir aracıdır. Bu dava, yalnız uygulanan yasa maddeleri açısından deÄŸil, aynı zamanda davanın açılış amacı bakımından da siyasaldır. Dava, yürürlükteki 353 sayılı yasa gereÄŸi olarak siyasal iktidara bağımlı, doÄŸal hakim ilkesine aykırı askeri bir mahkemede görülmüÅŸ, hukukun temel kuralları bir kenara bırakılarak, tahrif edilmiÅŸ sözlük çevirilerine dayanılarak, 12 Eylül öncesinin kesinleÅŸmiÅŸ beraat ve takipsizlik kararları hiçe sayılarak, adeta daha önce devlet yokmuÅŸçasına, siyasal amaçlı yorumlarla mahkumiyet kararı verilmiÅŸtir. Dernek kapatılmış ve tüm mal varlığına el konulmuÅŸtur. Bu dönemde verilen hükümlerin çoÄŸunluÄŸu adalet ve hukuk açısından savunula- mayacak niteliktedir. TÖB-DER davası bunlardan biridir ve bu dönemin adaletsizliÄŸinin, hukuksuzluÄŸunun özgün bir örneÄŸidir. Bu gerçek, bağımsız, yansız genel bir mahkemenin beraat kararıyla ispatlanmıştır. Åžöylcki, TÖB-DER davası sıkıyönetim askeri savcıları tarafından hazırlanırken, sorguları yapılamayan, dosyaları ayrılan, TÖB-DER’in Genel BaÅŸkanı Gültekin GazioÄŸlu ve 19 yönetici arkadaşı hakkında Ankara ikinci ağır ceza mahkemesinde aynı suçlamalarla ve aynı kanıtlarla ikinci bir dava açılmıştır. Bu mahkeme, sıkıyönetim askeri mahkemesinin eski mahkumiyete iliÅŸkin dosyalarını getirterek incelemiÅŸ, Üniversite öÄŸretim üyesi, ceza hukuku uzmanı Prof. Dr. bilirkiÅŸiden rapor almış, TÖB-DER’in çalışmalarında, eylemlerinde 141. maddeyi ihlal eden bir durum olmadığı yolunda verilen rapora dayanarak ve kanıtları deÄŸerlendirerek sanıkların beraatlarına karar vermiÅŸtir. Bu karar kesinleÅŸmiÅŸtir. Böylcce siyasal iktidara bağımlı, doÄŸal hakim ilkesine aykırı bir sıkıyönetim askeri mahkemesi derneÄŸi mahkum ederken, bağımsız ve doÄŸal hakim ilkesine uygun olarak kurulmuÅŸ ağır ceza mahkemesi der- Halit Çelenk 17 nek hakkında beraat kararı vermiÅŸtir. Bu beraat kararı ve dayanağı bilirkiÅŸi raporuyla: TÖB-DER’in suçsuzluÄŸu, sanıkların sorgu anlatımları ile savunmanların yargılama boyunca ileri sürdükleri savunmaların gerçekliÄŸi ve haklılığı kanıtlanmıştır. 141-142 ÜZERÄ°NE TÖB-DER davasında mahkemece uygulanan 141-142. maddeler üzerinde, geçtiÄŸimiz yıllardaki geliÅŸmeleri de gözönüne alarak kimi konulara deÄŸinmekte yarar vardır. Yıllardan beri 141-142. maddelerin Mussolini Ä°talyasından alınarak Ceza yasamıza aktarıldığı, maddelerin Ä°talyan FaÅŸizmini korumak amacıyla kabul edildiÄŸi, bu amacın o tarihte Ä°talyan hükümet raporunda dile getirildiÄŸi, maddelerin devlet’i korumak amacıyla düzenlendiÄŸi ve devleti koruduÄŸu yolundaki iddiaların yerinde olmadiÄŸi, çünkü Devletin düÅŸünceye karşı deÄŸil, eyleme karşı korunması gerektiÄŸi, devleti eyleme karşı koruyan yaptırımların ceza yasasının baÅŸka maddelerinde bulunduÄŸu, düÅŸünceyi cezalandıran 141-142. maddelerin bu yönleriyle anayasal ilkelere ve altında Türkiyenin de imzası bulunan uluslararası andlaÅŸmalara ters düÅŸtüÄŸü açıklanmış ve savunulmuÅŸtur.. Gerçekten maddeler, her yöne çekilebilen nitelikleriyle “suçların yasallığı” ilkesine aykırı hükümler içermektedir. Suçların yasallığı ilkesi, suça iliÅŸkin yasal düzenlemelerin yoruma elveriÅŸli olmayan bir biçimde açık, seçik olmasını gerektirir. Maddeler bu nitelikten yoksun olarak düzenlenmiÅŸtir. Bu nedenle de siyasal iktidarların tutumuna göre kimi dönemlerde yoÄŸun bir uygulama görmüÅŸ ve kimi dönemlerde de yumuÅŸak bir uygulamaya konu olmuÅŸtur. 141-142. maddelerin Anayasaya aykırı olduÄŸu yolunda Anayasa mahkemesine 1963 yılında Türkiye Ä°ÅŸçi Partisi tarafından bir dava açılmış ve bu mahkemece 7/8 gibi zayıf bir oy çokluÄŸuyla davanın reddine karar verilmiÅŸtir. Anayasa mahkemesinin bu kararı ciddi eleÅŸtirilere konu olmuÅŸ ve maddeler üzerindeki tartışmalar günümüze kadar süre gelmiÅŸtir. 141-142. maddelerin bilim, sanat ve yazın özgürlüklerini sınırladığı ve bu niteliÄŸiyle ülkemizin bilim, sanat ve kültür alanındaki geliÅŸmesini engellediÄŸi bir gerçektir. Çağımız insana en yüce deÄŸeri, gerçek deÄŸerini verme çağıdır. 18 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası Uygar düÅŸünce insanı tüm deÄŸerlerin kaynağı ve yaratıcısı olarak kabul ediyor. Ä°nsan, tarihin karanlık dönemlerinden geçerek bugüne kadar geldi. O, köleydi, serfti, ırgattı, yancıydı, te- baydı, iÅŸçiydi, yarattığı deÄŸerler ÅŸu yada bu yöntemle elinden alman bir yaratıktı, ama insan deÄŸildi. Ä°nsan kolay insan olmadı. Yararlı, deÄŸerli ve güzel ÅŸeyleri yaratarak insan oldu. Bilim, sanat, kültür ve teknoloji onun yaratıcı gücünün ürünü. AteÅŸi, tekerleÄŸi bulan o, yel deÄŸirmeninden buhara elektrikten atoma, bilgisayara kadar tüm buluÅŸlar onun. Evet uygarlığı insan yarattı, insanın yaratıcı gücü ve yetenekleri yarattı. Ünlü Yunan düÅŸünürü Protagoras, “Her ÅŸeyin ölçüsü insandır” diyordu. DeÄŸerli hocamız Prof. Bahri Savcı da “Hukukun ekseni insandır, merceÄŸi insandır” diyor. Åžimdilerde yirminci yüzyılın eÅŸiÄŸindeyiz. DeÄŸer yargıları deÄŸiÅŸiyor: akıl, saÄŸduyu ve bilim her ÅŸeyin ölçütü oluyor. Artık insana yalnız biyolojik bir varlık olarak bakmanın yanlışlığı ortada. Ondaki yaratıcılığı, yeteneÄŸi, erdemi, onuru ve kiÅŸiliÄŸi görmek gerekiyor. Ä°nsanın kendi yaratıcı gücünü ortaya koyabilmesi özgür olmasına baÄŸlıdır. Ancak özgür bir toplumsal ortam bu gücün yeÅŸermesine, yaratıcı niteliÄŸini göstermesine olanak saÄŸlayabilir. 141-142. maddeler bu ortamın oluÅŸmasını engellemekte ve giderek bilimsel, sanatsal ve kültürel geliÅŸmeyi kösteklemektedir. SON GELÄ°ÅžMELER Son zamanlarda sayın CumhurbaÅŸkanı, baÅŸbakan, devlet bakanlan ana muhalefet lideri, ANAP Genel BaÅŸkan Yardımcısı, Yargıtay BaÅŸkanı düÅŸünce ve örgütlenme özgürlüÄŸü ile ilgili açıklamalarda bulundular. Avrupa TopluluÄŸuna üye olmanın gündemde olduÄŸu bir dönemde sayın BaÅŸbakan sık sık “Biz Avrupa’nın bir parçasıyız” sözlerini yineledi. Bu topluluÄŸun temsilcileri de yaptıkları açıklamalarda özetle ÅŸunları söylediler: “Bizim demokrasi alanında kimi standartlarımız vardır, bu standartlara sizin de uymanız gerekir. Bunların başında düÅŸünce ve örgütlenme özgürlüÄŸü gelir, bunlara saygı gelir.” Yirmi yıl Ankara Hukuk Fakültesi Kamu Kürsüsü BaÅŸkanlığını yapan Prof. Münci Kapani bu konudaki düÅŸüncelerini ÅŸöyle açıkladı: “Biz Batılıyız, Batı ile bütünleÅŸmek istiyoruz, diyorsanız, onların standartlarına uymak zorundasınız. Bir kulübe üye olabilmek için o Halit Çelenk 19 kulübün kurallarını benimsemek zorunluluÄŸu vardır. Bu kurallar, insan haklarına mutlak saygı ve baÄŸlılık gerekir diyorsa bunu kabul edeceksiniz. ÇoÄŸulcu, özgürlükçü ve katılımcı demokrasiyi tam uygulamak gerekiyor diyorsa, bunu kabul edeceksiniz. “Efendim bunlar bize fazla gelir, biz bu kuralları kendimize göre yorumlayalım, siz de anlayış gösterin” demek olmaz. Bu, küçük düÅŸürücüdür, ikinci sınıf bir üyeliÄŸe talip olmak demektir.” (Cumhuriyet Gazetesi, 26 Mart 1987) SÄ°YASAL Ä°KTÄ°DAR NE DÄ°YOR? Ünlü Alman dergisi Spiegel Sayın BaÅŸbakan Turgut Özal›a ÅŸu soruyu soruyor: «Ä°slamcı demokratik parti ile komünist partinin kuruluÅŸunu engelleyen yasa maddeleri tabu olarak kalacak mı? Sayın Özal bu soruya ÅŸu yanıtı veriyor: “Türkiye’nin kuruluÅŸunda bu yasaklar gerekliydi. Ortak Pazar’a uyumda Türkiye büyük bir olasılıkla belli bir zaman sonra bu iki temel kuralından vazgeçebilir. Ben bu konuların genel anlamda tartışılmasından yanayım.” (Milliyet, 17.3.1987) Devlet Bakanı Ali Bozer de bu konuda ÅŸunları söyledi: “AT’ye giren bir ülke oranın normlarına uyar. Bu itibarla tabii mevzuatımızı bu açıdan gözden geçireceÄŸiz. Hepsini birlikte yeni bir düzenlemeye tabi tutacağız. Zannediyorum sayın baÅŸbakanım da böyle düÅŸünüyor.” (Nokta Dergisi Sayı 13, 5.4.1987) O günlerde Devlet Bakanı ve BaÅŸbakanlık Danışmam olan Sayın Hasan Celal Güzel de ÅŸu deÄŸerlendirmeyi yapıyor: “Size sadece 141, 142, 163. madde bakımından deÄŸil, genel bir deÄŸerlendirme yapmak istiyorum. Bizim esas teÅŸkilat kanunumuz olan Anayasa, Türk Medeni Kanunu ve Türk Ceza Kanunu. Bunlar devletin düzeni ile ilgili üç temel kanundur. Tekrar gözden geçirilmesi, deÄŸerlendirilmesi lazımdır... Onun için baÅŸta Anayasa olmak üzere Medeni Kanun ve Ceza Kanununun deÄŸiÅŸtirilmesi gerektiÄŸi kanısındayım. Aynca hemen ÅŸunu ilave edeyim, bu girmek için talepte bulunduÄŸumuz AT camiası içinde de yer almak bakımından bir zorunluluk olarak ortaya çıkmaktadır.” (Nokta Dergisi, aynı sayı) Yine Devlet Bakanı Sayın Adnan Kahveci de 141-142. maddeler konusunda aynı doÄŸrultuda açıklamalarda bulunmuÅŸtur. Ekim 1988 günlü Milliyet Gazetesinde ANAP Genel BaÅŸkan Yardımcısı Halil Şıvgın’ın” 141. 142. ve 163. maddeler meselesi ancak 20 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası referandumla çözülebilir. Halkın desteÄŸi gerekir” ÅŸeklindeki sözlerini ve SHP Grup BaÅŸkanvekili Onur Kumbaracıbaşı’nının: “Meclis bu sorunu çözer, biz destekleriz” sözlerini okuyoruz. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde, siyasal iktidarı elinde bulunduran çoÄŸunluk partisinin sözcüleri bunları söylerken ana muhalefet partisinin genel baÅŸkanı Erdal Ä°nönü de bir çok konuÅŸmasında 141142. maddelerin düÅŸünceyi cezalandırdığını, kaldırılması gerektiÄŸini, Baü demokrasilerinde bu tür sınırlamaların bulunmadığını anlatmış ve son olarak ÇaÄŸdaÅŸ Gazeteciler DerneÄŸi’nin 7.12. 1988 günü yapılan 10. kuruluÅŸ yılı toplantısında da:”... Bizde Anayasayı ortadan kaldırmaya yönelik eylemleri cezalandıracak yasalarımız zaten mevcuttur, bunun için bu maddelere gerek yoktur. Ä°ktidara geldiÄŸimizde hala bu maddeler kaldırılmamışsa, biz kaldıracağız” demiÅŸtir. (Cumhuriyet, 8.12.1988) Siyasal arenada bu düÅŸünceler ağırlık kazanırken yargı alanında da düÅŸünce ve örgütlenme özgürlüÄŸüne getirilen sınırlamaların kaldırılması istenmiÅŸtir. Yargıtay BaÅŸkanı Sayın Ahmet CoÅŸar, 1988-1989 adalet yılı açış konuÅŸmasında: “... Gerek açıklanan bu nedenler, gerekse ÅŸimdilerde uygulanmakta olan ceza hukuku mevzuatının tek parti döneminde ve Türkiye’nin o günkü sosyo ekonomik yapısı, siyasal ve kültürel ortamında yürürlüÄŸe konulduÄŸu, aradan geçen süre içinde toplumdaki kültürel, siyasal ekonomik deÄŸerlerin hızlı bir ivme ile yerini yenilerine bıraktığı gözönünde tutulursa, deÄŸindiÄŸimiz bu deÄŸiÅŸikliÄŸin gerekliliÄŸi daha iyi kavranır inancındayız” demiÅŸtir. Dönemin devlet baÅŸkanı Kenan Evren de bu doÄŸrultuda konuÅŸmalar yapmıştır. Devlet baÅŸkanından, baÅŸbakandan devlet bakanlarına ve siyasal parti liderlerinden yargıtay baÅŸkanma kadar yapılan bu konuÅŸmalar, ortaya konulan görüÅŸler, 141-142. maddelerin demokratik ilkelerle baÄŸdaÅŸmadığını, Ä°nsan Haklarının başında gelen düÅŸünce açıklama özgürlüÄŸünü ortadan kaldırdığını ve bu maddelerin yasalarımızdan çıkarılması gerektiÄŸini bir kez daha ortaya koymuÅŸtur. Yalnız 12 Eylül döneminde, resmi açıklamalara göre 70 bin kiÅŸi bu maddelerden koÄŸuÅŸturmaya uÄŸramıştır. Yani bu vatandaÅŸlar salt düÅŸüncelerinden ötürü suçlanmış, sanık durumuna getirilmiÅŸ ve yargılanmıştır. Ä°ÅŸte TÖB-DER yöneticileri böylesine çaÄŸ dışı ve demokratik ilkelerle Halit Çelenk 21 baÄŸdaÅŸmayan maddelerle yargılanmışlar, cezalandırılmışlar, dernek kapatılmış ve taşınır taşınmaz tüm mallarına el konulmuÅŸtur. Halit ÇELENK 22 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası I . B Ö LÜ M HUKUK AÇISINDAN TÖB-DER DAVASI Demokrat, çaÄŸdaÅŸ düÅŸünceli, layik, devrimci, 27 Mayıs Anayasasını benimsemiÅŸ ve halktan yana öÄŸretmenler, ülkemizde öteden beri siyasal iktidarların ağır baskılarına hedef olmuÅŸlardır. Bu baskılar deÄŸiÅŸik biçim ve yöntemlerle 12 Mart döneminden önce de sonra da sürmüÅŸtür. 1961 Anayasası 46. maddesiyle kamu hizmeti görevlilerine, devlet memurlarına ve bu arada öÄŸretmenlere sendika kurma hakkını tanımış ve bu maddeye göre 8/6/ 1965 gününde 624 sayılı “Devlet Personeli Sendikaları Kanunu” kabul edilerek yürürlüÄŸe konulmuÅŸtur. Bu yasaya göre sendika kurma hakkını kullanan öÄŸretmenler, 1965 yılında Türkiye ÖÄŸretmenler Sendikasını (TÖS) kurmuÅŸlardır. Üye sayısı kısa bir zamanda 80 bine ulaÅŸan TÖS, yurdun tüm yörelerinde ÅŸubeler açarak örgütlenmiÅŸtir. TÖS, kurulduÄŸu günlerden baÅŸlayarak siyasal iktidarın baskıları ile karşı karşıya kalmıştır. BaÅŸta sendikanın genel baÅŸkanı Fakir Baykurt olmak üzere sendika üyesi ve yöneticisi öÄŸretmenler, Bakanlık emrine alma, iÅŸten el çektirme, yer deÄŸiÅŸtirme, idarecilik görevini alma, göreve son verme ve benzeri yönetsel iÅŸlemlerle ağır bir baskı ve sindirme politikasına hedef olmuÅŸlardır. Sendika yöneticisi ve üyesi olan öÄŸretmenler üzerinde uygulanan ve yerinde olarak “ÖÄŸretmen kıyımı” sözleriyle nitelenen bu baskılar biteviye sürdürülmüÅŸtür. Bu yönetsel iÅŸlemler hakkında TÖS avukatları tarafından Danıştay’a açılan davaların % 90’ı öÄŸretmenler lehine karara baÄŸlanmıştır. Ancak Bakanlık ve valilikler Danıştay’ın verdiÄŸi kararları uygulamama, geciktirme, savsaklama yolunu seçmiÅŸler, kimi kez de verilen kararı uygu- Halit Çelenk 23 lamışlar ama ertesi günü, ya da kısa bir zaman sonra yeni bir iÅŸlemle amaçlarına ulaÅŸma yolunu tutmuÅŸlardır. Bu yöntem de baskının yeni bir türünü oluÅŸturmuÅŸtur. Sendikanın ve öÄŸretmenlerin “Siyasal faaliyette bulundukları” ileri sürülerek binlerce öÄŸretmen hakkında ceza davaları, sendika hakkında da kapatma davaları açılmıştır. Bu davaların hemen tümü beraat kararı ile sonuçlanmıştır. ÖÄŸretmenlerin sendika binalarına, lokallerine kongre salonlarına saldırılar düzenlenmiÅŸ, çok sayıda öÄŸretmen ölmüÅŸ ve yaralanmıştır. 1959 yılında Kayseri’de TÖS kongresinin yapıldığı Alemdar sineması, dönemin siyasal iktidarının tutumundan cüret alan gerici ve tutucu çevrelerin kışkırtması sonucu ateÅŸe verilmiÅŸ, kongreye katılan öÄŸretmenler yakılarak öldürülmek istenmiÅŸtir. Bu yoÄŸun baskı ve kıyımlar; 12 Mart döneminde, 1961 Anayasasında yapılan bir deÄŸiÅŸiklikle, memur sendikalarının hukuksal varlığı ortadan kaldırılıncaya kadar sürmüÅŸtür. 12 Mart faÅŸizmi 1961 Anayasasının insan hak ve özgürlüklerine iliÅŸkin tüm maddelerini deÄŸiÅŸtirmiÅŸ, bu arada kamu görevlilerinin sendika kurma hakkını da ortadan kaldırmıştır. Böylece TÖS’ün hukuksal varlığı sona ermiÅŸtir. Bu Anayasa deÄŸiÅŸikliÄŸinden sonra Devrimci ve TÖS öÄŸretmenler tarafından TÖB- DER (Tüm ÖÄŸretmenler BirleÅŸme ve Dayanışma DerneÄŸi) kurulmuÅŸtur. TÖB-DER kurulduktan sonra, bu dernek, derneÄŸin üyeleri ve yöneticileri hakkında da, TÖS üzerinde uygulanan baskı ve kıyımlar daha da yoÄŸun bir biçimde baÅŸlatılmış ve sürdürülmüÅŸtür. Görevden uzaklaÅŸtırma, Bakanlık emrine alma, idarecilik görevini kaldırma, yer deÄŸiÅŸtirme, maaÅŸ kesme, müfettiÅŸlik görevini kaldırma ve benzeri iÅŸlemler birbirini izlemiÅŸtir. Dernek tarafından düzenlenen açık hava toplantılarına saldırılar düzenlenmiÅŸtir. Bursa’da düzenlenen böyle bir toplantıya kimi resmi görevlilerin katılmasıyla yapılan saldırı sonunda bir öÄŸretmen öldürülmüÅŸ, birçok öÄŸretmen de yaralanmıştır. Saldırganlar ve sorumlular yerine TÖB-DER ÅŸube yöneticileri ve toplantıyı düzenleyenler hakkında ceza davası açılmış, ancak yapılan yargılama sonunda öÄŸretmenler hakkında beraat kararı verilmiÅŸtir. Hayat pahalılığını, faÅŸist baskıları kınayan bildiriler yayınlayan dernek yöneticileri hakkında, “Siyasal faaliyette bulunmak, amaç dışında faaliyette bulunmak” savı ile davalar açılmış ve derneÄŸin kapatılması istenmiÅŸtir. Bu davaların çoÄŸu beraat kararı ile sonuçlanmıştır. Dernek binalarında sık sık aramalar yapılarak yöneticiler baskı altına alınmış 24 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası ve üyeler sindirilmek ve yılgın hale getirilmek istenmiÅŸtir. Ülkemizde öÄŸretmen hareketlinin ve örgütlenmesinin tarihçesini yazmak, bugüne kadar öÄŸretmen topluluÄŸu üzerinde uygulanan baskıları incelemek bu kitabın konusu dışındadır. Biz burada bu baskıların son halkasını oluÅŸturan 12 Eylül dönemi Ankara TÖB-DER davası hakkında okuyucuya bilgi vermek, bu davanın niçin açıldığını, nasıl bir siyasal ortam içinde görüldüÄŸünü, mahkemenin hukuk açısından tutumunu, iddiaları, savunmaları, mahkemenin kararını, Askeri Yargıtay Dördüncü Dairesi’nin davanın esasını onayan kararını açıklamaya çalışmak, davanın ve hükmün hukuk açısından bir deÄŸerlendirmesini yapmak isliyoruz. Çünkü TÖB-DER davasının görüldüÄŸü 1981 yılı, 12 Eylül döneminin en baskılı yılıdır denilebilir. Bu baskı kendini; iÅŸkenceleriyle, yasal açıdan siyasal iktidara bağımlı yargı organları ile, savunma hakkı üzerinde yapılan çeÅŸitli kısıtlamalarla, yayın yasaklarıyla, gazetelere duruÅŸma tutanakları dışında mahkeme haberi yayınlanamayacağı konusunda verilen emirlerle, avukatların duruÅŸma salonlarından çıkarılmaları ile, cezaevi görüÅŸmelerine getirilen kısıtlamalarla, bu görüÅŸmelerin dinlenmesiyle ve benzeri uygulamalarla göstermiÅŸtir. Özellikle duruÅŸma tutanakları dışında haber yazma yasaklan karşısında TÖB-DER davası hakkında gazetelerde yer alan kısa haberler, kamuoyuna yeterli bilgiyi verememiÅŸtir. Bu nedenlerle biz bu eksikliÄŸi gidermek, gerek kamuoyuna ve gerekse davayı yakından izleme olanağını bulamayan öÄŸretmenlere, eÄŸitim ilgililerine daya hakkında kısa da olsa bilgi vermek ve ileride öÄŸretmen hareketi üzerinde inceleme ve araÅŸtırma yapmak isteyenlere yardımcı olmak istiyoruz. A- SÄ°YASAL ORTAM VE KOÅžULLAR 12 Eylül müdahalesinden hemen sonra açılıp kısa zamanda karara baÄŸlanan TÖB- DER (Tüm EÄŸitim ve ÖÄŸretim Emekçileri BirleÅŸme Ve Dayanışma DerneÄŸi) davası, bu dönemin ilk ve en önemli davalarından birisidir. Bu dava, 22.5.1981 tarihinde baÅŸlamış ve 25.12.1981 tarihinde yani 7 ay 3 gün sonra karara baÄŸlanmıştır. Dava, 12 Eylül müdahalesinden 8 ay 10 gün sonra açılmış ve görülmeye baÅŸlanmıştır. Bu dönem, 12 Eylül’ün en baskılı ve siyasal ortamın en gerilimli olduÄŸu bir dönemdir. Sanıklar, tutuldular ve savunma üzerinde yılgınlık yaratmaya yönelik baskı ve uygulamalar, bu dönemde baÅŸlamış ve devam etmiÅŸtir. Halit Çelenk 25 12 Eylül 1981 günü akÅŸamı Milli Güvenlik Konseyi baÅŸkanı Sayın Kenan Evren tarafından radyo ve televizyonda yapılan konuÅŸmada; “Sızma stratejisi” baÅŸlığı altında ÅŸöyle denilmiÅŸtir: “...KurulmuÅŸ olan yıkıcı örgütlerin üyeleri politik ve sosyal teÅŸkillere sızmayı ve bu teÅŸkilleri ele geçirmeyi amaçlayan hareket tarzlarını kapsar. Bu stratejide partilerin kontrolü, derneklerin kontrolü, kendi amaçlarına uyar biçimde koalisyonların kurulması, sendikaların belli amaçlı, düzeni zorlayıcı faaliyetlerde bulunması, devlet yönetiminin ele geçirilmesi önem kavzanır. Buna; TÖB-DER ve ÜLKÜ-BÄ°R vasıtası ile Milli EÄŸitime, POL-DER ve POL-BÄ°R vasıtası ile polise, DÄ°SK-MÄ°SK vasıtası ile iÅŸ yerlerine, belediyelere sızmaya örnekler olarak gösterilebilir. Türkiye’de aşırı sol da aşırı saÄŸ da ülke yönetimini ele geçirmek için deÄŸiÅŸik çaplarda olmak üzere bu stratejileri benimsemiÅŸ ve uygulamışlardır. Ülkemizde, solda ve saÄŸdaki tüm yıkıcı örgütlerin belirtilen bu dehÅŸet ve sızma stratejilerini birlikte uyguladıkları gözlenmektedir. 12 Eylül döneminin kargaÅŸa, bölünme ve çaresizlik ortamını kendi ideolojik amaçları için kullanmak isteyen bu örgütlerin büyük kısmı bugün güçlü olan devletin bağımsız yargı organları karşısında hesap vermektedirler.” 1 Bu sözler, TÖB-DER hakkında açılan dava, Ankara Sıkıyönetim 3 numaralı askeri mahkemesinde devam etmekte iken söylenmiÅŸtir. KonuÅŸma; TÖB-DER’i “yıkıcı örgüt”, “Milli EÄŸitime sızmak isteyen örgüt”, “Ülke yönetimini ele geçirmek isteyen örgüt”, “12 Eylül öncesinin kargaÅŸa, bölünme ve çaresizlik ortamını kendi ideolojik amaçları için kullanmak isteyen örgüt” olarak nitelemiÅŸ ve peÅŸinen suçlu ilan etmiÅŸtir. Böylece, baÅŸkan ve üyeleri 353 sayılı Askeri Mahkemelerin kuruluÅŸu ve yargılama usulleri hakkındaki yasaya göre yürütme organı tarafından görevlendirilen, tayin ve nakilleri bu organ tarafından yapılan ve bu nedenle de objektif olarak yasal açıdan bağımsızlıkları sözkonusu olmayan sıkıyönetim mahkemesi hakimleri üzerinde telkinlerde bulunulmuÅŸtur. O tarihte 1961 Anayasası yürürlüktedir. Bu Anayasanın 131. mad1 12 Eylül, Öncesi ve Sonrası. MGK tarafından hazırlanan kitap 2. bası, s. 300 26 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası desi ÅŸöyle demektedir: “Hakimler görevlerinde bağımsızdırlar; Anayasa’ya, kanuna, hukuka ve vicdani kanaatlarına göre hüküm verirler. Hiç bir organ, makam, merci veya kiÅŸi, yargı yetkisinin kullanılmasında mahkemelere ve hakimlere emir ve talimat veremez; tavsiye ve telkinde bulunamaz.” Bu Anayasa maddesinin gerekçesinde de ÅŸöyle denilmiÅŸtir: “Hiçbir organ, makam, merci veya kiÅŸi tarafından yargı yetkisinin kullanılmasında hakimlere ve mahkemelere müdahale edilememesi esası da yargı görevinin bağımsızlığı prensibinin neticelerindendir.” Anayasa, “Hiçbir makam, merci veya kiÅŸi “dediÄŸine göre, bir devlet baÅŸkanı da, Milli Güvenlik Konseyi BaÅŸkanı da bu hükümle baÄŸlıdır ve hükme uymak durumundadır. Bu açık Anayasa hükmüne raÄŸmen, Milli Güvenlik Konseyi baÅŸkanı, Anayasa’nın kullandığı terimlerle “tavsiye ve telkin” niteliÄŸinde olan yukarıya alınmış sözleri söylemiÅŸtir. Bir yandan idareye el konulmuÅŸ, parlamento ve hükümet görevden uzaklaÅŸtırılmış, siyasal partiler kapatılmış, faaliyetlerine son verilmiÅŸ, yasa hükümleri açısından siyasal iktidara bağımlı mahkemeler kurulmuÅŸ, bir dernek ve yöneticileri, idareye el koyan yönetimce “yıkıcı örgüt” olarak suçlu ilan edilmiÅŸ ve de kurulan mahkemelerce yargılanmıştır. Böyle bir ortamda sözü geçen mahkemelerce hukuka, hatta yürürlükteki yasalara uygun kararlar oluÅŸturulmasının olanaksızlığı açıktır. Sayın Prof. Faruk Erem ÅŸöyle demektedir. “... Adalet peÅŸin hükümden uzak kalmalıdır; bunlar arasında en sakıncalı olan kollektif peÅŸin hükümlerdir. Mahkeme hükmü, peÅŸin hükmün tescili demek deÄŸildir. AraÅŸtırmak ve doÄŸruyu bulmak gayreti sonunda verilen hükme mahkeme hükmü denir. “... Siyasal konulu adalete her toplumun siyasal geriliminin arttığı dönemlerde rastlanır. Bu gerilimden adaletin zararsız çıkabilmesi kolay deÄŸildir. “Siyasette adalet olmaz, denir. Bu hukukçuyu ilgilendirmez. Fakat adalette siyaset korkunç bir kavramdır. Bundan ötürü siyasi mahkeme’yi savunmak aldatmacadır.”2 B- 12 EYLÜL’ÜN GEREKÇELERÄ° VE TÖB-DER TÖB-DER hakkında dava açılmasının ve yöneticilerinin suçlanması- 2 Prof. Faruk EREM, OlaÄŸan Dışı Yargılamalar, s. 7 Halit Çelenk 27 nın, “12 Eylül Harekatı” için gösterilen gerekçelere de ters düÅŸtüÄŸünü söylememiz gerekir. Daha 27.12.1979 gününde, Genel Kurmay BaÅŸkanı Orgeneral sayın Kenan Evren tarafından dönemin CumhurbaÅŸkanı’na gönderilen mektupta anarÅŸi, terör ve bölücülüÄŸe karşı önlemler alınması öneriliyordu. Bu mektuba ekli ve kuvvet komutanlarının imzalarını taşıyan bildiride de yine anarÅŸi, terör ve bölücülük nedeni ile milli birlik ve beraberliÄŸin korunması için siyasal partilerin biraraya gelerek bu konuda önlemler alması isteniyordu ( M. Ali Birand, 12 Eylül Saat 04.00). Milli Güvenlik Konseyi BaÅŸkanı sayın Kenan Evren tarafından 12 Eylül 1980 günü radyo ve televizyonda yapılan konuÅŸmada da anarÅŸi, terör ve bölücülüÄŸün her gün 20 civarında vatandaşımızın hayatını söndürmekte olduÄŸu açıklanmış ve buna son verilmek istendiÄŸi bildirilmiÅŸti. Bütün bu mektup, bildiri ve konuÅŸmalar, 12 Eylül harekatının “AnarÅŸi, terör ve bölücülük”ü ortadan kaldırma gerekçesiyle yapıldığını göstermektedir. Oysa TÖB- DER’in anarÅŸi, terör ve bölücülük ile bir ilgisi olmamıştır. Buna iliÅŸkin bir kanıt da ortaya konulmamıştır. Aksine 12 Eylül öncesinde 150 den fazla öÄŸretmen öldürülmüÅŸ, binlerce öÄŸretmen yaralanmış ya da sakatlanmıştır. BaÅŸka bir deyiÅŸle anarÅŸinin aldığı canlar arasında öÄŸretmenlerin de canlan, sönen ocakları vardır. Yani TÖB-DER ve üyeleri anarÅŸinin yaratıcısı deÄŸil, maÄŸduru olmuÅŸlardır. Buna raÄŸmen TÖB-DER, (dernek olarak) yönetici ve üyeleri- anarÅŸi suçlamasından ötürü deÄŸil, yasal eylemlerinden ötürü- yargılanmış ve suçlu kabul edilerek mahkum edilmiÅŸlerdir. Bu da 12 Eylül harekatının amacını, ve hedefini “AnarÅŸi, terör ve bölücülük”ün ötesinde aramak gerektiÄŸini göstermektedir. 12 Eylül harekatının ekonomik, toplumsal ve siyasal nedenleri, bu müdahalenin gerçek ve temel itici güçleri üzerinde yeterli bilimsel araÅŸtırmalar henüz yapılmamış bulunmaktadır. Bu dönem hakkında yazılanlar, daha çok siyasal ve hukuksal nitelik taşıyan yayınlar olmuÅŸtur. Ancak denilebilir ki 12 Eylül harekatı’nın amacı, temelde, azgeliÅŸmiÅŸ, çarpık kapitalist bir ekonomi sistemini ülkemizde yerleÅŸtirmek, anayasal düzene uygun olsa da, baÅŸka bir sistemin uygulanmasını önlemektir. Amaçlanan sistem için dikensiz bir gül bahçesi yaratmaktır. Bu amaçla böyle bir sisteme karşı ciddi her türlü muhalefeti önlemek, suskun bir toplum yaratmak ve buna iliÅŸkin düzenlemeleri yapmaktır. 28 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası Nitekim bu dönemde getirilen 1982 Anayasası, otoriter, yasakçı ve baskıcı niteliÄŸi ile bunun kanıtını ve belgesini oluÅŸturmuÅŸtur. Daha sonra getirilen yeni yasalarla ve yasa deÄŸiÅŸiklikleri ile sendikalara, derneklere, odalara, barolara, Barolar BirliÄŸi’ne, kooperatiflere, yani tüm toplumsal nitelik taşıyan örgütlenmelere “siyaset yasağı” getirilmiÅŸ ve giderek iÅŸçinin, köylünün, memurun, aydının, bilim adamının ülke sorunlarıyla ilgilenmeleri önlenmiÅŸtir. Böylece yürürlükteki haksız ve adaletsiz düzenin, eleÅŸtirisiz, engelsiz, huzur içinde (!) sürdürülmesi saÄŸlanmak istenmiÅŸtir. C- OLAÄžANÜSTÜ YARGI ANLAYIÅžI “OlaÄŸanüstü dönemler”de gerek yönetim kadrolarında ve gerekse yargı alanında, “olaÄŸanüstü bir hukuk ve yargı anlayışı” oluÅŸmaya ve giderek etkin bir hale gelmeye baÅŸlamıştır. 12 Mart faÅŸizmi döneminde bu tür bir anlayışa tanık olduÄŸumuz gibi, 12 Eylül döneminde de bu anlayış benimsenmiÅŸ, yaygınlaÅŸmış ve uygulamada kendini göstermiÅŸtir. 12 Mart döneminde, 17 Mayıs 1971 günü akÅŸamı saat 22.45’te Türkiye radyolarında Sadi KoçaÅŸ tarafından okunan “Hükümet BaÅŸkanının bildirisi”; yöneticilerin ve uygulayıcıların, ceza hukukunun temel ilkelerine aykırı olarak “makabline ÅŸamil” yasalar çıkarma kararına vardıkları ve bunu ilan ettiklerini gösteriyordu. Bildiride ÅŸöyle deniyordu: “... Kaçırılan baÅŸkonsolos, bu bildirinin yayınlanmasını takip eden kısa süre içinde derhal serbest bırakılmadığı takdirde sözü geçen gizli örgütle uzak yakın iliÅŸkisi bulunanlar ve masum gençlerimizi kışkırtıcı yayın ve sözleriyle kanunsuz hareketlere teÅŸvik eden ve kimlikleri güvenlik kuvvetlerince ötedenberi bilinen kimseler, sıkıyönetim bölgeleri dışında bulunsalar dahi Sıkıyönetim Kanunu gereÄŸince derhal gözaltına alınarak en yakın Sıkıyönetim Komutanlığına teslim edileceklerdir. Ayrıca her ne amaçla olursa olsun adam kaçıranlar, bunlara yataklık edenler ve saklandıkları yeri bildikleri halde resmi makamlara bildirmeyenler için idam cezası verilmesini öngören kanun tasarısı hemen Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulacaktır. Bu arada kaçırılan konsolo- Halit Çelenk 29 sun hayatına kastedildiÄŸi takdirde sevdekilecek kanun, makabline de teÅŸmil edilerek ... aynı suçtan sanık ve tutuklu bulunanlar hakkında da aynı kanun uygulanacaktır.” Bu bildin, yeni çıkarılacak yasanın, geriye yürütüleceÄŸini, eski olaylara da uygulanacağını söylemektedir. Oysa Ceza hukuku ve özellikle yürürlükte bulunan Ceza yasasının 2. maddesi hükümlerine göre, yeni çıkarılacak ceza yasaları ancak çıkarıldıkları tarihten sonraki eylemlere uygulanabilir. Yeni ceza yasaları ile, yargılanmakta olan kiÅŸilerin cezaları artırılamaz. Bu, evrensel bir ceza kuralıdır, iÅŸte Bildiri ve onu yayınlayan 12 Mart yönetimi, hukukun bu temel kuralını bir kenara iterek yeni çıkaracakları yasaları geriye yürüteceklerini açıklamıştır. Bu olay, OlaÄŸanüstü dönemlerin “Hukuk” ve “Yargılama” anlayışlarının tipik bir örneÄŸini oluÅŸturmaktadır. Aynı gece 2500’ü aÅŸkın yazar, sanatçı, öÄŸretim üyesi, avukat, doktor, mühendis, sendikacı, yayınevi sahibi, iÅŸçi, öÄŸretmen vb. saat 12’den baÅŸlayarak evlerinden alınıp cezaevi koÄŸuÅŸlarına kapatılmışlardır. Daha sonra 1961 Anayasası’nda yapılan deÄŸiÅŸiklikler, yasalarda yapılan deÄŸiÅŸiklikler, yeni antidemokratik yasaların çıkarılması bu geliÅŸmeleri izlemiÅŸtir. D- 12 EYLÜL DÖNEMÄ°NDE 12 Eylül döneminin baÅŸlaması ile birlikte olaÄŸanüstü bir hukuk ve yargı anlayışı da ortaya çıkmış ve yaygınlaÅŸmıştır. Böyle bir hukuk anlayışı önce yasal düzenlemelerde görülmüÅŸtür. 1- Gözetim Süresi Uzatılıyor gün ve 2337 sayılı yasa ile 30 gün olan gözaltı süresi 90 güne çıkarılmıştır. Böyle bir yasa deÄŸiÅŸikliÄŸi için kimi soruÅŸturmalarda sanık sayısının çok olması ve 30 gün içinde soruÅŸturmaların tamamlanamaması gösterilmiÅŸ ise de bu gerekçenin hukuk ilkelerine, uluslararası andlaÅŸmalara aykırı olduÄŸu açıktır. Bu kadar uzun bir gözaltı süresine, ne Ceza ve Ceza Usulü Hukukuna iliÅŸkin kitaplarda, ne üniversite öÄŸretim üyelerinin derslerinde ve ne de uluslararası metinlerde rastlanmıştır. Çok sanıklı davalar için, soruÅŸturma ve sorgulama kadrolarının geniÅŸletilmesi ve böylece soruÅŸturmanın kısa sürede tamamlanması olanaklıdır. Ä°nsan, devlet için deÄŸil; devlet insan için varolduÄŸuna göre sürenin insan haklarını ihlal etmeyecek bir düzeyde olması, buna 30 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası karşılık adalet kadrolarının geniÅŸletilmesi en uygun yöntemi oluÅŸturmaktadır. Gözaltı süresinin 90 güne çıkarılması, vatandaşın yasal ve uluslararası antlaÅŸmalardan doÄŸan haklarını (Bir an önce kendisine atılan suçu öÄŸrenme ve hakim karşısına çıkma hakkı) güçleÅŸtirmekte, öte yandan da emniyet binalarında yapılan iÅŸkencelerin izlerinin ve kalıntılarının geçmesine ve kaybolmasına yardımcı olmaktadır. Kaldı ki makul gözaltı süresi 24 saattir, toplu olarak iÅŸlenen suçlarda bu süre bir haftaya çıkarılmaktadır. Ä°nancımıza göre yukarda açıkladığımız düÅŸünceler karşısında, toplu suçlarda bile sürenin 48 saati geçmemesi gerekir. O tarihte yürürlükte olan 30 günlük gözaltı süresi, temelde, makul sürenin çok üstünde bir süredir. Bu sürenin 90 güne çıkarılması ve bunun iÅŸkence izlerinin giderilmesine olanak saÄŸlaması, iÅŸkenceye dayalı ikrar tutanaklarının hazırlanmasına ve bu tutanakları kanıt sayan adaletsiz kararların oluÅŸmasına olanak hazırlamıştır. 2- Temyiz Hakkının Sınırlanması Bu dönemde, önceleri üç yıl süre ile verilen hapis cezasının ve daha sonra da 6 ay süre ile verilen hapis cezalarının temyiz edilemeyeceÄŸine iliÅŸkin yasa hükmü halen yürürlüktedir (19.9.1980 gün ve 2301 sayılı yasa ile 12.3.1982 gün ve 2632 sayılı yasa). Temyiz hakkı yasa yolları arasında en önemlisidir, denilebilir. Bir mahkeme kararı karşısında Yargıtay’a baÅŸvurma hakkı (temyiz hakkı) insan hakları açısından önemli bir yargı güvencesidir. Çünkü, hakimler de her insan gibi yanılabilirler, usul ve kanuna aykırı olarak karar verebilirler veya verdikleri kararlar taraflar için doyurucu olmayabilir. Bu durum, mahkeme kararlarına karşı mahkemenin kendisine veya baÅŸka bir mahkemeye baÅŸvurarak bu kararların yeniden incelettirilmesi, bunlardan yanlış olanların bozulması, doÄŸru olanların doÄŸru olduklarının belirtilmesi ve bunun sonucu olarak doÄŸru kararlar üzerindeki yanlışlık kuÅŸkusunun ortadan kaldırılması zorunluluÄŸunu doÄŸurmaktadır. Yargıtay herÅŸeyden önce bu zorunluluÄŸu karşılamak gereÄŸi ile ve özel yasayla kurulmuÅŸtur. Sayın ceza hocamız Tahir Taner de temyiz hakkının ve yasa yollarının gerek ve iÅŸlevini ÅŸöyle açıklamaktadır: “Hakimlerle mahkemelerin verdikleri karar ve hükümlerin çoÄŸu kanuna, adalete uygun olabilir; fakat hepsinin böyle olduÄŸu farzedilemez. Hakimler de birer insan olduklarından bütün arzularına ve iyi niyetlerine raÄŸmen, bazan karar Halit Çelenk 31 ve hükümlerinde yanılabilirler. Kanunu yanlış anlayarak yanlış tatbik etmeleri mümkün olduÄŸu gibi, bazan da kanun hükümlerini, usul kaidelerini hiç nazarı itibara almamış olmaları ihtimali de vardır. DiÄŸer taraftan bir karar ve hüküm haddizatında kanun ve adalete uygun olmakla beraber alakadar taraflardan biri aksi zan ve mütalaada bulunarak buna kanaat etmez ve iÅŸin daha yüksek bir mercide tetkiki suretiyle tatmin olunmak ister. Ä°ÅŸte bu sebepler dolayısıyla, cezada olsun, hukukta olsun, hakim ve mahkemelerin karar ve hükümlerine karşı, bazı ÅŸartlar dairesinde kanun yolları açılmıştır.”3(3) Bu yasa TÖB-DER davası açılmadan önce kabul edilmiÅŸ ve davanın devamı süresince yürürlükte kalmıştır. Oysa temyiz ve öteki yasa yollarına baÅŸvurma hakkı savunma hakkının ayrılmaz bir parçasıdır. Bu nedenle anılan yasanın getirdiÄŸi temyiz edilemezlik hükmü, yukarda sözü edilen “KiÅŸi yargı mercileri önünde davacı ve davalı olarak savunma hakkına sahiptir.” ÅŸeklindeki, halen yürürlükte bulunan Anayasa hükmüne ve altında ülkemizin de imzası bulunan Ä°nsan Haklan Evrensel Bildirisi’ne, Ä°nsan Haklarını ve Ana Hürriyetleri Korumaya Dair SözleÅŸme’ye ve Helsinki Sonuç Belgesi’ne ters düÅŸmekte olduÄŸu gibi sıkıyönetim mahkemelerinde yargılanan vatandaÅŸlarla genel mahkemelerde yargılanan vatandaÅŸlar arasında açık bir eÅŸitsizlik yaratmakla ve mahkemelerin yargısal denetimini ortadan kaldırmaktadır. 3- Erteleme, Para Cezasına Çevirme Kaldırılıyor Yine bu dönemde yapılan yasa deÄŸiÅŸikliÄŸi ile hapis cezalarının para cezasına çevrilmesi ya da tedbire dönüÅŸtürülmesi ve ertelenmesi engellenmiÅŸtir (14.11.1980 gün, 2342 sayılı yasa). 4- Ceza Evinden Sanık Alma Emniyet binalarında yapılan iÅŸkencelerden sonra sanıkların tutuklandıkları ve cezaevlerine götürüldükten sonra emniyet mensupları tarafından buradan alınarak yeniden emniyet binalarına götürülüp iÅŸkence ile ifadelerinin alındığı yani emniyetten cezaevine götürülmenin ve tutuklanmanın, iÅŸkenceli sorgulamanın sona erdiÄŸi anlamına gelmediÄŸi, bu uygulamalardan yoÄŸun yakınmaların olduÄŸu bir dönemde 3 Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu s. 344 32 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası gün / 2439 Sayılı bir yasa ile (Ek madde: 7) bu uygulamalar “yasal” bir hale getirilmiÅŸtir. Bu yasa ve uygulamalar, sanıkların emniyet binalarında iÅŸkence altında serbest irade dışında kimi ifadeleri kabul etmek zorunda kaldıktan sonra askeri savcıda ve sorgu hakimliÄŸinde bu ifadelerden geri dönme, emniyet ifadelerini reddetme, gerçeÄŸi söyleme ve böylece iÅŸkence olaylarını savcı ve hakime anlatabilme yollarını tıkamıştır. Çünkü sanık, cezaevinden her an alınarak emniyete geri götürülme tehdit ve tehlikesi ile karşı karşıya bırakılmıştır. Bu da kuÅŸkusuz adaletin gerçekleÅŸmesini engelleyen bir durumun ortaya çıkmasına olanak saÄŸlamıştır. 5- 17. Maddede DeÄŸiÅŸiklik: Arttırma 12 Eylül harekatının baÅŸlamasından bir hafta sonra 19.9.1980 gün ve 2301 sayılı yasa ile 1402 sayılı Sıkıyönetim Yasası’nın 17. maddesinde deÄŸiÅŸiklik yapılarak, sıkıyönetim döneminde iÅŸlenen suçların cezaları üçte birden iki katına kadar arttırılmıştır. Bu arttırmalar, sıkıyönetimden önce iÅŸlenip de sıkıyönetim döneminde devam etmiÅŸ, yani sıkıyönetim dönemine sarkmış olan eylemler hakkında da uygulanmıştır. Daha sonra 21.1.1983 gün ve 2787 sayılı yasa ile ceza yasasının 141/4, 141/5 ve 168/1,168/2. maddelerinin cezaları arttırılmıştır. 6- ÖTEKI YASA DEÄžIÅžIKLIKLERI Yan tutma, yansızlığını yitirme nedeniyle sıkıyönetim mahkemesi hakimlerinin, “savaÅŸ hali” hükümlerinin uygulanması nedeniyle reddedilemeyeceklerine iliÅŸkin yasa hükmü, sözlü ve yazılı savunma süresinin kısıtlanabilmesine, kimi kez bu sürenin birkaç dakikaya kadar indirilebilmesine olanak saÄŸlayan yasa maddesi (353. Sayılı yasa Md.: 160) kimi hallerde sanığın ve avukatının duruÅŸma salonundan dışarıya çıkarılabilmesi, bu durumun birden fazla olması halinde duruÅŸmalara katılma hakkının tamamen ortadan kaldırılabilmesine iliÅŸkin hüküm, ve benzeri hükümler gözönüne alınırsa savunma hakkının kullanılamaz hale getirildiÄŸi açıkça anlaşılır. OLAÄžANÜSTÜ DÖNEM YARGISI: Bu yasal sınırlamaların yanında bir de bu tür dönemlerde, “OlaÄŸanüstü bir hukuk v e yargılama anlayışının ortaya çıktığını gö- Halit Çelenk 33 rüyoruz. Bu anlayışa göre olaÄŸanüstü dönemlerde, hukuk kurallarının uygulanması da bu dönemlerin niteliÄŸine, özelliÄŸine uygun bir doÄŸrultuda olması gerekir. Yani hukukta bir tür “OlaÄŸanüstü dönem yargısı” anlayışı sözkonusu edilmektedir. Bu anlayış, uygulamada, sanıkların, savunucuların, dinleyicilerin ve basın mensuplarının dikkatinden kaçmamış ve mahkeme kararlarına yansımıştır. Yargı mı Yürütme mi? Böyle bir anlayış içinde bulunan kimi hakimler, görev ve yetkilerinin dışına çıkarak kararlarında, içinde bulunulan siyasal ortamı incelemiÅŸler, açıklamışlar ve bu ortama göre siyasal iktidara, yani yürütme organına önerilerde bulunmuÅŸlardır. 12 Mart döneminde DDKO (Devrimci DoÄŸu Kültür Ocakları) davasına bakan Diyarbakır Sıkıyönetim Askeri Mahkemesi, Anayasa’nın “Güçler ayrılığı” ilkesini de bir kenara iterek, kararında, “Alınması zorunlu görülen tedbirler” baÅŸlığı altında ÅŸunları söylemiÅŸtir: “Ceza davalarına bakan bir mahkemenin, yaptığı yargılama sonunda tesis ettiÄŸi hükümde, böyle bir baÅŸlıklı özel kısım açarak belirli konularda bazı önerilere yer vermesinin ilk bakışta yadırganacağı ve belki de olaÄŸan sayılmayacağı akla gelmektedir. Anayasamızın kuvvetler ayrılığı ilkesini benimsemiÅŸ ve o doÄŸrultuda hükümler getirmiÅŸ bulunması da bu düÅŸünceyi haklı gösterebilir. Ancak bilindiÄŸi üzere: Mahkemelere intikal eden uyuÅŸmazlıklar, buralarda görülen davalar bir bakıma toplumun aynası mesabesindedir. Tarih içerisinde yer alacak önemli hükümler üzerinde durularak, bunlardan yararlı sonuçlar çıkarılması ve ileride daha vahim oluÅŸlara meydan verilmemesi bakımından bu sonuçların daima gözönünde tutulması icap etmektedir. Gerek bu neden ve gerekse sorunların çözümünde esas yerine daha çok ÅŸekle deÄŸer verildiÄŸinin malum bulunması, mahkememizi böyle bir uygulamaya gitmek zorunda bırakmıştır. Hükmün “Sıkıyönetim askeri mahkemelerinin görevleri”, “Atatürkçülük” ve “GiriÅŸ” bölümlerinde açıklanan sebeplerden dolayı yurdumuz 12 Mart dönemine getirildiÄŸinden ve “Var olmak - yok olmak gibi elim bir alterna- 34 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası tifle karşı karşıya bırakıldığına göre; Tüm Anayasa ilkelerinin memleketimizde geçerliliÄŸinin, yürürlüÄŸünün saÄŸlanabilmesi öncelikle vatanın bölünüp parçalanmaması, milletin birlik ve beraberlik ülküsünü yitirmemesi ÅŸartına baÄŸlıdır. Bu ÅŸartın gerçekleÅŸmesi için de, velevki hata teÅŸkil etse bile böyle hayati bir konuda uyarıda bulunmalı, ilmi ve akli uyarılar nazara alınmalıdır. Bu, toplumda her bireye düÅŸen kutsal bir görev sayılmalıdır. Ä°ÅŸte usul ve kanunlara uygunluÄŸu inancına vardığı bu sebeplerden hareket eden mahkememiz, bakıp hükme baÄŸladığı davaya konu olan suçlarla ilgili olarak, aÅŸağıdaki önerileri ortaya koymak gereÄŸini duymuÅŸtur: 1- Devletin bu tehlikeye karşı varlığını koruyabilmesi için Anayasamızın tüm hükümlerinde ve özellikle ekonomik sorunlarla ilgili maddelerinde yer alan emir ve direktiflerin kısa sürede uygulanması yoluna gidilmeli, 2- Bu teori ve uygulamasına iliÅŸkin, her türlü yayının, yurt sathına dağılmadan kontrolü saÄŸlanmalı, 3- Vatan bütünlüÄŸü, millet birlik ve beraberliÄŸini bozmaya ve Türkiye Cumhuriyetini temelden yıkmaya yönelik ırkçı-bölücü nitelikteki çabalar, güvenlik kuvvetleri ve daha çok Milli Ä°stihbarat TeÅŸkilatı tarafından, en son teknik araçlar ve yetenekli personel kullanılmak suretiyle yakından izlenmeli, fiillerin yargı merciine intikalinde zorunlu tüm delillerin toplanıp, tesbitlerin yapılmasına önem verilmelidir. Yukarıda kaydedilen bu önerilerle, bu konuda akla gelebilecek diÄŸer tedbirleri almak ve uygulamak, yasama ve idare organlarının görevi cümlesinden olmakla beraber; Hükme baÄŸlanan bu dava münasebetiyle muttali olunan ve yetersiz olduÄŸu hissedilen tedbirlerin bu ÅŸekilde hükme dercedilmesinde, suçların genel olarak önlenmesi prensibinden hareket edilmiÅŸtir. “(Sayfa: 538-540) Görülüyor ki mahkeme, kendi tutumunun, Anayasa’nın 5., 6., 7. maddelerinde düzenlenen “güçler ayrılığı” ilkesine aykırı düÅŸtüÄŸünün bilinci içinde olmasına raÄŸmen, bağımsızlığını ihlal etmiÅŸ ve siyasal Halit Çelenk 35 iktidara önerilerde bulunmuÅŸtur. Özellikle Milli Ä°stihbarat Örgütü’nün adli soruÅŸturma, delil toplama ve sorgulama gibi bir görevi olmadığı halde, bu örgütün bu tür görevler yapmasının önerilmesi gerçekten ilgi çekicidir. HANGÄ° YASA, HANGÄ° HUKUK TÖB-DER davası sanıklarına yöneltilen iddialara konu yapılan eylemler, 12 Eylül’den önce ve 1961 Anayasası ile o dönemdeki yasaların yürürlükte bulunduÄŸu yıllarda meydana gelmiÅŸtir. Bu nedenle de sanıkların eylemleri hakkında 12 Eylül öncesi yürürlükte bulunan Anayasa ve yasa hükümlerinin uygulanacağı açıktır. Bu Anayasa ve yasa hükümlerinin sanıklara tanıdığı haklara dokunulamaz. BaÅŸka bir deyiÅŸle bu haklar, her vatandaşın olduÄŸu gibi bu dava sanıklarının da “Kazanılmış hakları”dır. Anayasa Mahkemesi kararlarına göre, kazanılmış haklara’ saygı, hukuk devleti ilkesinin öÄŸelerindendir. Bu haklara saygı göstermeyen bir yönetime hukuk devleti adı verilemez. Oysa yukarda açıklandığı üzere, her olaÄŸanüstü dönemde olduÄŸu gibi 12 Eylül döneminde de, yönetime ve yargı organlarına bir “OlaÄŸanüstü dönem yargı anlayışı” egemen olmuÅŸtur. Bu anlayışa göre, mademki bir olaÄŸanüstü dönem içinde yaşıyoruz, o halde her alandaki deÄŸer yargılarımız, hatta yargılama faaliyetimiz de olaÄŸanüstü dönem koÅŸullarına uygun olmalıdır. Böyle bir anlayış ve deÄŸerlendirme doÄŸru mudur? Temelde birer insan olan hukukçular da olaÄŸanüstü koÅŸulların, deÄŸer yargılarının etkisi altında kalabilirler; siyasal gerilimin arttığı bu dönemlerin etki ve telkinlerinden uzak kalmaları güçleÅŸebilir. Ancak hukukçu olmanın özellikleri, hukukçuların politik yönü ağır basan bu tür deÄŸer yargılarından uzak kalmalarını zorunlu kılar. Hukukçu, kendi bünyesinde “geçicilik” niteliÄŸi taşıyan bu tür olaÄŸanüstü dönemlerin her türlü etkisinden uzak kalmak durumundadır. Aksi halde “Yasama” ile “Yargı” iÅŸlemleri birbirine karışabilir. Bu da gerek 1961 Anayasası’nın ve gerekse 1982 Anayasası’nın kabul ettiÄŸi “Güçler ayrılığı” ilkesine ters düÅŸer. “OlaÄŸanüstü dönem” deÄŸerlendirmesi ile hukukçunun ulaÅŸacağı sonuç, hukuksal olamaz Siyasal bir sonuç niteliÄŸi kazanır. Oysa siyaset adaletle baÄŸdaÅŸmaz, siyasal ve askeri açıdan olaÄŸanüstü dönemler ortaya çıkabilir, yaÅŸanabilir. Bu olaÄŸanüstü koÅŸullar, olaÄŸanüstü önlemler alınmasını gerektirebilir. Bu da “yasama”nın görevidir. Ancak hukuk alanında, olaÄŸanüstü dönem anlayışından ya da olaÄŸanüstü dönem 36 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası yargısı’ndan sözetmek olanaksızdır. Çünkü hukuk ve adalet, olaÄŸanüstülük ile baÄŸdaÅŸmaz. “Suç ve cezaların yasallığı” ilkesi buna engeldir (Ceza yasası madde: 2). Gerek olaÄŸan ve gerekse olaÄŸanüstü dönemlerde hukukun yerel ve evrensel ilkelerinin uygulanması, bunlara saygı gösterilmesi gerekir. Anımsatmakta yarar vardır ki 1984 yılında BirleÅŸmiÅŸ Milletler genel kurulunca kabul edilen ‘iÅŸkence ve öteki zalimce, insanlık dışı, onur kırıcı davranış ve cezaya karşı sözleÅŸme”nin ikinci maddesine göre, savaÅŸ, iç kargaÅŸa, savaÅŸ tehdidi gibi hallerde bile iÅŸkence yapmak yasaktır. SavaÅŸ esirlerine kötü muamele yapmak yasaktır. OlaÄŸanüstülük “iÅŸkence yasağını” engelleyemiyor. Yani hukukun temel ilkeleri olaÄŸanüstü dönemlerde de geçerliliÄŸini koruyacaktır. “Suç ve cezaların kiÅŸiselliÄŸi”, “Sanık aleyhine yeni ceza hükümlerinin geriye yürümezliÄŸi”, “Suçsuzluk karinesi”, “kesin hükmün geçerliliÄŸi”, “yeni deliller ortaya konmadan koÄŸuÅŸturmaya yer olmadığına iliÅŸkin kararların saygı görmesi”, “kıyas ve yorum yasağı”, “akıl yürütme yoluyla sonuç çıkarmanın (istidlal) geçersizliÄŸi”, “zamanaşımı ve hak düÅŸürücü sürelerin geçerliliÄŸi” ve benzeri ilkeler olaÄŸanüstü dönemlerde de uygulanacaktır. “OlaÄŸanüstü dönem” gerekçesi ile hukukun ana ilkeleri bir kenara itilemez. Aksi halde ulaşılacak sonuçlar hukuksal deÄŸil siyasal olma niteliÄŸinden ve tehlikesinden kurtulamaz. Ä°ÅŸte inceleme konusu dönemde, hukukun yerel ve evrensel yasa ve antlaÅŸmalarda yer alan bu kurallarına deÄŸer verilmemiÅŸtir. ÖrneÄŸin, sanıklara yüklenen suçlara konu olan eylemler hakkında daha önce baÅŸka mahkeme ve C. savcılıklarınca verilen «Beraat ve KoÄŸuÅŸturmaya yer olmadığı» kararları gözönüne alınmamış, sanıklar lehine kazanılmış haklara deÄŸer verilmemiÅŸtir. Basın Yasası’na göre, süreli ve süresiz yayınlar için kabul edilen ve dava açmak için saptanan “Hak düÅŸürücü süreler” geçtiÄŸi halde ve artık bu durumda olan yayınların aleyhte bir delil olarak ele alınması hukuk açısından olanaksız iken bu yayınlara delil gözü ile bakılmış ve bunlara dayanılarak hüküm oluÅŸturulmuÅŸtur. O dönemde yürürlükte bulunan 171 sayılı Toplantı ve Gösteri YürüyüÅŸü yasasına göre yapılan toplantılar, bu toplantılarda yasaya uygun olarak sergilenen pankartlar, önceden saptanan ve suç içermeyen sloganlar, “yasa dışına düÅŸme iddiası”nın delili olarak kabul edilmiÅŸtir. Ülkenin genel sorunları üzerine, örneÄŸin hayat pahalılığı, faÅŸist baskılar üzerine yayınlanan bildiriler, “siyasal faaliyet” olarak deÄŸerlendirilmiÅŸ ve suç delili olarak kabul edilmiÅŸtir. Halit Çelenk 37 Öteden beri «Her yöne çekilebilir» ve «Suç ve cezaların yasallığı» ilkesine aykırı olduÄŸu ceza hukuku uzmanlarınca açıklanan 141-142. maddeler, kıyas yorum ve akıl yürütme yöntemleriyle dernek yöneticileri hakkında uygulanmış ve TÖB-DER’in yasa dışına düÅŸtüÄŸü kabul edilerek hüküm kurulmuÅŸtur. Bütün bu hukuk ve yasadışı uygulamalar üzerinde ileride durulacaktır. Ä°ÅŸte 64 sanıklı Ankara TÖB-DER davası, toplumda siyasal gerilimin yoÄŸunlaÅŸtığı, siyasal iktidar tarafından yargı organlarının telkin altında bırakılmaya çalışıldığı, dernek yöneticilerinin peÅŸinen kamuoyunda suçlu ilan edildiÄŸi, insan hak ve özgürlüklerine aykırı yeni baskı yasalarının çıkarıldığı bir ortamda, yasal olarak siyasal iktidara bağımlı bir “kurul” tarafından yedi ay gibi kısa bir süre içinde, olaÄŸandışı bir yargı anlayışı ile görülüp hükme baÄŸlanmış, dernek kapatılmış ve tüm mal varlığına el konulmuÅŸtur. 38 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası II. BÖLÜM Ä°DDÄ°ANAME A- ASKERÄ° SAVCI NE DÄ°YOR? TÖB-DER hakkındaki dava, Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı Askeri Savcılığı’nın 15.4.1981, gün ve 1980/7641 esas, 1981/526 sayılı Ä°ddianamesiyle Ankara sıkıyönetim Komutanlığı 3 No.’lu Askeri Mahkemesi’nde açılmıştır. Bu iddianamede, TÖB-DER’in: “Sosyal bir sınıfın diÄŸer sosyal sınıflar üzerinde tahakkümünü tesis etmek, memleket içinde müesses iktisadi ve sosyal temel nizamları devirmeye matuf olarak cemiyet sevk ve idare etmek, bu amaç doÄŸrultusunda komünizm ve bölücülük propagandası yapmak ve dernekler kanununa muhalefet” ettiÄŸi ileri sürülmüÅŸ ve sanıklar hakkında Türk Ceza Yasası’nın 141/1, 142/1, 142/3, 173/son, Dernekler Yasası’nın 64/1, 353 sayılı Askeri Mahkemelerin KuruluÅŸu ve Yargılama Usulleri hakkındaki yasanın 251/1. maddelerinin uygulanması istenilmiÅŸtir. Bu maddeler, dernek yöneticileri için 8-15 yıl, DEK sanıkları için 1-5 ve 5-10 yıl ağır hapis cezasını öngörmektedir. Sözü geçen iddianame ile 58 sanık hakkında dava açılmış, dava sürerken Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı Askeri Savcılığının 29.4.1981 gün 1980/1618 Evrak ve 1980/622 Sayılı Ä°ddianamesi ile TÖB-DER Ankara Åžubesi yönetim kurulu üyeleri hakkında, yine Ceza Yasası’nın 141/1, 312/1-2 maddelerine dayanılarak ikinci bir dava açılmış ve bu dava birinci dava ile birleÅŸtirilmiÅŸtir. Her iki davada sanık durumunda olan 64 kiÅŸinin adlan aÅŸağıda gösterilmiÅŸtir: 1. SÜLEYMAN YAÅžAR. 1976-1978 TÖB-DER Genel Yönetim ve Halit Çelenk 39 Merkez Yönetim Kurulu Üyesi ve Genel BaÅŸkan Yardımcısı 2. Ä°SMET YALÇINKAYA. 1978-1979 TÖB-DER Genel Yönetim Kurulu Üyesi ve Genel BaÅŸkan Yardımcısı 3. ALÄ° RIZA AYDIN. 1978-1979 TÖB-DER Genel Yönetim Kurulu Üyesi ve Genel BaÅŸkan Yardımcısı 4. ABDULLAH GÜLBUDAK. 1978-1979 TÖB-DER Merkez Yürütme Kurulu Üyesi ve Genel Sayman 5. ÖNER YAÄžCI. 1978-1979 TÖB-DER Genel Yönetim Kurulu Üyesi ve Genel Sekreter Yardımcısı. 6. Ä°BRAHÄ°M NACAR. 1978-1979 TÖB-DER Genel Yönetim Kurulu Üyesi. 7. SAÄ°M BALUKEN. 1976-1978 TÖB-DER Genel Yönetim Kurulu Üyesi. 8. HAŞİM ÇÄ°ÇEK. 1978-1979 TÖB-DER Genel Yönetim Kurulu Üyesi. 9. SELAHATTÄ°N YETKÄ°N. 1978-1979 TÖB-DER Genel Yönetim Kurulu Üyesi. 10. MAHMUT NESÄ°L ÜNAL. 1978-1979 TÖB-DER Genel Yönetim Kurulu Üyesi. 11. NABÄ° BELEKOÄžLU. 1978-1979 TÖB-DER Genel Yönetim Kurulu Üyesi. 12. HULUSÄ° TOP. 1978-1979 TÖB-DER Genel Yönetim Kurulu Üyesi. 13. Ä°BRAHÄ°M Ä°ÅžYAR. 1976-1978 TÖB-DER Genel Yönetim Kurulu Üyesi. 14. FARUK ATALAYER. 1976-1978 TÖB-DER Genel Yönetim Kurulu Üyesi. 15. ENVER Ä°NCELER. 1978-1979 TÖB-DER Genel Yönetim Kurulu Üyesi. 16. SELÇUK ARHAN. 1978-1979 TÖB-DER Genel Yönetim Kurulu Üyesi. 17. NECÄ°P BEKTAÅž. 1976-1978 TÖB-DER Genel Yönetim Kurulu Üyesi. 18. DOÄžAN OÄžUZER. 1976-1978 TÖB-DER Genel Yönetim Kurulu Üyesi. 19. AHMET Ä°NCE. 1976-1978 TÖB-DER Genel Yönetim Kurulu Üyesi. 20. HÜSEYÄ°N Ä°SEN. 1976-1978 TÖB-DER Genel Yönetim Kurulu 40 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası Üyesi. 21. ÅžEREF CANBAY. 1978-1979 TÖB-DER Genel Yönetim Kurulu Üyesi. 22. MUSTAFA ERGELDÄ°. 1978-1979 TÖB-DER Genel Yönetim Kurulu Üyesi. 23. Ä°LHAMÄ° ÅžEN 1976-1978 TÖB-DER Genel Yönetim Kurulu Üyesi. 24. MUSTAFA DEPREM. 1976-1978 TÖB-DER Genel Yönetim Kurulu Üyesi. 25. Ä°BRAHÄ°M ÇERÇÄ° 1976-1978 TÖB-DER Genel Yönetim Kurulu Üyesi. 26. HÜSEYÄ°N SELÇUK VURAL. 1978-1979 TÖB-DER Genel Yönetim Kurulu Üyesi. 27. RIZA DURU. 1978-1979 TÖB-DER Genel Yönetim Kurulu Üyesi. 28. FÄ°RUZ ÇETÄ°N ÖVER. 1978-1979 TÖB-DER Genel Yönetim Kurulu Üyesi. 29. TURGUT YILMAZ. 1976-1978 TÖB-DER Genel Yönetim Kurulu Üyesi. 30. MUSTAFA ÇETÄ°N. 1976-1978 TÖB-DER Genel Yönetim Kurulu Üyesi. 31. KENAN ARAS. 1976-1978 TÖB-DER Genel Yönetim Kurulu Üyesi. 32. AHMET FUAT ÖZKAN. 1978-1979 TÖB-DER Genel Yönetim Kurulu Üyesi. 33. TURGUT HASKAN. 1978-1979 TÖB-DER Genel Yönetim Kurulu Üyesi. 34. OSMAN AKMAN. 1978-1979 TÖB-DER Genel Yönetim Kurulu Üyesi. 35. OLGUN DELÄ°KANLI. 1978-1979 TÖB-DER Genel Yönetim Kurulu Üyesi. 36. HASAN YİĞİT. 1978-1979 TÖB-DER Genel Yönetim Kurulu Üyesi. 37. HAYRÄ° ERDOÄžAN. Selendi TÖB-DER Åžube BaÅŸkanı. 38. HÜSEYÄ°N ÅžENÅžAÅžTIMOÄžLU. Afyon Ä°li, Kadınhanı Ä°lkokulu Müdürü. 39. FEVZÄ° CEYLAN. Burdur, Merkez Cumhuriyet Lisesi Matematik ÖÄŸretmeni. 40. MUSTAFA VAROL. Antalya, Merkez Gaziler Köyü Ä°lkokulu Halit Çelenk 41 ÖÄŸretmeni. 41. SÜLEYMAN ÖZÇÄ°FTÇÄ°. Halen müstafi öÄŸretmen, Ä°stanbul, Cemmay Dağıtım Kitapçılık ÅŸirketinde iÅŸçi olarak çalışır. 42. ZEKÄ° ASLAN. Sakarya Ticaret Lisesinde ÖÄŸretmen. 43. Ä°SMAÄ°L OKUDUCU. Karabük KurtuluÅŸ Ä°lkokulu ÖÄŸretmeni. 44. FÄ°KRÄ° ÇALIÅžKAN. Ä°zmir Ä°li, ÇeÅŸme Ä°lçesi, Ertan Lisesinde Edebiyat ÖÄŸretmeni. 45. CEVAT GEZGÄ°N. Tokat Turhal Cumhuriyet Ä°lkokulu ÖÄŸretmeni. 46. METÄ°N ERDEMÄ°RCÄ°. MuÅŸ Yavuzselim Ä°lkokulu ÖÄŸretmeni. 47. FEYZULLAH ERTUÄžRUL. Emekti ÖÄŸretmen. 48. KENAN HANNAN HOPLAR. Mut Ä°lçesi Gencer Ä°lkokulu ÖÄŸretmeni. 49. NAZMÄ° ÇOBAN. EmirdaÄŸ AÅŸağı Piribeyli Kasabası Ä°lkokulu ÖÄŸretmeni. 50. MAHMUT ÖZÇÄ°FT. Diyarbakır Lisesinde Sosyal Bilgiler ÖÄŸretmeni. 51. CELAL GÜL. Tercan Çadırkaya Ä°lkokulu ÖÄŸretmeni. 52. FUAT OLGAÇ. Mardin, Kızıltepe Ä°lçesi Mehmetçik Ä°lkokulu ÖÄŸretmeni. 53. ALÄ° BAYRAKTAR. Ankara Yükseltepe Ortaokul Müdürü. 54. Ä°LHAN ALKAN. Ankara Aktepe Ortaokulu Matematik ÖÄŸretmeni. 55. SEZAÄ° ÖZEN. Gelibolu Yeniköy Ä°lkokulu ÖÄŸretmeni. 56. BAHATTÄ°N ÖZCAN ACAR. Konya Barosunda Avukat. 57. SEYFETTÄ°N BÄ°CAN. Ankara AbidinpaÅŸa Lisesinde ÖÄŸretmen, TÖB-DER Genel Sekreter Yardımcısı. , 58. Ä°BRAHÄ°M BEKEM. Gelibolu Yeniköy Ä°lkokulu Müdürü. 59. TAHSÄ°N DOÄžAN. TÖB-DER Ankara Åžubesi BaÅŸkanı. 60. YUSUF BASAT. TÖB-DER Ankara Åžubesi Yönetim Kurulu Üyesi ve Saymanı. 61. EROL ÇAÄžLAYAN. TÖB-DER Ankara Åžubesi Yönetim Kurulu Üyesi. 62. Ä°BRAHÄ°M YEŞİLYURT. TÖB-DER Ankara Åžubesi Yönetim Kurulu Üyesi. 63. Ä°BRAHÄ°M SEVÄ°MLÄ°. TÖB-DER Merkez Yürütme Kurulu Üyesi. 64. KEMAL UZUN. TÖB-DER Merkez Yürütme Kurulu Üyesi. 42 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası B-SANIKLARIN SAVUNMANLARI: Av. Halit ÇELENK, Av. Åžükrü GÜNEL, Av. Ä°lhan DÄ°ÅžÇÄ°, Av. Yücel YEŞİLGÖZ, Av. Günfer KARADENÄ°Z, Av. M. Asım HIÅžIL, Av. Gürkut ACAR, Av. Metin BAYYAR, Av. Hasan ELAL, Av. Yusuf ÖNOY, Av. Hasan ÜREL, Av. Galip ERGÜL, Av. Çetin GÜNER, Av. NaÅŸide ÖZBAÅž, Av. Metin BAÅžBAY, Av. Sadettin ÜÇÜNCÜOÄžLU, Av. Fevzi KANDEMÄ°R, Av. Refik ERGÜN, Av. Ä°smail SABÄ°T, Av. Ä°brahim SÄ°NEMLÄ°OÄžLU, Av. Ä°smail Sami ÇAKMAK, Av. Hüseyin KAYIR, Av. Kamil ATEÅžOÄžULLARI, Av. Hüseyin DUMAN, Av. Hüseyin DOÄžAN, Av. Orhan ÖZER, Av. Aydın ERDOÄžAN, Av. Ä°smail Çevik, Av. ErÅŸen ÅžANSAL, Av. Nimet HIÅžIL. C- SUÇLAMALAR Ä°ddianamede: 1961 Anayasası ile kamu görevlilerine sendika kurma hakkı tanındığı, bu yasaya dayanılarak Türkiye ÖÄŸretmenler Sendikasının (TÖS) ve Ä°lkokul ÖÄŸretmenleri Sendikası›nın (Ä°LKSEN) kurulduÄŸu, 1971 yılında ilan edilen Sıkıyönetimden sonra her iki sendika yöneticilerinin tutuklandığı, TÖS mensuplarının Türkiye ÖÄŸretmenler BirliÄŸi’ni, Ä°lk-Sen mensuplarının da Türkiye Devrimci ÖÄŸretmenler BirliÄŸi’ni kurdukları, daha sonra Türkiye ÖÄŸretmenler BirliÄŸi’nin (Türkiye ÖÄŸretmenler BirleÅŸme ve Dayanışma DerneÄŸi) adını aldığı, sonradan da iki derneÄŸin birleÅŸerek (Tüm ÖÄŸretmenler BirleÅŸme ve Dayanışma DerneÄŸi) TÖB-DER adını aldığı, TÖB-DER›in TÖS›ün bir devamı olduÄŸu, TÖS›ün bütün mal varlığının TÖB-DER›e devredildiÄŸi. 28.8.1978 gününde yapılan 4. OlaÄŸan Genel Kurulda derneÄŸin (Tüm EÄŸitim-ÖÄŸretim Emekçileri BirleÅŸme ve Dayanışma DerneÄŸi) adını aldığı açıklanmıştır. Ä°ddianamede; Anayasanın 1, 2, 3, 4, 40 ve 72. maddelerinden alıntılar yapıldıktan sonra: “O halde Türkiye’de özel teÅŸebbüsün ve mülkiyetin tamamen yokedilmesi, iÅŸçi sınıfı egemenliÄŸinin kurulması amacıyla herhangi bir ÅŸekilde faaliyette bulunulması veya bu amaca baÄŸlı düÅŸüncelerin yayılması veya övülmesi anayasada yer alan, Devletin hukuki, siyasi, ekonomik ve sosyal, temel nizamlarının yıkılması sonucunu doÄŸuracağından, anayasaya aykırı nitelik taşır, “denilmektedir. Yine iddianamede, komünizmin ne olduÄŸu, iddianameyi hazırlayanların anlayışlarına göre açıklanmış, Anayasanın kimi maddeleriyle Türk Ceza Yasası’nın 141. maddesi üzerinde ÅŸu düÅŸüncelere yer veril- Halit Çelenk 43 miÅŸtir: “Komünizmin ana prensiplerini bu ideologların prensipleri doÄŸrultusunda kısaca ÅŸu ÅŸekilde özetleyebiliriz: 1-Toplum iÅŸçi ve burjuva sınıfı olarak iki gruba ayrılır. Proletarya iÅŸçilerden kuruludur. Burjuva sınıfı ise istihsal vasıtalarına sahip olan ve bu nedenle iÅŸçilere efendilik eden bir sınıftır. Ä°ÅŸçiler emeklerini tam kıymetle burjuvaya satmakta, buna mukabil ücret olarak istihsalin bir kısmını almakta, artı kıymet burjuva sınıfına kalmaktadır. 2-Tarihsel olaylar, birtakım rastlantılar kralların, imparatorların maceraları ve temelsiz nedenler deÄŸil sınıf mücadelesidir. Tarihin her safhasında bu sınıf mücadelesi vardır ve olacaktır. Her mücadelenin sonunda yeni ve daha yüksek bir safha doÄŸar. En yüksek ve en son safha iÅŸçilerin burjuva sınıfını yenmesinden sonra gelecektir. 3-Bütün istihsal vasıtalarına fertler deÄŸil cemiyet sahip olmalıdır. Ä°stihsal vasıtaları devletleÅŸtirilmelidir. MüÅŸterek mülkiyet neticesinde iÅŸçi sınıfı dışındaki sınıflar ortadan kalkacaktır. 4-Sosyalizme ancak, iÅŸçi sınıfının iktidarı ele geçirmesi suretiyle ulaşılabilir. Bu hedefe varmak için her yol meÅŸrudur. 5-Komünist ihtilalden sonra iÅŸçi sınıfı hakimiyeti kurulmalıdır. Komünizmin bir veya birkaç memlekette kurulması yeterli olmayıp bütün memleketlerde kurulması için çalışılmalıdır. “Kısaca belirtilen bu genel esaslar birçok komünist nazariyeciler tarafından geliÅŸtirilmiÅŸ ve ülkelere göre çeÅŸitli tatbik ÅŸekilleri kazandırılmıştır. Bunlardan biri olan Lenin’e göre: “Sömürge ve yarı sömürge ülkelerde Marksist-Leninist düzene geçilmesi için “kesintisiz devrim” teorisi uygulanmalıdır”. Lenin tarafından ortaya atılan bu teoriye nazaran, “burjuva sınıfı tarihi fonksiyonunu yitirdiÄŸi bu devirde iÅŸçi sınıfının önderliÄŸinde köylüler ve ÅŸehir burjuvazisinin “Demokratik Halk Devrimi” yapacağı ve bilahare sosyalist devrime dönüÅŸüleceÄŸi” kaide olarak belirtilmiÅŸtir. 44 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası Lenin “Devrimin temel meselesi iktidardır, önce Burjuva devrimi tamamlanacak, proleter partiler bu devrime katılacak, bundan sonraki safhada proletaryanın devrime gücünü koyması ve proleter diktatörlüÄŸü tesis etmesi gerekecektir. Proletarya diktatörlüÄŸü, proletaryanın burjuvazi üzerindeki diktatörlüÄŸüdür. Bu hakimiyet ÅŸiddete dayanır. Sömürülen emekçi kitlelerin sevgi ve desteÄŸini kazanmıştır ve burjuva devlet makinası, ÅŸiddet yoluyla tahrip edilip, yerine yenisi kurulmadan proletarya devrimi imkansızdır.” “Devrim için, partinin bütün örgütlerinde ve bütün düzenli çalışmalarında yığınlarla baÄŸların saÄŸlamlaÅŸtırılması ve geliÅŸtirilmesi amacı hedef tutulmalıdır. EÄŸitim ve örgütlenmenin saÄŸlamlaÅŸtırılması için duruma göre legal örgütlerden istifade edilebileceÄŸi gibi silahlı eylemlerden de istifade etmek gerekir. Yığınların bilinci ve örgütlenmesi olmadan ve yığınları burjuvazinin tümüne karşı açık sınıf mücadelesi ile hazırlamadan ve eÄŸitmeden sosyalist devrim söz konusu olamaz” demektedir. “... Aydınlık grubu tarafından yayımlanan “EÄŸitim Notları 1” adlı kitabın önsöz kısmında, özetle; “Ekonomi politik bir sınıf bilinci olduÄŸuna göre çağımızın en modern, en güçlü sınıfı olan, geleceÄŸin sınıfı olan iÅŸçi sınıfı, ekonomi politiÄŸi öÄŸrenmek zorundadır. Ekonomi politik bir anlamda iÅŸçi sınıfının bilimidir”... “... Devrimci mücadelenin bir yanı da devrimci eÄŸitimdir. Devrimci eÄŸitimin amacı, devrim hareketinin militanına, emekçi sınıfların öncülerine devrimci teoriyi kavratmaktır. Devrimci ideolojiyi devrimci sınıfların elinde maddi bir güç haline getirmeden, devrim yapılamaz. Devrimci, bir yandan devrimci ideolojiyi öÄŸrenirken, bir yandan da bu bilimi yığınlara ulaÅŸtırmak, emekçi yığınların da öncülerini seçip onları yetiÅŸtirmek görevi ile karşı karşıyadır.” “Devrimci teori olmadan devrimci eylem olmaz. Devrimci teorinin kitlelerce kavranması, maddi bir güç haline gelmesi birinci meseledir. Bu sadece sosyalizmin temel kitaplarını okuyup ezberlemekle olmayacaktır. Bilim sadece gerçeklerin kavranmasına metod verir, önemli olan öÄŸrenilen bilgilerin pratiÄŸe uygulanmasıdır.’ denmektedir. Halit Çelenk 45 “1961 tarihli Türkiye Cumhuriyeti Anayasası düÅŸünce ve inanç, bilim ve sanat, basın, yayın ve toplantı hak ve hürriyetleri konularında, yurdumuza geniÅŸ bir özgürlük getirmiÅŸ, bu özgürlüklerin her türlü bölücü faaliyetlere göz yummak, devlet otoritesinin gerektirdiÄŸi iÅŸlemleri yapmamak anlamında yorumlanması istenilmiÅŸ ise de yurtta giriÅŸilen düzensizliklere karşı hürriyetler paravana yapılmak suretiyle ve taraflı düÅŸüncelerle kiÅŸiler ÅŸartlandırılarak, kurtuluÅŸ için tek yollar gösterilmeye baÅŸlanılmış, bu suretle sosyalizmin ve bunun gerçekleÅŸmesinde esas kitle olan iÅŸçi sınıfı yolunun ne olduÄŸunu ve bunun için ne ÅŸekilde mücadele edilmesi gerektiÄŸi kitlelere yayılmaya çalışılmış ve uygun ortam saÄŸlandıktan sonra pratiÄŸe geçme yolunda faaliyet gösterilmiÅŸtir. “Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 11. maddesinde temel hak ve hürriyetlerin ‘Devletin ülkesi ve milletiyle bütünlüÄŸünün, cumhuriyetin, Milli GüvenliÄŸin, kamu düzeninin, kamu yararının, genel ahlakın ve genel saÄŸlığın korunması amacıyla veya anayasanın sözüne ve ruhuna uygun olarak ancak kanunla sınırlanabileceÄŸi” açıkça ve hiçbir yoruma, tefsire lüzum göstermeyecek kesinlikle hükme baÄŸlanmıştır. Ä°ÅŸte bu temel yasaya uygun bir tarzda TCK’nın 141. maddesi ile anayasal rejimimizi demokrasi esasları ve demokratik hukuk rejimi ile baÄŸdaÅŸmayan yıkıcı fikir akımlarına ve doktrinlerinin gerçekleÅŸmesi çabalarına karşı koruyabilmek için bu maddede belirtilen eylemler yaptırım altına alınmıştır. “Anayasaya uygunluÄŸu yüksek anayasa mahkemesinin müteaddit kararları ile belirlenmiÅŸ olan TCK’nun 141. maddesinde yazılı cemiyetin vücut bulması için iki veya daha çok kimsenin aynı amaç etrafında birleÅŸmeleri kafidir. Bu nevi teÅŸekküllerde yasal derneklerin ÅŸekil ÅŸartlarını aramaya lüzum yoktur, ancak sanıklarımız tarafından yönetilen TÖB-DER adlı dernekte olduÄŸu gibi derneÄŸin yasa dışı bir faaliyete yönelmesi veya yasal görünüm arkasında yasadışı faaliyet sürdürmesi her zaman mümkündür. Bu yasadışı faaliyet bahsi geçen kanun maddesini ihlale yönelmiÅŸ veya ihlal etmiÅŸ ise maddenin uygulanması olanağı 46 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası doÄŸmuÅŸ demektir. “Ä°ktisadi menfaatleri geniÅŸ hatları ile müÅŸterek olan kiÅŸiler sosyal sınıfları teÅŸkil etmektedirler. TCK’nun 141. maddesi ‘Sosyal bir sınıfın diÄŸer sosyal sınıflar üzerinde tahakkümünü tesis etmek veya bu gayeye varabilmek için memleket içinde müesses iktisadi ve sosyal temel nizamları devirmek için faaliyete teÅŸebbüsün’ ÅŸekillerini ve ceza müeyyidesini belirtmiÅŸtir. Bu maddenin tatbikinde; maddede belirtilen tahakküm sözcüÄŸü sosyalist ve komünist doktrin ve tatbikatının özelliÄŸinde mevcuttur. Zira yukarıda aktarılan görüÅŸlerden açıklıkla anlaşılacağı üzere, MarksistLeninist ideolojide amaç cebir ve ihtilal yoluyla proletarya diktatörlüÄŸünü kurmaktır. Bu bakımdan tahakküm sözcüÄŸü bu cebri karakteri açıklığa kavuÅŸturmuÅŸtur, iktisadi nizam; memleket içinde yürürlükte olan emek, sermaye, üretim ve bölüÅŸüm iliÅŸki ve kurallarını; sosyal nizam; toplumun varlığını ve devamlılığını güvence altına alan kuralları ve kurumlan ifade etmektedir. “TCK’nun 141. maddesinde sözü edilen amaçları gerçekleÅŸtirmek maksadına matuf olan cemiyetleri kurmaya tevessül etmekten maksat; cemiyetin kurulması teÅŸebbüsüne ait ön faaliyetlerdir. Bu faaliyetler henüz teÅŸebbüs merhalesine eriÅŸmiÅŸ deÄŸillerdir, ancak kanun koyucu bu safhadaki faaliyetleri dahi cezai müeyyide altına almıştır. Cemiyetin faaliyetlerini düzenlemek; sevk ve idare etmek cemiyeti yönetmek ve yürütmek, cemiyeti kurmak ile aynı deÄŸerde ve derecede kabul edilerek yaptırım altına alınmıştır. Yol göstermek ise; sadece fikri deÄŸil cemiyetin kuruluÅŸ ve faaliyetlerinin gereÄŸi olan her türlü fiili ve fikri hareketlerde bulunmak anlamına gelmektedir. Bu tarzda maddi unsurları belirlenen maddenin manevi unsuru ise fiilin bilerek ve isteyerek iÅŸlenme iradesinin mevcudiyetidir. “Ancak ÅŸu noktayı kesinlikle belirtmek gerekir ki, dernekler kanununa uygun olarak kurulan bir dernek bilahare illegal duruma dönüÅŸmüÅŸ ve tüzüÄŸünde yazılı amaç ve konular dışında veya yasak edilen hususlarda faaliyet göstererek kanuni ÅŸartları ve unsurları tahakkuk ettirecek hareketlerde bulunulmuÅŸ olursa; bu ÅŸekildeki fiiller Halit Çelenk 47 ile TCK’nun 141. maddesinin ihlal edilmiÅŸ olacağı da gerek Askeri Yargıtay Özel Dairesinin ve gerekse Yargıtay Ceza Genel Kurulu’nun yerleÅŸmiÅŸ içtihatları muvacehesinde en ufak bir kuÅŸkuya yer bırakmamaktadır. (As. Yrg. 3. D. 30.5.1972 gün Esas: 176, Karar: 209) (Yargıtay Ceza Genel Kurulu 30.1.1978 gün ve Esas: 1977/9-360, Karar: 1978/17). Bu fikrin övülmesi de TCK’nun 142. maddesinde suç olarak düzenlenmiÅŸ bulunmaktadır.” Yine Ä°ddianamede dernek tüzüÄŸünün amaç maddesi açıklandıktan sonra, “1976 yılından itibaren TÖB-DER yönetiminde bulunan sanıkların derneÄŸin faaliyetten süresiz olarak men edildiÄŸi tarihe kadar geçen zaman içerisinde, kronolojik sıraya göre giriÅŸtikleri faaliyet ve eylemleriyle; “Öncelikle, ülkemizde iÅŸçi ve emekçi sınıfının, diÄŸer sosyal sınıflar üzerinde tahakkümü tesis etmek, Türkiye’yi bağımsızlığa götürüp emperyalizmle iÅŸbirliÄŸi halindeki yerli ortakların ve büyük sermaye sahiplerinin, burjuva sınıfının, sömürüsünden kurtarmak için mücadeleye girdiklerini açıklayarak, iÅŸçi sınıfının liderliÄŸinde ve onlarla yakın iÅŸbirliÄŸi ve temas saÄŸlayarak ve sorunların bilimsel sosyalizm, diÄŸer bir deyiÅŸle, iÅŸçi sınıfı biliminin ışığı altında incelenmesiyle çözümlenebileceÄŸini, her yerde ve her zaman tekrarlayarak, Marksist-Leninist ideolojiyi gerek üyeleri bulunan öÄŸretmen kitlesine ve gerekse bu kitle paravan olarak kullanılarak yurt sathında geniÅŸ halk topluluklarına yayarak. “Keza; yurdumuzun doÄŸusunda ve güneydoÄŸusunda yaÅŸayanların ayrı bir ulus olduklarını, ayrı bir dil ve kültüre sahip bir halka ırkçı-ÅŸoven ve asimilasyoncu bir eÄŸitim sisteminin uygulandığını, öz dilleri ile eÄŸitim yapma hakkının verilmediÄŸini savunarak, yıkıcı ve bölücü propaganda faaliyeti içerisine girilmiÅŸ ve ideolojilerinin gereÄŸi olarak önce basılı eser ve mevkute yoluyla zihinlerde bu görüÅŸlerin yerleÅŸmesini saÄŸlayacak yasal olmayan faaliyetlerde bulunup, gayelerine vasıl olabilmek için yöneticisi oldukları derneÄŸi kullanmak suretiyle, hakiki amaçlarını gizleyip illegal çalışmalar içerisine girmeye baÅŸlamışlar, aşırı sol eserleri 48 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası okumayanları oradaki sosyalist ideolojiyi kavramayanları ve Marksist-Leninist felsefeyi hazmedemeyenleri bilimsizlikle (?) itham edip bu suretle proletarya diktatörlüÄŸü methiyesi yapan yayınların okunmasını saÄŸladıkları gibi, sol fikirlerin pratiÄŸe geçmesi amacıyla çeÅŸitli gazete, dergi, basın bildirisi, seminer ve toplantılarda yaptıkları konuÅŸmalar ve mitinglerde atılan sloganlar ve taşıttıkları pankartlar ile bu gayretleri hayata geçirmek yolunda uÄŸraşı vermiÅŸlerdir.” denilmiÅŸtir. (Ä°ddianame Sa: 19). Ayrıca iddianamede; 3. Genel Kurul Toplantısında “FaÅŸizme geçit yok”, “FaÅŸizme ölüm”, “Halka Hürriyet”, “Kahrolsun Revizyonizm”, “Bağımsız Türkiye”, “Halklara Hürriyet” gibi sloganların atıldığı, toplantıya davet edilen öteki dernek baÅŸkanlarının, adları verilmeden, konuÅŸmalarından alıntılar yapılarak açıklandığı, bu konuÅŸmalarda sosyalist görüÅŸlerin dile getirilerek tartışıldığı, böylece legal görüntü altında derneÄŸin yasadışı davranışlara girdiÄŸi açıklandıktan sonra Genel Kurul’da iki karar alındığı ve bu kararlarda ÅŸu deÄŸerlendirmeler yapıldığı anlatılmıştır: A-TÖB-DER, eÄŸitimin emperyalist, feodal, ırkçı-ÅŸoven ve diÄŸer her türlü gerici, baskıcı etkiden kurtarılarak; biçimde ulusal, özde emekçi halktan yana bir niteliÄŸe kavuÅŸturulması için mücadele eder... Bilim ve kültürün üretim güçlerinin, özellikle de kiÅŸinin geliÅŸmesindeki önemli payı gözönüne alınarak, bu konuda temel hak ve özgürlüklerine aykırı bir biçimde dil ve kültür üstüne konan engellerin kaldırılması, emekçi halkın ileri kültürünün geliÅŸmesi için her türlü kolaylığın ve olanağın saÄŸlanmasını zorunlu görür ve bu konuda demokratik bir kitle örgütü olarak kendine düÅŸen görevleri yapar. “B-TÖB-DER mücadelemizin yakın hedefi olan eÄŸitimin demokratikleÅŸtirilmesi sorununu, iÅŸçi sınıfı bilimi ışığında incelemek, mevcut eÄŸitim sistemini bu açıdan eleÅŸtirerek, öneriler getirmek, öÄŸretmen sorunlarını en geniÅŸ biçimde tartışmak amacıyla bir demokratik eÄŸitim kurultayı toplar.” (Sa: 22-23) denildiÄŸi ileri sürülmüÅŸ ve bu kararların anlamlarını saptayabilmek için Devrim, demokrasi, Ä°ÅŸçi Sınıfı, Ä°ÅŸçi Sınıfı Bilimi gibi kavramların açıklanmasının gerektiÄŸi söylenmiÅŸtir. Halit Çelenk 49 Ä°ddianamede iÅŸçi sınıfı bilimi, devrim, demokrasi, iÅŸçi sınıfı konularında açıklama yapılırken: “Kari Marx tarafından yazılan ve Manfred Buhr-Alfred Kosing tarafından kaleme alınıp Engin AÅŸkın tarafından dilimize çevrilen (Ä°ddianame Sa. 23) Markscı-Leninci Felsefe SözlüÄŸü”ne dayanılarak ÅŸöyle denilmiÅŸtir: 4 “Bu açıklamaları Marksist-Leninist ideologların Devrim, Demokrasi, Ä°ÅŸçi Sınıfı ve Ä°ÅŸçi Sınıfı Bilimi’nden ne anlaşılması gerektiÄŸini bildiren Kurultayında alınan kararlarla Türkiye’deki eÄŸitimin özü ve karakteri ile baÄŸlı bulunduÄŸumuz anayasa ve diÄŸer yasalar açısından deÄŸil, doÄŸrudan doÄŸruya sosyalist görüÅŸ açısından incelenerek ve kapitalist umdelere baÄŸlı bir sistem olarak kabul edilen mevcut eÄŸitim sistemini bu rejimle tartışmaya tabi tutarak Marksist-Leninist görüÅŸlerin bu yolla eÄŸitim sistemini düzenlemede kullanılması ve övgüsünün yapılabilme imkanı yaratılmış, kurultaya iÅŸtirak eden diÄŸer Marksist-Leninist görüÅŸ sahipleriyle birlikte katı lanlar üzerinde Sosyalizmin etkinliÄŸini yaratabilme ve bunlara sistemin sınıf mücadelesinin gereÄŸi olduÄŸunu vurgulamak suretiyle sosyal bir sınıfın diÄŸer sosyal sınıflar üzerinde tahakkümünü saÄŸlamak için nasıl propaganda vasıtası kılındığını göstermek içindir.» (Ä°ddianame Sa.28) Yine iddianamede; toplantıda “Türk EÄŸitiminin emperyalist feodal, ırkçı, ÅŸoven baskı ve etkilerden kurtarılması istenilmiÅŸ olduÄŸu ve Türkiye’de yaÅŸayan herkesin kendi anadilinde eÄŸitim yapması savunulmak suretiyle bölücü ve milli duygulan zayıflatıcı hareketlerde bulunduÄŸu “ileri sürülmüÅŸtür, (Ä°ddianame Sa: 28). Ä°ddianamede devamla, TÖB-DER›in 1976-1978 Çalışma Programından parçalar alınarak bunlar deÄŸerlendirilmiÅŸ, «haksız savaÅŸlar, haklı savaÅŸlar» sözleri yorumlanmış, Demokratik Halk Ä°ktidarı, Demokratik Halk Devleti, Halk Cephesi, Halk Demokrasisi kavramlarının anlamları açıklandıktan sonra ÅŸöyle denilmiÅŸtir: “Sonuç olarak kesinlikle anlaşılmaktadır ki, TÖB-DER’in yukarıda belirtilen temel görüÅŸler ve açıklamalar çerçevesinde ülkemizdeki amacı, müesses sosyal, ekonomik ve 4 Kari Marks’ın yapıtları arasında böyle bir sözlük bulunmamaktadır. Bu satırlar iddianameden aynen alınmıştır. 50 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası siyasi nizamın yerine demokratik halk iktidarı yoluyla Sosyalizmin yerleÅŸmesini saÄŸlayıp iÅŸçi sınıfının önderliÄŸinde bu mücadeleyi yürütmek ve bu mücadeleye fiilen katılarak yasal olmayan faaliyetler içerisinde çalışmaktır. “ (Ä°ddianame Sa: 39) Daha sonra iddianamede derneÄŸin yayınları arasında bulunan: 139-140,141,144, 153, 155, 158 sayılı dergilere, derginin 9.5.1978 günlü özel sayısı ve 162-164 sayılı dergilerden de alıntılar yapıldıktan sonra ÅŸu deÄŸerlendirmelere yer verilmiÅŸtir: “Yukarıda muhtelif sayılardan örnekler verdiÄŸimiz TÖBDER Genel Merkezi tarafından çıkarılan TÖB-DER dergisinin tetkik edilen pasajlarında görülmektedir ki, Genel Merkez bilinçli ve merkeziyetçi bir yönetimle, üyelerini ve halkoyunu çeÅŸitli kanunsuz eylemlere katılmaya teÅŸvik ve tahrik etmekte, sosyalizmin övgüsü ve propagandasını yapmakta, dernek faaliyetleri dışında çalışmalar yaptığını, sendikal faaliyetlerde bulunduÄŸunu vurgulamaktadır. Ayrıca çeÅŸitli derneklerle birlikte ortak bildiriler yayınlayarak halkı kanunsuzluÄŸa teÅŸvik ve tahrik etmekte, mitingler, toplantılar tertip ederek bu hususlarla ilgili demeçler vererek dernek tüzüÄŸü dışında yoÄŸun faaliyetlerde bulunmaktadır.” (Sa: 48) Dernek tarafından yayınlanan: “FaÅŸizm, AntifaÅŸist mücadele ve TÖB-DER”, “Sosyal Mücadelede TÖB-DER’in Yeri ve iÅŸlevi”, “ÜretimEÄŸitim Ä°liÅŸkileri”, “Emperyalizm, EÄŸitim Politikası ve Türkiye”, “Emperyalizm, Ulusal Bağımsızlık ve Kültür”, “Ekonomi, Sınıflar ve EÄŸitim”, “Militarizm* Barış Mücadelesi ve EÄŸitim” adlı kitaplardan alıntılar yapılan iddianamede, sözü edilen kitaplarla ilgili olarak ÅŸöyle denilmiÅŸtir: “GörüldüÄŸü üzere bu yayınında TÖB-DER Genel Merkezi amaçlarından ayrı konularda faaliyet ve fikir serdederek cemiyetin iki sınıftan meydana geldiÄŸini, burjuva ve iÅŸçi sınıfı olarak belirlenen bu iki sınıf arasında devamlı bir mücadelenin kaçınılmaz olduÄŸunu, Türkiye’nin emperyalizme baÄŸlı kapitalist bir ülke olduÄŸunu, bundan kurtulmak için öÄŸretmenlerin bu burjuva eÄŸitimi bırakarak bilimin doÄŸrultusunda devrimci fikirleri (Marksist- Leninist görüÅŸleri)5 5 Dernek mensupları tarafından yayınlanan bildirilerde geçmeyen bu sözler, Halit Çelenk 51 geniÅŸ halk tabakalarına yaymak durumunda bulunduÄŸunu, zira bir ülkede eÄŸitimin bir üst yapı kurumu olarak hangi ekonomik sistem cemiyete hakim durumda ise o sisteme göre eÄŸitimin bulunduÄŸunu, Türkiye’de de burjuva sınıfının ekonomiye hakim olması nedeniyle iÅŸçi sınıfının eÄŸitimini okullarda gerçekleÅŸtirmenin mümkün olmadığını, bunun ancak öÄŸretmenler eliyle okullarda mümkün hale getirilebileceÄŸini belirterek öÄŸretmen kitlesi yönlendirilmek istenmekte ve sosyal bir sınıfın diÄŸer sosyal sınıflar üzerinde tahakkümü yolunda ve müesses nizamı deÄŸiÅŸtirmeye matuf propaganda faaliyetleri ile birlikte dernek amacı dışında çalışmalara ve beyanlara da girmekte tereddüt gösterilmemektedir.” (Ä°ddianame Sa: 56-57) “..Kitaptan aktarılan bu fikirler ve cümlelerin incelenmesinde ve kitabın tümü bu düÅŸüncelerle birlikte deÄŸerlendirildiÄŸinde TÖB-DER’in bilimsel sosyalizm açısından militarizm ve barış mücadelesi ve eÄŸitimin ana prensiplerini gerek öÄŸretmen kesimine ve gerekse diÄŸer okuyucu kitleye aktarıp bu görüÅŸün temeli olan Markscı-Leninci bilimi öÄŸretmek amacını güderek ve de bu amacın yerleÅŸmesini temin yolunda propaganda yaparak... TÖB-DER Genel Merkezinin amaçlarının dışında ne ÅŸekilde faaliyet yaptığı rahatlıkla anlaşılabilmekte ve yasal olmayan çalışmalar içerisine girmiÅŸ oldukları da bu suretle ispatlanabilmektedir.” (Ä°ddianame Sa: 63-64) D- DEK KONUSUNDA Daha sonra iddianamede Demokratik EÄŸitim Kurultayı (DEK)’de yapılan konuÅŸmalar üzerinde durulmuÅŸ, bu konuÅŸmalardan alıntılar yapıldıktan sonra, Kurultayın sonuç bildirgesinde yer alan düÅŸünceler açıklanmıştır. Bu sonuç bildirgesinde ÅŸu düÅŸünceler yer almıştır: “1- EÄŸitim emekçilerinin biricik mesleki yığınsal örgütü olan TÖB-DER; toplumun demokratikleÅŸtirilmesi, faÅŸizmin geriletilmesi, sömürüsüz bir toplumun yaratılması, bağımsızlık, demokrasi, barış ve özgürlük mücadelelerinin nihai zafere doÄŸru geliÅŸtirilmesi uÄŸraşını veren güçler arasında önemli bir yer tutan Demokratik öÄŸretmen hareketinin iÅŸçi iddianameye yorum yoluyla eklenmiÅŸtir 52 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası sınıfı öncülüÄŸünde her geçen gün daha da güçlenip saÄŸlamlaÅŸtığını kıvançla belirtir. “ 2- Demokratik bir eÄŸitim ancak demokratik bir toplumda mümkündür. EÄŸitimin demokratikleÅŸtirilmesi uÄŸrunda verilmekte olan mücadele, toplumumuzun içine girdiÄŸi genel demokratikleÅŸme sürecinin önemli bir parçasıdır. Baskısız ve sömürüsüz bir toplum düzenini gerçekleÅŸtirebilmek amacıyla antidemokratik tüm engellerin temizlenmesi tarihsel bir görevdir. Tüm emekçi sınıf ve tabakalara eÄŸitim görme olanakları saÄŸlanmadıkça, ezilen halkın demokratik özlemleri, dili ve kültürü üzerindeki ırkçı-ÅŸoven ve asimilasyoncu politika ve uygulamalara son verilmedikçe, üretici güçlerin geliÅŸimini saÄŸlayan gerçekten demokratik bir toplumdan ve eÄŸitimden söz edilemez. Türkiye’de yürürlükte olan ve emperyalist-kapitalist sistemce belirlenen üretimden kopuk, antidemokratik, idealist, ırkçı-ÅŸoven ve asimilasyoncu eÄŸitim sistemi üretici güçlerin özgürce geliÅŸmesine olanak verememekte; egemen güçlerin çıkarları ve dünya görüÅŸü doÄŸrultusunda ÅŸartlandırılmış, üretken ve yaratıcı olmayan okuryazar yetiÅŸtirmekte, ezilen ve sömürülen emekçi kitlelerin ileriye dönük mücadelesinde etkin görevler yüklenebilecek kendine güvenli, gerçekten demokrat, dirençli insanlar yetiÅŸtirmemektedir. Bu görüÅŸ ve düÅŸüncelerle Demokratik EÄŸitim Kurultayımız: a- EÄŸitim sisteminin kitlelerin ilerici kültürünün öÄŸretimini ve geliÅŸtirmesini saÄŸlayıcı bir niteliÄŸe kavuÅŸturulmasını, sınıfsal ve ulusal ayrıcalıklar içermeyen bir tarzda; biçimde ulusal, özde emekçi halktan yana bir içerik ve iÅŸlerliÄŸe kavuÅŸturulmasını, b- Üretici güçlerin özgürce geliÅŸmesine büyük katkıda bulunan eÄŸitimden tüm emekçi sınıfı ve tabakaların eÅŸit olarak yararlandırılmalarını, c- Türkiye’nin de altına imza koyduÄŸu Ä°nsan Hakları Evrensel Bildirgesi, Avrupa Ä°nsan Haklarını Koruma SözleÅŸmesi Avrupa Güvenlik ve iÅŸbirliÄŸi Konferansı Sonuç Belgesi gereklerine uygun olarak insan Halit Çelenk 53 hak ve özgürlükleri, halkların haklarının eÅŸitliÄŸi ve kendi geleceklerini tayin ilkesi doÄŸrultusunda herkese kendi anadilinde öÄŸrenim yapma hakkının tanınmasını, 3- ÖÄŸretmen hareketinin iÅŸçi sınıfımız baÅŸta olmak üzere tüm emekçi halk güçlerimiz ve onların siyasal, ekonomik, demokratik örgütleri ile iÅŸbirliÄŸi ve dayanışmasının güçlenmesi gerektiÄŸini belirterek bu hususları Türk kamuoyuna ve uluslararası kardeÅŸ kuruluÅŸlara duyurulmasını kararlaÅŸtırır.” (Ä°ddianame Sa: 77-78) Ä°ddianameye göre: DEK›in. “...EÄŸitimin iÅŸçi sınıfı bilimi doÄŸrultusunda hedefe varmasını isteyerek eÄŸitimde bilimsel sosyalizmi açıkça savunmak ve Türkiye’de Türk halkından baÅŸka halkların da yaÅŸadığını iddia etmek suretiyle gerek bölücü ve gerekse milli duyguları zayıflatıcı propaganda içerisinde bulunduÄŸu” anlaşılmıştır. (Ä°ddianame Sa: 78) Bundan sonra iddianamede; Kurultay esnasında Birlik ve Dayanışma Grubu, Demokrasi için Birlik Grubu, Demokratik Merkeziyetçiler Grubu, Devrimci Demokratik Birlik Grubu, Devrimci ÖÄŸretmen Grubu, Yurtsever Devrimci Grubu, Devrimci Birlik Grubu, Emekçi ÖÄŸretmen Grubu,.... tarafından dağıtılan çalışma programlan ve bildirilerden ve gurup sözcülerinin konuÅŸmalarından alıntılar yapılmış, bu yayın ve konuÅŸmalarla komünizm propagandası ve bölücülük yapıldığı iddia edilmiÅŸtir. Daha sonra da 24 Aralık ÖÄŸretmen Boykotu, “Hayat Pahalılığı ve FaÅŸist Baskılan Protesto Mitingi”, 29.1.1977 gününde Bursa’da yapılan “Ekonomik ve Demokratik Haklar” toplantı ve yürüyüÅŸü ele alınarak derneÄŸin yasadışı faaliyetlerde bulunduÄŸu ileri sürülmüÅŸtür. Ayrıca Ä°ddianamede; TÖB-DER Ä°zmir Åžubesinin 1978 yılında yapılan Genel Kurulunda hazırladığı program, bu ÅŸubenin Eylül 1976 tarih ve 4 sayılı haber bülteni, aynı bültende yer alan “1 Eylül Barış yılı Kutlandı” baÅŸlıklı yazı, Ayancık Åžubesinin Çalışma Programı, Gelibolu Åžubesinin çalışma programı, Çorlu Åžubesinin 4.6.1979 gün, 17 sayılı aylık bülteni ve benzeri yayınlar ele alınarak, olaylara sınıfsal açıdan bakıldığı, milli duygulan zayıflatıcı düÅŸüncelerin yayınlandığı, “iÅŸçi sınıfının tek temsilcisi olarak DÄ°SK’in kabul edildiÄŸi, bu sendikanın eylemlerinde, yanında yer alındığı ülkede sınıf çeliÅŸkisinin varlığını göstermeye ve sınıflar arasında bir savaşın yapılması gereÄŸine toplumu 54 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası inandırmaya çalışıldığı” ve TÖB-DER Ankara ÅŸubesinde yapılan aramalarda yasak yayınlar bulunduÄŸu açıklanmıştır, (Ä°ddianame Sa: 117) Bu iddialardan sonra iddianamede ÅŸöyle bir deÄŸerlendirmeye yer verilmiÅŸtir: “12 Eylül 1980 tarihine kadar gittikçe artan yoÄŸunlukta meydana gelen cinayetler, bombalama, soygun, bombalı pankart, afiÅŸleme, yazı yazma, korsan yürüyüÅŸler gibi olaylarla halkı korkutup sindirmeye, karşılarındaki engelleri yok etmeye, devleti tüm kurumlarıyla zayıflatıp çökertmeye ve yerine Marksist-Leninist bir yönetim kurmaya kendilerine özgü metodları ile çalışan yasadışı sol örgütler militan ihtiyaçlarını karşılamada kuÅŸkusuz bu yöneticilerin TÖB-DER’in gündemine getirdikleri (Devrim için eÄŸitim) ilkesinden ve bu ilke doÄŸrultusundaki faaliyetlerinden yararlanmışlardır (Sa: 1 1 7 ] . Ä°ddianamede; DerneÄŸin tüzel kiÅŸiliÄŸine yöneltilen bu iddialarda DEK›te konuÅŸma yapan ya da bildiri sunan kiÅŸiler hakkındaki iddialardan sonra sanıkların kiÅŸisel eylemleri gösterilmiÅŸ ve sonuç olarak ÅŸu istekte bulunulmuÅŸtur: “...TÖB-DER’in yasadışı örgüt haline dönüÅŸtürülmesi, bu suretle faaliyette bulunmasının saÄŸlanması yolunda, sevk ve idare görevini yüklenmiÅŸ olup durumları iddianame kapsamında yer alan sanıklardan; Gültekin GAZÄ°OÄžLU, Mustafa DÜZGÜN, Ä°smet ÖZDEMÄ°R, Rasim AKTAÅž, Ömer ASLAN, Bayram AYAZ, Ayhan KUTLAY, Cafer AKYÜZ, Kemal UZUN, Ä°brahim SEVÄ°MLÄ°, Muhammet Tekin ÜSTÜN, Turan YILMAZ, Cemal SAYGILI, Ahmet MELEK, Aydın YEŞİLYURT, Hicabi TEMUR, Bahri BIÇAK, Halil USLU, M. YaÅŸar ALAGÜNDÜZ, Celal BALOÄžLU, Ä°hsan KAPUSUZ, Yılmaz APAYDIN, Mustafa DURU, Osman ÇOBAN ve Mehmet YALÇIN’ın halen gıyabi tutuklu olup, firar halinde bulunduklarından, bu sanıklara ait evrak tefrik edilmiÅŸ, yakalandıklarında, haklarında ek iddianamelerle gereÄŸi yapılmak üzere aynı esas sayılı dosya üzerinde takip edilmesi, suçları tavsif edilen ve açık kimlikleri yukarıda belirtilen sanıkların, Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı 3 Numaralı Askeri Mahkemesinde yargılanması; 1- Sanıklardan; Süleyman YaÅŸar, Ä°smet Yalçınkaya, Ali Halit Çelenk 55 Rıza Aydın, Abdullah Gülbudak, Öner YaÄŸcı, Ä°brahim Nacar, Saim Baluken, HaÅŸim Çiçek, Selahattin Yetkin, Mahmut Nasil Ünal, Nabi BelekoÄŸlu, Hulusi Top, Ä°brahim Ä°ÅŸyar, Faruk Atalayer, Enver Ä°nceler, Selçuk Arhan, Necip BektaÅŸ, DoÄŸan OÄŸuzer, Ahmet Ä°nce, Hüseyin Ä°sen, Åžeref Canbay, Mustafa Ergeldi, Ä°lhami Åžen, Hüseyin Selçuk Vural, Ä°brahim Çerçi, Mustafa Deprem, Rıza Duru, Firuz Çetin Över, Turgut Yılmaz, Mustafa Çetin, Kenan Aras, Ahmet Fuat Özkan, Osman Akman, Turgut Haskan, Olgun Delikanlı, Hasan YiÄŸit ve Seyfettin Bican’ın eylemlerine uyan TCK’nun 79. maddesi delaletiyle 141/1., 173/son 353 sayılı kanunun 251. 2- Sanıklardan; Fuat Olgaç, Cevat Gezgin, Fevzi Ceylan, Kenan Hannan Hoplar, Ä°smail Okuducu, Ä°lhan Alkan, Mustafa Varol, Bahattin Özcan Acar, Celal Gül, Ali Bayraktar, Mahmut Özçift ve Zeki Aslan’ın, eylemlerine uyan TCK’nun 142/1., 142/3.; 173/son, 353 sayılı kanunun 251. 3- Sanık Metin Erdemir’in eylemine uyan TCK’nun 142/1., 142/3-6., 353 sayılı kanunun 251. 4- Sanıklardan; Nazmi Çoban, Süleyman Özçiftçi, Fikri Çalışkan, Hüseyin ÅženÅŸaÅŸtımoÄŸlu Feyzullah ErtuÄŸrul, Hayri ErdoÄŸan ve Sezai Özen’in eylemlerine uyan TCK’nun 142/1., 173/son, 353 sayılı kanunun 251. 5- Sanık Ä°brahim Bekem’in eylemine uyan TCK’nun 142/1., 173/son, maddeleri gereÄŸince ayrı ayrı cezalandırılmaları 1630 sayılı kanunun 64/1. maddesi gereÄŸince derneÄŸin kapatılması, suç oluÅŸturan belgelerin TCK’nun 36. maddesi uyarınca zor alımı ile yönetici sanıklar hakkında halen yargılama aÅŸamasında bulunan ve diÄŸer mahkemelerde açılmış kamu davaları ile, bireysel eylemleri bulunan ve suçları demokratik eÄŸitim kurultayındaki konuÅŸmalarından doÄŸan sanıklar haklarındaki, durumları açıklanırken irtibatı dolayısıyle gösterilen diÄŸer mahkemelerdeki davaların; davamızın kapsamı ve belirtilen suç nitelikleri itibariyle, bu dosya ile birlikte yargılanmak üzere birleÅŸtirilmesine de karar verilmesi talep ve iddia olunur. 15.4.1981” (Sa: 161-162) 56 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası NURETTÄ°N SOYER Hv.Hak. Alb. Sıkıyönetim Savcısı NECDET MUTÄ°Åž 15810 Sıkıyönetim Yrd. Savcısı Halit Çelenk 57 III. BÖLÜM SORGU Sanıklar cezaevinde sorgu anlatımlarını yazılı olarak ortaklaÅŸa hazırlamışlar ve bu ortak sorgu anlatımı TÖB-DER Genel BaÅŸkan Yardımcısı Süleyman YAÅžAR ile Ä°smet YALÇINKAYA tarafından duruÅŸmada okunmuÅŸtur. Sanıklar, bu sorgu anlatımlarında askeri savcı tarafından ileri sürülen suçlamalara ayrı ayrı yanıt vermiÅŸler ve bunları red etmiÅŸlerdir. Bu yanıtlar özetle ÅŸöyledir: 1- DAVA NEDEN AÇILDI? “Ben TÖB-DER Yöneticisiyim. TÖB-DER yasalara göre kurulmuÅŸ ve eÄŸitim- öÄŸretim emekçilerinin mesleki, ekonomik ve demokratik çıkarlarını savunan bir örgüttür. KurulduÄŸu 1971 yılından beri, mensuplarının haklarını yasalar çerçevesinde ve kararlılıkla savunmuÅŸtur. EÄŸitim Emekçilerinin bilimden, emekden, demokrasiden, halktan yana tavırları bilim ve emek düÅŸmanlarının, demokrasiye karşı olanların, halka karşı çevrelerin ÅŸimÅŸeklerini üzerine çekmiÅŸtir. TÖB-DER örgütlenmesi, yönetici ve üyeleri hakkında yıllardır amansız bir iftira ve ihbar kampanyası sürdürülmektedir. Bu yüzden de yıllardır bütün faaliyetlerimiz, gerek idarenin gerekse yargının sıkı denetimi altında süregelmiÅŸtir. TÖB-DER’e yukarıda sözünü ettiÄŸimiz denetim ve yargılamalar yoluyla sürdürülen baskılar yanında bir de faÅŸist güçlerin saldırıları olmuÅŸtur. Son birkaç yıl içinde yüzelliden fazla üye öÄŸretmen emek ve bilim düÅŸmanları tarafından katledilmiÅŸtir. Yüzlerce üyelerimiz saldırılar sonucu yaralanmış, sakat kalmıştır. Binlerce üyemizin evi saldırıya 58 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası uÄŸramış, kundaklanmış, tahrip edilmiÅŸ, çocuk ve eÅŸlerine saldırılmış, bazı illeri terketmek zorunda bırakılmışlardır. Bütün üyelerimiz (ki sayıları 200 binden fazladır ve aileleri ile birlikte 1 milyon kiÅŸiyi bulmaktadır) sürekli olarak, ölüm tehdidi altında yaÅŸamlarım sürdürmek zorunda kalmışlardır. Yüzlerce ÅŸubemiz bombalanmış, yakılmış ve milyonlarca liralık zarara uÄŸratılmışızdır. ... Ä°lerici olduÄŸu için, halkını sevdiÄŸi için, çocuklara daha güzel ve yaÅŸanası bir dünya kazandırabilmek uÄŸrunda horlanan, açlığa terk edilen, zulme ve saldıraya uÄŸratılan öÄŸretmenler TÖB-DER’i bir sığınak kabul edip bağırlarına bastılarsa bu suç mudur? Ülkenin yeraltı ve yerüstü zenginlik kaynaklarım insafsızca sömüren bir avuç iÅŸadamı TÜSÄ°AD – MESS - TÄ°SK gibi örgütlerde toplanırken ekonomik haklan için sömürüye karşı mücadelede yalnız kalmamak için 200 bin eÄŸitim emekçisinin TÖB- DER’de bir araya gelmesi suç mudur? Daha iyi bir yaÅŸam uÄŸruna, söz söyleme, düÅŸünme, yazma... gibi özgürlüklerin daha da geniÅŸletilmesi uÄŸruna demokratik mücadeleye girmek elbette yalnızca parası olanların iÅŸi deÄŸildir. EÄŸitim emekçilerinin de söyleyecekleri vardır, yazacakları vardır ve eÄŸitim emekçileri de düÅŸünmektedir. Bu düÅŸünceleri savunabilmek için, TÖB-DER örgütlülüÄŸünde birleÅŸmek ve demokratik hak ve özgürlükleri savunmak, baskı ve zulüm düzenlerine karşı olmak suç mudur? Suç mudur TÖB-DER’in ve TÖB-DER’lilerin demokratik hak ve özgürlükler mücadelesi? ... TÖB-DER’in terör kaynağı ve anarÅŸi mihrakı olarak gösterilmesine karşı tek cevabımız vardır: Ä°kiyüzbin üyeli bir örgütün, üstelik eÄŸitim kuruluÅŸlarında örgütlü 200 bin kiÅŸinin böyle suçlanması övünç kaynağı olamaz. Ancak bu kendi öÄŸretmenlerine düÅŸman olan bir düzenin akıldışılığını ortaya koyar. Zorbalık ve terörden en büyük payını alıp, yüzlerce üye kaybederken, saldırılara karşı örgütlü direniÅŸi savunacaksın, demokratik hakları kullanıp yayın, miting, toplantı, yürüyüÅŸ, demeç... gibi yollarla varlığını savunacaksın ve anarÅŸi mihrakı olacaksın. Bu olacak iÅŸ midir? Yüzlerce bilim adamını, gazeteciyi, yazan, öÄŸretmeni, öÄŸrenciyi, emekçiyi TÖB- DER mi katletti? Anayasa Mahkemesi’ni Danıştay’ı Üniversiteleri ve binlerce iÅŸyerini, Çorum’da, Sivas’da, onlarca insanı TÖB-DER mi katletti? Bunların cevabı “evet” olamaz. TÖB-DER katliama, saldırganlığa, zorbalığa, kırıma karşıdır. Ä°ÅŸte bu düÅŸünce ve tavırlardan ötürü bir kez daha yargılanmak istenmektedir. Halit Çelenk 59 2- TÖS’DEN TÖB-DER’E ... Evet, derneÄŸimizin kuruluÅŸu 4 Eylül 1971’dir ve TÖB-DER TÖS’ün devamıdır. Yalnız TÖS’ün deÄŸil, Ä°LK-SEN’in TÖDMF’nin, kısacası Türkiye demokratik öÄŸretmen hareketinin sürdürücüsü ve devamıdır. ...BilindiÄŸi gibi TÖS, 12 Mart dönemindeki yargılanmasından BERAAT etmiÅŸtir. Adının TÖB-DER’e dönüÅŸmesi sadece tüzüksel zorunluluktan ibarettir. ... Anayasa’nın lüks olduÄŸunu söyleyenlere, Anayasa’yı uygulamayanlara, çiÄŸneyenlere karşı en amansız mücadeleyi biz yapmışızdır. Tüm çalışmalarımız Anayasa’nın verdiÄŸi özgürlüklerle açık ve yasal olarak sürdürülmüÅŸtür. 3- TÜZÜÄžÜN AMACI: Ä°ddianamenin 17. sayfasında, derneÄŸimizin hem TCK’nun 141. maddesini, hem de 1630 sayılı Dernekler Yasasını ihlal ettiÄŸi söyleniyor, ileride uzun uzun ele alacağımız bu suçlamalara karşı ÅŸimdilik ÅŸunları söylemek istiyoruz. TÖB-DER kurulduÄŸundan bu yana, kuruluÅŸ amaçlarından dışarı çıkmamış, yasaları ihlal etmemiÅŸ, yargılanarak aklanmış ve Türkiye’de yaÅŸanan somut olayların etkisiyle üzerine yüklenen görevleri yerine getirmiÅŸ, ekonomik, mesleki, demokratik bir kitle örgütüdür. DerneÄŸimizin amacı, tüzüÄŸümüzün 3. maddesinde; “Atatürk devrimleri, insan Hakları Evrensel Beyannamesi ile Anayasamızın milli, demokratik, laik ve sosyal hukuk devleti kapsamı içinde üyelerinin tüm ekonomik, demokratik, sosyal ve özlük haklarını koruyup geliÅŸtirerek birleÅŸmelerini ve dayanışmalarını saÄŸlamaktır olarak belirtilmiÅŸtir. Yapılan suçlamalara sırasıyla cevap vermek istiyoruz. 4- 3. OLAÄžAN KONGRE ... Ä°ddianamede, 19. sayfada Temmuz 1976’da yapılan 3. OlaÄŸan Genel Kurulda, o yıllarda hemen hemen toplumun her katmanında atılan sloganların atıldığı söyleniyor. Her olay kendi koÅŸulları, zamanı ve mantığı içerisinde deÄŸerlendirilmelidir. Böyle yapılmadığı sürece tek 60 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası tek olaylar hakkında doÄŸru görüÅŸ ve sonuçlara varılmaz. O günlerde -ki 5 yıl olmuÅŸtur- MC denilen hükümetin yarattığı bozukluklar ve bunalımlar içindeydi Türkiye. Emekçilerin içinde bulundukları ağır ekonomik, politik, toplumsal ve psikolojik durum gözlenmezse sanki o sloganlar bugün atılmış gibi deÄŸerlendirilirse, hukuk müessesesi yaralanmış olur. O günlerde toplumu derinden sarsan katliamlar, saldırılar, provokasyonlar öyle yoÄŸundu ki ve Türkiye’deki sol düÅŸünceli insanların buna tepkileri öyle ÅŸiddetlenmiÅŸti ki, tek tek olayları ele alıp anlatmak yerine, o genel yapılanışın aktarılışı bile bu suçlamanın geçersizliÄŸini ortaya çıkarır. Bir kaba basın taraması ile o günlerde yapılan gösteriler, toplantılar, protestolar saptanırsa görülecektir ki atıldığı iddia edilen sloganlar ve benzerleri yurdun dört bir köÅŸesinde ve hemen hergün binlerce kere atılmaktadır. Sloganların kongremizde gerçekten atıldığını varsaysak bile bunun suç olarak bugün önümüze gelmesi anlamsız olmaktadır. Åžöyle ki: 1) Genel Kurulumuz izinli, yasal ve idarenin denetimi altında hükümet komiserinin de bulunmasıyla yapılmıştır. 2) Genel Kurul sonunda açılan soruÅŸturma ve yargılamalar sonucu, TÖB-DER, dernek olarak aklanmıştır. 3) Hukuksal açıdan olay kendi koÅŸullan içinde deÄŸerlendirilirse, bugün o olayın soruÅŸturma konusu yapılması bile haksızlıktır. 4) SoruÅŸturma yapılsa ve suç iÅŸlenmiÅŸ bile olsa bu TÖB-DER’in deÄŸil, suçu iÅŸleyen kiÅŸileri ilgilendirir ve bu konuda birçok mahkeme kararı bulunmaktadır. 5) Kongrede davetli parti ve dernek yöneticilerinin yaptıkları konuÅŸmalar için de aynı ÅŸeyleri söyleyebiliriz. Onların düÅŸüncelerine biz ambargo koyamayız. 6) Ayrıca, 3. Kongredeki konuÅŸma ve sloganlar belki de büyük çoÄŸunluÄŸu o salonda bulunmayan biz sanıkları ilgilendirmemektedir. O görüÅŸlere katılıyor ve katılmıyor olmamızın ise konuyla ve olayla hiç bir ilgisi yoktur. Kongremiz Yasalara, TüzüÄŸümüze, Dernekler yasasına ve Meclis Ä°ç TüzüÄŸüne uygun olarak gerçekleÅŸmiÅŸtir. Ayrıca, kongre divanı slogan atılınca, uyarılarda bulunmuÅŸ ve sloganlar kesilmeyince kongreye ara vermiÅŸtir. Bu husus Kongre zabıtlarından doÄŸrulanabilir. 7) Bütün bunlara raÄŸmen iddianame, olayı, “TÖB-DER’in nasıl bir Halit Çelenk 61 dernek haline; geldiÄŸini, amacının tamamen dışında bir faaliyet gösterdiÄŸini, Marksist-Leninist ideolojinin Türkiye’de yerleÅŸmesi için çalıştıklarını açıklamaktadır” diye yorumlamaktadır. Burada iki yanılgı daha tespit etmek mümkündür. Birincisi, Ä°ddianame kendini yalanlayarak TÖB-DER’in 1976 yılından önce Suç Örgütü haline dönüÅŸtüÄŸünü söylüyor. Ä°kincisi de faÅŸizme karşı mücadeleyi suçluyor. Çünkü 3. Kongrede yapılan konuÅŸmalar tümüyle MC’nin hükümet olarak, faÅŸist militanlarının da saldırgan araçlar olarak halka, emekçilere, devrimcilere, öÄŸrencilere, yurtsever aydınlara, demokratlara saldırılarının doruÄŸunda yapılmıştır ve faÅŸizme karşı görüÅŸlerin açıklandığı konuÅŸmalardır. EÄŸer antifaÅŸist olmak, faÅŸist saldırılara karşı varlığımızı korumak, faÅŸizme boyun eÄŸmemek suçsa biz bu suçun cezasına razıyız. Ve iddianamenin dediÄŸi gibi, ‘legal görüntü altında örgütün yasadışı davranışlara nasıl girdiÄŸini’ (S.22) gösteriyorsa diyeceÄŸimiz yoktur. Bir insanlık suçu olan faÅŸizme karşı tavır almak suçlanıyorsa, faÅŸizm aklanıyorsa baÅŸka. Bugünlerde faÅŸist cinayet ÅŸebekesi bir hareketin 219 yönetici ve militanının idamının Askeri Savcılığın bir baÅŸka soruÅŸturmasında istenmesi, TÖB-DER›in daha o zamanlar dikkat çektiÄŸi faÅŸizmin nasıl bir tehlike olduÄŸunun kanıtıdır. 3. Kongrede alınan iki karardan yola çıkılarak örgütümüzün M.L. ve Milli duygulan zayıflatıcı bir örgüt haline geldiÄŸinin tescil edildiÄŸi belirtilmektedir. Ä°lginç olan ÅŸudur ki, verilen önergeleri kabul eden “TÖBDER Genel Kurulu”, adı verilmeden böyle suçlanmaktadır. 5- ALINAN KARARLAR ... Oysa alınan kararlar ÅŸunlardır: “TÖB-DER 3. OlaÄŸan Genel Kurul Kararı No: 6 EÄŸitimin demokratikleÅŸmesi. TÖB-DER EÄŸitimin emperyalist, feodal, ırkçı, ÅŸoven ve diÄŸer her türlü gerici, baskıcı etkiden kurtarılarak biçimde ulusal, özde emekçi halktan yana bir niteliÄŸe kavuÅŸturulması için mücadele eder. Dilin ve kültürün, üretim güçlerinin özellikle de kiÅŸinin geliÅŸmesindeki önemli payını gözönüne alarak bu konuda temel hak ve özgürlüklerine aykırı bir biçimde dil ve kültür 62 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası üstüne konan engellerin kaldırılması, emekçi halkın ilerici kültürünün geliÅŸmesi için her türlü kolaylığın ve olanağın saÄŸlanmasını zorunlu görür ve bu konuda demokratik bir kitle örgütü olarak kendine düÅŸen görevleri yapar. Karar No: 10 Demokratik EÄŸitim Kurultayı: “TÖB-DER mücadelemizin yakın hedefi olan eÄŸitimin demokratikleÅŸtirilmesi sorununu iÅŸçi sınıfı bilimi ışığında incelemek, mevcut eÄŸitim sistemini, bu açıdan eleÅŸtirmek, öneriler getirmek, öÄŸretmen sorunlarını en geniÅŸ biçimde tartışmak amacıyla bir DEK toplar. ... Görülüyor ki, DEK’in amacı eÄŸitim sorunlarını tartışmak ve çözüm önerilerini diÄŸer çalışanların kitle örgütleriyle birlikte çalışanlar kurultayına götürmektir. Ayrıca, eÄŸitimin ulusal ve emekçi halktan yana bir niteliÄŸe kavuÅŸturulması, dil ve kültür üstüne konan engellerin kaldırılması, eÄŸitimin demokratikleÅŸtirilmesi amaçlarını içermektedir ve bu kararları alan 3. genel kurulumuzun delegeleri suçlanmaktadır. Daha ilerde de göreceÄŸimiz gibi suçlanan binlerce kiÅŸi vardır iddianamede. Sırf TÖB-DER adını mahkum etmek için 200 bin öÄŸretmen suçlu ilan edilmekte, aileleriyle birlikte bir milyona yakın insanımız maÄŸdur edilmek istenmektedir. Zaten davamızın ve yargılanmamızın politik olduÄŸunu iddia ederken bunları da düÅŸünmüÅŸtük. Burada yargılanmak istenen biz 56 TÖB-DER’li yönetici ve üye deÄŸil, eÄŸitim emekçilerinin örgütlenme ve mücadelelerinden yola çıkarak emekten ve halktan yana düÅŸünceler taşıyan milyonlarca insandır. 6- ÇALIÅžMA PROGRAMI ... Üçüncü Kongre sonunda yönetime gelen GYK’nın 1976-1978 TÖB-DER Çalışma Programı ise, iki yıllık çalışmada esas alman ilkeleri içermekte ve 1976-78 yönelimimizin görüÅŸlerini açıklamaktadır. Ä°ddianamede Genel BaÅŸkanımızın “programın kesinlikle esas alınması ve uygulamalarda nazara alınıp hayata geçirilmesi” ÅŸeklindeki önsözünün bir parçası eleÅŸtirilerek Çalışma Programındaki düÅŸüncelerin “amaç dışı faaliyet” olduÄŸu, “iÅŸçi sınıfının tahakkümüne dayalı ve diÄŸer sosyal sınıflar üzerinde tahakkümü saÄŸlayan bir idareyi ne ÅŸekilde hayata geçirmek çabası içerisinde ve yasa dışı bir tarzda yasal bir dernek Halit Çelenk 63 olarak yapmak istedikleri açıklığa kavuÅŸacaktır” denilmektedir. Ä°ddianamenin 29. sayfasından itibaren alıntılar yapılarak Çalışma Programımızın içeriÄŸinden dolayı suçlanmaktayız. ... Ä°ddianamede, “Türkiye, emperyalist, kapitalist sisteme baÄŸlı, geri bir ülkedir. Ancak egemen üretim biçimi kapitalizmdir”. “FaÅŸizme karşı mücadele hayati öneme sahiptir.” düÅŸünceleri sıralanıyor. Bu konularda çalışma programında yazılı olan görüÅŸler TÖB-DER’in tüzüksel amaç ve faaliyetlerinde yer alan ilkelerdir. Bu yüzden öÄŸretmen kitlesine yol gösterme ve bilimsellik sorumluluÄŸumuzu en yüksek bilinçle taşıyarak programı hayata geçirmeye çalışmışızdır. ... Ä°ddianame bu görüÅŸleri kendine göre yorumlayarak ve marksizmle özdeÅŸleÅŸtirerek TÖB-DER’i bu görüÅŸleri savunduÄŸu için suçlamaktadır. Adını ilk kez duyduÄŸumuz Sokolovsky adlı birinin bir kitabından yapılan alıntılarla savaÅŸ konusunda bir görüÅŸ ileri sürülmekte ve bundan da TÖB-DER’in savunduÄŸu barış görüÅŸünün altında MarksizmLeninizmin yattığı söylenmektedir ki bu iddianamenin düÅŸüncesidir. TÖB-DER’in nasıl bir barışı savunduÄŸu Çalışma Programında açık olarak belirlenmiÅŸtir ve yoruma gerek duymamaktadır. Ä°ddianamedeki «haklı savaÅŸlar” tanımına ve anlayışına göre M. Kemal’in önderliÄŸinde emperyalizme karşı kazanılan Ulusal KurtuluÅŸ Savaşını da ‘sosyalizmin mevcut düzeni devirerek iktidarı ele geçirdiÄŸi savaÅŸ’ olarak deÄŸerlendirmek gerekecektir. Oysa hiç de öyle deÄŸildir. Bu yüzden TÖB-DER’in haksız savaÅŸlara karşı çıkışını, haklı savaÅŸlardan yana oluÅŸunu Marksizm-Leninizm olarak nitelendirmek mümkün deÄŸildir. Haklı savaÅŸlardan olan Ulusal KurtuluÅŸ SavaÅŸları sosyalizmin iktidar savaÅŸları olarak nitelendirilemez. Aynı sayfada ve 38 ve 39. sayfalarda DEMOKRATÄ°K HALK Ä°KTÄ°DARI, Demokratik Halk Devleti ve Halk Cephesi, Halk Demokrasisi deyimlerinin de ne olduÄŸu ‘Marksist Literatür’ den alınarak açıklanmaktadır. SSCB Bilimler Akademisi’nin hazırladığı ‘Marksizm-Leninizmin Ä°lkeleri” adlı kitaptan yapılan alıntılarla bu kavramların kitaptaki tanım ve anlatımları verilerek TÖB-DER’in de bu anlamda kullandığı iddia edilmektedir. Oysa ki... ÖrneÄŸin ülkemizde demokratik sol bir parti olan CHP’nin programında ‘Demokratik Halk iktidarı’ hedef alınmakta ve bu iktidara seçim yoluyla varılacağı savunulmaktadır. Bu gibi kavramların göreceli kavramlar olduÄŸu unutulmamalıdır. Tek bir kitaptaki görüÅŸlere bakılarak varılan sonuç aldaücı olabilmektedir. Ayrıca Demokratik Halk Ä°ktidarı Halk Cephesi... gibi hedefler TÖB-DER’in gerçekleÅŸtirebileceÄŸi hedefler deÄŸildir. TÖB-DER demok- 64 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası ratik kitle örgütüdür ve kendisinde olmayan bir iÅŸlevi yüklenecek kadar cahil de deÄŸildir. TÖB-DER’in mücadelesi siyasal deÄŸil, demokratiktir. Bu kavramlar bu kitapta ÅŸöyledir; TÖB-DER de bu kavramları kullanmıştır, öyleyse TÖB-DER direktifini bu görüÅŸlerden almaktadır’ sonucu çıkartılan iddianamenin isnadı tamamen zorlama, eklektik ve inandırıcılıktan uzaktır. 7- YAYINL ARIMIZ ....Ä°ddianamenin 39. sayfasında “Yayınlarımız “konusu üzerinde duruluyor.Yayınlarımızın “yasa dışı mücadeleyi daha geniÅŸ kitlelere benimsetmek’ amacıyla kullanıldığı öne sürülüyor. TÖB-DER’in yayınlan yalnızca örgüt üyelerine satılmaktadır. Hiçbir yayınımız örgüt dışına dağıtılmamış ve satılmamıştır. Ve çıktığı günden bu yana tüm yayınlarımız yargısal denetime tabi tutulmuÅŸ, yasal gerekleri yerine getirilerek Basın Yasası hükümlerine göre yayınlanmıştır. Yıllardan bu yana binlerce sayfalık yayınımız olmuÅŸtur. OnbeÅŸ günlük gazetemiz TÖBDER, sekiz yıl sürekli olarak yayınlanmıştır. Aylık EÄŸitim-Bilim-SanatKültür dergimiz YENÄ° TOPLUM kırkyedi sayı yayınlanmıştır. (19741978 yılları arasında) .. Savunma olanaklarımız kısıtlı olmasına, yayınlarımızın elimizde olmamasına raÄŸmen iddianamedeki bölümleri ele alarak örnekleri inceleyerek amaçlarımızı açıklamaya çalışalım: TÖB-DER Dergisinin ÇeÅŸitli Sayılarının Ä°ncelenmesi 1 Mart 1977 tarih ve 138 sayılı dergimiz: Bu dergide Genel BaÅŸkanımızın Uluslararası ÖÄŸretmen Sendikalan Konfederasyonu (FISE) Genel SekreterliÄŸine yazdığı mektup yayınlanmıştır. Mektupta TÖB-DER bir yandan eÄŸitim emekçilerinin ekonomik ve demokratik hakları için mücadele ederken öte yandan Türkiye iÅŸçi Sınıfının ve Emekçilerinin sömürüye ve baskıya karşı kavgasında en etkin ÅŸekilde saf tutmaktadır.’ denmektedir. Ayrıca, iÅŸçilerin Devlet Güvenlik Mahkemelerinin (DGM) kaldırılması için gerçekleÅŸtirdiÄŸi direniÅŸe TÖB- DER’in de bütün gücüyle katıldığı söylenmekte, 27 Eylül’de Ankara’da 50 bin kiÅŸinin katıldığı “DGM’yi protesto mitinginin” yapıldığı yazılmaktadır. Yine 5 Åžubat’ta Ankara’da 300 bin ilerici demokrat Halit Çelenk 65 memurun katıldığı Ekonomik ve Demokratik haklar miting ve yürüyüÅŸü’nün yapıldığı söylenerek; ‘bu eylemler yalnızca eÄŸitim emekçilerinin ve diÄŸer memur kesimlerinin ekonomik ve demokratik hak ve taleplerinin savunulduÄŸu hareketler olarak kalmamış, aynı zamanda demokratik güçlerin büyük ölçüde katıldığı ve desteklediÄŸi diÄŸer toplumsal muhalefet hareketi, faÅŸizmin tırmanışına karşı birer demokratik kitle hareketi özelliÄŸini göstermiÅŸlerdir’ denilmektedir. Bu arada 3. OlaÄŸan Genel Kurul’un Ekonomik-Demokratik Mücadele konusunda üyeleri, yönetim organlarını ve tüm örgütü baÄŸlayan kararlar aldığı yazılmaktadır. Bunlara iliÅŸkin diyeceklerimiz ÅŸunlardır: FISE, TÖB-DER’in üyesi olmaktan onur duyacağı bir konfederasyondur. Kapitalist ve sosyalist 50 ülkeden 73 öÄŸretmen örgütünün üye olduÄŸu FISE 160 milyon üyeli Dünya Sendikalar Federasyonunun (DSF) 20 milyon üyeli bir sendikasıdır. FISE’nin II. Genel Kurulunda TÖB-DER’in üye olması oybirliÄŸi ile kabul edilmiÅŸtir. Dernekler Yasasına göre üye olabilmemiz için Bakanlar Kurulu’nun izni ve onayı gerektiÄŸinden üyelik için yaptığımız baÅŸvuru askıda kalmıştır. ... Üyesi olmasak bile FISE’ye Genel BaÅŸkanımızın mektup yazması doÄŸaldır. Mektupta suç oluÅŸturacak bir anlatım söz konusu deÄŸildir. 1977 Türkiye’sinde en ağır politik baskılar altında sürdürülen TÖBDER’in yaÅŸama hakkı bile elinden alınan üyelerinin bu hakkını göz dikenlere karşı, yasal mücadelesini anlatması kadar doÄŸal ne olabilir? Kesinkes canına ve varlığına göz dikilen TÖB-DER’li öÄŸretmenlerin kendilerini korumak için mazlum ve maÄŸdur emekçi kitlelerle aynı safta olmasından daha doÄŸal ne olabilir? Kamuoyunun etkin ve diri bir unsuru olarak ülkenin eÄŸitim... gibi en önemli alanlarından birinde en örgütlü ve en güçlü dernek olarak ülkede tartışılan sorunlara iliÅŸkin görüÅŸlerini açıklamasından daha doÄŸal ne olabilir? DGM’ler gibi anayasal ve yasal olup olmadığı tartışılan ve toplumun önemli aydın kesiminin karşı çıktığı bir kumluÅŸa karşı çıkmak hakkını kullanması doÄŸal deÄŸil midir? Kaldı ki Anayasa Mahkemesi DGM’lerinin kuruluÅŸ yasasını Anayasa’ya aykırı bularak iptal etmiÅŸtir. ... Ä°ddianamenin 40. sayfasında yine Genel BaÅŸkanımız Gültekin GazioÄŸlu’nun 4.2.1977 günü SSCB EÄŸitim ve Bilim Ä°ÅŸçileri Sendikası kongresine TÖB-DER adına gönderdiÄŸi mesajın da gazetede yayın- 66 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası landığı belirtiliyor. Bunun iddianameye alınmasındaki kasıt,SSCB’nin bir sendikasına TÖB-DER BaÅŸkanının mesaj gönderdiÄŸi vurgulanarak onlarla aynı düÅŸüncede olduÄŸumuz konusunda görüÅŸ beyan etme çabasıdır. Oysa TÖB-DER’in dünyanın 100 kadar ülkesindeki eÄŸitim kuruluÅŸlarıyla haberleÅŸtiÄŸi, selâmlaÅŸtığı, kutlamalarda bulunduÄŸu, birbirlerine yayın gönderdiÄŸi gerçeÄŸi ile birlikte bu mesajdan sözedilmeseydi mesajın böyle bir kuÅŸku yaratmak gücü olmayacaktı. Genel Merkezimizdeki TÖB-DER arÅŸivi incelendiÄŸinde Dünyanın dört bir yanındaki ülkelerden gelen yayınlarla dolu olduÄŸu görülecektir. Yine yayınladığımız dergi ve gazeteler çeÅŸitli ülkelerin eÄŸitim örgütleriyle yazışmalarımızla ve eÄŸitimle ilgili onların görüÅŸleriyle doludur, içeriÄŸine aynen katıldığımız adı geçen mesajın bir suç kanıtı gibi gösterilmesini bu bakımdan anlamsız buluyoruz. 19 Nisan 1978 tarih ve 158 sayılı dergimiz: Bu dergimizde 20 Mart 1978’de yapılan DÄ°SK’in ‘FaÅŸizme Ä°htar’ eylemi anlatılmaktadır. Ä°ddianamede bu konuda (Sh. 45) ‘Yasa dışı direniÅŸlere ne ÅŸekilde üyelerini davet ettiklerini ve yurt çapında yasadışı eylemlere katıldıklarını ve merkeziyetçi bir yönetimi gerçekleÅŸtirdiklerini genel merkezin yasalar karşısındaki tutumunu ve amaçlarının nasıl dışında faaliyet gösterdiklerini ispatlamak açısından açık bir itiraftır’ denilmekte ve bu itirafın 22.3.1978 günkü Genel BaÅŸkanın basın toplantısında tekrarlandığı ve aynı dergide bunun da yazılı olduÄŸu belirtilmektedir. Oysa bu yazıdan böyle sonucun, amaç dışı faaliyet sonucunun çıkarılması mümkün deÄŸildir. Åžöyle ki: Bu eylem insanların faÅŸist katliamlara karşı duyduÄŸu nefretin bir ifadesidir. 16 Mart 1978 günü Ä°stanbul Üniversitesi bahçesindeki öÄŸrencilerin üzerine atılan bombayla 7 öÄŸrenci katledilmiÅŸti. FaÅŸist saldırganlık saldırılarını bir üst dereceye yükselterek, artık tek tek insan öldürmekten toplu katliamlara yönelmiÅŸti. Nitekim 16 Mart katliamından sonra Bahçelicvler, Balgat, Piyangotepe, YükseliÅŸ, Sivas, Malatya katliamları gerçekleÅŸtirilmiÅŸ ve 1978’in son ayındaki KahramanmaraÅŸ katliamıyla doruk noktasına ulaÅŸmıştır. DiÄŸer demokrat ve ilerici insanlarla birlikte TÖB-DER’lilerin ve TÖB-DER’in 16 Mart Katliamı’na karşı tavrı yurtseverliÄŸin ve insanseverliÄŸin gereÄŸidir. Halit Çelenk 67 ... 158. sayıda Genel BaÅŸkanın ‘eÄŸitimin demokratikleÅŸtirilmesi yolunda ivedi ve somut öneriler’ baÅŸlıklı bir yazısından söz edilerek, ‘eÄŸitimin ırkçı, ÅŸoven ve asimilas- yoncu baskılardan arındırılması ve herkese anadilinde eÄŸitim’ sözleriyle sanıkların “Türkiye’de sadece Türkçe deÄŸil, herkesin kendi anadilinde eÄŸitim görmesini ileri sürdükleri bölücü ve milli duyguları zayıflatıcı bir tutum içinde oldukları görülmektedir.” deniliyor. EÄŸitimde ırkçı-ÅŸoven öÄŸelerin bulunduÄŸunun yadsınması mümkün deÄŸildir. Özellikle MC dönemindeki ders kitaplarının ırkçı ve ÅŸoven motifleri kamuoyunun gözleri önünde aylarca tartışıldığı, bilinen bir gerçektir. Türk Dil Kurumunun, Türkiye Yazarlar Sendikasının, Cumhuriyet Gazetesinin, TÖB-DER’in, çeÅŸitli üniversitelerin bu konudaki rapor ve kitapları o zamanlar Milli EÄŸitim Bakanlığına, CumhurbaÅŸkanına ve Devletin diÄŸer yetkililerine ulaÅŸtırılmıştır. Milli EÄŸilim Temel Yasasının 2. maddesindeki amaçlara ters olarak yazdırılan MC’nin ders kitapları faÅŸist ideolojiyi yerleÅŸtirmeyi amaçlamıştı. Kamuoyunda bu ders kitaplarıyla ilgili eleÅŸtirilerin ve tepkilerin yoÄŸunlaÅŸması üzerine bakanlık kitaplardaki bazı sayfalan çıkarmak zorunda kalmıştır. Danıştay’ın ‘Ahlak’ kitabı ile ilgili verdiÄŸi karar da bu düÅŸüncelerimizi doÄŸrulamıştır. Ders kitaplarında ırkçılık ve ÅŸovenizm ÅŸartlandırılması ile asimilasyon hedefi de ön plandadır. Bilim düÅŸmanlığı yapılarak “üstün ırk” kuramı yerleÅŸtirilmeye çalışılmıştır. Bozkurt geleneÄŸine, üstün ırk ve cihan hakimiyetine dayandırılan bir felsefe egemen kılınmak istenmiÅŸtir. O günün ders kitaplarından birkaç örnek verecek olursak “Kurt motifi baÅŸka kavimlerde görülmeyen, Türk’e has bir belirtidir. Türkler arasında kurda verilen önem asrımızın baÅŸlarına kadar devam etmiÅŸtir.” (Tarih Lise 1 Sayfa: 217) “Türkler yeryüzündeki üç büyük beyaz ırk grubundan adı verilen Tranoil tipinden- dir. Kafa yapıları brekisefaidir. Türkler beyaz renkli hafif dalgalı saçlı, orta gürlükte sakallı, deÄŸirmi yüzlü, endamlı ve saÄŸlam yapılıdır.” (Tarih Lise 1 Sayfa 77) Bu düÅŸünceler ırkçı ve FaÅŸist düÅŸüncelerdir. Sosyoloji kitabında Ziya Gökalp’ın TURAN düÅŸüncesi MÄ°LLÄ°YETÇÄ°LÄ°K olarak benimsetilmeye çalışılmaktadır. Ahlak kitabında ‘bir iÅŸçi ile bir doktorun ÅŸerefi aynı deÄŸildir. Doktor daha ÅŸereflidir’ denilmektedir. ‘Alevilerin dinsiz olduÄŸu, laikliÄŸin mezhep çatışmalarına neden olduÄŸu’ gibi görüÅŸlerin de yeraldığı kitaplar 68 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası kesinlikle ırkçı, ÅŸoven ve gerici öÄŸelerle doludur. Yay-Kur Açık Yüksek ÖÄŸretim Daircsi-EÄŸitim Enstitüleri Türkçe bölümü kitabının 13. sayfasında ÅŸöyle bir cümle var. “Yılmaz DURAK Erzurumluların ve hatta Atatürk Üniversitesinin 10 yıllık mezunlarının tamamının gönüllerinde taht kurmuÅŸtur.” Bu kitapta adı geçen ve övülen Yılmaz Durak, doÄŸunun baÅŸbuÄŸu diye tanınmakta ve bugün MHP soruÅŸturması nedeniyle onlarca cinayetin sorumlusu olarak idamı istenen bir kiÅŸidir. Ankara Toplu Basın 9. Asliye Mahkemesince 1978/705 Esas sayılı dosyası ile yargılanan 1978-1979 Merkez Yürütme Kurulumuz ‘IrkçıŞoven ve Asimilasyoncu EÄŸitime Hayır’ afiÅŸi nedeniyle TCK’nun 142/3. maddesine muhalefet ettikleri suçlamasından dolayı beraat etmiÅŸlerdir. Bu da bizim “lrkçı-Åžoven-Asimilasyoncu baskılara” karşı olmamızın suç olmadığının hukuki kanıtı olsa gerekir. Aynı dergideki “herkese anadilinde eÄŸitim” sözündeki kastımız ve amacımızı da ÅŸöyle açıklayabiliriz: Herkesin anadili ile eÄŸitim görmesi düÅŸüncesi, çaÄŸdaÅŸ eÄŸitimin temel ilkelerinden biridir. EÄŸitim Bilimine göre, eÄŸitimin kolay, etkili ve yararlı olmasında anadille eÄŸitimin payı büyük olur. Ayrıca, anadili ile eÄŸitim görmek, her insanın en doÄŸal, en önemli bir hakkıdır. Bu nedenle insanların bu temel hakkı, Ä°nsan Hakları Evrensel Beyannamesi, UNESCO kararları, Helsinki Nihai Belgesi, Avrupa Ä°nsan Haklarını Koruma SözleÅŸmesi, Roma SözleÅŸmesi gibi Uluslararası antlaÅŸmalarda yer almıştır. Bu uluslararası antlaÅŸmaları kabul eden devletler, kendi koÅŸullarına göre bu ilkeyi hayata geçirmiÅŸlerdir. Bizim devletimizde bu uluslararası antlaÅŸmaların altında imzası olan devletlerden biridir. Dolayısıyla ‘Herkese anadiliyle eÄŸitim ilkesini’ de kabul etmiÅŸtir. Dünyanın her yerinde öÄŸretmenler, bilimsel pedagojik bir doÄŸru olduÄŸu için bu ilkeyi benimser ve savunurlar. 1 Åžubat 1977 tarih ve 137 sayılı dergimiz: Ä°ddianamenin 67. sayfasında TÖB-DER›in Türk eÄŸitimin MarksistLeninist doÄŸrultuda biçimlendirilmesini istediÄŸi savlanarak, faaliyetlerinin bu yolda olduÄŸuna kanıt olarak gösterilen bu dergimizde: Ekonomik-Demokratik mücadelemiz giderek güçleniyor...’ Halit Çelenk 69 baÅŸlıklı yazımız yayınlanmıştır. Yazıda savunulan emekçi halk iktidarının sömürüyü kaldırmak için zorunlu olduÄŸu düÅŸüncesi, MarksistLeninist doÄŸrultu olarak gösterilmektedir. Oysa demokratik yollarla ve yasalar çerçevesindeki böyle bir istemin savunulmasının MarksizmLeninizm ile ilgisi yoktur. Sömürüye karşı çıkmak Marksizm-Leninizm ile, demokratiklik ve halk iktidarı Marksizm- Leninizmle suçlanırsa bu sömürüden yana olmak, demokrasiye karşı olmak ve halkın deÄŸil, sömürücü azınlığın iktidarını savunmak demek olur. Bu anlayış, bu kavramları kullanan herkesin Marksist-Leninist olmakla suçlanmasını getirir ki, bu da anlamsız ve gerçekçi olmayan bir bakış açısının sonucudur. 1.9.1976 tarihli ve 127. sayılı dergimiz: Bu dergimiz de, iddianamenin 67. sayfasında Marksist-Leninist doÄŸrultumuzun kanıtı olarak gösteriliyor. Dergide Dünya Barış günü ile ilgili bir toplantıda, Genel BaÅŸkanın konuÅŸma ve mesajında Sosyalist sistemin barış içinde bir arada yaÅŸama ve detant politikasını, uluslararası anlaÅŸmaları ve Ulusal ve sosyal kurtuluÅŸ savaşı veren halklara destek olduÄŸu ve barış mücadelesinin öncülüÄŸünü yaptığı’ düÅŸüncesine, iddianame “Sosyalizm açısından barış mücadelesi demektedir. Literatürde böyle bir kavram yoktur. Barış mücadelesinin açısı falan olmaz. SavaÅŸa karşı herÅŸeyin yanında olmak, barışın savunulması demektir. 8- TÖB-DER EĞİTÄ°M YAYINLARI Genel DeÄŸerlendirme: Ä°ddianamenin 48-64. sayfalarında eÄŸitim yayınlarımıza geniÅŸ bir yer ayrılmıştır. EÄŸitim kitaplarımızın yedisinden alıntılar yapılmıştır. Yapılan alıntılarla bizim Marksist-Leninist dünya görüÅŸü doÄŸrultusunda çalışma yaptığımız kanıtlanmaya çalışılmıştır. Ancak bu iddiada bulunabilmek için oldukça zorlanıldığı ortadadır. Çünkü: Alıntı yapmaya gerek duyulan 7 kitabın her birinin neler dediÄŸine, neyi anlattığına bütünselliÄŸi içinde bakılmamış; alınan birer ikiÅŸer cümle ya da paragraf içinden suç çıkarmak yoluna gidilmiÅŸtir. Ä°kinci olarak yapılan alıntılar, cümleler, paragraflar hep içinde sosyalizm sözü geçen cümleler, paragraflardır. Savcılık nerede 70 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası sosyalizm sözcüÄŸü görmüÅŸse, ona; “Tamam, suçluyu yakaladım’ mantığıyla yaklaÅŸmıştır. Bu ülkede sosyalizm sözünü kullanmak suç deÄŸildir. EÄŸer aranacak olursa bununla ilgili oldukça boi mahkeme kararları, içtihatları bulunabilir. Anayasamızın sosyalizme, sosyalizmden söz edilmesine kapalı olmadığı ortadadır. Ayrıca demokratik yollardan sosyalizmi kurmak için çalışmak, örgütlenmek de yine ülkemizde suç deÄŸildir. Nitekim bu doÄŸrultuda çalışma yapan ve Anayasa güvencesi altına alınmış olan partilerimiz vardır. ... Yayınlarımız incelendiÄŸinde sürekli olarak ÅŸu gerçeÄŸin vurgulandığı görülecektir: TÖB-DER bir meslek örgütüdür. Çalışmalarını üyelerinin mesleki sorunları belirler. Onların sorunlarının çözümü yolunda çalışmalar yapar. Bu çalışmalarını yaparken doÄŸal olarak dünyanın, ülkemizin gerçeklerini ve sorunlarını göz önünde bulundurur. Ä°ktidara gelmek, siyasi çalışma yapmak gibi özellikleri yoktur. Çünkü bu görev, siyasi partilere düÅŸer. Biz deÄŸiÅŸik dünya görüÅŸlerini çaüsı altında toplayan bir mesleki kuruluÅŸuz. Yukarıda özet olarak verdiÄŸimiz ÅŸeyleri TÖBDER’in kuruluÅŸundan bugüne tüm yayınlarında ve savcılığın alıntı yaptığı kitaplarda bol bol bulabiliriz. Sosyalizmden söz etmek, ayrı, sosyalizmin iktidar olması için çalışmak ayrıdır. TÖB-DER’in sosyalizmin iktidar olması için çalıştığını gösterecek hiçbir delil yoktur. Nitekim iddianamede de böyle bir kanıt gösterilmemiÅŸ olması bizi doÄŸrulamaktadır. ... Evet, adı geçen yayınlarımızın çıkış tarihi 1974-1975-1976’dır. Yani üzerlerinden en az 5-8 yıl geçmiÅŸtir. 5-8 yıldan beri hiçbiri hakkında ne bir soruÅŸturma açılmış ve ne de her hangi birisi toplatılmıştır. 1) FaÅŸizm, AntifaÅŸist Mücadele ve TÖB-DER Bu kitapta iddianameye giren paragrafta ÅŸöyle bir iki cümle var: “Bugün Türkiye’mizde, devrimci ve demokratik, siyasal güçler arasında bir dağınıklık sürüp gittiÄŸi için anti-faÅŸist güçbirliÄŸi çalışmaları, ÅŸimdilik meslek örgütleri düzeyinde yapılmaktadır. Ama ÅŸayet, faÅŸizme karşı mücadele esas olarak bir politik mücadele ise -ki hiç kuÅŸkusuz öyledir- antifaÅŸist iÅŸbirliÄŸin esas tayin edici ittifaklarının da bu iÅŸbirliÄŸine katılacak sınıf ve zümrelerin politik örgütleri düzeyinde merkezi olarak düzenlenmesi gerekir.” Bu cümlelere bakarak bizim suçlanmamız mümkün müdür? Halit Çelenk 71 Diyoruz ki; Biz bir meslek örgütüyüz. FaÅŸizme karşı olmamız bu sorunu çözmeye yetmez. Çözümü saÄŸlayacak olan siyasi örgütlerdir. Biz siyasi bir örgüt deÄŸiliz. Durum böylesine açıktır ve biz bu cümlelerden suçlanarak cezalandırılmak isteniyoruz. ... Ülkemizde faÅŸist saldırı ve uygulamalardan en çok zarar görenlerden biri de TÖB-DER’dir. 200’e yakın üyemiz öldürülmüÅŸtür. Gözü yaÅŸlı analar, çocuklar her an gözümüz önünde duruyor. Yüzlerce üyemiz yaralanmıştır. Evi bombalanıp, kurÅŸunlanan üyelerimizin haddi hesabı yoktur. Tahrip edilen ÅŸube ve lokallerimizi onarmaya yetiÅŸemez olduk. ... Demokratik bir eÄŸitimin yapılmasının yolu faÅŸizme karşı olmaktan geçer. FaÅŸizme karşı olması, TÖB-DER’in ayrıca övünç kaynaklarından biridir. Adı geçen kitap hakkında da beÅŸ yıldır hiçbir iÅŸlem yapılmamıştır. BeÅŸ yıl öncesinde bu devletin savcıları vardı. Ä°ddianameyi düzenleyen savcılarda yine savcıydılar. Acaba neden bu yayınlar iddia edilen suçları taşıyorsa soruÅŸturmaya uÄŸramamışlardı? 2) Sosyal Mücadelede TÖB-DER’in Yeri ve Ä°ÅŸlevi: Savcılık, adı geçen kitaptan bazı alıntılar yaptıktan sonra ÅŸu suçlamayı yapıyor: ‘..Sosyalizmin zaferinin TÖB-DER ve üyeleri tarafından saÄŸlanması gerektiÄŸi kuÅŸkuya yer vermeyecek açıklıkta anlatılmaktadır’. (Sayfa 53) Savcılık bizi, TÖB- DER’i sosyalizmi kurmaya çalışmakla suçluyor. Suçlaması için örnek diye aldığı parçada ÅŸu cümlelerimiz yer almakladır: DiÄŸer demokratik kitle örgütleri gibi TÖB- DER’de devrimin yakın ve uzak hedeflerinin gerçekleÅŸtiriliÅŸ sürecinde takip edilecek mücadele biçimlerini saptayamaz.’ (Sayfa 53) Savcılık, iddiasına kanıt diye bu cümlelerimizi kullanmakla büyük bir isabetsizlik göstermiÅŸtir. Ä°sabetsizliÄŸin de ötesinde eÄŸer iddianame ne pahasına olursa olsun TÖB-DER’i suçlu çıkaralım mantığıyla hazırlanmadı ise, böyle bir niyet yoksa en az bu söylediÄŸimiz türden büyük çeliÅŸkilerle doludur. Biz, böyle bir ÅŸey yapmak bize düÅŸmez demiÅŸiz; iddianame ıse, ‘gördün mü bak yapacağız diyor’ demektedir. Bu noktada iddianamenin bizi suçlayan paragrafları kendisini çürütmektedir. 3) Üretim-EÄŸitim Ä°liÅŸkileri Bu kitabımızdan yapılan alıntılar sonucu TÖB-DER’in ‘sosyalizm düzeninin Marksist-Leninist açıdan hakim kılınması için..’ çalıştığı öne sü- 72 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası rülüyor. (Sayfa 54) Oysa kitaptaki anlatılanları aynen yüksek okulların ders kitaplarında bulma olanağı vardır. Dahası, bizim kitabımızda yer alanların çok fazlasını bulmak olanağı vardır. Kitapta üretim biçimleri incelenmektedir. Ve: a- Ä°lkel Komünal, b- Köleci Üretim Biçimi, c- Feodal Üretim Biçimi, d- Kapitalist Üretim Biçimi, e- Sosyalist Üretim Biçimi diye beÅŸe ayrılmaktadır. Bu sıralamaya karşı çıkmak bilime karşı çıkmaktır. Ayrıca ülkemizde Kapitalist bir üretim biçimi olduÄŸu, geri kalmış olduÄŸumuz belirtilmektedir. Bunları anlatmakla Marksist-Leninist bir düzeni hakim kılmak arasında baÄŸ kurulması akıl alır iÅŸ deÄŸildir. Bütün bunlar bilimsel gerçeklerdir. Bize her ne kadar televizyon izleme olanağı tanınmıyorsa da biz televizyonda ‘KÖKLER’ dizisinin oynadığını biliyoruz. Oradaki köleler neyin nesidir? Mısır Pra- mitlerini hangi insanlar yapmışlardır? Spartaküs kimdir? Neye, kime, niçin baÅŸkaldırmıştır? Bunların toplam yanıtı olarak verilecek bir tek sözcük vardır: Köleler. Ortaokul ders kitaplarımızda, özellikle tarih kitaplarımızda Orta ÇaÄŸ denen bir dönemden söz edilir ve hemen yanında ‘o dönemde Avrupa’da feodalite egemendi’ denilir. Toplum, toprak çalışanı serfler ile toprak sahibi senyörler diye sınıflara ayrılır. Osmanlı toplumu da feodal bir toplumdur. Büyük Fransız Devrimi dediÄŸimiz ve insanlığın geliÅŸmesinde çok büyük itici güç olan 1789 Devrimi neye karşı, kime karşı, niçin yapılmıştır? Kral kimdir? Kafası neden gitmiÅŸtir? Bu soruların yanıtını da yine, bırakalım bilimsel kitapları, TÖB-DER yayınlarını, Ä°lk ve Ortaokul ders kitaplarında kolayca bulabiliriz. Fransız devrimi feodalizmin devrilmesi, kapitalizmin kurulması için yapılmıştır. Kendimize dönelim. PadiÅŸah kimdir? Kimi temsil ediyordu? KurtuluÅŸ Savaşı’nda niçin ulusumuzun karşısına dikildi? Hilafet ordularını niçin kurdurdu? Tacı tahtı neden devrildi? Bu soruların yanıtları için de ilkokul kitaplarındaki bilgiler bile yeterli- dir. Sosyalizme gelince, bu çağımızın gerçeklerinden birisidir, incelemek, tanımak ayrı; benimsemek ya da karşı olmak ayrıdır. Bu tarihsel geliÅŸmeler, tarih ve ders kitaplarında ayrıntılarıyla yer almıştır. Halit Çelenk 73 4, 5, 6) Emperyalizm, EÄŸitim Politikası ve Türkiye Emperyalizm, Ulusal Bağımsızlık ve Kültür, Ekonomi, Sınıflar ve EÄŸitim: Bu üç kitabımızdan yapılan alıntılarla yine aynı suçlamalar yinelenmektedir. Emperyalizmden, emperyalizmin ülkemizdeki eÄŸitim politikasından söz edildiÄŸi için TÖB-DER bu yayınlarıyla da amaç dışı çalışan, Marksist-Leninist düzen kurmak isteyen bir örgütmüÅŸ gibi gösterilmek isteniyor. Adı geçen kitaplarda emperyalizm tanıtılmaktadır. Emperyalizm, çağımızın bir olgusudur, gerçeÄŸidir. Gerçekler bazen hoÅŸ olmayabilir. Tıpkı Emperyalizm gibi, tıpkı kanser gibi... Bugün dünyamızın birçok geri bölgesinde Afrika’da, Güney DoÄŸu Asya’da insanlar açlıktan ölüyorsa suçlusu Emperyalizmdir. Ülkemizi iÅŸgal eden, bizi kurtuluÅŸ savaşı vermek zorunda bırakanlar da yine emperyalistlerdir. Emperyalizm bir hastalıktır. Ve her hastalık gibi düÅŸmanımızdır. Yine kitapta ülkemizin emperyalistler tarafından çok yönlü olarak sömürüldüÄŸü belirtiliyor. Bu gerçeÄŸi ülkenin öÄŸretmenleri olarak en önce bizim görmemizden daha doÄŸal ne olabilir? KurtuluÅŸ Savaşı’na da ön saflarda öÄŸretmenler olarak bizler atılmıştık. Ama örgütlü olarak atılmıştık. Bunu övünmek için deÄŸil, ülkemize ve insanlarımıza karşı sorumluluk duyduÄŸumuz için yaptık. Emperyalistler ülkemizde ulusal kültürün yaygınlaÅŸmasını, ulusal eÄŸitimin geliÅŸmesini istemiyorlar. Çünkü o zaman kendi istedikleri insan tipi yetiÅŸmeyecekti. Onlar kendi istedikleri insan tipini yetiÅŸtirmek için, ulusal kültür yerine emperyalist kültürü, ulusal eÄŸitim yerine emperyalist eÄŸitimi geçirmek istiyorlar. Bunda baÅŸarılı olduklarını üzülerek söylemek zorundayız. Bu doÄŸrultuda hazırlanmış sistemli programlan vardır. Günümüzün en yaygın eÄŸitim aracı TV’dan bir tek örnek verelim: Bir JR tipi sevdirilmeye çalışılıyor, toplumumuzda. Kimdir bu Ceyar? Her türlü ahlak, aile, gelenek, görgü kurallarını çıkarları için çiÄŸneyen, yalnızca kendi çıkarları uÄŸruna baldızını, yengesini, yeÄŸenini satabilen bir tiptir. Özellikle gençlerimiz üstünde bu tipin etkisi ne olmaktadır. Böylesi bir tip rastgele seçilmemiÅŸtir. Ä°nsanlara güvenle yaklaÅŸmayan, her ÅŸeye çıkarları açısından yaklaÅŸan, önüne gelenle düÅŸüp kalkan böylesi insanlar toplumumuzda çoÄŸalırsa zararını kim çekecektir. 74 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası Ä°ÅŸte emperyalist kültürün ve eÄŸitimin yaratmak istediÄŸi tip budur. Ä°ÅŸ yalnızca bununla da kalmamaktadır. Çocuklarımıza insanları derilerinin rengine bakarak iyi-kötü diye ayıran; iyilerin, kötüleri öldürmelerini doÄŸal ve doÄŸru olarak gösteren Tom- miks, Tcksas, Kinova... vb. kitapların yaygın olarak okutulması bir rastlantı deÄŸildir. Kitapçıları, gazete büfelerini dolduran magazinler, dergiler çıplak resimlerle doludur. Ä°stediÄŸiniz yerde cinsel iliÅŸkiyi açıkça gösteren resimlerle dolu kitaplar, yayınlar, filmler bulabilirsiniz. Bunlar nereden gelmektedir? Niye yaygınlaÅŸtırılmaktadır? Nedeni açıktır: Ä°ÅŸte bu da emperyalist eÄŸitimin bir özeli iÄŸidir,önemli bir unsurudur. Ä°nsanları en basiti ile cinsel sapık duruma düÅŸürmek; anasından, bacısından baÅŸka her kadını yalnızca bir gözle görmek; toplumu ülke sorunlarını düÅŸünmez duruma getirmek... iÅŸte amaç budur. Biz böylesi yoz, emperyalist kültüre karşı çıkmakla görevimizi yaptığımızın bilincindeyiz. 7) Militarizm, Barış Mücadelesi ve EÄŸitim: Savcılık bu kitaba daha bir önem vermiÅŸtir. Bu önem veriÅŸini de iddianamede ÅŸöyle dile getiriyor: ...TÖB-DER Dergisinin (162) inci sayısında bu yayının üyelere ödemesiz olarak postalandığı Genel Merkez tarafından belirtilmiÅŸ, yayının bütün üyeler tarafından okunmasının saÄŸlanması da, bilhassa istenmiÅŸtir. Bu hususu ÅŸu bakımdan belirtmekte yarar görmekteyiz. TÖB-DER, mutlak surette hakim kılınmasını istediÄŸi fikirlerin bütün üyelerine ulaÅŸtırılması, özellikle ve öncelikle onların okuyup benimsemeleri ve geniÅŸ halk kesimlerine yaymaları yolunda büyük bir özen ve çaba göstermektedir.’ Bir derneÄŸin ödenti aldığı üyelerine kitap yollaması suç mudur? Biz aydınların çeÅŸitli konularda üyelerini aydınlatması suç mudur? Ä°nsanlığın yararına iÅŸler, barış dönemlerinde yapılır. SavaÅŸ insanoÄŸlunun yarattığı deÄŸerleri mahveder. Günümüzde barışı savunmak, insanlığın yararına tavır koymaktır. Ülkeler hızlı bir silahlanma içindedirler. Bütçelerinin önemli bir bölümü silahlanmaya gitmektedir. Genel bir silahsızlanma anlayışı yaygınlaşırsa, eÄŸitime, kültüre, beslenmeye daha çok para harcanabilecektir. Buna en çok gereksinimi olan da Türkiye’dir. Cumhuriyeti kuralı 60 yıla yaklaÅŸtı. Ä°nsanlarımızı yasalarla zorunlu saydığımız ilkokul eÄŸitiminden geçirmemiÅŸiz. Beslenme sorununu çözememiÅŸiz. Konut sorununu çözememiÅŸiz. Bunlar silahtan daha mı az önemlidir. Silahsızlanmayı savunmak suç mudur? Halit Çelenk 75 ... SavaÅŸları ikiye ayırmışız. Özetle haklı savaÅŸlar, haksız savaÅŸlar diye. Haklı savaÅŸları da üçe ayırmışız. 1. Ä°ç savaÅŸlar, 2. Emekçi güçlerin iktidarını yıkmayı amaçlayan emperyalist müdahalelere karşı verilen savaÅŸlar, 3. Ulusal KurtuluÅŸ SavaÅŸları. Bunların neresinde suç bulunabilir? ...Kendi tarihimizden de bu gerçeÄŸi doÄŸrulayabiliriz. KurtuluÅŸ Savaşı’nı emperyalist devletlere karşı verdik. Bizimki haklı bir savaÅŸtı. Ya Ä°ngilizlerin, Fransızların, Yunanlıların verdiÄŸi savaÅŸlar?... Onlara haklıdırlar diyebilir miyiz? ...Aynı konuda Atatürk ÅŸunları söylüyor .’Bizi yok etmek görüÅŸü karşısında, varlığımızı silahla korumak ve savunmak çok doÄŸaldır. Bundan daha doÄŸal, daha yasal bir davranış olamaz.’ (Atatürkün söylev ve demeçleri Cilt 1. Sh. 18).. ... EÄŸer yayınlarda suç varsa - ki inanmıyoruz- bugüne deÄŸin devletin savcılarının iÅŸlem yapmamış olmasının ne anlama gelebileceÄŸinin takdirini de yine mahkemenize bırakıyoruz. ... Oysa yayınların içeriÄŸinden de anlaşılmaktadır ki eÄŸitim, öÄŸretim sorunlarının bilimsel olarak ve çeÅŸitli bakış açılarıyla tartışıldığı, dünyadaki çeÅŸitli ülkelerin bu konulardaki deneyimlerinin aktarıldığı, ülkemizdeki eÄŸitimsel somut sorunların ortaya atılıp tartışılmasına çalışıldığı, eÄŸitim, öÄŸretim alanında gerçekçi çözüm önerilerinin sunulduÄŸu, ekonomik demokratik, mesleki hak ve çıkarların korunduÄŸu, örgütle haberleÅŸmenin saÄŸlandığı ülke ve Dünya sorunları hakkında görüÅŸlerin savunulduÄŸu bir platformdur, yayınlarımız. Bu yayınları özet özet parçalar halinde ele alıp suçlamak bütünsellikten koparacağı için sübjektif deÄŸerlendirmelere yol açar. Ä°ddianamede de yapılan budur. Bu yayınların gizli örgüt olmakla suçlanan TÖB-DER’in yayınları olduÄŸu düÅŸüncesi çeliÅŸkili bir düÅŸüncedir. Çünkü açık yayınla gizli faaliyetin sürdürülemeyeceÄŸi bir gerçektir. 9- DEMOKRATÄ°K EĞİTÄ°M KURULTAYI DEK, 1976 yılında yapılan TÖB-DER 3. OlaÄŸan kongresinde aldığı bir karar gereÄŸince düzenlendi. Yönetim Kurulumuz, derneÄŸimizin en yetkili organı olan kongrenin bize yüklediÄŸi bu görevi tüm yasal iÅŸlemleri yerine getirerek, 4-11 Åžubat 1978 günlerinde topladı. Bu tip toplantılara “kurultay” denmesine raÄŸmen, dernekler yasasına göre teÅŸekkül etmiÅŸ bir organ deÄŸillerdir. Yaptırım güçleri, baÄŸlayıcılıkları yoktur. Bu toplantıda baÄŸlayıcı kararlar alınmayıp öneriler 76 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası saptanmıştır. KonuÅŸmalar konuÅŸmacıları baÄŸlar. Toplantıya katılım ve fikir açıklama isteÄŸe baÄŸlıdır. Kimse görüÅŸ açıklamaya zorlanamayacağı gibi,ortaya çıkan önerilerin benimsenmesine de zorlanamaz. Çünkü deÄŸiÅŸik kiÅŸilerce belirtilen ve tartışılan düÅŸünce ve önerilerin tümünün doÄŸru olması mümkün deÄŸildir. Bu nedenledir ki tartışmalar yapıldıktan sonra yararlı ve doÄŸru olanlar ayıklanıp benimsenir. Bundan ötürüdür ki, TÖB-DER Yönetimi DEK’de tartışılacak bildirgeleri tartışmaya katılacak delegelere Kurultay öncesi dağıtarak onların hazırlıklı olmalarını saÄŸlamaya çalışmıştır. Yoksa, henüz tartışılıp olgunlaÅŸmayan, sadece hazırlayanın düÅŸüncesini yansıtan bildirgeyi TÖB-DER’in propaganda amacıyla yayınlaması mümkün deÄŸildir. Kurultay öncesi tartışılacak bildirgeleri propaganda amacıyla basmış olsaydık, ayrıca Kurultay toplamaya ne gerek vardı? DEK yayınları da dahil olmak üzere tüm TÖB-DER Yayınlarının sahibi ve sorumlu müdürü bellidir. Bu isimler ilgili mercilerde bulunduÄŸu gibi, DEK ile ilgili bildirgeler Basın Savcılığına gönderilmiÅŸtir. Bu konularda sendikalaÅŸma mücadelesini örnek alalım: Bugün bile, maaşı bir ev kirasını karşılamayan, bakmakla yükümlü bulunduÄŸu insanlarla birlikte yoksulluÄŸun içine gömülmüÅŸ öÄŸretmenin, sendikalaÅŸma mücadelesi, önündeki ilk ve en önemli hedefi oluÅŸturmakta devam etmektedir. Çünkü, iÅŸverenimiz olan devlete karşı ücretlerimizin arttırılması, iÅŸ koÅŸullarımızın iyileÅŸtirilmesi için, en ileri ve güçlü örgütlenme biçimi sendikal örgütlenmedir. Grevli Toplu SözleÅŸmeli Sendika için mücadele yöntemlerini saptarken, elbette tabanın istemlerini en iyi ÅŸekilde temsil eden ve savunan iÅŸçilerin ileri sendikal örgütü DÄ°SK’le; üyelerinin büyük bir bölümü sendikasız olan T.M.M.O.B ve T.Ü.T.E.D. ile, üyelerinin tümü sendikasız olan memur örgütü TÜM-DER ile tartışacaktık. DEK’nı, suç sayılan fiillerin propagandası için düzenlediÄŸimizi iddia etmek yüzbinlerce öÄŸretmenin bu yakıcı talebini örtbas etmektir. Ä°ddianamenin diÄŸer bölümlerinde olduÄŸu gibi DEK ile ilgili bölümlerinde de Kurultay bir bütün olarak ele alınmayıp sadece birkaç kiÅŸinin kiÅŸisel bildirileriyle TÖB- DER suçlanmaya çalışılmaktadır. DEK’da yapılmış tartışmaların tümü iki kitap halinde toplanmış ve 1978 Haziranında basılmıştır. Tam üç yıl önce basılmış olan bu kitaplar toplam 1135 sayfadır. Ve tümüyle eÄŸitim-öÄŸretim ve öÄŸretmen Halit Çelenk 77 sorunlarını içermektedir. Bundan ötürüdür ki Ankara Basın Savcılığı takipsizlik kararı vermiÅŸtir. Bu kitapdaki konuların ve bilimsel tartışmaların tümünü yok sayıp bir-iki konuÅŸmayı ya da dağıtıldığı iddia edilen bildirileri alıp “Ä°ÅžTE DEK BUDUR” demek eÄŸitim ve öÄŸretmen sorunlarının tartışılmasını suç sayıp, sorunlarını gözardı etmekten baÅŸka birÅŸey deÄŸildir. Çünkü DEK diye karşımıza çıkarılan 1135 sayfadaki konular bir-iki bildiridir, sadece. 10- DEK’Ä°N KONULARI: 1)Dünya ÖÄŸretmenler örgütlenmesinin tarihçesi, 2)Türkiye’de öÄŸretmen örgütlenmesi, 3)SendikalaÅŸmak için somut mücadele yöntemleri, 4)Türkiye’de öÄŸretmen yetiÅŸtirme sorunu, 5)EÄŸilim emekçilerinin özlük ve meslek sorunları, 6)TeftiÅŸ ve deÄŸerlendirme, 7)EÄŸitim yasaları ve iÅŸleyiÅŸ, 8)Köyde çalışan eÄŸilim emekçilerinin sorunları, 9)Kapitalizm öncesi toplumlarda eÄŸilim, 10)Kapitalist-Emperyalist toplumlarda eÄŸitim, 11)Sosyalist ülkelerde eÄŸitim, 12)Az geliÅŸmiÅŸ toplumlarda eÄŸitim, 13)Sömürge ülkelerde eÄŸitim, 14)GençliÄŸin eÄŸitim sorunları, 15)EÄŸitim-üretim iliÅŸkisi, 16)Okul öncesi eÄŸilim, 17)Çocuk edebiyatı, 18)Ä°lköÄŸretim sorunları ve çözüm yollan, 19)OrtaöÄŸretim sorunları ve çözüm yolları, 20)Yüksek eÄŸilim sorunları ve çözüm yollan, 21)Sanat ve eÄŸitim sorunları ve çözüm yolları, 22)Kadınların eÄŸilim sorunları, 23)SaÄŸlık, beslenme ve eÄŸilim, 24)Halk (yaygın) eÄŸilimi, Yukarıdaki konuları kapsayan DEK kitabı, devlet Planlama TeÅŸkilatı, 4. BeÅŸ Yıllık Kalkınma Planı, EÄŸitim Komisyonu ve M.E.B.na baÄŸlı Tüm Genel Müdürlüklere verilmiÅŸ, ayrıca birçok Yüksek Okulların Yardımcı Ders kitabı olmuÅŸtur. 78 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası Kurultay boyunca bildirgeler okunmuÅŸ ve tartışmalara geçilmiÅŸtir. Tartışma süresinde konu ile ilgili konuÅŸmaya fırsat bulamayanlar ise, yazılı öneride bulunmuÅŸlardır. Bildirgeler, komisyon raporları ile sözlü ve yazılı öneriler kitap haline getirilmiÅŸtir. Bütün bunların yanısıra EÄŸilim Kurultayının bir özeti sayılabilecek “sonuç bildirgesi” yer almıştır. Sonuç bildirgesi iddia edildiÄŸi gibi baÄŸlayıcı bir karar olmayıp öneriler özetidir. Yasalar ve TüzüÄŸümüze göre TÖB-DER EÄŸitim-ÖÄŸretim Kurultayları düzenleyebilir. Bu, derneÄŸimizin amacına uygundur. Bu davada, 4 yıl önce yapılmış ve takipsizlik kararı almış bir bilimsel toplantıdan dolayı suçlanıyoruz. Suç iÅŸledikleri iddia edilen konuÅŸmacılara neden müdahale etmediÄŸimiz düÅŸüncesiyle hareket edilmektedir. KonuÅŸmalarda suç olup olmadığının takdiri yetkili mercilere aittir. Suç olup olmadığını takdir durumunda olmadığımız gibi, bunlara müdahalede bulunmak sıfat ve yetkisini de haiz deÄŸiliz. 11- 20 MART DÄ°RENİŞİ Ä°ddianamenin 98. sayfasında örgütümüzün “Marksist-Leninist ve bölücü görüÅŸlerini hayata geçirmek için eylemler” yaptığı öne sürülerek 20 Mart 1978’deki iÅŸi bırakma eyleminden söz edilmektedir. “20 Mart 1978’de DÄ°SK tarafından uygulama alanına konulan iÅŸi bırakma eyleminin TÖB-DER’ce ÅŸiddetle desteklendiÄŸi ve bütün TÖBDER üyelerinin bu boykota katıldıklarının TÖB-DER neÅŸriyatından anlaşıldığı belirtilmektedir. Bu yasa dışı direniÅŸe telkin talepleriyle yönetimin, üyeleri katmaya çalıştığı ve bunu da söyledikleri’ yazılmaktadır. Daha önce 19 Nisan 1978 tarih ve 158 sayılı dergimizdeki bu konuya iliÅŸkin suçlamaya verdiÄŸimiz cevapta bu eylemle ilgili düÅŸüncelerimizi açıklamıştık. Ä°stanbul Üniversitesi bahçesinde 7 öÄŸrencinin katledilmesi insanlığa karşı bir suçtur. 16 Mart 1978 günkü bu olayı, o zamanlar faÅŸist saldırganlığın eylemlerinin doruk noktaya çıkması olarak deÄŸerlendirmiÅŸtik. Ama bu konuda yönetim olarak bir kararımız yoktur. Aynı ÅŸekilde üyelerimizin bir çoÄŸu da birçok DÄ°SK ve TÜRK-Ä°Åž üyesi iÅŸçi gibi, birçok memur, mühendis, ormancı, bankacı, saÄŸlıkçı, tarımcı gibi, bu pretosto eylemine gönüllü olarak katılmışlardır. Bu eylemde TÖB-DER yönetiminin üyelerini direniÅŸe zorlamak veya teÅŸvik etmek gibi bir davranış- Halit Çelenk 79 ları ya da demeçleri olmamıştır. Yapılan basın açıklamaları ise görüÅŸlerin kamuoyuna duyurulmasından baÅŸka bir ÅŸekilde yorumlanamaz. Ä°ddianamedeki telkin suçlaması, yanlış bir yorumdan ibarettir. 12- MÄ°TÄ°NGLER Ä°ddianamenin 101. sayfasından itibaren bir kaç mitingimiz anlatılarak, bu konuda hakkımızda suçlamalarda bulunulmaktadır. Tek tek bunlara cevap vermeden önce, bu mitinglerin yapıldığı ortam ve koÅŸullara kısaca göz gezdirmekte yarar görüyoruz. ÖÄŸretmenlik önü engellerle dolu ciddi bir meslektir. ÖÄŸretmenler genellikle emekçi ailelerin çocuklarıdırlar. Yoksulluk içinde büyümüÅŸlerdir. Halkımızın içinde bulunduÄŸu tabloyu gören ve yaÅŸayan öÄŸretmenler, TÖB-DER çatısı altında toplanmışlardır. Onları uyarmak, aydınlatmak, kalkındırmak ister. ÖÄŸretmen maaÅŸlarının ve ders ücretlerinin gülünçlüÄŸü bilinen bir gerçektir. Siyasi kaygılarla, kış ortasında sürgüne gönderilip, ailesi parçalanan öÄŸretmen sayısı 10.000’lercedir. Asılsız ihbarlarla açığa alınan, iÅŸinden atılan binlerce öÄŸretmen vardır. FaÅŸist saldırganlığın boy hedefi olarak can güvenliÄŸimizin ortadan kesinlikle kalktığını burada belirtmek isteriz. Bir gazete haberini burada nakletmeye yarar görüyoruz. 10 Mayıs 1981 sayılı Hürriyet Gazetesinde yayınlanan MHP iddianamesinin bir bölümünde ÅŸöyle denmektedir: “MEB’lığı ile ilgili olarak bilirkiÅŸi heyeti tarafından hazırlanan raporda ise; ele geçirilen raporların incelenmesi sonucu, hiçbir yasal dayanağı olmayan, kiÅŸileri ülkücü-komünist,alevi-kürt gibi sıfatlarla ayıran, kiÅŸilerin durumlarını öÄŸrenip atamalarda ve nakil iÅŸlerinde bu liste ve raporların gözönünde tutulduÄŸu, sonuç olarak M. EÄŸitim KuruluÅŸlarında bir kadrolaÅŸmanın saÄŸlandığı yolundadır.’ MHP, 1976-1977 yıllarında iktidara ortak olmuÅŸtur. TÖB-DER’de aynı yıllardaki faaliyetlerinden dolayı yargılanmaktadır. Bu yıllarda binlerce TÖB-DER üyesinin nasıl politik nedenlerle ve haksız olarak kıyılıp sürüldüÄŸü bu haberden de açıkça anlaşılmaktadır. Adı geçen yasa dışı iÅŸlemleri yapan MHP’nin yan kuruluÅŸu ÜLKÜ- BÄ°R hakkında hiçbir iÅŸlem yapılmazken, maÄŸdur olan biz TÖB-DER’Iilerin, üstelik derneÄŸimizin kapatılmasından 1,5 yıl sonra, o yıllardaki faaliyetlerimizden soruÅŸturma açılmasını anlamlı ve haksız buluyoruz. Anlattığımız dönemlerdeki durumlar karşısında iÅŸinden, ekme- 80 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası ÄŸinden, evinden edilen TÖB-DER’li öÄŸretmenlerin haklarını korumak için miting ve yürüyüÅŸler düzenlemesi doÄŸal karşılanmalıdır. Ä°ddianamedeki mitinglerimize bu anlayışla bakmak gereklidir. 13- MÄ°TÄ°NGLER YASALDIR 1) 21 Åžubat 1976 tarihinde TÖB-DER Ä°zmir Åžubesi tarafından düzenlenen mitingle, 8 Mayıs 1976 tarihinde yine TÖB-DER Åžubesi ve diÄŸer derneklerin birlikte ÖdemiÅŸ’te düzenlediÄŸi “Hayat Pahalılığı ve FaÅŸist Baskıları Protesto Mitingleri’, tarihlerinden de anlaşılacağı gibi bizim yönetimlerde bulunmadığımız tarihlerde yapılmıştır. 2) 29 Ocak 1977 Diyarbakır, 22 Ocak 1977 Mersin, 29 Ocak 1977 Bursa ve 29 Ocak 1977 Zonguldak mitingleri, derneÄŸimizle, TÜM-DER ve TÜTED tarafından düzenlenen ‘’Ekonomik ve Demokratik Haklar Miting ve YürüyüÅŸleri” Anayasa ve Yasaların tanıdığı haklar doÄŸrultusunda 171 sayılı Toplantı ve Gösteri YürüyüÅŸleri yasasına uygun olarak yapılmıştır. 3) Ä°ddianame, yasaların tanıdığı “Toplantı ve Gösteri Yapmak Hakkı” nı adeta yok sayan bir anlayışla olaya yaklaÅŸarak suçlamaktadır bizi. Tüm yasal formaliteleri yerine getirerek “Tertip Komiteleri”nin sorumluluÄŸunda düzenlenen bu mitinglerden dolayı, TÖB-DER yönetiminin suçlanması yersizdir. Meydana gelebilecek yasal olmayan davranışlara müdahale yetkimiz yoktur. Zabıtanın görevini üstlenmek ayrı bir suç oluÅŸturmaktadır. Ayrıca mitinglerde yapılan eylemlerin suç olup olmadığının takdiri de yetkili makamlara aittir. Ä°lgilisi de iÅŸleyen kiÅŸilerdir. Bu yüzden yönetimimizin suçlanması yasal olarak ve hukuki açıdan mümkün deÄŸildir. Nitekim bazı partilerin mitinglerinde de benzer olaylar olmuÅŸ ve haklı olarak parti yöneticileri hakkında soruÅŸturma açılmamıştır. Buna örnek olarak CHP’nin bazı mitinglerini gösterebiliriz, (örneÄŸin Tarsus Mitingi) Mitinglerde yapılan konuÅŸmaların sorumluluÄŸu da konuÅŸan kiÅŸilere aittir. Kaldı ki yapıldıklarından bu yana geçen 4-5 yıldır suç sayılmayan, bu nedenle haklarında herhangi bir iÅŸlem yapılmayan veya yapılmış olsa bile aklandığımız mitingler için, ÅŸimdi birden bire suçlu ilan edilmemizin hukuksal mantığını anlamakta güçlük çekiyoruz. 1. ve 2. MC dönemlerinde yapılan saldırılara bakarsak, öÄŸretmen düÅŸmanlığının boyutlarını görmek mümkündür. O dönemlerde, kürsüsünde ders verirken bombayla parçalanan, otomatik silahlarla evinde, okulunda hatta ders verirken kurÅŸunlanan, bıçaklarla delik deÅŸik edi- Halit Çelenk 81 len, evi bombalanan, kapısı çalınıp, açınca kurÅŸun yaÄŸmuruna tutulan, kaçırılıp günlerce iÅŸkenceden sonra hunharca katledilen öÄŸretmenlerin sayısı yüzlercedir. Bunlardan yüzden fazlası ölmüÅŸ, kimi sakat kalmış, kimi günlerce komadan çıkamamıştır. Kıyılan sürülen TÖB-DER’li öÄŸretmenlerin sayısı 30.000’ni aÅŸmıştır. Binlerce öÄŸretmen iÅŸten çıkarılmış, öÄŸretmen aileleri parçalanarak, eÅŸler birbirlerinden ayrılarak Anayasa suçu iÅŸlenmiÅŸ, çocukları sokakta bırakılmıştır. Bunlarla da yetin ilmeyerek TÖB-DER Genel Merkezi ve çok sayıda TÖB-DER Åžubesi bombalanmış, tahrip edilmiÅŸ, kundaklanmıştır. Emekçi halkımız ve onun ayrılmaz bir parçası olan öÄŸretmenler bu kara tabloyu onaylayamazlardı. YiÄŸitçe ve tam bir kararlılıkla emperyalizme, faÅŸizme, sömürüye karşı demokratik yollardan mücadele etmek, demokratik hak ve özgürlükleri korumaya çalışmak görevleriydi. Milyonlarca çalışan insandan oluÅŸan emekçi halkımızı, onun bir parçası olan öÄŸretmenleri derinden yaralayan bu duruma son vermek, mesleki, ekonomik demokratik haklarını korumak yeni haklar elde etmek için, yasalara uygun miting ve yürüyüÅŸler düzenleyen TÖB-DER’i suçlu görmek mümkün deÄŸildir. Ä°çeriÄŸi bu olan mitinglerde halkın tahrik ve teÅŸvik edildiÄŸini, sosyalizm propagandasının yapıldığını ileri sürmek mümkün deÄŸildir. Binlerce insan bu miting ve yürüyüÅŸlere gönüllü olarak katılmışsa, ayıplamak deÄŸil, kutlamak gerekir. Kamuoyunun gözleri önünde cereyan eden, resmi makamların bilgisi, izni ve denetimi ile yapılan 4-5 yıldır suç sayılmayan bu miting ve yürüyüÅŸlerinden dolayı, yasal bir örgüt olan TÖB-DER’in illegal bir örgüt haline dönüÅŸtüÄŸünü ileri sürmek inandırıcı deÄŸildir. TÖB-DER kendi mitinglerinde dile getirdiÄŸi ve yasalarla çeliÅŸmeyen düÅŸünce ve istemlerini pankartlarla, flamalarla DÄ°SK’in düzenlediÄŸi 1 Mayıs 1976- 77-78 gösterilerinde bir kez daha dile getirmiÅŸlerse bu da elbette suç kabul edilemez. TÖB-DER’in her yönüyle yasal gerekleri yerine getirilerek düzenlenen 1 Mayıs mitinglerine katılmakla suçlanması da bizce mümkün deÄŸildir. Yasal 1 Mayıs kutlamalarına katılan milyonlarca insanın suçlanması anlamındaki bu iddia geçersizdir. Bütün bu nedenlerle mitinglerimizin; a) Halkı müesses nizama karşı itaatsizliÄŸe, tahrik ve teÅŸvik amacı ile, b) Ä°ç savaÅŸ ortamı yaratabilmek gayesi ile, c) Bölücülük ve milli duyguları zayıflatmak amacıyla, 82 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası d) Komünizm propagandası, Marksist-Leninist ideolojiyi halk arasına yayabilmek amacıyla yapıldığı suçlamalarının hiçbir dayanağı yoktur. Ä°ddianamede özetle; yönetimdeki bizlerin ülkemizin kapitalist olduÄŸunu, emperyalizmin yarı sömürgesi olduÄŸunu, ülkemizde burjuvazi ve emekçilerin oluÅŸturduÄŸu iki sınıfın bulunduÄŸunu, burjuvazinin sömürücü niteliÄŸi dolayısıyla halkın gerçek özgürlüÄŸü, eÅŸitliÄŸi ve mutluluÄŸunu engellediÄŸini, bunları saÄŸlamak için bu sınıfın ortadan kaldırılması, üretim araçlarının ellerinden alınması gerektiÄŸini, bu nedenle iÅŸçi sınıfının iktidarı ele geçirmesi gereÄŸini kabul ederek, bu amacı saÄŸlamaya yönelik ortak kararlarla faaliyette bulunduÄŸumuz söylenmektedir. Bu görüÅŸün kuvvetlendirilmesi için, yöneticilerin merkeziyetçi ve merkez yönetim otoritesini egemen kılan bir disiplin oluÅŸturup, tüm ÅŸubelerin kendi doÄŸrultularında faaliyet göstermesini saÄŸladıkları söylenerek örnek alınan bir kaç ÅŸubenin davranışı gösterilmektedir. Kararların tartışmasız uygulanması ilkesini getirdiÄŸimiz ileri sürülmektedir. Bu iddia tamamen dayanaktan yoksun, zorlama bir yorumla söylenmiÅŸ bir iddiadır. Kanıta dayanmayan, genellemelerden hareketle varılan bir sonuç düÅŸüncedir. Ä°leri sürülen iddiaların geçersizliÄŸini birkaç noktada ÅŸöyle toparlayarak kanıtlamak istiyoruz. I) Ülkemizin sosyo-ekonomik yapısı hakkında hükümetlerin izlediÄŸi ekonomi- politikaları hakkında ve ülkede uygulanan, kültür, eÄŸilim politikaları hakkında görüÅŸ ve düÅŸüncelerini söylemek her yurttaşın hakkı ve görevidir. Asıl bunların söylenmediÄŸi otoriter ve despot rejimlerdeki suskun insanlar niye konuÅŸmadıkları ve ülkelerindeki baskıcı düzene boyun eÄŸdikleri için suçlanmalıdırlar. Bu yüzden bizim ülkenin aydınları olarak ülkemizin gidiÅŸi hakkındaki görüÅŸlerimizi söylememiz, yayınlamamız suçmuÅŸ gibi gösterilemez. II) Bu anlayış Anayasanın ve yasaların tanıdığı hak olan düÅŸüncelerin söz, yazı resim vb. yollarla söylenmesi özgürlüÄŸüne karşı çıkmaktır. Bu yüzden “siyasal, ekonomik, toplumsal, kültürel ve eÄŸitimsel alanlarda” düÅŸüncelerimizi söylememizden dolayı suçlanmamız mümkün deÄŸildir. Bu iddialara kısaca deÄŸinmek istiyoruz: Halit Çelenk 83 a) Ekonomik Düzen Kapitalizmdir Ülkemizin kapitalist üretim biçimine sahip olduÄŸunun, daha doÄŸrusu ülkemizdeki ekonomik yapının kapitalizm olduÄŸunun söylenmesi ekonomik terminolojilerle ülkemizdeki yapının adının konmasından baÅŸka bir ÅŸey deÄŸildir. Bu yapıya kimisi feodal, kimisi yarı feodal, kimisi yarı kapitalist, kimisi karma ekonomi diyebilir. Ama bugünkü devlet yöneticilerine de sorulsa ülkedeki ekonomik düzenin adının kapitalizm olduÄŸunu söyleyeceklerdir. Bu sözcük bugünkü ekonomi biliminin temel kavramlarından biridir. b) Yeni SömürgeleÅŸme Sorunu Ülkemizin emperyalizmin yan sömürgesi olduÄŸu düÅŸüncesini de söylemek suç olamaz. Yan sömürge kavramı bir devletin siyasal olarak bağımsız, ama ekonomik olarak dünyadaki emperyalist metropol ülkelere bağımlı olduÄŸunu gösterir. Ülkemizde emperyalizm, petrolden madene, otomobilden, ilaçtan, jikletten renkli gazoza, IMF-AET, Dünya Bankası, OECD, Enerji Ajansı gibi onlarca baÄŸlantılara, dışa bağımlı sanayileÅŸmeye, gırtlağımıza kadar yığılan dış borçlara, televizyon, basın organları ve sinemalardaki iliÄŸimize dek iÅŸleyen yoz, kozmopolit kültürel propagandaya, Dallas ve Ceyar kültürünün ta çocuklarımızın beyinlerine dek iÅŸlenmesine, cinselliÄŸin, seksin alabildiÄŸine soysuzca ele alınarak bir ticaret ve sömürü aracı haline getirilmesine, uyuÅŸturucu madde alışkanlığının, kaçakçılığın alabildiÄŸince yaygınlaÅŸtırılmasına TOMMÎKS – TEKSAS – ZAGOR gibi vurdulu kırdılı ırk ayrımını körükleyen, çocuklan serüvene iten resimli kitapların ortalığı kaplamasına, ahlakı soysuzlaÅŸtıran seks filmlerinin boyalı lotaryacı ve fotoroman kültürünü yayan basının kamuoyunu meÅŸgul etmesine, örneÄŸin bir Bülent Ersoy olayının günlerce manÅŸetten inmemesine neden olmaktadır. Tüm bunlar ülkemizi bir kıskaç içine alan emperyalizmin bağımlılık zincirinden baÅŸka bir ÅŸey deÄŸildir. Bu yüzden ülkedeki ekonomik, sosyal politik, kültürel yapının ekonomik-politik literatüründeki adını kullanmamızın suç olacağı kanısında deÄŸiliz. Aksi halde sömürge iliÅŸkilerine ve sömürgeciliÄŸe karşı birçok sözleri ve tavır alışları nedeniyle Atatürk’ün de suçlanması gerekir. “Biz … hakkımızı mahfuz bulundurmak, istiklalimizi emin bulundurabilmek için heyeti umumiyemizce, heyeti milliyemizce bizi mahvetmek isteyen emperyalizme ve bizi yutmak isteyen kapitalizme karşı mücadeleyi (Savaşı) caiz gören bir mesleÄŸi takip eden insanlarız…” (K.Atatürk, 84 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası Nutuk). “Tam bağımsızlık denildiÄŸi zaman elbette siyasi, mali, adli, askeri, kültürel ve ila- here her hususta tam bağımsızlık ve tam serbesti demektir. Bu saydıklarımızın herhangi birinde bağımsızlıktan yoksunluk ulus ve ülkenin gerçek anlamıyla bütün bağımsızlığından yoksunluÄŸu demektir.” (Nutuk, cilt 2., sh. 623) c) Sınıflı Bir Toplum Olma Ülkemizde iki sınıfın bulunduÄŸu düÅŸüncesi de objektif bir gerçektir. Yadsınması olanaksızdır. Hiç kimse 1970’ler, 1980’ler Türkiye’sinin sınıfsız bir toplum olduÄŸunu söyleyemez. Sınıflar gerçeÄŸi, ekonomi-politik bilimin alfabesidir. Bu sınıflara verilen adları iÅŸçi, iÅŸveren, proletarya, burjuvazi, emekçiler-kapitalistler, iÅŸçi-kapitalist biçimlerinde de olsa devletlerin, devlet yöneticilerinin, bilim adamlarının, üniversitelerin, genel eÄŸitim kitapları, ansiklopedilerin ve tüm bilimsel çalışmaların, hatta günlük çalışma yaÅŸamının içinde kullanılmaktadır. d) Sömürü Olgusu Burjuvazinin sömürücü niteliÄŸi olduÄŸu düÅŸüncesi de bizim dışımızda ekonomi biliminin bir gerçekliÄŸidir. Bütün bunlardan sonra bizim “burjuvazinin ortadan kaldırılması ve temizlenmesiyle özgürlük, eÅŸitlik ve mutluluÄŸun saÄŸlanacağını” söylediÄŸimizi savlamak sadece bir isnattır. Böyle bir savunu yayınlarımızda ve konuÅŸmalarımızda gösterilemez. 14- ULUSLARARASI Ä°LÄ°ÅžKÄ°LER VE SENDÄ°KA GÄ°BÄ° ÇALIÅžMA Ä°DDÄ°ASI: Uluslararası iliÅŸkilere girdiÄŸimiz, FISE’ye üye olduÄŸumuz, bir sendika gibi çalıştığımız iddiaları da suç kanıtı olarak gösterilemez. TüzüÄŸümüzün” Genel Kurulun Görev ve Yetkileri” baÅŸlıklı 20. maddesinin “e”, ve T fıkralarında ÅŸöyle bir hüküm vardır: “e- DerneÄŸin federasyona veya konfederasyona katılması ya da ayrılmasına karar vermek, f- Bakanlar Kurulundan izin almak suretiyle, derneÄŸin uluslararası faaliyette bulunmasına, yurt dışındaki dernek ve kuruluÅŸlara üye olarak katılmasına, ya da ayrılmasına karar vermek.” GörüldüÄŸü gibi 160 milyon üyeli Dünya Sendikalar Federasyonuna (DSF) baÄŸlı Uluslararası ÖÄŸretmen Sendikaları Federasyonuna (FISE) Halit Çelenk 85 üye olma istemimiz, tamamen yasal ve tüzüÄŸümüz gereÄŸidir. 1971 den önce Kamu Personelinin sendika kurma hakkı vardı ve TÖS bu hakkı kullanarak faaliyetlerini sürdürmekteydi. 12 Mart döneminde gerçekleÅŸtirilen Anayasa deÄŸiÅŸikliÄŸi ile sendikalaÅŸma hakkı kamu personelinin elinden alındı. TÖB-DER olarak, “GREVLÄ° VE TOPLU Ä°Åž SÖZLEÅžMELÄ° SENDÄ°KA HAKKI”na kavuÅŸmayı diÄŸer kamu çalışanlarının örgütleri gibi sürekli olarak istemiÅŸizdir. Bunun için çabalamak bizim görevimizdir. 15- DEMOKRATÄ°K MERKEZÄ°YETÇÄ°LÄ°K: Bizim demokratik merkeziyetçilik ilkesine göre, ÅŸubelerimizi ve üyelerimizi sıkı bir denetim altına aldığımız, kararlarımızı zorla uygulattığımız, uymayanları örgütten attığımız yolundaki suçlamanın da hukuksal bir dayanağı yoktur. Çünkü Demokratik Merkeziyetçilik: a) Azınlığın çoÄŸunluÄŸa uyması, alt organın üst organa uyması. b) Örgütün çoÄŸunluÄŸu ve en üst organı ve ÅŸubelerden her 250 üyeye bir kiÅŸinin delege olarak seçilip katılmasıyla oluÅŸan Genel Kuruldur. Genel Kurulun kararlarına her üye uymak zorundadır. c) Genel Kurulca seçilen Genel Yönelim Kurulu ve Merkez Yürütme Kurulu bu nedenle örgütün iradesini temsil eder. d) Bu yüzden alt organların, GYK ve MYK kararlarına uymaları çoÄŸunluk iradesine uymaları zorunludur. e) Demokratik Merkeziyetçilik, yukardan aÅŸağıya merkeziyetçilik, aÅŸağıdan yukarıya demokratiklik demektir. f) Birer bölge temsilcisi olan GYK üyeleri, kendi bölgelerindeki üyelerin ve ÅŸubelerin görüÅŸ ve önerilerini alarak, GYK toplantısına getirir, toplantıda tabandan gelen bu görüÅŸ ve öneriler tartışılır ve tabanın istemleri doÄŸrultusunda kararlar alınır. Buna “tabandan tavana doÄŸru demokratik tırmanış, tavandan tabana doÄŸru merkezi yönlendirme” denir. Yayınlarımızda birçok kez bu konu ayrıntılarıyla açıklanmıştır. g) EÄŸer alt organlar ve üyeler alınan kararın yanlışlığını düÅŸünüyorlarsa, görüÅŸ ve eleÅŸtirilerde bulunurlar. Fakat üst organın son aldığı karara uymaları gerekir. h) Buna ters düÅŸülmesi, yani kararlara uymama disiplinsizliktir. Ä°lkeleri bu olan demokratik merkeziyetçiliÄŸin bir baskı aracı, bir otorite aracı olarak gösterilmesi yanıltıcıdır. Bu ilkeler, kararların alı- 86 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası nışı ve uygulanışı, yetkiler ve sorumluluklar lam anlamıyla demokratik bir iÅŸleyiÅŸin ürünüdür ki, aynı uygulama mecliste, senatoda, siyasi partilerde, bütün demokratik örgütlenmelerde geçerlidir. 16- YASADIÅžILIK SUÇLAMASI: Ä°leri sürülen tüm bu kanıtlarla derneÄŸimizin yasadışı bir tarzda yönetildiÄŸi savı demokratik örgütlenmelere tahammülsüzlüÄŸün bir sonucudur. Bunlardan söz ederek derneÄŸimizin kapatılması ve yönetiminin cezalandırılması istemi, 200.000 eÄŸitim emekçisinin örgütlenme haklarının yokedilmcsi anlamında bir istemdir. Ama sanılmasın ki TÖB-DER kapatılınca öÄŸretmen örgütlenmesi ve mücadelesi duracaktır. Durmadığı gibi, sendikalaÅŸma yolunda taleplerini yükselterek yeniden doÄŸacaktır. Ama bu anılan gerekçelerle TCK’nun 141. maddesinden cezalandırılmamız ve TÖB-DER’in kapatılması tarihsel ve toplumsal olarak yanlış bir karar olacaktır. 17- SUÇLANAN NEDÄ°R? Görülmektedir ki Ulusal KurtuluÅŸ savaşından bu yana sürekli olarak emperyalist iÅŸgale, her türlü sömürü, zulüm ve zorbalığa, geriliÄŸe ve karanlığa karşı yılmadan ve hiçbir karşılık beklemeden mücadele eden Türkiye ÖÄŸretmen hareketinin haksızca suçlandığı bir iddianame ile karşı karşıyayız. Karanlığa karşı bilimin ışığını savunduÄŸumuz için, insan onuruna en yakışan demokratik hak ve özgürlüklerin ödünsüz savunucusu olduÄŸumuz için, böyle bir suçlama beklemiyorduk. Mahkum edilmek istenen biz tek, tek birkaç öÄŸretmen deÄŸil 1900’lerden bu yana halkını bilimle donatmayı amaç edinen Türkiye ÖÄŸretmen hareketidir. Ä°ddianamenin 13, 14 ve 15. Sayfalarında Lenin’den, Lin Piao’dan, HoÅŸi Minh’den ve çeÅŸitli broÅŸürlerden alınan pasajlarla Marksizm konusunda özetlemeler yapılmıştır. TÖB-DER’in eylemlerinin hedefinin tayini ve dolayısıyla TCK’nun 141. Maddesi ile 1630 sayılı kanunun 4. Maddesine göre fiillerindeki maddi unsurların tekemmül edip etmediÄŸini tespit amacıyla bu alıntıların yapıldığı söylenmektedir. Amaç belirlendiÄŸi üzere TÖB-DER’i politik olarak mahkum etmek, TÖB-DER’le Marksizmin düÅŸüncelerini özdeÅŸleÅŸtirerek, neredeyse Marksizm=TÖBDER denilerek örgütümüzü bu mantıkla yargılamaya çalışmaktır. Genel ve soyut suçlamalarla Anayasa ve yasaların korunması adına hukukun kuralları zorlanmak suretiyle TÖB-DER kamuoyu önünde Halit Çelenk 87 küçük düÅŸürülmek istenmektedir. Ä°ddianamede, 1961 Anayasasını korumak için TÖB-DER’in ödünsüz ve canını diÅŸine takarak sürdüÄŸünü mücadeleden, yasa dışı keyfi iÅŸlem ve uygulamalara karşı yasaların Devlet yöneticileri eliyle çiÄŸnenmesine karşı TÖB-DER’in sürdürdüÄŸü mücadeleden hiç sözedilmemiÅŸtir. Aynı mantıkla neden TÜSÄ°AD’a, SÄ°SAV’a, TÄ°SK’e, TOB’liÄŸine bakılmamaktadır. Bu örgütler ülkemizde bir avuç sermayedarın yıllar boyu süren tahakkümünü pekiÅŸtirmek ve emekçi sınıfları daha çok sömürmek amacıyla biraraya gelen insanların örgütleri deÄŸil midir? Sömürmek ve baskı kurmak suç olmuyor da, sömürüye boyun eÄŸmemek mi suç olmaktadır. Ä°ddianamenin 23. Sayfasından itibaren “Marksist Leninist ideolojinin devrim, demokrasi, iÅŸçi sınıfı bilimi” gibi kavramların üzerinde duruluyor. Ä°lginç bir nokta var ki bu kavramlar bir sözlükten inceleniyor. Sözlükle ilgili ÅŸunları söylemeliyiz. Birincisi bu sözlüÄŸün TÖB-DER’le hiçbir ilgisi yoktur. Ä°kincisi bu sözlük daha yenilerde yayınlanmış olsa gerektir. Oysa TÖB-DER adı geçen kavramları yıllar önce kullanmıştır. Bu kavramlar yıllardır kullanılmaktadır. Bu açıdan o kavramları iddianamede yazıldığı gibi kabul edenler de olabilir, etmeyenler de. Ä°ddianamenin yapmak istediÄŸi ÅŸey, düz bir mantıktan hareketle “iÅŸte sosyalistler ÅŸu kavramları ÅŸöyle deÄŸerlendiriyor, TÖB-DER de böyle deÄŸerlendirir” diyerek bir karşılaÅŸtırma ve örneklemeyle TÖB-DER suçlanmaktadır. 18- 3. OLAÄžAN KONGRE 3. OlaÄŸan Kongre hakkındaki savunmalarımızı yukarıda açıklamıştık. Bu düÅŸüncelere eklemek isteriz ki 1976 yılında yapılan bu kongreden ötürü, 1978-79 Yöneticileri olan bizlerin suçlanması mümkün deÄŸildir. Çünkü o tarihlerde Yönetimde görevli bulunmuyorduk. Ä°ddianamede suçlanan bizlerin çoÄŸu o yıl öÄŸretmen bile deÄŸildik. 19- 4. OLAÄžAN KONGRE VE GRUPLAR: Ä°ddianamenin 78. Sayfasında 21-24 AÄŸustos 1978’de yapılan 4. OlaÄŸan Kongremizin öncesindeki grupların düÅŸünce ve yayınlan söz konusu edilmektedir. Bundan hareketle, TÖB-DER Genel Yönetim Kurulunun bu gruplarla görüÅŸ birliÄŸi içinde olduÄŸu iddia edilmektedir. Bu grupların yayınlarından alınan parçalarla yönetimin “fikri yapısının” sergilenmek istenmesi, inandırıcılıktan uzak ve gerçeÄŸi aksettir- 88 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası meyen bir düÅŸüncedir. Bu açıdan iddianamenin 79-91. sayfalarında; Birlik Dayanışma, Demokrasi için Birlik, Demokratik Merkeziyetçiler, Devrimci Demokratik Birlik, Devrimci ÖÄŸretmen, Yurtsever Devrimci ÖÄŸretmen, Devrimci Birlik, Yurtsever ÖÄŸretmen, Emekçi öÄŸretmen, Özgürlük Grubu, Devrimci Demokrat ÖÄŸretmenler Grubu, Anti- Sömürgeci Demokratik ÖÄŸretmenler Grubu ve Kawa gruplarının bildirilerinden alman düÅŸüncelerle hiçbir iliÅŸkimiz yoktur. TÖB-DER Yönetimlerinin gruplarla iliÅŸkisi açısından bakıldığında bu durum daha iyi anlaşılacaktır. Åžöyle ki: TÖB-DER kongrelerindeki gruplar yönetime gelmek için bir araya gelenlerin liste oluÅŸturmasıyla meydana gelirler. Ve böyle grupların oluÅŸması doÄŸaldır. Bütün yönetimlerin seçimle iÅŸ başına getirildiÄŸi örgütlerde benzeri gruplar bulunmaktadır. Partilerde, sendikalarda, derneklerde, kooperatiflerde, odalarda, barolarda, spor kulüplerinde yönetime seçilmek için oluÅŸan gruplardır bunlar. TÖB-DER’deki gruplar da hizmet yarışı içinde göreve seçilmek için oluÅŸmaktadırlar. Bu gruplar yalnızca kongre öncelerinde ve kongre sıralarında oluÅŸurlar. Kongreler bitince ortadan kalkarlar. Yani kongrelerde yeni adlarla yeni insanlar yeni görüÅŸ ve eleÅŸtirilerle ortaya çıkarlar. Bu grupların birer illegal örgüt olarak kabul edilmesi mümkün deÄŸildir. Bunun dışında, iddianamenin 79 ve 91. sayfalarında sözü geçen grupların bildirileriyle de TÖB-DER’in ilgisi yoktur. Hiçbir kongremizde üyelerin ve delegelerin imzalan ve isimlerinin olmadığı bildirilerin dağıtılmasına izin verilmemiÅŸtir. Tüm bu nedenlerle, grupların bildiri, broÅŸür ve yayınlan ile ilgili iddiaları kabul etmiyoruz. Çünkü bunlarla yönetimin hiç ilgisi yoktur. 20- 4. OLAÄžAN KONGRE: Genel BaÅŸkanımızın 4. OlaÄŸan Kurultayı açış konuÅŸması iddianamenin 92 ve 93. sayfalarında ele almıyor. Ä°ki yıllık yönetim dönemindeki çalışmaların özetlendiÄŸi konuÅŸmanın içeriÄŸine katılıyor veya katılmıyor olabiliriz. Önemli olan ÅŸudur ki bir kiÅŸinin konuÅŸmasından bütün yönetim ve örgüt sorumlu tutulamaz. Kaldı ki iddianameye ancak küçük bir kısmı alman konuÅŸmada savunulan düÅŸünceler suç unsuru içermemektedir. Yine aynı konuÅŸmada sözü edilen “Uluslararası anlaÅŸmalara paralel olarak herkesin anadilinde öÄŸretim görmesinin savunulması, bazı çev- Halit Çelenk 89 relerin hücum ve iftiralarına uÄŸrayarak bölücülük olarak nitelendirildi.” ÅŸeklinde özetlenen görüÅŸler de uluslararası bir taleptir. Sorunun tamamen eÄŸitimsel açıdan ele alınmasıdır. KonuÅŸmada bunu savunmanın bölücülük olmadığı, asıl bölücülüÄŸün insanların özgürlüklerine karşı saygısızlık yapmak olduÄŸu söylenmektedir. Burada ÅŸu noktaya dikkati çekmek istiyoruz. TÖB-DER EÄŸitim, ülke sorunlarına iliÅŸkin yüzlerce konuda görüÅŸ açıklamıştır. Bu görüÅŸlerimizin içinden, yalnızca bir ikisini alıp dikkati bunlara çekmek, aldatıcı bir etki yaratmak amacını taşımaktadır. Kongremizde söz alıp konuÅŸan delegelerin söyledikleri ve savundukları ÅŸeyler kendilerini ilgilendirmektedir. Kongre sonunda yapılan soruÅŸturma ve yargılama sonucunda suç unsuru bulunan konuÅŸmalar hakkında iÅŸlemler sürmüÅŸtür. Yöneticiler hakkında soruÅŸturmaya gerek duyulmamıştır. 21- “DÄ°RENÄ°ÅžLER” TÖB-DER’in insan haklarını savunmak, faÅŸist vahÅŸete karşı insan onurundan yana olmak, demokratik hak ve özgürlüklerini korumak, emekçi halktan yana tavır koymak için kamuoyuna açıklamalarda bulunması iddianamenin 98. sayfasında “Marksist-Leninist ve bölücü görüÅŸlerin hayata geçirilmesi ve eylemlere dönüÅŸtürülmesi” olarak deÄŸerlendirilmektedir. Bu cümleden olmak üzere 20 Mart 1978, 3 Ekim 1979, 24 Aralık 1979 günleri yapılan eylemler ele alınıyor. 3 Ekim 1979 Günü Yapılan Yas: Bu konu aslında iddianamenin dışında olması gereken konuydu. Çünkü 3 Ekim 1979 günkü eylemle ilgili olarak TÖB-DER Merkez Yürütme Kurulumuz Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı (3) No.lu Askeri Mahkemesinde 1980/547 No.lu dosya ile yargılanmış ve bu konuda karar verilmiÅŸtir. Bizce haksız olarak MYK üyesi 4 arkadaşımıza 12 ÅŸer ay hapis cezası verilmiÅŸtir. Karar henüz kesinleÅŸmemiÅŸ olup dosyamızın Askeri Yargıtaya temyize gönderilmiÅŸ olduÄŸunu sanıyoruz. Yine de bu konuya iliÅŸkin görüÅŸümüzü söylemeyi yararlı buluyoruz. Yargılama açısından deÄŸil ama genel olarak tüm eylemlerimizdeki haklılığımızın kanıtı olacak bir olay olduÄŸundan iddiayı yanıtlıyoruz. 1978 yılının son aylarında faÅŸist baskıların alabildiÄŸine arttığı günler yaÅŸanıyordu. Hükümet çaresizlik içinde zorbalığa boyun eÄŸip prim veriyor, saldırganlar yakalanamıyordu. Hemen her gün bir üye arkada- 90 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası şımız katlediliyordu. Her gün birkaç arkadaşımız yaralanıyor, birkaç ÅŸubemiz tahrip ediliyordu. SokaÄŸa çıkamaz, ders veremez, okulumuza, evimize gidemez olmuÅŸtuk. Can güvenliÄŸimiz ortadan kalkmıştı. TÖBDER Yönetimi olarak 29 Eylül günü birkaç ilde yapacağımız mitinglerle kamuoyunun dikkatini saldırılara çekmek, taleplerimizi savunmak istemiÅŸtik. Yasal gereklerini yerine getirerek miting yapmak için baÅŸvurduÄŸumuz Bitlis, Trabzon, Giresun, Van, Adapazarı, Ordu, EskiÅŸehir illerinde seçimler öncesinde bulunulduÄŸu için seçim kurullarınca taleplerimiz reddedilmiÅŸti. Bursa’da ise il seçim kurulu mitingimizi yapabileceÄŸimizi, yasal engelin bulunmadığını kararlaÅŸtırdı. Bunun üzerine gerekli yasal iÅŸlemleri tamamlayarak 29 Eylül 1979 günü miting yapmak üzere Bursa’da toplandık. Ancak keyfi bir kararla Bursa ValiliÄŸi mitingi engellemek istedi. “Yasaların verdiÄŸi hakkı kullanacağımızı” söyleyince de “yaptırmayacağız”, diyerek bizi tehdit eltiler. Bu tehdide boyun eÄŸmek demokratik hak ve özgürlüklerin keyfi yollarla gasbedilmesine karşı susmak demekti. Omuzlarımızdaki sorumluluk büyüktü. Kim olursa olsun kaynağını Anayasa ve yasalardan almadıkça hak ve özgürlüklerimizi yok edemezdi. Buna izin veremezdik. Zaten demokratik hakların geniÅŸletilmesini ısrarla savunan bizlerin bu antidemokratik kararı sineye çekmesi beklenemezdi. Çünkü böyle bir tavır bundan sonra isteyen yöneticinin istediÄŸi özgürlüÄŸü, istediÄŸi gibi tahrip etmesine zemin hazırlıyacaktı. Biz yine de bu anti-demokratik tavrın yasal olarak hesabını soracağımızı belirterek miting yapmaktan vazgeçtik. Kentin çeÅŸitli yerlerinde alıkonan arkadaÅŸlarımızın bir yerde toplanmasından sonra durumu açıklayıp dağılacağımızı yetkililere bildirdik. Önerimizi kabul ettiler. Belirtilen “stadyum önünde” toplanmaya giderken emniyet kuvvetlerinin saldırısıyla karşılaÅŸtık. Beynimize beynimize vurdular. Sanki kafalarımızdaki düÅŸünceyi, sanki direnme, ve demokratik hakları koruma inanç ve inadımızı yok etmek istiyorlardı. Ve orada yüzlerce üye arkadaşımız yaralandı. Fehmi YILDIRIM adlı üyemiz de öldü. Bu olaya iliÅŸkin haksız olarak verildiÄŸimiz mahkemede yargılandık ve beraat ettik. Görülüyor ki, 3 Ekim Yas Eyleminin öncesindeki zamanda da haklı olan, yasal olan TÖB-DER’dir. Halit Çelenk 91 Ä°ÅŸte 3 Ekim olayına bu psikolojik durum ve bu koÅŸullarla girildi. Onbinlerce öÄŸretmenin kiÅŸisel iradeleriyle protesto eyleminde bulunmasını haklı bir eylem olarak gördüÄŸümüzü bir kez daha yineliyoruz. 24 Aralık 1979 ÖÄŸretmen Boykotu: 24 Aralık 1979 tarihli öÄŸretmen boykotu sırasında o günün MYK üyeleri tutuklu bulunuyordu. Bu boykotun önceden planlanıp öÄŸretmenlere duyurulduÄŸu iddiası (Ä°ddianame sh. 99) doÄŸru deÄŸildir. Åžöyle ki: 1. Adı geçen Devrimci ÖÄŸretmen ve Yurtsever Devrimci ÖÄŸretmen bildirileri 24 Aralık olayıyla ilgili deÄŸildir. Ve ayrıca TÖB-DER’i ilzam etmemektedir. 2. Genel BaÅŸkanımızın 20 Aralık 1979 tarihli yeni yıl mesajında ise boykotla ilgili bir ÅŸeyden söz edilmemektedir. Mesaj saldırılara karşı öÄŸretmenlere moral vermek amacıyla yayınlanmıştır. 3. Birlik-Dayanışma grubunun 27.12.1979 tarihli politika gazetesindeki açıklaması da yalnızca bir yorumdur ve TÖB-DER’in dışında bir olaydır. 4. Aynı gazetede GYK üyesi ve Ä°stanbul Bölge Temsilcisi HaÅŸim Çiçek ve Ä°stanbul Åžubelerinin açıklaması ise KahramanmaraÅŸ katliamını kınamak amacıyla yapılmıştır. Sonuç olarak 24 Aralık eylemi tek tek öÄŸretmenlerin iradeleri sonucu gerçekleÅŸtirdikleri bir eylemdir. Yönetimimizin bu eylemin yapılması konusunda bir kararı yoktur. 24 Aralık 1978’de faÅŸistler, yüzden fazla emekçi insanı katletmiÅŸ, KahramanmaraÅŸ’ta bir soykırımı gerçekleÅŸtirmiÅŸlerdir. Soykırımda 5 TÖB-DER’li öÄŸretmen de hunharca öldürülmüÅŸlerdi ve geçen 1 yıllık sürede saldın ve katliamlar, ilan edilen sıkıyönetime raÄŸmen durmamış, üstelik daha da artmıştı. Artık hemen her gün bir arkadaşımızı kaybetmeye baÅŸlamıştık. Bu katliamlara karşı olduÄŸunu bildirmek ve yetkililerin önlemler alması için onları uyarmak, kamuoyunun bu konuya dikkatini çekmek her yurtsever insanın göreviydi. Bu bakımdan 24 Aralık günü gösterilen tepkilerin, o günün koÅŸulları gözönüne alınarak doÄŸal karşılanması gerekmektedir. Bir insanlık görevinin yerine getirilmesi suç olarak nitelendirilemez. GYK üyelerinin duyurusunun bir eylem çaÄŸrısı olduÄŸu ve yasadışı çalışmaların gizliliÄŸiyle yapıldığı yorumu yanlış ve dayanağı olmayan 92 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası bir yorumdur. Dosyadaki Gaziantep ve ilçe ÅŸubelerinin bildirisinde yazılanlarsa yönetimi ilgilendirmemekte ÅŸubelerin kiÅŸisel tavır ve düÅŸüncelerini aksettirmektedir. 22- FAALÄ°YETLERÄ°MÄ°ZÄ°N YASALLIÄžI: Ä°ddianamenin 115. sayfasında, “ele alınan dönemdeki zeminin niteliklerinin bilinmesi gerekir” denilerek doÄŸru bir ÅŸekilde yapılan tespitten sonra, TÖB-DER’in yöneticilerinin düÅŸünceleri özetle yorumlanmaktadır. Ülkemizin emperyalizmin yarı sömürgesi olduÄŸundan baÅŸlayarak emekçilerin iktidarı alma çabasına girmesi gereÄŸine kadar, karmakarışık, eklektik, siyasal bütünlüÄŸü olmayan, kavramların birbirine karıştırıldığı bir özetleme yapılarak, dernek faaliyetlerimizin bu zemine oturtulduÄŸu iddia edilmektedir. Oysa daha önce de belirttiÄŸimiz gibi, TÖB-DER faaliyetlerinin siyasal iktidar kavgasıyla bir ilgisi yoktur. EÄŸilim ve Yurt sorunları hakkında görüÅŸlerin açıklanması ve demokratik hakların kullanılarak çeÅŸitli güncel istemler için yasal mücadele etme faaliyetimiz söz konusudur. Marksist-Leninist görüÅŸle hareket eden diÄŸer örgütlerle iliÅŸki kurduÄŸumuz ve mitingler, yürüyüÅŸler, boykotlar ve toplantılarda eylem birliÄŸi yaptığımız, iÅŸçi sınıfının tek temsilcisi kabul ettiÄŸimiz DÄ°SK’in eylemlerinin yanında yer aldığımız savlarını da suç olarak görmüyoruz. Anılan dernekler (TMMOB, TÜM-DER, KÖY-KOOP, HALKEVLERÄ°, TÜTED, TÜS-DER, TÜMÖD, TÜMAS gibi) TÖB-DER gibi yasal kuruluÅŸlardır ve yönetimlerinin Marksist-Leninist görüÅŸlerle hareket ettikleri iddiası da doÄŸru deÄŸildir. 12 Eylül öncesi yasa dışı sol örgütlerin militan ihtiyacını karşılamak için TÖB- DER’in “Devrim için eÄŸitim” ilkesinden ve bu ilke doÄŸrultusundaki faaliyetlerinden yararlandıkları iddiası ise iddianamenin 117. sayfasında yer alan yanlış bir tespittir. TÖB-DER’in ilkesi “Devrim için eÄŸitim” deÄŸil, “Demokratik eÄŸitim”dir. 1978’de düzenlediÄŸimiz “Demokratik EÄŸitim Kurultayı’nın adı ve yönetimce belirlenen konu baÅŸlıkları ve DEK kararları da bunu doÄŸrulamaktadır. Ayrıca “Devrim için EÄŸitim” ilkesini benimsemenin de suç olmadığı kanısındayız. Yine iddianamenin 117. sayfasında, “Marksist-Leninist öÄŸretinin kalıpları içinde ulusal yararlarımız ve bütünlüÄŸümüzü bir kenara iterek, Halit Çelenk 93 kapitalizm ve emperyalizmin ırkçı, ÅŸovenist, baskıcı ve asimilasyoncu olduÄŸu yolundaki enternasyonal iddiayı savunarak ülkemizde yalnız Türk halkı deÄŸil, Türk halkı ile beraber halkların yaÅŸadığını, Türk burjuvazisinin bu halkları ezmeye çalıştığını, özümlemeye çalıştığını, kendilerine gerekli hakları tanıyıp vermediÄŸini ileri sürüp buna halkı inandırmaya çalışmış, bu suretle bölücü, milli duyguları zayıflatıcı yoÄŸun bir propagandanın yapılmasını saÄŸlamışlardır.” iddiası da TÖB-DER’in faaliyetlerine göre kanıtsız olan bir iddiadır. TÖB-DER’in faaliyetlerinde ulusal yararlarımız kesinlikle bir tarafa atılmamış, ulusal ve uluslararası planda savunduÄŸu görüÅŸler suç oluÅŸturmamıştır. TÖB-DER’in bölücü ve Milli duyguları zayıflatıcı propagandanın tam tersine insanları birbirine yakınlaÅŸtıran, bütünleÅŸtirici düÅŸünceleri vardır. Ayrıca emperyalizmin ırkçı, ÅŸoven, baskıcı ve asimilasyoncu olduÄŸu görüÅŸü enternasyonal bir iddia deÄŸil varolan bir gerçeÄŸin ifadesidir. Bu iddianın yerinde olmadığına inanıyoruz. 23- TÖB-DER’Ä°N KAPATILMASI Ä°STEMÄ° HUKUKÄ° DEĞİLDÄ°R: Ä°ddianamenin 126. sayfasının başında “TÖB-DER Yönetimindeki sanıkların hep birlikte aynı amaca dönük karar ve icra organı olarak açıklanan fiilleri dolayısıyla TCK’nun 141/1. madde ve fıkrasına uygun suçu iÅŸledikleri; TCK’nun 79. maddesi delaletiyle cezalandırılmaları ve yasa dışı haline getirilen derneÄŸin 1630 sayılı Kanunun 64/1. maddesi gereÄŸince kapatılması gerektiÄŸi sonucuna varılmıştır.” denilerek 8 yıldan 15 yıla kadar hapisle cezalandırılmamız istenmektedir. Bizim yönetimimizdeki arkadaÅŸların aynı amaçta oldukları doÄŸrudur. Ama bu amaç iddianamede yazıldığı gibi TCK’nun 141/1. maddesinde yazılı olan amaç deÄŸildir. EÄŸitimin demokratikleÅŸtirilmesi, eÄŸitim emekçilerinin hak ve hukukunun savunulması, insan haklarının, Atatürk devrimlerinin ve yurt çıkarlarının savunulmasıdır. Faaliyetlerimiz de bu doÄŸrultudadır. TCK’nun 141/1. maddesini ihlal ettiÄŸimiz iddiası bu nedenle ve baÅŸtan beri açıkladığımız gerekçelerle geçersizdir. TÖB-DER günümüz Türkiye EÄŸitim ÖÄŸretim Emekçilerinin tek ve güçlü ekonomik demokratik meslek örgütüdür. 1908’lerin “Encümen-i Muallimin” den bugüne deÄŸin uzanan öÄŸretmen öncülüÄŸünün devamıdır. Ülkemizdeki bağımsızlık ve demokrasideki yeri açısından öÄŸretmen hareketinin örgütlenmesini kısaca özetlemekte yarar görüyoruz. 1906’da kurulan “Encümen-i Muallim” den sonra “Muhafaza-ı 94 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası Muallimin” “Cemiyeti-i Muallimin”, “NeÅŸri-i Maarif ve Teavvünü Muallimin Cemiyeti” kurulmuÅŸtur. 1914’de kurulan “Muallimler Cemiyeti”, Ä°zmir’in iÅŸgali üzerine 22 Mayıs 1919’da Ä°stanbul Sultanahmet’deki ilk antiemperyalist mitingi düzenleyen örgüttür. Barışta eÄŸitimin yayılması ve öÄŸretmenlerin haklarını savunan bu örgütler, KurtuluÅŸ savaşında Anadolu’ya silah ve cephane kaçırmış, savaÅŸta pek çok üyesini ÅŸehit vermiÅŸtir. ÖrneÄŸin eski Milli EÄŸitim Bakanlarından Mustafa Necati, Atatürk’ün silah arkadaÅŸlarından Cevat DursunoÄŸlu Muallimler Cemiyetinin kurucu ve yöneticisidirler. 1920’de aylıkları ödenmediÄŸi için ilk grevlerini yapan örgütlü öÄŸretmenler, 7 Mayıs 1921’de “Türkiye Muallimler Cemiyeti BirliÄŸi” adı altında ilk merkezi örgüt olarak birleÅŸmiÅŸlerdir. 1922-1946 arasında “Takriri Sükun Kanunu” nedeni ile örgütten yoksun kalan öÄŸretmenler, 1946’dan sonra Cemiyetler kanununa göre Türkiye ÖÄŸretmen Dernekleri Milli Federasyonu (TÖDMF) adı altında ikinci merkezi örgütlerini kurmuÅŸlardır. 8.7.1965’de 92 TÖDMF üyesi tarafından 1961 Anayasasının getirdiÄŸi sendika hakkının kullanımı ile Türkiye ÖÄŸretmenler Sendikası (TÖS) kuruldu. 13 Temmuz 1968 TÖDMF 22. kongresinde TÖS yöneticileri, TÖDMF yedek yönetici seçildiler 1 yıl sonra da TÖDMF kendini feshederek TÖS’e katıldı. 1965-71 arasında eÄŸitim alanında 50 den fazla sendika vardı. TÖS bunlar arasında giderek güçlendi. 1965’de 92 kiÅŸi ile kurulan TÖS 1966’da 28 bin üyeye ulaÅŸtı. 1968’de 51 bin, 1969’da 65 bin, 1971 de 80.000 üyeyi baÄŸrında topladı. 4-8 Eylül 1968’de “1. Devrimci EÄŸitim Åžurası (DEÅž)”nı toplayan TÖS öÄŸretmen örgütçülüÄŸünün bağımsızlık ve demokrasi mücadelesinde etkin bir yer kazanmasını saÄŸladı. 22 Eylül 1971 tarihli Anayasa deÄŸiÅŸikliÄŸi ile diÄŸer kamu sendikaları gibi TÖS de kapanmak zorunda bırakıldı. 12 Mart döneminde tutuklanan TÖS yöneticileri 12 Mart mahkemelerinde yargılanırken ÅŸöyle suçlanmışlardır. “TÖS’ün ana gayesi öÄŸretmenlerin mesleki menfaatları korumak -öÄŸretmenlerin mesleki ve kiÅŸisel sorunlarını halletmek deÄŸil- bilakis ideolojik bir yön çizmektir. Yani marksist ve leninist düzenin ülkemizdeki uygulanması için açılmış olan bir savaşın ve mücadelenin ta kendisidir. Halit Çelenk 95 Açıkça görülen kadarıyla bir rejim davasıdır”. Ve TÖS yöneticileri bu yargılamadan Eylül 1976’da beraat ettiler. 12 Mart döneminde TÖS’lü öÄŸretmenlerin onurlu ve yürekli bir görevi yerine getirerek kurdukları TÖB-DER, bugün 200 bine yakın üyeye 700’e yakın ÅŸubeye sahip olarak Türkiye’nin en büyük meslek örgütüdür ve Türkiye ÖÄŸretmen hareketinin sürdürücüsüdür. TÖB-DER Türkiye ÖÄŸretmenlerinin emperyalizme, faÅŸizme ÅŸovenizme karşı bağımsız ve demokrasi mücadelesinde yerini alan mesleki, ekonomik, demokratik kitlesel örgütüdür. 24- SONUÇ VE Ä°STEM: 1) Anayasanın ve yasaların verdiÄŸi hak ve özgürlüklerin ışığında kurulan ve faaliyet sürdüren derneÄŸimizin tüm çalışmaları idarenin ve yargının denetiminde geçmiÅŸtir. YoÄŸun bir baskı ve iftira kampanyası altında güç koÅŸullar içerisinde yasal haklarımızı bile kullanmaktan alıkonduÄŸumuz halde 200 bin emekçinin hak ve çıkarlarını savunduÄŸumuz için yeniden yargılanmamız politik gerekçelerden kaynaklanmaktadır. Yönetimimiz süresince: a- Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı 1 nolu Askeri Mahkemesinde 1980/110 sayılı dosya ile merkez yönetimimizin 1630 sayılı yasaya ve TCK’nun 312. maddesine muhalefet ettikleri iddiası ile açılan dava BERAATLA sonuçlanmıştır. Karar Askeri Yargıtayca onaylanmıştır. Bu davada TÖB-DER’in 1978 AÄŸustosundan 1979 Nisanına kadar olan faaliyetleri soruÅŸturma konusu edilmiÅŸtir. b- Ankara Toplu Basın 9. Asliye Ceza Mahkemesinde 1978/705 E.S. dosya ile Irkçı, Åžoven, Asimilasyoncu eÄŸitime son içerikli afiÅŸimiz ve Ä°lköÄŸretim Haftası nedeniyle düzenlediÄŸimiz panelde yapılan konuÅŸmalar ve yayınladığımız ajansa iliÅŸkin TCK’nun 142/3. maddesine muhalefet ettiÄŸimiz iddiasıyla açılan davadan yargılanan M.Y.K. üyelerimiz yargılanma sonucunda BERAAT etmiÅŸtir. Bu karar kesinleÅŸmiÅŸtir. c- Bursa Asliye Ceza HakimliÄŸinin 30.9.1979 sayılı dosyası ile 171 sayılı yasaya muhalefet ettiÄŸimiz iddiasıyla yargılandığımız davadan da M.Y.K. üyeleri olarak BERAAT ettik. Bu karar da kesinleÅŸmiÅŸtir. d- Ankara Cumhuriyet Savcılığı ve Basın Savcılığınca açılan hakkımızdaki birçok soruÅŸturma takipsizlikle sonuçlanmıştır. e- Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı 3 nolu Askeri Mahkemesince 1980/547. nolu dosya ile TÖB-DER’in Eylül 1979’dan Kasım 1979’a kadar olan faaliyetlerinin soruÅŸturma konusu edildiÄŸi ve TCK’nun 96 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası 141/1. maddesi uyarınca tutuklandığımız, daha sonra TCK’nun 312. maddesine ve 1630 sayılı Dernekler Yasasına muhalefet etliÄŸimiz iddiasıyla açılan davada MYK üyesi 4 arkadaşımız 12’ÅŸer ay hapis cezasına çarptırılmıştır. Karar henüz kesinleÅŸmemiÅŸ olup, Askeri Yargıtay’da Ä°ncelenmektedir. f- Dernek Merkezimiz Ankara Sıkıyönetim Komutanlığınca birkaç kez arattırılmış ve suç unsuru olacak herhangi bir ÅŸey bulunamamıştır. Bu aramalardan sonra da zaten derneÄŸimiz 24 Aralık 1979 tarihinden beri kapalı bulunmaktadır. g- Yaptığımız Kongreler, Åžube BaÅŸkanları toplantıları, paneller, açık oturumlar, hükümet komiserlerinin nezaretiyle gerçekleÅŸmiÅŸ ve bu faaliyetlerimizden dolayı açılan soruÅŸturmalar sonucu derneÄŸimize herhangi bir suç isnat edilmemiÅŸtir. h- Yayınladığımız TÖB-DER gazetesi ve TÖB-DER ajansının tüm sayıları basın yasası hükümlerine göre, yasal gerekleri yerine getirilerek yayınlanmış , bugüne kadar soruÅŸturma açılanlardan suçsuz olduÄŸumuz kanıtlanmıştır. SoruÅŸturma açılmayanlar hakkında ise, aradan geçen bunca zamandan sonra soruÅŸturma açılması söz konusu deÄŸildir. 2) 7 Temmuz 1946’da Paris’te, Fransa, Belçika, Ä°talya, ABD, Latin Amerika ÖÄŸretmen Sendikaları, Küba, Peru, Çekoslavakya, Macaristan, Vietnam devletlerinin ÖÄŸretmen Örgütlerince kurulan ve bugün BengaldeÅŸ, Ä°ran, Mısır, Hindistan, Pakistan, Suriye ve daha sayabileceÄŸimiz 80’den fazla öÄŸretmen örgütlerinin üye olduÄŸu FISE (Uluslararası ÖÄŸretmen Sendikaları Federasyonu) ile iliÅŸkiler kurarak sendika gibi çalıştığımız yolundaki suçlamalara karşı ÅŸunları söylemek istiyoruz: Türkiye ÖÄŸretmen hareketi de dünya öÄŸretmen hareketiyle birlikte eÄŸitim- öÄŸretim sorunlarının çözümünden yararlanmanın çaÄŸdaÅŸ dünyada zorunlu olduÄŸunun bilincindedir. Günümüzde devletler arası iliÅŸkiler artık her alanda örgütlü ve sistemli bir biçimde sürdürülmek istenmektedir. Bizim de öÄŸretmen hareketiyle Uluslararası planda baÄŸlar kurmak istememiz doÄŸaldır. Bunun doÄŸal olduÄŸunu devletimizin de imza koyduÄŸu uluslararası anlaÅŸmalar doÄŸrulamaktadır. Åžöyle ki: a- Uluslararası Çalışma Örgütünün (ILO) 1945 tarihli Sendika özgürlüÄŸüne ve sendika hakkının korunmasına dair 87 nolu sözleÅŸmenin 2. maddesinde, “çalışanların ve iÅŸverenlerin herhangi bir ayrım yapılmaksızın ve önceden izin alınmaksızın diledikleri örgütleri kurma ve örgütlere tüzüklerine uymak kaydıyla üye olmak hakları vardır.” denilmektedir. Halit Çelenk 97 Ä°mzalayan devletlerin iç hukuk metinleri gibi baÄŸlayıcı özellik taşıması gereken bu metinler bizi de ilgilendirmektedir. b- BirleÅŸmiÅŸ Milletler Genel Kurulunda 1948’de kabul edilen ve Millet Meclisince onaylanarak 27.5.1949 tarihli Resmi Gazetede yayınlanan “Ä°NSAN HAKLARI EVRENSEL BÄ°LDÄ°RGESÄ°”nin 23. maddesinin 4. fıkrasında; “Herkesin Menfaatlerini koruması için sendikalar kurmaya ve bunlara katılmaya hakkı vardır.” denilmektedir. c- Avrupalı devletlerce 4.11.1950’de Roma’da imzalanmış bulunan “ROMA SÖZLEÅžMESÄ°” diye bilinen ve bizim de kabul ederek 19.3.1954 tarihli Resmi Gazete ile ilan ettiÄŸimiz “Ä°NSAN HAKLARINI VE ANA HÜRRÄ°YETLERÄ° KORUMAYA DAÄ°R SÖZLEÅžME”nin 11. maddesinde de “her ÅŸahıs … sendikalara girmek hakkı dahil olmak üzere dernek kurmak hakkına sahiptir” denilmektedir. d- Türkiye Cumhuriyeti Devletinin de imzaladığı 18 Ekim 1961 tarihli “AVRUPA SOSYAL YASASININ” birinci bölümünde “bütün çalışanlar ve iÅŸverenler iktisadi ve sosyal çıkarlarının korunması için ulusal ve uluslararası örgütler e- “HELSÄ°NKÄ° KONFERANSI”nın metninde de SENDÄ°KA HAKKI yer almaktadır ve bunda da TÜRK hükümetinin imzası vardır. f- Üyesi olduÄŸumuz UNESCO ve Ä°LO (Uluslararası Çalışma Örgütü) tarafından ortaklaÅŸa kabul edilmiÅŸ olan “ÖÄŸretim Personelinin Durumuna Ä°liÅŸkin Tavsiye Kararı” öÄŸretmenler açısından önemli bir aÅŸamayı ve kazanımı ifade etmektedir. Bu karar UNESCO’nun EkimKasım 1966’da Paris’te toplanan 14. Genel Konferansında ve ILO’nun Kasım 1966’da Cenevre’de toplanan 167. dönem 7. Genel Kurulunda kabul edilmiÅŸtir. 149 Paragraflık metnin 79. paragrafında “öÄŸretmenlerin toplumsal ve kamusal hayata kendi çıkarları, eÄŸitim ve tüm toplumun yararı açısından katılımda bulunmaları” hak olarak belirtilmiÅŸtir. Kararın 82. maddesi öÄŸretmenlerin “toplu sözleÅŸme hakkı”na iliÅŸkindir. “ÖÄŸretmenlerin çalışma koÅŸullarının ve öÄŸretmenlere iliÅŸkin uygulamaların öÄŸretmen örgütleriyle iÅŸverenler arasındaki toplu pazarlıklar yoluyla belirlenebileceÄŸini” ifade etmektedir. Metnin 84. paragrafı ise “GREV” hakkını öngörmektedir.” ... taraflar arasındaki pazarlıklar kesildiÄŸi vakit öÄŸretmen örgütleri diÄŸer örgütlerin meÅŸru çıkarlarını korumak amacıyla normal olarak sahip oldukları 98 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası diÄŸer eylem yollarına baÅŸvurmak hakkını haizdirler” denmektedir. g- ILO ve UNESCO’nun 1976 yılında 72 ülkede uyguladığı bir araÅŸtırma sonucuna göre yalnız Ä°spanya, Tayland, Panama, Liberya, Ürdün, Ekvator, Nikaragua ve Türkiye olmak üzere dünyada 8 ülkede öÄŸretmenlerin sendika hakkı bulunmamaktadır. Avrupa’da sadece Türkiye ve Ä°spanya’da olmayan bu hakka geçtiÄŸimiz yıllarda Ä°spanya ÖÄŸretmenleri kavuÅŸmuÅŸlardır. Kıbrıs Türk Federe Devletinde bile öÄŸretmenlerin KIBRIS TÜRK ÖÄžRETMENLER SENDÄ°KASI (KTÖS) vardır. Adı geçen 8 ülkeden Nikaragua’da ÖÄŸretmenler 1979 yılında Sendika hakkını almışlardır. h- Anayasamızın 65. maddesi “Usulüne göre yürürlüÄŸe konulmuÅŸ Milletlerarası anlaÅŸmalar kanun hükmündedir. Bunlar hakkında 149 ve 151. maddeler gereÄŸince Anayasa Mahkemesince baÅŸvurulamaz.’’ denmekledir. Yorum Yapmıyoruz! i- Dernek tüzüÄŸümüzün 4. madde, b fıkrasının sonunda ÅŸöyle denmektedir: “EÄŸitim, bilim ve kültür alanında Türkiye’deki ve Dünyadaki çeÅŸitli ülkelerden aynı alanda çalışan örgütlerle bilgi ve deney alışveriÅŸinde bulunmak.” GörüldüÄŸü gibi TÖB-DER’in savunduÄŸu ve yükselttiÄŸi “GREVLÄ° VE TOPLU Ä°Åž SÖZLEÅžMELÄ° SENDÄ°KA HAKKI” Uluslararası AnlaÅŸmaların Anayasamızın ve TüzüÄŸümüzün verdiÄŸi bir haktır. TÖB-DER’in Grevli ve Toplu SözleÅŸmeli Sendika Hakkı için faaliyet göstermesini FISE ile iliÅŸkilere girmesini, uluslararası alanda doÄŸan ve Anayasal olan hakların kullanılmak istenmesini suç olarak göstermek mümkün deÄŸildir. 3) Cumhuriyetin 56 yılında olmamıza raÄŸmen okuma-yazma oranının % 54 olduÄŸu, yazının icadından 7 bin yıl sonra halkımızın yarısına yakınının okuma- yazma bilmediÄŸi koÅŸullarda; egemen sınıfların ve gerici, faÅŸist güçlerin olanca baskı ve karalamalarına, saldırı ve katliamlarına raÄŸmen, aydınlık yarınlar için yılmadan mücadele edip 200 bin eÄŸitim öÄŸretim emekçisini örgütleyen TÖB-DER, bozuk eÄŸitim düzeninden sorumlu tutulamıyacağı gibi, bu koÅŸullarda varlığını sürdürdüÄŸünden dolayı cezalandırılmayı deÄŸil, övülmeyi hak etmiÅŸtir. Bu bakımdan toplumsal gerçeklerle yakından iliÅŸkisi olan eÄŸilim sorunlarının çözüm önerilerini getirirken ve bu konuları tartışırken “Siyasi kavramlar kullandı ve faaliyet gösterdi” diye suçlanmamızı hukuk kuralları açısından mümkün görmemekteyiz. Halit Çelenk 99 4) Demokratik hak ve özgürlüklerimizi kullanarak mitingler yaptığımız, yayınlar çıkardığımız, toplantılar düzenlediÄŸimiz, öÄŸretmen örgütlenmesinin mirasını sahiplendiÄŸimiz, ülkenin ekonomik, toplumsal, siyasal, kültürel eÄŸitimsel sorunları hakkında görüÅŸ beyan ettiÄŸimiz için; komünizm propagandası, bölücülük, milli duyguları zayıflatma, sosyal sınıfların birini ortadan kaldırmak için gizli cemiyet kurma, dernekler yasasını ihlal etme.... gibi iddialarla suçlanmamızı; öÄŸretmen hareketinin karşı karşıya bulunduÄŸu bir tehlike olarak görüyoruz. Yargılananın tek tek biz yöneticiler deÄŸil. Türkiye demokratik öÄŸretmen hareketi olduÄŸunun bilinmesini istiyoruz. Bütün bu nedenlerle, suçsuz olduÄŸumuz inancındayız. TutukluluÄŸumuzun sürmesinin bizce gerekçeleri ortadan kalkmıştır. MaÄŸduriyetimizin önlenmesi bakımından tahliyemize karar verilmesini saygılarımızla talep ederiz. (NOT) Bu davada sanık öÄŸretmenler, Ankara Mamak Askeri Cezaevinde, sorgu anlatımlarını hazırlamak için gerek duydukları kitap, broÅŸür ve öteki yayınların kendilerine verilmesini cezaevi yönetiminden istemiÅŸlerse de istedikleri kitap ve yayınları verilmemiÅŸ ve savunma hakları kısıtlanmıştır. Bu sorgu anlatımları sanıklar tarafından belleklerine dayanılarak hazırlanmıştır. 100 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası IV. BÖLÜM DELÄ°LLERÄ°N Ä°NCELENMESÄ° Bu sorgu anlatımlarından sonra Mahkemece davaya devam olunmuÅŸ ve iddia delillerinin incelenmesine baÅŸlanılmıştır. Burada hemen açıklamak gerekir ki Askeri Savcı; iddianamede dayanak olarak gösterilen, hazırlık soruÅŸturması aÅŸamasında “delil” adı altında ileri sürülen ve derneÄŸe ait olan kararlar, yayınlar ve konuÅŸmalar dışında yeni hiçbir delil ortaya koyamamıştır. Askeri Savcı, Demokratik EÄŸitim Kurultayında yapılan konuÅŸmalara iliÅŸkin bant tapelerinin bilirkiÅŸi aracılığı ile incelenmesini istemiÅŸ, bu bant tapeleri dosyaya konulmuÅŸtur. Ancak, savunma Avukatları Halit ÇELENK, Ä°lhan DÄ°ÅžÇÄ°, Åžükrü GÜNEL ve Günfer KARADENÄ°Z tarafından BilirkiÅŸi incelemesi istemine karşı itiraz edilmiÅŸ, bant tapelerinin, ses bantlarının delil niteliÄŸi taşıyamayacağı, bu bantlarda her zaman deÄŸiÅŸiklikler, eklemeler ve çıkarmalar yapılabileceÄŸi, bunun bilirkiÅŸi raporları, Mahkeme Kararlan ve Anayasa Mahkemesi. Kararlan ile doÄŸrulandığı ileri sürülmüÅŸ ve bu itirazları doÄŸrulayan belgeler Mahkemeye sunulmuÅŸtur. A- Raporlar ve Kararlar Mahkemeye sunulan karar ve raporlardan kimilerini özet olarak aÅŸağıda veriyoruz: 1- Ä°stanbul Teknik Üniversitesi Telekomünikasyon TekniÄŸi Kürsüsü tarafından verilen, Prof. Ziyaettin SÜDER imzalı, 16.7.1970 gün ve 380 sayılı raporda ÅŸöyle denilmektedir: “Bir ses bandındaki seslerin kime ait olduÄŸunu, seslerin sahipleri konuÅŸmayı yaptıklarını kabul etmedikleri müddetçe, fenni bir ÅŸekilde ve itiraz kabul etmeyecek bir tarzda (Parmak izinde olduÄŸu gibi) tespit etmeye henüz imkan Halit Çelenk 101 yoktur. Bu konu üzerinde Batı Memleketlerindeki çalışmalar da henüz olumlu sonuç vermemiÅŸtir.” 2- Eski Adalet Bakanlarından Åževket Kazan hakkında 12 Eylül müdahalesinden sonra Ankara 1 Numaralı Sıkıyönetim Askeri Mahkemesinde 1980/1518 esas sayılı dosya ile açılan Kamu Davasında Mahkemenin baÅŸvurusu üzerine, Ä°stanbul Teknik Üniversitesi Telekomünikasyon Kürsüsü tarafından verilen raporda da ÅŸu düÅŸüncelere yer verilmiÅŸtir: “..Bantlardaki kayıtlı konuÅŸmaların nakilden mi ibaret olduÄŸunun ve bantlarda montajlar bulunup bulunmadığının, dolayısıyla banda kayıtlı sesin sahibinin teknik aletler kullanılması ile fenni ÅŸekilde objektif olarak tespiti henüz mümkün olamamaktadır.” 3- Anayasa Mahkemesi de, Cumhuriyet Senatosunun CumhurbaÅŸkanınca seçilmiÅŸ üyesi Osman KÖKSAL’ın dokunulmazlığının kaldırılmasına iliÅŸkin olarak açılan davada gösterilen gerekçeler arasında ÅŸu deÄŸerlendirmeyi yapmıştır: “Ses alma alanındaki ilerleme ve geliÅŸmeler bugün o evrededir ki bir sesin belirli bir kiÅŸiye iliÅŸkin bulunduÄŸunun hala parmak izlerinde olduÄŸu gibi kuÅŸkusuzca ve kesinlikle saptanamamasına karşılık bir takım montaj yollarıyla ve gerekirse ses taklit etmede usta kiÅŸilerin yardımlarından da yararlanılarak bantlar istenildiÄŸi gibi doldurulabilmektedir. Bir toplantıda hazır bulunanlar, zamanında ve usulünce tutanaklarla saptanarak o toplantıya iliÅŸkin bulunduÄŸu ileri sürülen ses bantlarına böylece destek ve güç kazandırılmadıkça bant çevirilerine hukuk yönünden tam bir güvenle baÄŸlanıp dayan ilam ayacağı ortadadır... ... Buralara araçların kimlerce ne vakit, nasıl yerleÅŸtirildiÄŸi, nasıl uzun bir zaman korunup çalıştırılabildiÄŸi, bantların nasıl ne zaman ele alınıp deÄŸerlendirildiÄŸi, konuÅŸanların kimliklerinin ve banda çekilmiÅŸ seslerle iliÅŸkilerinin ne yolla saptandığı bilinemediÄŸi için bu durum ses bantlarının isnada ciddilik verme gücünü daha da gölgelemektedir... Yukarıdan beri açıklananlarla varılan sonuç ÅŸudur: BaÅŸkaca inandırıcı ve pekiÅŸtirici kanıtlar bulunmadıkça yalnızca ses bantlarının ve gizli ajan raporlarının, bir yurttaÅŸa yapılan “Türkiye Cumhuriyeti Anayasasını taÄŸyir ve tebdile ve bu yasa ile kurulmuÅŸ Türkiye Büyük Millet 102 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası Meclisini iskata veya görevini yapmaktan men’e cebren teÅŸebbüs gayesiyle gizlice ittifak kurmak’ gibi çok ağır bir isnada yasama dokunulmazlığının kaldırılması yönünden ciddilik kazandırabilmesi bir hukuk Devletinde düÅŸünülemez.” (17.8.1971-19.8.1971 gün ve 971/41-67 sayılı karar). TÖB-DER davasını gören Sıkıyönetim Askeri Mahkemesi bu itiraz ve belgelerin açıklanmasından sonra 25.9.1981 günlü ara kararıyla Ankara C. Savcılığındaki bantların dosyada delil olarak muhafazası bakımından celbine ancak inceleme konusu yapılmasına yer olmadığına” karar vermiÅŸtir. B- Yasadışı Örgütlerle Ä°liÅŸki Savı Askeri Savcı, TÖB-DER’in yasadışı örgütlerle iliÅŸkisi olduÄŸunu, “TÖB-DER’e ait paraların illegal Dev-Yol Örgütü ihtiyaçları için örgüte verildiÄŸini, ve bunun TÖB-DER Karabük Åžubesi Yöneticilerinden Fuat Alpaslan’ın ikrarından anlaşıldığını” ileri sürmüÅŸtür. Bu savın gerçeklere aykırı olduÄŸunu ileri süren savunma avukatları; baskı altında imza ettirilen emniyet anlatımlarına karşın bu sanıkların mahkemece serbest bırakıldıklarını, Askeri Savcıda ve mahkemede emniyet anlatımlarını reddettiklerini, yargılandıkları dava dosyasında bulunan Askeri Savcılık ve duruÅŸmadaki anlatımlarının getirtilerek bu dosya içine konulmasını ve bu sanıkların yeniden tanık olarak dinlenilmelerine karar verilmesini istemiÅŸlerdir. Bu istem üzerine Mahkemeye çaÄŸrılan: Nihat Yurtkuran, Mustafa Aydın, Celal Deniz, Yalçın Türkmen, Yavuz KoçoÄŸlu, Erol Savumlu, Mehmet Ali Yılmaz, Burhanettin Biber ve Ahmet Telli tanık olarak dinlenmiÅŸlerdir. Bu tanıklar anlatımlarında: Emniyette kendilerine ağır maddi ve manevi iÅŸkenceler yapıldığını, bu iÅŸkenceler altında hazırlanmış ifade tutanaklarını okumadan imza etmek zorunda kaldıklarını, sanıklardan Süleyman YaÅŸar ve ArkadaÅŸlarının yasa dışı herhangi bir örgütle iliÅŸkileri bulunduÄŸu, bu tür örgütlere maddi yardımlar yaptıkları konularında hiçbir bilgiye sahip olmadıklarını ve görmediklerini bildirmiÅŸlerdir. (DuruÅŸma: 17.7.1981) Ayrıca Askeri Savcının iddianamesinde adı geçen Fuat Alpaslan’ın yargılandığı Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı 3 numaralı Askeri Mahkemesinin 1981/70 esas sayılı davasında bu konuda bilirkiÅŸi incelemesine karar verilmiÅŸtir. Mahkemece görevlendirilen bilirkiÅŸi ÜsteÄŸmen Özalp CoÅŸkun tarafından düzenlenen raporda sanıklar ta- Halit Çelenk 103 rafından Dev-Yol örgütüne yardım yapıldığına iliÅŸkin hiçbir delile rastlanmadığı açıklanmıştır. Bu bilirkiÅŸi raporu da savunma avukatları tarafından mahkemeye verilmiÅŸ ve dava dosyasına konulmuÅŸtur. Böylece Askeri Savcılığın yasadışı örgütlerle iliÅŸki ve bu örgütlere maddi yardım yapıldığı savının doÄŸru olmadığı anlaşılmıştır. C- Savunmanın Dayandığı Karar ve Belgeler 1- Takipsizlik Kararı Demokratik EÄŸitim Kurultayından (DEK) sonra Ankara Basın Savcılığı, bu kurultayda yapılan tüm konuÅŸmaları, sunulan bildirgeleri, dağıtılan broÅŸür ve yayınları incelemeye almıştır. Bu konuÅŸma ve yayınlar önce bilirkiÅŸi olarak Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Ceza Hukuku ÖÄŸretim Üyesi Prof. Dr. Yılmaz Günal’a verilerek inceletilmiÅŸtir. BilirkiÅŸi tarafından Ankara Basın Savcılığına verilen 17.4.1978 gün ve 450 sayılı raporda: yapılan konuÅŸmalarda, dağıtılan kitap, bildirge ve yayınlarda ceza yasasının 141, 142, 159, 311 ve 312. maddelerinde gösterilen suç öÄŸelerinin bulunmadığı bildirilerek ÅŸöyle denilmiÅŸtir: “I. BilirkiÅŸiye verilen Görev: Ankara Cumhuriyet Savcılığı Basın bürosu makamının 23.3.1978 tarih ve Basın hz. 1978/195 sayılı tutanakları ekinde verilen Demokratik EÄŸitim Kurultayında yapılanlar ile evrak ekinde bulunan dokümanlarda TCK 141, 142, 159, 311 ve 312. maddelerinde bulunan suçların yasal unsurlarının bulunup bulunmadığının tetkikiyle tayin ve tesbitinden ibarettir. II. Yapılan Ä°nceleme: Tutanak ekinde verilen 4.2.1978 günü Bulvar DüÄŸün Salonunda yapılan “Demokratik EÄŸitim Kurultayı” konulu toplantının 4, 5, 7, 8, 9, 10.2.1978 günkü toplantılarına ait toplam 63 sayfadan ibaret daktilo edilmiÅŸ tasdikli konuÅŸma metinleri incelendi. Süleyman YaÅŸar’ın takdim konuÅŸmasından sonra TÖBDER Genel BaÅŸkanı Gültekin GazioÄŸlu öÄŸretim eÄŸitim düzeni konusunda ülkemizden çeÅŸitli yerlerden örnekler veren bir açış konuÅŸması yapmıştır. Daha sonra FISE adına bir konuÅŸma yapılmıştır. Ahmet Kaçmaz, Mehmet Özler, Mehmet Ali Aybar’ın konuÅŸmaları sonunda çeÅŸitli bakanlardan gelen ve kurultaya 104 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası katılamama mazereti beyan ederek baÅŸarı dileyen telgrafları okunmuÅŸ daha sonra Ahmet Yıldız bir konuÅŸma yapmıştır. Ä°kinci günü yapılan toplantıda Alpaslan Işıklı, Dünya ÖÄŸretmen Örgütlenmesinin tarihçesi üzerine bir konuÅŸma yapmıştır. Fevzi Demir ve diÄŸer ÅŸahıslar bu bildirge üzerinde söz almış ve çeÅŸitli görüÅŸleri dile getirmiÅŸlerdir. 7, 8, 9 ve 10. günlerde yapılan konuÅŸmalar incelendi. Demokratik EÄŸitim Kurultayında elde edilen ve dosya içinde bulunan belgeler incelendi. TÖB-DER BaÅŸkanı Gültekin GazioÄŸlu’nun Demokratik EÄŸitim Kurultayı’nı açış konuÅŸmaları, Türkiye Yazarlar Sendikası adına Can Yücel’in Yaygın EÄŸitim, Sosyalist Ülkelerde EÄŸitim, Oya Baydar’ın bildirge, Feyzullah ErtuÄŸrul’un Ä°lköÄŸretim Sorunları ve Çözüm Yolları, Hamza Tekin’in Ä°lköÄŸretim Sorunları ve Çözüm Yolları, Mustafa Düzgün’ün Yüksek ÖÄŸrenim Sorunları ve Çözüm Yollan, Nazif Kaleli’nin Sömürge Ülkelerde EÄŸitim, Niyazi Altunya’nın TeftiÅŸ ve DeÄŸerlendirme, Ankara Tabip Odasının SaÄŸlık, Beslenme ve EÄŸitim, Burhan Bilici’nin SaÄŸlık, Beslenme ve EÄŸitim, Ä°KD’nin Kadınların EÄŸitim Sorunları, Köy-Koop’un Yaygın EÄŸitim, Mehmet Babacan’ın Ä°lköÄŸretim Sorunları ve Çözüm Yolları, Prof. Sadun Aren’in EÄŸitim-Üretim Ä°liÅŸkileri, Mehmet Koç’un Yaygın EÄŸitim, Hüseyin Beysülen’in AzgeliÅŸmiÅŸ Ülkelerde EÄŸitim, Satılmış ÇaÄŸlar’ın Yaygın EÄŸitim, Gülay Türkyılmaz’ın Kadınların EÄŸitim Sorunları, Zeki Gürsoy’un EÄŸitim Emekçilerinin özlük ve Meslek Sorunları, Hüseyin Solgun’un Türkiyede Okul öncesi eÄŸitim, Sezai Kaynak’ın Türkiye’de ÖÄŸretmen Örgütlenmesi adlı bildirgeler ve diÄŸer teksir edilmiÅŸ bildirgelerle bunlara iliÅŸkin eleÅŸtiri ve basına yapılan açıklamalar incelendi. III. Sonuç: Ä°ncelenen konuÅŸma, bildirge ve diÄŸer açıklamalarda TCK’nun 141, 142, 159, 311 ve 312. maddelerinde öngörülen suçların asal unsurlarının BULUNMADIÄžI kanaatinde olduÄŸumuzu saygı ile takdirlerinize sunarız.” Halit Çelenk 105 Yukarıya alınan bilirkiÅŸi raporuna dayanarak Ankara Basın Savcılığı da 21.4.1978 gün ve Basın Hazırlık 1978/195, Basın 1978/198 sayılı kararı ile tüm konuÅŸma ve yayınlardan ötürü takipsizlik kararı vermiÅŸtir. Karar ÅŸöyledir: “Ankara Gazi Mustafa Kemal Bulvarı 101/A ve Selanik Caddesi 76 numarada bulunan Makina Mühendisleri toplantı salonunda tertip komitesi ve idare heyeti olarak Süleyman YaÅŸar, Ayhan Kutlay ve Rasim AktaÅŸ’ın birlikte tertiplemiÅŸ oldukları, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10 Åžubat 1978 günleri devam eden (DEMOKRATÄ°K EĞİTÄ°M KURULTAYI) konulu kapalı salon toplantısı ile ilgili olarak yapılan hazırlık soruÅŸturması sonunda: Söz konusu toplantıya çeÅŸitli dernek ve kuruluÅŸlar katılmış olup, toplantı günleri boyunca bu kuruluÅŸlara ait çeÅŸitli kitap ve broÅŸürler bastırılmıştır. Toplantılarda yapılan tüm konuÅŸmaların bant çözümü yapılmış , dağıtılan ve bastırılan kitap ve bildiriler alınarak evraka eklenmiÅŸ olup, gerek yapılan konuÅŸmalar gerekse evraka eklenen basılı eserler Prof. Dr. Yılmaz Günal’a incelettirilmiÅŸ olup, verilen raporda “Ä°ncelenen konuÅŸma, bildirge ve diÄŸer açıklamalarda TCK’nun 141, 142, 159, 311 ve 312. maddelerinde öngörülen suçların yasal unsurlarının bulunmadığı” kanaati sonuç olarak bildirilmiÅŸ olmakla ve memuriyetimizce de yapılan bu kurultaydaki konuÅŸma ve bildirgelerde resen takibi gereken herhangi bir suçun yasal unsurları görülmemekle toplantı ve tertip heyeti üyeleri hakkında KAMU ADINA KOÄžUÅžTURMA YAPILMASINA YER OLMADIÄžINA, bildirime yer olmadığına CMUK.nun 163/2. maddesi uyarınca itiraz yolu açık olmak üzere kamu adına karar verildi.” NOT: TÖB-DER Genel BaÅŸkanı Gültekin GazioÄŸlu hakkında bu kurultayda yaptığı konuÅŸma nedeniyle ayrıca 978/460 Basın Hz. sayı ile hazırlık soruÅŸturması yapılmaktadır. Bu takipsizlik kararına karşı taraflarca herhangi bir itirazda bulunulmadığından karar kesinleÅŸmiÅŸtir. Ceza Yargılamaları Usulü Yasasının 167/2 ve 353 sayılı Askeri Mahkemelerin KuruluÅŸu ve 106 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası Yargılama Usulleri hakkındaki yasanın 109/3 maddesine göre bu hallerde olayla ilgili yeni deliller elde edilmedikçe, yeni olay ve eylemler oluÅŸmadıkça kamu davası açılamaz. Ä°leride mahkeme kararının deÄŸerlendirilmesi yapılırken açıklanacağı gibi Yargıtay ve Askeri Yargıtayın da görüÅŸleri ve kararlan bu doÄŸrultuda olduÄŸu halde TÖB-DER davasında bu takipsizlik kararına delil olarak deÄŸer verilmemiÅŸ ve sanıkların lehine olan bu karar gözönüne alınmamıştır. 2- Bölücülük Savı Ä°le Ä°lgili Bir Karar Yine Askeri Savcının, TÖB-DER Yöneticilerinin “Irkçı, Åžoven ve Asimilasyoncu EÄŸitime Son” verilmesini isteyen bildiri ve eÄŸitim programları yayınlayarak bölücü propaganda yaptıklarını ve böylece ceza yasasının 142/3 maddesine aykırı olarak suç iÅŸlediklerini ileri sürmesi karşısında, savunma avukatları tarafından bu düÅŸünce ve sözlerin bölücülük suçunu oluÅŸturmadığını belgeleyen Ankara Toplu Basın Asliye Ceza Mahkemesinin 25.1.1979 gün ve 978/173 Esas ve 979/6 sayılı kararı mahkemeye sunulmuÅŸtur. Gültekin GazioÄŸlu, Ayhan Kutlay, Ä°smet Yalçınkaya, Ali Rıza Aydın, Öner YaÄŸcı, Ömer Aslan, Ä°brahim Sevimli, Kemal Uzun ve Bayram Ayaz haklarında açılan bu kamu davası sonunda adı geçen mahkeme sanıkların beraatlerine karar verilmiÅŸtir. Mahkeme Kararında ÅŸöyle denilmiÅŸtir: Bölücülük niteliÄŸinde bildiri dağıttıkları ve bu sebeple derneÄŸin amacı dışında siyasi faaliyette bulundukları iddiası ile sanıklar hakkında açılan Kamu davası üzerine Ankara Toplu Basın Asliye Ceza Mahkemesinde C. Savcı Yardımcısı Kemal KadıoÄŸlu huzuru ile sanıklar vekili Avukat Halit ÇELENK’in yüzüne karşı sanıkların gıyaplarında yapılan açık yargılama sonunda: G. DÜÅžÜNÜLDÜ: TÖB-DER Merkez Yürütme Kurulu BaÅŸkan ve Üyeleri olan sanıkların 12.9.1978 tarihinde karar altına alıp, 13.9.1978 tarihinde C. Savcılığına verdikleri ilköÄŸretim haftası münasebetiyle hazırlanan büyük boy afiÅŸle (Irkçı Åžoven asimilasyoncu eÄŸitime son) verdirmek suretiyle milli duyguları zayıflatıcı propaganda yaptıkları ve bu ÅŸekilde derneÄŸin amacı dışında faaliyette bulundukları iddia edilerek haklarında kamu davası açılmış ise Halit Çelenk 107 de tüm sanıklar vermiÅŸ oldukları ifadelerinde milli eÄŸitim bakanlığınca uygulanmakta olan eÄŸitim programının ırkçı ÅŸoven asimilasyoncu motifler taşıdığını bunun ise memleket gerçeklerine uymadığı gibi milletler arası anlaÅŸmalara aykırı olduÄŸunu beyanla beraatlerine karar verilmesi talep eylemiÅŸlerdir. Gerçekten ilköÄŸretim haftası dolayısıyla hazırlanan afiÅŸler ırkçı, ÅŸoven, asimilasyoncu eÄŸitime son, halkımızın ve çocuklarımızın temel eÄŸitimi saÄŸlanmalıdır, ibarelerini taşıyan afiÅŸlerin delalet ettiÄŸi mana itibariyle bölücü olmayıp, birleÅŸtirici olduÄŸu ve ırkçı ÅŸoven eÄŸitime son verilerek birliÄŸin teessüsüne çalışıldığı anlaşılmış ve daha evvel ırkçı ve ÅŸoven duyguları tahrik etmek suretiyle uygulanan eÄŸitim uygulamasına karşı çıktıkları bunun da TCK.nun 142/3 üncü maddesine aykırı bir yanı bulunmadığı sonucuna varılmış ve bu planın derneÄŸin amacına uygun olduÄŸu ve siyasi faaliyet niteliÄŸinde bulunmadığı neticesine varılmıştır. HÜKÜM: Bu itibarla sanıkların yayınlamış oldukları bildiri ve afiÅŸlerde , suç konusu teÅŸkil eden herhangi bir hususun bulunmadığı gibi afiÅŸlerin içerdiÄŸi ibarelerin TÖB-DER’in amacına aykırı bulunmadığı kanaat ve sonucuna varıldığından cümle sanıkların müsnet suçlardan BERAATLERÄ°NE, Yargıtay yolu açık olmak üzere 25.1.1979 tarihinde C. Savcı Yardımcısı Kemal KadıoÄŸlu huzuru ile talebe uygun ÅŸekilde sanıklar vekili avukat Halit Çelenk’in yüzüne karşı sanıkların gıyaplarında oybirliÄŸiyle karar verilip açıkça anlatıldı.” 3- Emperyalizm ve FaÅŸizm Ä°le Ä°lgili Karar TÖB-DER’in Emperyalizme, FaÅŸizme, Hayat pahalılığına vb. konulara iliÅŸkin bildiriler yayınlayarak amacı dışında faaliyet gösterdiÄŸi ve yasadışına dönüÅŸtüÄŸü savına karşı Ankara 8. Asliye Ceza Mahkemesinin 25.6.1975 gün ve 975/106-297 sayılı kararı, savunma avukatları tarafından mahkemeye sunulmuÅŸtur. Sanıklar Mustafa Düzgün, Ä°smet Yalçınkaya, Muzaffer Åžener ve Celal Yıldız haklarında açılan bu dava sonunda verilen kararda ÅŸöyle denilmiÅŸtir: “...Türkiye’de faÅŸizme ve emperyalizme samimiyetle karşı çıkma, her Türk vatandaşının görevidir, namus borcudur, 108 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası insan olma haysiyetinin gereÄŸidir. FaÅŸizme ve emperyalizme karşı çıkmayan, samimiyetle bunu kınamayan bir toplumun mevcut dünya koÅŸulları içinde insanca yaÅŸamaya, insan olmaya, haysiyetli hayat sürmeye hakkı yoktur. TÖBDER bildirisinde sonuç olarak bu yönlere yönelmiÅŸ tek kiÅŸi tarafından baÅŸarılması mümkün olmayan birtakım haklı giriÅŸimleri dile getirmek istemiÅŸtir. Kamuoyuna açıkladığı düÅŸüncelerinde onları suçlu kılacak bir durum yoktur. (... bu pahalılık emperyalizmin ve yerli ortaklarının baskı, tahakküm ve sömürüsünden gelmektedir... faÅŸizm aydınlığın düÅŸmanıdır. FaÅŸizm yoksul halkın düÅŸmanıdır. FaÅŸizm emeÄŸin ve düÅŸüncenin düÅŸmanıdır... biz Türk öÄŸretmenleri olarak görevimizin yalnızca sınıflara ders vermek olmadığını bildiriyoruz. Biz Türkiye öÄŸretmenleri olarak sorunlarımızın neden bu düzende engellendiÄŸinin bilincindeyiz... ÅŸimdi Türkiye halkı iki seçenek ile karşı karşıyadır: ya tekrar elleri baÄŸlı, baÅŸları eÄŸik esirler gibi Amerika’ya yaltaklanacaktır. Ya da her türlü iliÅŸkiyi keserek özgürlüÄŸünü ve bağımsızlığını kazanmak için mücadele edecektir) demekte suç yoktur. Ve bunu demekle bir dernek amacı dışına çıkarak siyasi faaliyet göstermiÅŸ sayılmaz. Sanıkların beraatı gerekmiÅŸtir.” 4- Bursa Mitingi Yine savunma avukatları TÖB-DER Bursa Åžubesi tarafından düzenlenen ve Bursa’da yapılan miting ile ilgili olarak, Bursa Asliye Ceza Mahkemesinin 1979/477 Esas sayılı Dosyası ile yapılan yargılama sonunda verilen beraat kararını da mahkemeye vermiÅŸler ve bu konudaki iddianın da gerçekdışı olduÄŸunu ortaya koymuÅŸlardır. Yukarıda açıklanan karar ve raporlar dışında savunmayı doÄŸrulayan ve savların gerçek dışılığını gösteren birçok karar ve belge Savunma avukatları tarafından mahkemeye verilmiÅŸtir. Bu inceleme yazısı çerçevesinde, burada, birkaç örnek verilmekle yetinilmiÅŸtir. D- Savunma Avukatlarının SoruÅŸturmanın GeniÅŸletilmesi Ä°stemi ReddedilmiÅŸtir. Avukat Halit Çelenk, Ä°lhan DiÅŸçi, Åžükrü Günel ve Günfer Karadeniz Halit Çelenk 109 tarafından 25.9.1981 günlü bir dilekçeyle mahkemeden, konunun aydınlanması, iddia ve savunmanın gerçek niteliklerinin gün ışığına çıkabilmesi için soruÅŸturmanın geniÅŸletilmesi, kimi savunma delillerinin toplanılması istenilmiÅŸtir. Bu dilekçede ÅŸöyle denilmiÅŸtir: 1) 21-24 AÄŸustos 1978 tarihinde yapılan TÖB-DER 4.cü olaÄŸan kongresi iddianamenin büyük bir bölümünde yer almış ve bu kongrede yapılan konuÅŸmalar ile dağıtılan bildirilerin suç teÅŸkil ettiÄŸi öne sürülmüÅŸtür. Oysa o tarihlerde TÖB-DER 4.cü olaÄŸan kongresi ile ilgili olarak Ankara Cumhuriyet Savcılığınca bir soruÅŸturma açılmış ve sonuçta TAKÄ°PSÄ°ZLÄ°K kararı verilmiÅŸtir. Sözü geçen takipsizlik kararının bir tezkere ile Ankara Cumhuriyet Savcılığından getirtilmesini talep etmekteyiz. 2) Ä°ddianamenin 120-121.ci sayfalarında “... TÖB-DER’e ait paraların illegal Dev-Yol örgütü ihtiyaçları için bu örgüte verildiÄŸi, TÖB-DER Karabük ÅŸubesi yöneticilerinden Fuat Alpaslan’ın ikrarından ve bununla ilgili tahkikat sonucu tanzim olunan iddianame münderecatından da anlaşılmaktadır” denilmektedir. Sözü geçen iddianameye dayalı olarak Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı (3) nolu Askeri Mahkemesinde 1981/70 esas sayılı dosya ile bir dava açılmış olup, bu dava derdest bulunmaktadır. Söz konusu davada mahkeme iddia doÄŸrultusunda TÖB-DER Karabük Åžubesinin Dev-Yol’a yardım yapıp yapmadığı hususunda bir bilirkiÅŸi incelemesi yapılmasına karar vermiÅŸ ve fotokopisini dilekçe ekinde sunduÄŸumuz BilirkiÅŸi Ütgm. Özalp CoÅŸkun tarafından tanzim edilen raporda, iddia doÄŸrultusunda Dev-Yol’a yardım yapıldığına iliÅŸkin kanıt elde edilemediÄŸi belirtilmiÅŸtir. Fotokopisini sunmakla birlikte bu bilirkiÅŸi raporunun aslının celbini talep ediyoruz. 3) TÖB-DER, iddia edildiÄŸi gibi, hiçbir dönemde yasadışı bir örgüt durumuna düÅŸmemiÅŸtir. Tam aksine tüm dönemlerde saygın bir yere sahip olmuÅŸtur. Åžöyle ki: a) Birçok kez CumhurbaÅŸkanı ve Genelkurmay BaÅŸkanlığınca çeÅŸitli vesilelerle belli günlerde davet edilmiÅŸ ve protokolde yer almıştır. 110 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası b) Devlet Planlama TeÅŸkilatı, 4.cü beÅŸ yıllık plan için TÖB-DER’den görüÅŸ istemiÅŸ ve TÖB-DER’in görüÅŸü bir rapor ÅŸeklinde D.P.T.’ye sunulmuÅŸtur. Tüm bu hususların açıklanması, TÖB-DER’in ileri sürüldüÄŸü gibi yasadışı bir örgüte dönüÅŸmediÄŸinin kanıtlanması için yukarıdaki hususların adı geçen kurumlara sorulmasını talep etmekteyiz. 4) ÇeÅŸitli tarihlerde yapılan mitingler iddianamede sanıklar aleyhine kanıt olarak kullanılmaya çalışılmıştır. Bu mitingler dolayısıyla gerek tertip heyetleri için, gerekse yönetim kurulları için bir soruÅŸturma açılıp açılmadığı, açılmış ise ne ÅŸekilde sonuçlandığının ilgili yerlerden sorulmasını istemekteyiz. 5) TÖB-DER ile yasadışı bazı örgütler arasında irtibat saÄŸlayan veya yasadışı örgüt adına TÖB-DER içerisinde çalıştığı ileri sürülen bazı sanık müvekkillerimiz hakkında polis ifadelerinde atfı-cürümde bulunan ve 13.7.1981 tarihli duruÅŸmada mahkemeniz huzurunda dinlenen, Poliste verdikleri ifadeleri “zor altında” verdiklerini belirten tanıklar. Nihat Yurtkuran, Mustafa Aydın, Celal Deniz, Yalçın Türkmen, Yavuz KoçoÄŸlu, Erol Savumlu, Mehmet Ali Yılmaz, Burhanettin Biber, Ahmet Telli’nin beyanları durumu açıklığa kavuÅŸturmakla birlikte, savunmamıza esas teÅŸkil etmesi bakımından bu kiÅŸilerin Askeri Savcılıkta ve varsa huzurda vermiÅŸ oldukları ifadelerin celbini talep etmekteyiz. 6) Mahkemeniz 3.7.1981 tarihli oturumunda bazı sanıklar hakkında atfı cürümde bulunan kiÅŸileri tanık olarak dinlemiÅŸti. Bu bakımdan Abdullah Gülbudak hakkında, poliste beyanda bulunan ve iddianamenin 120.ci sayfasında yeralan Fuat Alpaslan ile Yasin KetenoÄŸlu’nun tanık olarak dinlenilmelerini, Keza Selçuk Arhan’la ilgili olarak iddianamenin 119120. sayfasında yer alan TKP/ML adlı yasadışı örgütün propagandasını yapma iddiası karşısında Ali Terzi’nin dinlenmesini talep etmekteyiz. Yasin KetenoÄŸlu ile Fuat Alpaslan halen Mamak Askeri Cezaevinde tutuklu bulunmaktadırlar. Halit Çelenk 111 Ali Terzi ise Kars ili Ardahan ilçesi DöÅŸeli köyü Ä°lkokulu öÄŸretmenidir. 7) Ä°ddianamenin 122.ci sayfasında Selahattin Yetkin›in kiÅŸisel durumu anlatılırken, sanığın Demokratik Merkeziyetçiler grubu adayı olarak 1978 kongresinde EskiÅŸehir Åžubesi Yönetim Kurulu asil üyeliÄŸine seçildiÄŸi tespit edilmiÅŸtir, denilmektedir. Oysa adı geçen sanık iddia edildiÄŸi gibi 1978 EskiÅŸehir Åžube kongresinde asil ya da yedek üyeliÄŸine seçilmemiÅŸtir. Bu hususun EskiÅŸehir ValiliÄŸi Dernekler masasından sorulmasını istemekteyiz. 8) Ä°ddianamede Sanık Bahattin Acar’ın bir konuÅŸma yaptığı iddia edilmektedir. Oysa bu konuÅŸma, Erdal Åžener isimli bir kiÅŸiye ait olup söz konusu konuÅŸma dolayısı ile açılan dava Ankara Toplu Basın Asliye Ceza Mahkemesinde görülmektedir. Bu dosyanın getirtilip incelenmesini istiyoruz. Sonuç - Ä°stem: Yukarıda detayları ile açıkladığımız hususlarda tahkikatın geniÅŸletilmesine karar verilmesini saygı ile dileriz.” Sanıkların savunma haklarını yakından ilgilendiren ve gerçeklerin ortaya çıkmasına yardımcı olabilecek bu belge ve delillerin getirtilmesi, tanıkların dinlenilmesi istemi mahkemece kabul edilmeyerek reddedilmiÅŸtir. Ayrıca, kimi sanıkların avukatları tarafından dilekçelerle ya da sözlü olarak yapılan soruÅŸturmanın geniÅŸletilmesi, tanık dinlenmesi vb. istemler de yine reddedilmiÅŸ ve esasa iliÅŸkin düÅŸüncelerini bildirmek üzere dava dosyası Askeri Savcılığa verilmiÅŸtir. 112 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası V. BÖLÜM ESAS HAKKINDA MÜTALAA OkunduÄŸu zaman anlaşılacağı gibi bu “Mütalaa” 12 Eylül’ün olaÄŸan dışı hukuk anlayışını, davanın salt siyasal amaçlarla, TÖB-DER’i ortadan kaldırmak için açıldığını ve davanın hukuksal dayanaktan yoksunluÄŸunu açıkça göstermektedir. Yine görüleceÄŸi gibi açılan dava ile, davaya konu TÖB-DER ile ve derneÄŸin yöneticileriyle hiç ilgisi bulunmayan düÅŸünce ve deÄŸerlendirmeler bu mütalaada yer almıştır. Bununla da yetinilmemiÅŸ ve sanıklara hakaret de edilmiÅŸtir. Oysa iddianame ve esasa iliÅŸkin mütalaalarda; Ceza Yargılama Usulü Yasalarına göre sadece ileri sürülen suçla ilgili öÄŸeler açıklanır, bunların delilleri gösterilir ve deliller hukuksal ilkelere göre deÄŸerlendirilir. BaÅŸka bir deyiÅŸle bu tür belgeler, tamamen hukuksal bir nitelik taşır. Olayımızda hukukun ve yasaların saptadığı bu ilkeler bir yana bırakılmış, suçlamalar duygusal ve ideolojik bir anlatımla ve belli siyasal amaçlar güdülerek yapılmış, ayrıca sanıkları küçük düÅŸürücü söz ve deyimler kullanılmaktan çekinilmemiÅŸtir. Savcının, sanıklara hakaret etmeye, onları küçük düÅŸürücü sözler kullanmaya hakkı olmadığı açıktır. Yine bu mütalaada siyasal bilimlere aykırı, bilimsel ve tarihsel gerçeklere ters düÅŸen düÅŸünce ve yargılara yer verilmiÅŸtir. Biz burada konumuzun çerçevesi dışında kaldığı için, bu bilimsel yanlışların açıklamasına girmek istemiyoruz. Sadece buna iÅŸaret etmekle yetiniyoruz. Bu nitelikleriyle “Esas Hakkında Mütalaa”, 12 Eylül hukuk ve yargılama anlayışının ilginç bir belgesini oluÅŸturmaktadır. Mütalaa ÅŸöyledir: Bu davada sanıklara atılı suçun vasıf ve mahiyetinin, tek tek sanıkların suça iÅŸtirak ve derecelerini belirleyebilmek için, herne kadar Komünizmin dünya tarihinde geçirdiÄŸi merhaleleri bir kere daha gö- Halit Çelenk 113 zönüne sermekte fayda mülahaza etmekte isek de, dava dosyasının tetkikinde ufak bir bazı istisnalar hariç tutulursa da sanıkların, adeta VLADÄ°MÄ°R Ä°. LENÄ°N ve sonraki Sovyet yöneticilerinin fikirlerini aynen kopya ve Komintern kararlarını topluma aktarma çabası içerisinde olduklarından, biz de Lenin’in getirdiÄŸi ilkeler ve dolayısıyla KARL MARKS’ın fikirleri üzerine bina edilen sistem üzerinde kısaca durmak istiyoruz: Bilimsel Sosyalizmin kurucusu KARL MARKS doktrine prensip getirmiÅŸtir. 1 - Tarihin Ekonomik Durumu: Tarihin akımına yön veren ekonomik güçlerdir, ekonomik faktör, insanların üst yapı kurumlan olan Hukuk, Din, Sanat ve hükümeti gibi üst yapıyı etkiler, yani herÅŸeyin temelinde ekonomi vardır. Alt yapı üst yapıyı oluÅŸturur. 2- Sınıf Savaşı: Kölenin efendisine, köylünün toprak aÄŸasını, iÅŸçinin kapitaliste verdiÄŸi savaÅŸ gibi tarih bütünü ile bir sınıf savaşıdır. Egemen sınıf her zaman üretim araçlarını elinde tutan sınıftır. Tarımsal koÅŸullar bir köylü bir de feodal sınıf yaratmış, ticaret ve maliye geliÅŸmiÅŸ, tacir sınıfı doÄŸmuÅŸ, endüstriyel geliÅŸme ile de son olarak 2 sınıf kalmıştır. Ä°ÅŸçi ve Kapitalistler sınıfı. Topraksız çiftçiler, zanaatkarlar, birleÅŸerek kentlerde proleteryayı meydana getirmiÅŸlerdir. ZenginliÄŸin kaynağı insan emeÄŸidir. Bir ürünün deÄŸerini ona sarfedilen emek belirlemektedir. Buna mukabil iÅŸçi kardan ücret namı altında küçük bir pay almaktadır. Kapitalistin aldığı pay ise artı deÄŸerdir, bu ise ahlaksızlıktır, iÅŸçinin sömürülmesidir, kurtuluÅŸ çaresi ise kapitalizmi bütünü ile kaldırmak, üretim araçlarını iÅŸçilerin hizmetine sunulmasıdır. Kapitalist gittikçe zenginleÅŸecek, kutuplaÅŸmada büyüyecek, sonuçta iÅŸçiler ayaklanacaklar, ancak bu suretle sınıf çatışmasının tek sebebi ortadan kalkacaktır. 3- Hükümet: Bir sınıfın baÅŸka bir sınıfı ezmesine yarayan gerektir. Burjuvazinin yürütme komitesi durumundadır. Üretim araçlarını elinde bulunduran, hükümeti de kontrolünde tutar. Proleterya diktatörlüÄŸünü, sınıfsız bir toplum izleyecek, hükümetin bir sınıfın ezilmesi fonksiyonu da ortadan kalkınca hükümete gerek kalmayacaktır. 4- Köklü Sosyal DeÄŸiÅŸmelerin Åžiddet Yolu Ä°le Yapılan Devrimlerle GerçekleÅŸebileceÄŸi; Mark Engels ile hazırladığı Manifestoda, Komünistlerin nerede olursa olsun, varolan sosyal ve politik düzene karşı her türlü devrimci hareketleri desteklemeleri gerektiÄŸini savunur. Her ne kadar Karl Marks bu fikirleri oluÅŸtururken yurt sevgisi, bilim, bilimin deÄŸeri, özgürlük gibi kavramlar ile maddi menfaat saiki, reka- 114 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası bet gibi kurumların ekonomiye getirdiÄŸi dinamizmi, sermayenin riske edilmesini kaale almamış, geliÅŸen olaylara muvazi olarak iÅŸçi adedinde düÅŸme, endüstriyel iÅŸçilik yanında mal üreten iÅŸçilik, mühendis, doktor, öÄŸretmen, gazeteci, teknik uzman, sanatçı ve birçok hizmet dallan türemiÅŸ, en önemlisi iÅŸçileri kapitalizmi yıkacakları yerde ondan daha iyi yararlanmak yollarına baÅŸvurmuÅŸlar, sendikalar kurarak daha iyi hayat standardı teminine yönelmiÅŸler, Komünizm yerine Ä°skandinavya ülkelerinde olduÄŸu gibi refah devleti tipini yaratılmış, Marks’ın düÅŸünceleri bir türlü gerçekleÅŸememiÅŸ iken, Determenist Marks’a karşı Lenin tamamen aktivist bir yapıya sahip olduÄŸu halde, “Profesyonel Devrimci”lik ilkesini geliÅŸtirerek: Ä°ÅŸçilerin kendi baÅŸlarına etkili bir biçimde düÅŸünmek ve harekete geçmek yeteneÄŸine sahip olmadıklarını ileri sürerek Komünist Devrimini yürütecek liderler ancak, profesyonel devrimciler olmalıdır, profesyonel devrimci, iyice eÄŸitilmeli, özenle yetiÅŸtirilmeli baÅŸka bir iÅŸle uÄŸraÅŸmamalı demiÅŸtir. “Ne yapmalı” isimli kitabında, Devrimcinin iÅŸçi sınıfından olup olmamasının önemli olmadığını, 2 stratejinin aynı anda uygulanması gerektiÄŸini, yasaların müsaade ettiÄŸi nisbette Komünist politik iÅŸçi örgütlerinin kurulması gerektiÄŸini veya bunların yönetiminin ele geçirilmesini, 2.nci olarak da, yasalar izin verse de vermese de Devrimcilerin komünist olmayan örgütlere sızmalarını önermiÅŸ, Marks’ın aksine kapitalizmin olgunlaÅŸmasının beklenmemesini, en zayıf olduÄŸu yerlerde başının ezilmesi gerektiÄŸini, Kuzey Amerika’ya cepheden saldırı imkanı yoksa batı kapitalizminin böÄŸürü olan Asya-Amerika ve Güney Amerika’dan saldırıya geçmelidir demiÅŸtir. Gene Marks’ın aksine proleteryanın üzerine bir azınlık, yani komünist partisi diktatoryası kurulmalıdır der. Evrensel Komünizmin egemenliÄŸinin kurulması için hareket üssü olarak Sovyetler BirliÄŸi’ni görmüÅŸ, 1917’de “Köylülere toprak” sloganı, politik örgütlere SIZMA metodu ile Askeri Komiteler vasıtası ile Çarlık Rusya’nın posta, demiryolu istasyonları, gazeteler, Askeri KuruluÅŸlar, polis karakolları iÅŸgal edilerek devlet ele geçirilmiÅŸtir. Lenin’le birlikte Komünizm bir teori olmaktan çıkmış, Stalin devrinde KollektivistleÅŸme baÅŸlamış ”2 Kamp” teorisi kesin hudutlarla yürürlüÄŸe girmiÅŸ, Sovyetler BirliÄŸi’nin etrafında “Uydu Ä°mparatorluk” kurulmuÅŸ, gerek uydunun ayakta tutulması ve gerekse yayılmasında en büyük amir olarak “Kızıl Ordu” görülmüÅŸ, 2.nci Dünya Savaşı’ndan sonra DoÄŸu Almanya, Macaristan, Polonya, Bulgaristan, Romanya doÄŸrudan askeri iÅŸgal yolu ile Çekoslovakya içte komünist partisi gayreti ile iÅŸgal edilmiÅŸ, Halit Çelenk 115 Japonya maÄŸlup olunca bunları Kuzey Kore, Kuzey Vietnam takip etmiÅŸ, Çin’de MaÄŸo Tse Tung tarım reformculuÄŸundan yana görülerek SIZMA metodunu köylüler üzerinde teksif ederek bilahare Çin düÅŸmüÅŸtür. Nikita KruÅŸçef devrinde 1959 yılında Lenin’in fikirlerine dayanan 21.nci kongreye yeni bir doktrin takdim edilmiÅŸ, buna göre “Ağır sanayie önem verilecek, DoÄŸu Avrupa ülkeleri ekonomisi Sovyet liderliÄŸinde Koordine edilip diÄŸer endüstri ülkeleri ile rekabete girilecek, yeni geliÅŸen ülkelerin içine sızılacak, Sovyet kapitali ile düÅŸük faizle borç, damping, ekonomik misyonlar, uzmanlar, bu ülkelerin fertlerine Rusya’dan yetiÅŸtirerek, batı devletleri bu ülkeden çıkarılacak, bir kere ekonomik kontrol baÅŸladı mı bunu politik kontrol takip edecektir.” 1960 konferansında ise, Sovyet liderliÄŸinde ısrar edilmiyor, ancak Sovyet Komünist Partisi’nin öncülüÄŸü ve Uluslararası Proleteryanın ihtilalci prensiplerini temsil ettiÄŸi kabul edilmekle birlikte dünya gene 2 kamp olarak görülüyor, her yerde batı bloku aleyhine propaganda yapılması, milli bağımsızlık mücadeleleri, harp aleyhtarlığı propaganda edilecek, sınıf mücadelesine deÄŸer verilecek, gene bu konferansa verilen bildiriye de “Barış içinde beraber yaÅŸamak” tezi muhafaza edilmekle birlikte bunun sınıf mücadelesini terki anlamına gelmediÄŸi, iç ayaklanmaların teÅŸfiki ile meselelerin halledilebileceÄŸi ifade edilmektedir. Kısaca ifade edildiÄŸi gibi, KruÅŸçef devrinde POLÄ°TÄ°K SAVAÅžIN deÄŸeri bütün hatları ile bariz olarak ortaya konulmuÅŸtur. Bu sayededir ki Küba içten fethedilmiÅŸ, komünist ilkelere tamamen ters düÅŸtüÄŸü halde, Arap ülkelerinde “Arap MilliyetçiliÄŸi”, Güney Amerika Ülkelerinde revizyonist politika teÅŸfik edilmiÅŸ, ülkemizde ise, ana motif olarak bölücülük kabul edilmiÅŸtir. Misalleri çok arttırmak mümkün ise de, bu yıl içersinde geliÅŸen olaylara bir bakıldığında ekonomik yardım yolu ile girilen Afganistan’da halkın büyük bir kesimi Kızıl Ordu’ya karşı daÄŸlarda mücadele vermekte, Polonya’da dayanışma sendikasının başı LECH WALESAL “iÅŸçi iktidarı olduklarını söyleyenler iÅŸçiden korkuyor, bu nasıl iÅŸ?” demektedir. Sovyetlerin bölücülük politikasının en bariz örneÄŸi ise, son birkaç ay zarfında Kızıl Çin’in Ksinçiyang eyaletinde sergilenmektedir. Rus hududundaki bu eyalette 12 milyon nüfusun 7,5 milyonu Uygur Türkü olduÄŸu gerçeÄŸini deÄŸerlendiren Sovyetler BirliÄŸi, bölgeye yakın diplomatik ve Çin kaynaklarının ifadelerine göre, anti-çin propaganda ve Uygurca yayın yolu ile buradaki Türkleri yönetime karşı ayaklandırmışlardır. Clair Sterling’in Åžiddet Ağı isimli kitabında dediÄŸi gibi bu gün batıdaki ÅŸiddet eylemlerinin arkasında Sovyet Rusya vardır. Nitekim Ä°ran yöneti- 116 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası cileri gibi, son politik demecinde de Enver Sedat da fanatik dincilerin arkasında Sovyet Rusya’nın olduÄŸunu iddia etmiÅŸtir. Sovyetlerin propagandaya milyarlarca dolar sarfettikleri, Patricia Lumumba Üniversitesinde dünyanın her yerine Profesyonel Devrimci” ihraç edildiÄŸi de bir vakıadır. Fransız yazarı Suzanne Labin’in dediÄŸi gibi “’Demokratik ruhun sarhoÅŸluÄŸunun etkisi büyüktür. Komünist olmayan bir memlekette, Komünist stratejisi -Komünizm buraya gelemez- fikrini ve rahatlığını aşılayıp, böl ve idareyi ele al fikri ile hareket ederek diÄŸerlerinin arasını açmak ve dikkati kendinden uzaklaÅŸtırmak içini yeni yeni düÅŸmanlar yaratmak, bu arada zihinlerde eninde sonunda dünyanın Komünistler tarafından idare edileceÄŸi fikrini telkin etmektedir. Nitekim, gizli Ermeni teÅŸekkülü, Asala mensupları senelerden beri dış temsilciliklerimize karşı hunharca cinayet eylemlerini sürdürmektedirler. Güya ülkemizde vatan istemektedirler, halbuki 1915 yılı öncesi ve bugünde teori olarak Ermenistan bugün Sovyetler BirliÄŸi siyasi hudutları içersindedir. Hal böyle iken, 334 Sayılı Anayasamız Layiklik, ülkenin milleti ile bölünmez bir bütün olduÄŸu, egemenliÄŸin kullanılmasının hiçbir sınıfa bırakılamayacağı, kiÅŸilerin vazgeçilmez temel hak ve hürriyetlerine sahibolduÄŸu kiÅŸi, aile ve zümre ve hiçbir sınıfa imtiyaz tanınmayacağı, din ve vicdan hürriyetleri, düÅŸünce ve düÅŸünceyi açığa vurma hürriyeti, ferdi mülkiyet, miras, özel teÅŸebbüs serbestiyeti, parti kurma hürriyeti, egemenliÄŸin kayıtsız ÅŸartsız Türk Milletine ait olması gibi müessese ve hürriyetlere yer vermesine, Türk Ceza Kanununun 141 ve müteakip maddeleri, sosyal bir sınıfın diÄŸer sosyal bir sınıfı ortadan kaldırmaya matuf cemiyetin teÅŸkilini ve Anayasa nizamını bozmaya yönelik her türlü eylemi müeyyideye baÄŸladığı halde, yasadışı faaliyetlerinden dolayı 1971 döneminde kapatılan Türkiye ÖÄŸretmenler Sendikası mensupları, Türkiye ÖÄŸretmenler BirliÄŸini, Ä°LK-SEN mensupları da Türkiye Devrimci ÖÄŸretmenler BirliÄŸini kurmuÅŸlar, 3 Ekim 1973 tarihinde olaÄŸanüstü bir toplantı ile birleÅŸerek kısa adı ile TÖB-DER adını alarak paravan bir ad arkasında yasadışı faaliyetlerini sürdürmüÅŸlerdir. Nitekim karar defterinin tetkikinden 9.3.1973 ve 16.5.1973 tarihli olanlarında TÖS davası için masraf kararları göze çarpmaktadır. Ancak burada bir noktaya açıklık getirilmek zorunluluÄŸu vardır. Genellikle yasa dışı faaliyetlerde bulunan kuruluÅŸların illegal olarak vücut bulması kaide iken, TÖB-DER hukuki yönden legal bir görünüm arzetmekte iken, aÅŸağıda sıralayacağımız olay ve faaliyetleri ile illegalize olmuÅŸtur. Bu görünümü ile 1630 sayılı kanunun 4.ncü maddesinin a, c bentlerine de ters düÅŸmek suretiyle esa- Halit Çelenk 117 sen hukuki varlığını kaybetmiÅŸ, aynı yasanın 64.ncü maddesi gereÄŸince mahkeme kararı ile KAPATILMASI gereÄŸi doÄŸmuÅŸtur, derneÄŸin amacı tüzüÄŸünün 4. maddesinde açıklandığı gibi, eÄŸitim hizmetinde çalışanların meslek sorunlarını çözümlenmesi, mesleki geliÅŸmenin saÄŸlanması, üyelerinin geçim güvenliklerinin saÄŸlanması, mesleki ve kültürel yeteneklerinin geliÅŸtirilmesi gibi ilkelerin çok dışında, tamamen Marksist-Leninist doÄŸrultuda amacından saparak politik bir örgüt haline dönüÅŸmüÅŸtür. 1 Temmuz 1976 Tarihli Genel Kurul Toplantısında “Tek Yol Devrim”, “FaÅŸizme Geçit Yok,” FaÅŸizme Ölüm”, “Halka Hürriyet”, “Kahrolsun Revizyonizm”, “Bağımsız Türkiye”, “Halklara Hürriyet”, “Kürdara Azadi”, diye baÄŸrılmış, konuÅŸmaların bant çözümlerinden halktan yana, iÅŸçiden yana Devrimci olan kiÅŸi ve kuruluÅŸlar birliÄŸe çaÄŸrılmış, sosyalist mücadele gücünün birleÅŸmesi, iÅŸçi sınıfının önderliÄŸinde ve iÅŸçi sınıfının giderek yükselen bağımsız büyük kitlesinin öncülüÄŸünde verilen mücadelenin kurtuluÅŸa kadar devam edeceÄŸi bildirilmiÅŸ, devrimi emekçiler ordusunun gerçekleÅŸtirebileceÄŸi, devrim olmadan toplumun geliÅŸmesi, yaÅŸaması ve yaÅŸam kavgasının mümkün olmadığı ifade edilmiÅŸtir. Alınan karar gereÄŸince de; TÖB- DER’in eÄŸitimin emperyalist, feodal ırkçı-ÅŸoven ve diÄŸer her türlü gerici baskıcı etkiden kurtarılarak, emekçi halktan yana bir niteliÄŸe kavuÅŸturulması için mücadele edeceÄŸi, eÄŸitimin demokratikleÅŸtirilmesi sorununu iÅŸçi sınıfının bilim ışığı altında incelenmesi gerektiÄŸi ve bu nedenle “Demokratik EÄŸitim Kurultayının toplanacağı kabul edilmiÅŸtir. Burada ifade edilen “iÅŸçi sınıfının bilimi” ilk kez 1948 tarihinde Manifestoda formüle edilmiÅŸtir. 1976-1978 TÖB-DER çalışma programında ise iÅŸçi sınıfının önderliÄŸinde verilecek mücadeleye, emperyalizme, sömürgeciliÄŸe, feodalizme ve faÅŸizme karşı mücadelede diÄŸer ülkelerin iÅŸçileri ile birlikte TÖB-DER’in aktif ÅŸekilde katkısı ile çöküntü halinde olan Kapitalizmin azgınlığına karşı mücadele edileceÄŸi, sosyalist ülkelerin askeri ve siyasi gücünün dünya barışının teminatı haline geldiÄŸi, FISE’nin ÖÄŸretmenler Uluslararası dayanışmasını temin eden bir örgüt olduÄŸu, faÅŸizmin yok edilebilmesi için emperyalizmle iliÅŸkili bulunan tekelci Burjuvazinin siyasal iktidarına son vermek gerekeceÄŸi ülkemizde halk cephesinin henüz oluÅŸmadığı, cephenin oluÅŸmaması halinde faÅŸizmin yenilgiye uÄŸratılamayacağı, bütün ilerici demokrat, yurtsever güçlerin iÅŸçi sınıfının etrafında toplanması, ortak faaliyetler için gerekli platformların aranması, müÅŸterek gayenin belirlenmesi, öÄŸretmenlerin iÅŸçi olmamalarına raÄŸmen sömürücülerle aralarında müÅŸterek derin bir uçurumun 118 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası bulunduÄŸu, Antidemokratik baskıların, pahalılığın, iÅŸsizliÄŸin, dışa bağımlılığın nedenini egemen sınıfların mevcudiyetinden kaynaklandığı, öÄŸretmenleri ekonomik ve demokratik meselelerin halledilmesinin, diÄŸer emekçi sınıflarla birlikte gerçekleÅŸtirebilecek “Demokratik merkeziyetçilik” ilkesinin benimsenmesinin gerekliliÄŸi, üst organın son kararma uymak zorunluluÄŸu ifade edilmiÅŸtir. Genel Merkezce yayınlanan Toplum Dergisi, TÖB-DER gazetesi ve TÖB-DER ajansının görevleri ise, örgüt içi haberleÅŸmeyi saÄŸlamak, Devrimci ÖÄŸretmen hareketinin sorunlarına eÄŸilmek, düÅŸünsel geliÅŸmeye bilimsel katkıda bulunmak, ilerici aydın yurtseverlere seslenmek, gerici eÄŸitim düzeninin demokratikleÅŸtirilmesi yolunda verilecek çabalara bilimsel ve kültürel yönden yardımcı olmak tarzında açıklanmıştır. Amaçları arasında sendikalaÅŸma, demokratik bir eÄŸitim düzeni uÄŸruna mücadele, T.C.K.’nun 141, 142, 125, 146, 117 ve bunun gibi maddelerinin kaldırılması, memurların siyasi partilere üye olması hakkı, silahsızlanmaya ve karşılıklı kuvvet indirimine, gençliÄŸin demokratik uÄŸraşının desteklenmesi sayılmış, “Güçlü bir eylem birliÄŸi” oluÅŸturmaya çalışılacağı zikredilmiÅŸtir. Yayınların Ä°ncelenmesinde: 16 Eylül’den baÅŸlayan ve 5 gün devam eden genel greve örgütün tüm gücü ile katıldığı, Devlet Güvenlik Mahkemelerinin kaldırılması konusunda kesif bir mücadelenin verildiÄŸi, TÖB-DER’in giriÅŸimi ile 13 demokratik örgütün birleÅŸmesi ile Ankara’da mitingin yapıldığı, Sovyetler’de yapılan eÄŸitim ve bilim iÅŸçileri sendikası kongresine gönderilen mesajda, çok yoÄŸun ekonomik siyasi baskılar altında bağımsızlık, demokrasi, barış ve özgürlük mücadelesi için TÖBDER’in uÄŸraÅŸ verdiÄŸi, bozguncuların NATO, CENTO, gibi emperyalizmin askeri paktlarını, ortak pazarı savunmaktan utanmadıklarını, örgüt arasında doÄŸal gruplaÅŸmaların olduÄŸunu, ancak bunun saÄŸlıklı demokratik merkeziyetçi bir iÅŸleyiÅŸ ve düzen içinde geliÅŸebileceÄŸini, ancak eylemde birliÄŸi bozmaya kalkışmanın merkez kararlarını çiÄŸnemenin demokratik bir hak ve davranış olamayacağını, iÅŸçi sınıfının başını çektiÄŸi demokratlaÅŸma sürecini egemen sınıfların siyasi parti temsilcilerinin DÄ°SK’i kapatmak için 274-275 sayılı yasaları deÄŸiÅŸtirmek istediklerini, demokrasiyi korumak taraftarlarının üretimi durdurmak ÅŸeklinde baÅŸlayan eylemlerinin hızla yürüyüÅŸe dönüÅŸtüÄŸü, hükümetin buna “Bu bir isyandır” diyerek iÅŸçilere ateÅŸ açtırdığı, buna mukabil iÅŸçi sınıfı ile baÄŸlarını güçlendirerek demokratik güçlerle eylem birliÄŸi içersinde “16 Haziran’ın yiÄŸit direniÅŸçilerinin devrimci ruhu ve kararlılığı ile mücadelemizi sürdürelim” denildiÄŸi, gene TÖB-DER dergisinin baÅŸka sayıla- Halit Çelenk 119 rında 8 Ocak 1978 günlü TandoÄŸan mitingi kastedilerek “Hem kardeÅŸ örgütlerle birlikte tek ses, tek yumruk olacağız, ortak sloganlar bağırıp, ortak pankartları taşıyacağız” diye çaÄŸrıda bulunulduÄŸu, jandarma ve polis baskısını halkın korkulu rüyası haline geldiÄŸi ifade edilmiÅŸtir. BaÅŸka bir sayıda TÖB-DER’in 1977 1 Mayıs, iÅŸçi sınıfının Birlik- Mücadele ve Dayanışma Gününe güçlü bir ÅŸekilde katıldığı taksim katliamında altı ÅŸehit verildiÄŸi, genel baÅŸkanın konuÅŸması aktarılarak tespit edilen taban fiyatlarıyla milyonlarca emekçi köylüyle alay edildiÄŸi, mitingin 8 Ocakta Ankara’da tekrarlanacağı iÅŸsizliÄŸe, pahalılığa faÅŸist baskı, kıyım ve saldırılara karşı durulacağı düÅŸmanların geriletileceÄŸi bunun örgütlü halk eylemlerinin eseri olacağı bildirilmiÅŸtir. tarihli dergide TÖB-DER’in etkinliÄŸini göstermesi bakımından önemli olduÄŸu bildirilen, DÄ°SK’in çaÄŸrısına uyarak üyelerini büyük bir disiplin ve kararlılıkla katıldıkları 20 Mart günlü iki saatlik iÅŸi bırakma kararını eyleme geçmesiyle trafiÄŸin aksadığı, elektriklerin kesildiÄŸi suların akmadığı, okullarda derslerin yapılmadığı, dairelerde memurların çalışmadığı anlatılıp övgüsü yapılmıştır. 1 Mayıs 1978 tarihli özel sayıda “Mücadele ve Dayanışma günü olan 1 Mayıs coÅŸkunlukla kutlanıyor, tüm dünya iÅŸçilerinin birliÄŸini, halkların kardeÅŸliÄŸini simgeleyen 1 Mayıs Dünya Devrimci Hareketi içinde seçkin ve özgürcü bir öneme sahiptir... kutlamaların öncülüÄŸünü yapan biz, gerek devrimci ilerici siyasi partilerle, gerek TÖB-DER baÅŸta olmak üzere tüm demokratik kuruluÅŸlarla sürekli iÅŸ birliÄŸi kurduk” demek suretiyle TÖB-DER’in gayesi dışı faaliyetlere ne türlü katıldığını ifade etmektedir, baÅŸka bir sayıda ücretli ve eÄŸitim emekçilerinin sendika için çaba sarf ettiÄŸi, dünya ilerici güçlerinin kendilerini sendika olarak kabul ettiÄŸi, kendilerinin de sendika faaliyeti yürüttüklerini açıklamaktan çekinmemiÅŸtir. BaÅŸka bir sayıda, 30 miting yüzden fazla basın toplantısı ve salon toplantıları yaptıkları sendikalaÅŸma faaliyetlerine devam edecekleri FISE’nin de bunu desteklediÄŸi ifade edilmiÅŸtir. FaÅŸizm, anti faÅŸist mücadele ve TÖB-DER adlı yayında faÅŸizmle mücadelenin kuÅŸkusuz sınıfsal bir mücadele olduÄŸu, tekelci sermayeye karşı verilen her sınıf mücadelesinin anti-faÅŸist bir mücadele olmadığı, faÅŸizmin baÅŸ düÅŸmanının iÅŸçi sınıfı olduÄŸu, bunun da öncüsünün sosyalist güçler ve sosyalist örgütlenme olduÄŸu faÅŸizme karşı çıkan güçlerin başında ise iÅŸçi sınıfının bulunduÄŸu, mücadelede hiçbir zaman müttefiksiz olmadığı her faÅŸizmin yıkılışının ardından devrimin gelmeyeceÄŸi örnekleriyle açıklanmış faÅŸizme karşı demokratik halk cephesinin oluÅŸturulması, çekirdeÄŸin ise iÅŸçi-köylü ittifakını oluÅŸturduÄŸu öÄŸretmen 120 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası kitlesinin de devrimci ilerici ve en dinamik güç olarak bunun yanında yer alması gerekliliÄŸi savunulmuÅŸ, filhakika öÄŸretmenleri siyaset yapmaları Türkiye’de yasaklanmış olmasına raÄŸmen, toplumdaki politik gruplaÅŸmalardan ağırlıklarını Devrimci-Ä°lerici kararda koydukları açıklanmıştır. “Sosyal mücadelede TÖB-DER’in yeri ve iÅŸlevi” adlı kitapta sınıfların ekonomik sistemi içinde bulundukları farklı yerlere göre birinin, diÄŸerinin emeÄŸine el koyabilen insan gurupları olarak tanım yapılmış, özel mülkiyetin bulunduÄŸu her sistemde bunun doÄŸal olduÄŸu, emek sahibi olanların üründen yoksun kaldıkları, üretim aracına sahip olanların üretilen üzerinde hakimiyet kurdukları bildirilerek, Kari Marks ‘ın artı deÄŸer nazariyesi iÅŸlenmek istenilmiÅŸ, emperyalist ülkelerde üretilen malların iÅŸbirlikçi ticaret burjuvazisi tarafından pazarlandığı bu nedenle emperyalizme karşı verilecek mücadelenin yerli egemen güçlere karşı verilecek mücadelenin ayrı tutulamayacağı tezi iÅŸlenmiÅŸtir. BaÅŸka bir bölümünde, TÖB-DER’in öÄŸretmenlerin baskı, tahakküm, sömürüden ancak halkın gerçek iktidarıyla kurtulabileceÄŸi bunun için de bütünleÅŸmiÅŸ emekçi sınıfı tabakalarının yanında yer aldığı ifade edilmiÅŸtir. “Üretim-EÄŸitim iliÅŸkileri” adlı kitapta: Gene artı-deÄŸer nazariyesi iÅŸlenmiÅŸ öÄŸretmenin emekçi olması nedeniyle egemen sermayedar sınıfın ve emperyalizmin çıkarlarını bilim diye öÄŸretmek durumunda olmasına tedirginlik duyduÄŸu bildirilmiÅŸ, Türkiye’nin bütün çabalara raÄŸmen kapitalist kalkınma yolunu izlediÄŸi için Avrupa’nın en geri kalmış ülkesi olmaktan kurtulamadığı bildirilmiÅŸtir. “Altıncı emperyalizm politikası ve Türkiye” adlı kitapta eÄŸitimin tarifi yapılmış, Marks’ın geliÅŸtirdiÄŸi ve Hegel’den esinlenerek formüle ettiÄŸi diyalektik materyalizm doÄŸrultusunda ekonomik olan alt yapıya göre üst yapı durumundaki eÄŸitimin izahı yapılmış, Türkiye’nin baÄŸlı bulunduÄŸu NATO, AET gibi batılı kuruluÅŸların eÄŸitim ve kültüre de el attıkları savunulmuÅŸtur. “Emperyalizm Ulusal Bağımsızlık ve Kültür” isimli kitapta ise günümüzde Dünya Sosyalist sistemin varlığının kültür alanında da burjuvazinin egemenliÄŸine son verdiÄŸini, diyalektiÄŸin insanlık tarihi içerisinde birçok kez doÄŸrulandığını marksizmi yaÅŸayan geliÅŸen her an kendini doÄŸrulayan bir gerçeklik olduÄŸunu, Rusya’da devrimden sonra çok ÅŸeyin deÄŸiÅŸtiÄŸini ekonomik, kültürel ve diÄŸer alanlardaki artan gücünün, ulusal kurtuluÅŸ hareketlerinin emperyalizmin gerilettiÄŸini iÅŸçi sınıfının enternasyonalist dayanışması özverinin onuru kiÅŸiliÄŸin yüce bir biçimi olduÄŸunu kimsenin sosyalistler kadar özgürlüÄŸe deÄŸer veremeyeceÄŸini bildirmiÅŸtir. “Ekonomik sınıflar ve eÄŸitim” adlı kitapta Türkiye’de halkçı bir düzen Halit Çelenk 121 kurabilmek için düzenin her yanıyla mücadelenin gerekli olduÄŸu düzenin demokratlaÅŸmaması halinde, eÄŸitimin de demokratlaÅŸmayacağı Rusya, Çin ve Küba gibi ülkelerde düzenin devrimci olmazdan önceki haliyle eÄŸitimin de devrimci olamadığı ancak hepsinde de devrimden önce ve devrimci örgüt içinde eÄŸitimin yapıldığı anlatılmıştır. “Militarizm ve Barış Mücadelesi ve EÄŸitim: adlı kitapta “Barış içinde birlikte yaÅŸamak” sloganı doÄŸrultusunu öÄŸretmenlerin barış için mücadele biçimi açıklanmış barışın devrimci bir görev olduÄŸu, Dünya devrimci sürecinin ayrılmaz bir parçası olduÄŸu, iÅŸçi sınıfının dünya barış mücadelesinde başını çektiÄŸi, dünya barışını tehdit eden ana kaynağın kapitalizm olduÄŸu hususu iÅŸlenmiÅŸtir. Ancak sosyalizmin gerçekleÅŸmesi konusunda iç savaÅŸlar, iÅŸçi ve emekçilerin verdiÄŸi iktidarlara karşı savaÅŸlar ve Ulusal Bağımsızlık savaÅŸları sosyalist sisteme yaklaÅŸtığı nisbette haklı savaÅŸlar olarak gösterilmiÅŸtir. BaÅŸka bir yayında 20 Temmuz Åžovenizmin bayramı olarak tanımlanmış Kıbrıs ve Yunanistan Rumlarına karşı haklı mücadeleye karşı “... Azgın bir ÅŸovenizm içinde olan Türkiye burjuvazisi... Rum topraklarının önemli bir bölümünü iÅŸgal etti” demekten çekinmemiÅŸtir. FISE’nin genel kurul toplantısı doÄŸrultusunda Kıbrıs sorununa çözüm tarzında, adadaki tüm yabancı askerlerin ve iÅŸgalci güçlerin çekilmesi, Kıbrıs halkının kendi geleceÄŸini belirleme hakkının kabulü tarzında göstermiÅŸtir. Burada cari bir dikkat nokta vardır. Kıbrıs halkının kendi geleceÄŸini belirleme yöntemi TÖB-DER’in arzu ettiÄŸi biçimde çözümlenmesi halinde adadaki Rumların Türklerden çok fazla oldukları, oylamada Türklerin aleyhine bir durum yaratılacağının, Türk askerinin çekilmesi halinde ise soydaÅŸlarımızın yerli Rumlar tarafından derhal imha edileceÄŸi tarihi bir gerçek olduÄŸuna göre, bu görüÅŸün aksine topluma bir fikri yaymanın ne büyük bir gaflet ve delalet olduÄŸu, olayın sanıklarının ise ne denli milli duygudan yoksun olduklarını ortaya koymaktadır. 11 Nisan 1979 tarihli TÖB-DER gazetesinde; Türkiye’de yoÄŸun bir ırkçı baskının olduÄŸu, birçok halkın diliyle kültürüyle yok edilmeye çalışıldığı iÅŸlenmekte 20 Ekim 1977 tarihli gazetede ise devamla Ä°stanbul’da egemen güçlere mensup azınlığın kendi ana diliyle öÄŸretim yaptığı halde DoÄŸu ve GüneydoÄŸuda yaÅŸayan milyonlarca halkın bu haktan mahrum olduÄŸu, egemen üretim biçiminin kapitalizm olduÄŸuna göre eÄŸitimin de demokratikleÅŸmesi için savaşılması gerektiÄŸi, Türkiye’de eÄŸitimin ırkçışoven, asimilasyoncu bir öze sahip olduÄŸu ifade edilmiÅŸtir. OlaÄŸan kurultaydan sonra bu kurultayda anılan karar gereÄŸince demokratik eÄŸitim kurultayının toplanmasına dair verilen karar gereÄŸi, kurultaya kadar 122 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası yoÄŸun çalışmalara baÅŸlanmış guruplar arası fikirlerin olgunlaÅŸması için yoÄŸun yazışmalar genelge bildiri buna benzer yayın ve ulaşım araçlarıyla müsait zemin hazırlanmış 4 Åžubat 1978-11 Åžubat 1978 tarihleri arasında 7 gün süreyle alabildiÄŸine komünizm propagandası bölücülük ve milli duyguları zayıflatıcı propagandalar yapılmıştır. Genel BaÅŸkan doÄŸu ve güneydoÄŸuda görülen yatılı bölge okullarına deÄŸinerek burada yaÅŸayanların çocuklarına ana kültür ve dillerinden koparılarak asimile edildiÄŸini, açılış konuÅŸmasında ifadeden çekinmemiÅŸtir. Bir konuÅŸmacı ise: Gelecekte sosyalist eÄŸitim kurultayları yapacaklarını, bildirici bir arkadaşını ÅŸiddetle protesto ile Türk öÄŸretmeni, Türk eÄŸitimi tabirlerinin yersiz olduÄŸunu, zira Türkiye’de anadilin Türkçe olmayanlarında bulunduÄŸunu, bu sebeple Türk öÄŸretmeni tabirini Türkiye öÄŸretmeni olarak deÄŸiÅŸtirmek gerektiÄŸini, sınıflı toplumlarda eÄŸitim emekçileri devrimci olmasa da devrim için eÄŸitim yapabileceklerini, bu amaçla insanlar yetiÅŸtirebileceklerini Marksist, Leninist doÄŸrultuda kurulan bir toplumda ürünü hem nitelik ve hem de kapasite bakımından artacağı gibi, kafa ile kol arasındaki emek çeliÅŸkisinin ortadan kalkacağının, Sovyet toplumunda insanlarda bencillik kavramının kafalardan silindiÄŸini, çalışmanın ihtiyaç haline geldiÄŸini, Sovyet insanının geliÅŸmiÅŸ insan topluluÄŸu haline geldiÄŸini, bazı halklar tarihinin insanlara düÅŸman olarak sunduÄŸunu, Türkiye’de “Ne Mutlu Türküm Diyene”, “Bir Türk Dünyaya Bedeldir” ÅŸeklindeki sözlerle ve askerce tavırla “Türküm DoÄŸruyum Çalışkanım” diye and içilerek ırkçı, saldırgan bir görüÅŸün insanların beynine yerleÅŸtirdildiÄŸinin bunun ise doÄŸru olmadığını, geriye tek bir yol kaldığını bunun da “Demokratik Halk Devrimi” olduÄŸunu, gerçek kurtuluÅŸun tek yolun devrim olduÄŸunun, sosyalizmi kuracak iÅŸçi sınıfından baÅŸka tarihsel bir güç olmadığını, arkadaşının tanımlamalarını marksizm olduÄŸunu, marksizmin her zaman yaÅŸayan bir olgu olduÄŸunu, yönetimde fırsat eÅŸitliÄŸinin ancak ileri demokratik bir düzende iÅŸçi sınıfının ağırlıkla katıldığı, ulusal demokratik iktidarın uygulayacağı eÄŸitim politikasıyla saÄŸlanabileceÄŸini, ÅŸiddetle ırkçı-ÅŸoven ve asimilasyoncu baskıların devam ettiÄŸinin, bir ulusun kültürünün özgür bir ÅŸekilde geliÅŸimi ve her türlü yasal ve yasadışı baskı yöntemleriyle engellendiÄŸini, bu yöntemlerin doÄŸu ve GüneydoÄŸu Anadolu’da uygulandığını, geri kalmışlığa, cahilliÄŸe karşı mücadele etmekte olan Kürt halkının ve gençliÄŸinin, sosyalist, ilerici ve demokratik güçleriyle her zaman dayanışma içinde olacaklarını, destekleyeceklerini Türkiye’de sadece Türk Halit Çelenk 123 ulusu deÄŸil, Laz, Çerkez, Arap ve bunun gibi azınlıkların da bulunduÄŸunu kabul edip konuÅŸmacıya saygı duyduÄŸunu, Sovyetlerde halk yargıçlarının bilim adamlarının önemli bir kesiminin kadınlardan oluÅŸtuÄŸunu, kadınlara gerekli önemin verilmesini ancak sosyalist rejimde mümkün olduÄŸunu uygulamıştır. Demokratik EÄŸitim Kurultayı Sonuç Bildirgesinde: a-TÖB-DER’in toplumun demokratikleÅŸtirilmesi, faÅŸizmin geriletilmesi sömürüsüz bir toplumun yaratılması, bağımsızlık, demokrasi, barış ve özgürlük mücadeleleri, zafere doÄŸru geliÅŸtirilmesi için uÄŸraÅŸan güçler arasında yer tutan demokratik öÄŸretmen hareketini iÅŸçi sınıfı öncülüÄŸünde her geçen gün daha da güçlenip saÄŸlamlaÅŸtırmaktan kıvanç duyduÄŸu, b- Demokratik bir eÄŸitimin ancak demokratik bir toplumda baskısız ve sömürüsüz bir toplum içinde gerçekleÅŸebileceÄŸinden, bu amaçla antidemokratik tüm engellerin temizlenmesinin bir görev olduÄŸunu bildirmekle öÄŸretmen hareketini, iÅŸçi sınıfı baÅŸta olmak üzere tüm emekçi halk güçleri ve onların siyasal, ekonomik, demokratik örgütleriyle iÅŸbirliÄŸi ve dayanışmanın güçlenmesi gerektiÄŸini Türk kamuoyuna ve Uluslararası KardeÅŸ kuruluÅŸlara duyurulmasının kararlaÅŸtırıldığı. TÖB-DER’in 1978 yılında toplanan 4. olaÄŸan kurultayında yapılmasından önce, bünyede mevcut gruplar muhtelif yayın vasıtalarıyla aralarında mevcut fikir bağını kuvvetlendirmiÅŸler, sözde Yurtsever öÄŸretmen, anti sömürgeci, demokratik öÄŸretmen, devrimci demokrat öÄŸretmen, emekçi öÄŸretmen, devrimci demokratik birlik, demokratik merkeziyetçilik, birlik ve dayanışma, demokrasi için birlik, devrimci öÄŸretmen, yurtsever devrimci öÄŸretmen, devrimci birlik ve özgürlük gurubu gibi topluluklar oluÅŸturmuÅŸlar, kurultay öncesi program taslağı, broÅŸür, bildiri taslaklar hazırlamışlar, bunların tetkikinde: Hepsinde de marksist, leninist propagandanın yapıldığı, temelde ana fikirler arasında en ufak bir çeliÅŸkinin bulunmadığı, bölücülük konusunda birbirinden ağır cümleler taşıdığı, sadece bunlardan Yurtsever öÄŸretmen gurubunun broÅŸüründe Rusya’nın Türkiye öÄŸretmenlerinin baÅŸka yollarla denetim altında tutmaya çalıştığı, FISE’nin Rusya’ya bağımlı bir örgüt olduÄŸu bununla saÄŸlanan bağın Rusya’ya hizmet olduÄŸu ifade edilmiÅŸse de, kurultayda bu fikirlere itibar edilmediÄŸi görülmüÅŸtür. KAWA gurubunun broÅŸürde, Kürdistan’ın sürekli olarak Osmanlı Ä°mparatorluÄŸu, Ä°ran ve Çarlık Rusya arasında ihtilaflı topraklar olduÄŸu da ifade edilmiÅŸtir. 124 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası 1978’deki 4. olaÄŸan kurultayda: Genel baÅŸkan, bu genel kurulun Dünya Demokratik öÄŸretmen hareketinin kopmaz bir parçası olarak bir önem taşıdığı yolundaki sözleriyle açılmış, 20 Martta DÄ°SK ve diÄŸer demokratik kitle örgütleriyle birlikte uyguladıkları “FaÅŸizme Hayır eylemi” de bazı çevreler tarafından sert eleÅŸtirilere neden olduÄŸunu, Uluslarlararası anlaÅŸmalara göre herkesin ana dilinde eÄŸitim görmesi gerektiÄŸi, TÖB-DER’in hareketli, duyarlı bir organizma olduÄŸu, kongreden sonra gurupçuluÄŸun çözülmesi gereÄŸini bildirmiÅŸtir. Delegeler ise ezcümle: Kürt ve Kürdistan meselesinin halledilmesi için TÖB-DER’in duyarlı davranması gereÄŸini vurgulayarak, ülke gerçeÄŸinin marksist, lenininst bir görüÅŸte olduÄŸunun, TÖB-DER’in bağımsızlık, demokrasi, sosyalist mücadelede payının büyük olduÄŸunu, somut hedefin sendikalaÅŸma hareketi olduÄŸunu, ırkçı-ÅŸoven, asimilasyoncu eÄŸitime son verilmesi gerektiÄŸini savunmuÅŸlar. Demokratik merkeziyetçi birlik gurup adına: Dünyanın kapitalizmin sosyalizme geçiÅŸ çağı yaÅŸadığı, çıkar yolun faÅŸist baskı ve düzenden kurtulmanın tek yolunun devrim olduÄŸu, devrimci birlik gurubu sözcüsü: Kürdistan üzerinde faÅŸist propakasyonla uygulandığı, üretim vasıtalarının (üretim vasıtalarının devlete devrini kastederek) emeÄŸin olacağını, özgürlük grubu adına yapılan konuÅŸmada doÄŸuda bulunan bazı asimilasyon yuvası haline gelen okulların kaldırılması gerekliliÄŸini, 1917 Ekim devrim inden sonra Sovyetler BirliÄŸinin barış mücadelesinin, ve birarada yaÅŸama ilkesinin başını çektiÄŸini vurgulamış, diÄŸer gurup temsilcileri de bu doÄŸrultuda fikirleri savunmuÅŸlardır. Ä°ddianamede geniÅŸ bir ÅŸekilde bildiri konuÅŸma, yayın gibi delillerden pasajlar yer verilerek izah olunduÄŸu, bizim de kısaca izaha çalıştığımız konu üzerinde eÄŸinildiÄŸinde sanıkların Lenin›in dediÄŸi gibi «Teorik olmadan devrim olmaz” ilkesine baÄŸlı kaldıkları, halbuki Mao’nun önce eylem sonra teori ilkesine ve Latin Amerika Profesyonel devrimcilerinin “eylem ve teori birarada” ilkesine iltifat etmedikleri görülmektedir. Nitekim KruÅŸçef «Ülkeler geliÅŸir, kendi iÅŸçi sınıflarına ortaya çıkarırlarsa devrim olur. Aksi takdirde sol maceracılarla iÅŸbirliÄŸi yapılamaz» tezini ortaya atarak fikirlerini teyid etmiÅŸ, sonraki yöneticiler de bugüne kadar bu tezin aksini ortaya koymuÅŸlardır. Ancak Leone Brejnev 1979 tarihinde Prag’da VarÅŸova Paktı üyesi ülkelerle yaptığı toplantıda terörün kaynaklardan bağımsızlık hareketlerinin Sovyetler BirliÄŸi’nin dış politikasının bir parçası olduÄŸunu açıklamıştır. TÖB-DER Genel Merkezi muhtelif tarihlerde Marksist-Leninist ve bölücü görüÅŸlerin sahnelenmesi maksadıyla bu nevi örgütlerle yapılacak toplantıların eylem ve direniÅŸlerin kamuoyuna duyurmuÅŸ, bu cümleden olan DÄ°SK’in Türkiye genelinde iki saatlik 20 Mart 1978 tarihli direniÅŸin 3.10.1979 tarihli Bursa yasadışı toplantısını bahaneyle bir günlük öÄŸretmenleri boykota daveti, 24.12.1979 tarihinde KahramanmaraÅŸ olaylarını güya kötüleme maksadıyla direniÅŸi planlamış nitekim bu direniÅŸ nede- Halit Çelenk 125 niyle yüzlerce sanık hakkında davalar açılmıştır. Ayrıca 21 Åžubat 1976 tarihinde Ä°zmir Åžubesinin “Hayat pahalılığı ve faÅŸist baskıların protesto mitingi, 8.5.1976 tarihli ÖdemiÅŸ mitingi 20 Ocak 1977 tarihli TÜM-DER ve TÜTED ile müÅŸterek miting 29.1.1977 tarihli Bursa, 29.1.1977 tarihli Zonguldak, 22 Ocak 1977 tarihli Mersin mitingleri bu arada sayılabilir. Dikkat edilen bir nokta da bu mitinglerde “Kürdagana azadi”, Deniz, Aslan, Ä°nan, SavaÅŸa devam”, “Halklara özgürlük, Uluslara, Dillere eÅŸitlik”, “Tek yol devrim”, “16 Haziran Genel direniÅŸteyim”, “Fabrikalar, Tarlalar, Siyasi Ä°ktidar, Her ÅŸey emeÄŸin olacak” gibi atılan sloganlar ve pankartlar taşınmıştır. Muhtelif ÅŸube çalışma programları incelendiÄŸinde eylemlerin övgülerin belgeler arasında yeralmıştır. Ayrıca bölge ve ÅŸubelerdeki seminer çalışmalarıyla da marksist leninist doÄŸrultuda eÄŸitim yapıldığı bazı sol partileri destekleyen yayın organları dışında Kari Marks, Engels, Lenin gibi Komünist ideolojinin kurucularının resim, kartpostallarının bulunduÄŸu görülmüÅŸtür. NeÅŸriyat arasında partizan dergisi kitle, dergisi, kadınların sesi, Mao Zedung seçmeler, faÅŸizme geçit yok, yaÅŸasın politenlernenalizmi, devrimci yol dergisi kurtuluÅŸ gazeteleri, yasadışı ve silahlı propagandayı amaçlayan bazı örgütlere ait doküman, makbuzlar, bulunmuÅŸtur. Nitekim yasadışı örgütlerle bazı gurupların doÄŸrudan irtibatlı bulundukları Sıkıyönetim Mahkemelerinde bulunan birçok dava dosyanın tetkikinden de anlaşılacağı gibi bu irtibat 30 Eylül 1978 ve 4 numaralı özel sayılı yayının tetkikinde açıkça belli olmaktadır. Gerek sosyal bir sınıfın diÄŸer sosyal sınıflar üzerindeki tahakkümünü tesis etme ye ve sosyal bir sınıfın ortadan kaldırmaya, memleket içinde müesses iktisadi sosyal nizamlardan herhangi birini devirmeye matuf TÖB-DER’in faaliyetlerinin tanzim ve sevk ve idarede gerek içerdiÄŸi her konuda komünizm propagandası, bölücülük, halkı suç iÅŸlemeye tahrik suçlarının unsurlarını taşıyan iki ciltlik “Demokratik EÄŸitim Kurultayı” adlı kitabı kamuoyuna arzeden ve gerekse konuÅŸmaları ile, toplantı seminer ve düzenledikleri gösteri ve yürüyüÅŸlerle suç iÅŸleyen, Süleyman YaÅŸar, Ä°smet Yalçınkaya, Ali Rıza Aydın, Abdullah Gülbudak, Öner YaÄŸcı, Ä°brahim Nacar, Saim Baluken, HaÅŸim Çiçek, Selahattin Yetkin, Mahmut Nesim Ünal, Nabi BelekoÄŸlu, Hulusi Top, Ä°brahim Ä°ÅŸyar, Faruk Atalayer, Enver Ä°nceler, Selçuk Argan, Necip BektaÅŸ, DoÄŸan OÄŸuzer, Ahmet Ä°nce, Hüseyin Ä°sen, Åžeref Cambay, Mustafa Ergeldi, Ä°lhami Åžen, Mustafa Deprem, Ä°brahim Çerçi, H.Selçuk Vural, Rıza Duru, Firuz Çetin Över, Turgut Yılmaz, Mustafa Çetin, Kenan Aras, Ahmet Fuat Özkan, Turgut Haskan, Osman Akman, Olgun Delikanlı, Hasan YiÄŸit ve Ä°brahim Sevimli yerine yedekten merkez yönetim kurulu üyeliÄŸine seçilip bir süre genel sekreter yardımcılığı görevini yürütüp 3 Mart 1980 tarihinde Demokrat gazetesine yazı ve basına beyanatı ile öÄŸretmenleri suça tahrik eden Seyfettin Bican’ın Ali Bayraktar’ın. 126 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası Eylemlerine uyan T.C.K.’nun 141/1, 173/3, 31, 33, 353 sayılı kanunun 251/1. maddeleri gereÄŸince cezalandırılmaları, Bu sanıklar haklarında fikri içtima hükümleri gözönünde bulundurularak gerek 1630 sayılı kanuna muhalefetten ve gerekse daha az cezayı gerektiren suçlardan ceza tayini cihetine gidilmemesi, 1630 sayılı Dernekler Kanunu’nun 4. maddesine aykırı faaliyetlerini sürdüren TÖB-DER’in merkez ve ülkedeki tüm birimlerinin 1630 sayılı Dernekler Kanunu’nun 64/1. maddesi gereÄŸince KAPATILMASINA karar verilmesi, DiÄŸer sanıklara gelince: Hayri ErdoÄŸan: Huzurda da kabul ettiÄŸi gibi devrimci eÄŸitim kurultayındaki konuÅŸmasında, kısaca TÖB-DER’in savaşının iÅŸçi sınıfının savaÅŸma baÄŸlayarak devletin egemen sınıfların devleti olarak tarifiyle komünizm propagandası yapmış, Hüseyin ÅženÅŸaÅŸtımoÄŸlu: DEK’te konuÅŸma yaptığını kabul etmiÅŸ, toplumcu sanat hakkında ve ayrıca kadın hakları konusunda komünizm propagandası yapmıştır. Fevzi Ceylan: EÄŸitim öncesi eÄŸitim konulu konuÅŸması, eÄŸitim yasaları ve iÅŸleyiÅŸi bildirgesine karşı yazısında ve eÄŸitim üretim iliÅŸkileri bildirgesine karşı teksirde komünizm propagandası yanında milli duyguları yok etmek ve zayıflatıcı propagandada bulunmuÅŸtur. Süleyman Özçiftçi: DEK’teki konuÅŸmasında sınıf mücadelesini teÅŸvik edici beyanları kendi gelirlerini Marks’ın artıdeÄŸer nazariyesine uygun bir biçimde açıklaması, Derya Sineması’ndaki ÅŸube baÅŸkanları toplantısındaki konuÅŸmasıyla komünizm propagandası yanında halkı suç iÅŸlemeye tahrik etmiÅŸtir. Ä°smail Okuducu: Askeri Savcıda fikirlere katılıyorum dediÄŸi gibi Ä°lköÄŸretim sorunları ve çözüm yolları komisyon raporu imzalamış, bu raporda sınıf mücadelesi içerildiÄŸi gibi sorunların diyalektik materyalizm açısından tahliyeli yanında Ä°lköÄŸretimde ırkçı ÅŸoven asimilasyoncu öÄŸeler baÅŸlıklı bölümde, bölge yatılı okullarının asimilasyon gayesini taşıdığı, “Ne Mutlu Türküm Diyene” gibi tabirleri eleÅŸtirerek, komünizm propagandası yanında milli duyguları zayıflatıcı propaganda da bulunmuÅŸtur. Fikri Çalışkan: Milli kültürümüzü savundum, dediÄŸi DEK’teki konuÅŸmasında kültürü burjuva ve sosyalist kültür diye ayırdığı, marksist-leninist bilime göre bir eÄŸitim yapılmasının bilimsel çözüm yolu olduÄŸunu ileri sürmek suretiyle komünizm propagandası yaptığı, Metin Erdemci: KardeÅŸler ve EÄŸitim emekçilerine baÅŸlıklı ve çoÄŸaltarak dağıttığı bildiride bölücülük yapmış, Askeri Savcıda “Bir rüya idi bölücülük yaptık” diyerek suçunu doÄŸrulamış. Feyzullah ErtuÄŸrul: Ä°smail Okutucu ile aynı komisyon raporunu ha- Halit Çelenk 127 zırlamış, temel eÄŸitim hakkı ve Türkiye›de bu hakkın bazı kullanım boyutları baÅŸlıklı panelde komünizm propagandası yapmış, Askeri Savcıda T.C.K.›nun bazı maddelerinin anti demokratik olduÄŸunda müsaadesi nisbetinde sosyalizmi önerdiÄŸini doÄŸrulamıştır. Kenan Hannan Hoplar: Ä°ki ayrı konuÅŸmada üretim iliÅŸkilerinin deÄŸiÅŸmeden devrimci eÄŸitimin olamayacağını, Türkiye›de sınıf mücadelesinin politik mücadelenin bir unsuru olarak tanımlamak suretiyle komünizm propagandası yapmış. Nazmi Çoban: Askeri Savcıda TÖB-DER’de görev alan biri yazmış bende okudum dediÄŸi duruÅŸmada kabul ettiÄŸi konuÅŸmasında bildirgeyi eleÅŸtirirken, bildirgenin devrim için eÄŸitim ilkesini reddettiÄŸini, burjuva platformundan dışarı çıkmadığını, 1961 tarihli burjuva anayasasına, anayasamız denilemiyeceÄŸini, TÖB-DER’in üyelerinin aktif militan durumuna getirilmesi gerektiÄŸini, sosyalist eÄŸitimin toplumun komünistleÅŸmesi için, insan kurtuluÅŸu, özgürlüÄŸü için olduÄŸunu beyanla komünizm propagandası yapmıştır. Celal Gül: Ä°smail Okutucu ve Feyzullah ErtuÄŸrul ile bahsedilen komisyon raporunu hazırlamakla bu sanıkların suçuna iÅŸtirak etmiÅŸtir. Fuat Olgaç: Devrimci EÄŸitim Kurultayında sanat ve kültür üzerine ayrıca sendikalaÅŸmaya dair yaptığı konuÅŸmayla komünizm propagandası yapmıştır. Ali Bayraktar: Ä°lköÄŸretimin sayısal geliÅŸimi ve olanakları baÅŸlıklı uzun konuÅŸmada, enternasyonalist tarzda ve sorunlara materyalist diyalektik yönünden yaklaÅŸmak ve sınıf mücadelesini teÅŸvik yoluyla komünizm propagandası yapmış. Ä°lhan Alkan: Orta öÄŸretim yapılsın yer ve konulu üzerine konuÅŸmada komünizmi övme, sunduÄŸu bildiriye karşı eleÅŸtirilere verdiÄŸi cevapta ise komünizm propagandası yapmış. Sezai Özen: Enez ÅŸubesi genel kurulunda, 20.3.1977 tarihinde yaptığı konuÅŸmada kapitalizm ile sosyalizm arasındaki çeliÅŸkinin ancak devrimle gerçekleÅŸebileceÄŸi tezini savunarak köylerde ise Mehmet Aydın, Osman Sanvar, Ali Aktan, Talip Albayrak, Ahmet Ä°ÅŸ ve Mustafa GümüÅŸün beyanlarına göre komünizm propagandası yaptığı, evinde propagandayı içeren fotoÄŸraf ve sairenin çıktığı anlaşılmıştır. Bahattin Özcan Acar: TÖB-DER 4. olaÄŸan kurultayında yaptığı konuÅŸmasında kürt halkının kendi geleceÄŸini belirlemesi gerektiÄŸi temasını iÅŸleyerek ırk mülahazasıyla milli duyguları yok etmek ve zayıflatmak için propagandada bulunmuÅŸtur. Bu nedenle: Sanıklardan Hayri ErdoÄŸan, Ali Bayraktar, Hüseyin ÅženÅŸaÅŸtımoÄŸlu, Fevzi Ceylan, Süleyman Özçiftçi, Ä°smail Okutucu, Fikri Çalışkan, Metin Erdemimi, Feyzullah ErtuÄŸrul, Kenan Hanna Hoplar, Nazmi Çoban, Celal Gül, Fuat Olgaç, Ä°lhan Alkan, Sezai Özen’in eylem- 128 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası lerine uyan T.C.K.’nun 142/1, 173/3, 33, 31, 353 sayılı kanunun 251/1. maddeleri gereÄŸince cezalandırılmaları, Her ne kadar bu bölümde sayılan sanıkların bazıları haklarında milli duyguları yoketmek ve zayıflatmak amacıyla propaganda suçundan da dava mevcut ise, T.C.K.’nun gerekçesinde propaganda: Nerede ve ne zaman olursa olsun bir hususu bir fikri taraftar kazanmak kastıyla baÅŸkalarına yaymak...” olarak tarif edildiÄŸine göre, komünizm propagandasına karakteri icabı temadi eden bir suç niteliÄŸinde olup aynı amaçla propagandanın birkaç kere yapılmasının ayrı suç teÅŸkil etmeyeceÄŸi gibi, komünizmin enternasyonalist bir vasıf taşıyıp, mülkiyet gibi milliyet hatta siyasal sınırı da reddetmesine göre bu sistemi benimseyen ülkelerde de iddia edildiÄŸi gibi, sosyalizmin safhasını yaÅŸadıkları hedefe eriÅŸmek için birçok ülkede olduÄŸu gibi, bizde de süper bir gücün emperyalist politikasının bir aracı olarak bölücülüÄŸü silah olarak kullanması, propagandanın içerisinde hükümetin manevi ÅŸahsiyetini tahrik ve tezyifin nasıl ki, Kari Marks’ın hükümet hakkındaki görüÅŸü karşısında ayrı bir suç teÅŸkil etmediÄŸi cihetle, kanaatımızca T.C.K.’nun 142/3. maddesine muhalefetinde T.C.K.’nun 79. maddesi sarahati karşısında ayrı suç teÅŸkil etmeyeceÄŸi, propagandanın kül halinde tek suçu oluÅŸturacağı, bunun için bölücülük propagandasından sanıklar hakkında ayrıca ceza tertip edilmemesi, Sanıklardan Bahattin Özcan’ın ve karşı oy yazısında Cevat Gezgi’nin T.C.K.’nun 142/3. maddesini ihlal ettikleri anlaşılmakla bu madde gereÄŸince cezalandırılmaları, Müsnet suçu iÅŸledikleri konusunda haklarında mahkumiyetlerini gerektirir nitelikte delil bulunmayan, Tahsin DoÄŸan, Yusuf Basat, Erol ÇaÄŸlayan, Ä°brahim YeÅŸilyurt ile Ä°brahim Bekem ve konuÅŸma içeriÄŸinde suç unsuru bulunmayan Mahmut Özçift, Zeki Aslan ve Mustafa Varol’un BERAATLERÄ°NE, Sorguları yapılamayan gıyabi tutuklu Ä°brahim Sevimli ve Kemal Uzun haklarında 353 sayılı kanunun 162/1. maddesine göre DURUÅžMANIN TATÄ°LÄ°NE, Karar verilmesi arz ve mütalaa olunur. 16.10.1981. Abdulkadir ABACI 16058 SYNT Yrd. Savcısı (Not) Kelime yanlışları ve cümle düÅŸüklükleri mütalaada olduÄŸu gibi yazılmıştır. Halit Çelenk 129 VI. BÖLÜM SAVUNMALAR Askeri savcının esasa iliÅŸkin bu mütalaasına karşı sanıklar ortak bir savunma hazırlamışlar ve bu savunma TÖB-DER Genel BaÅŸkan Yardımcıları Süleyman YaÅŸar ve Ä°smet Yalçınkaya tarafından mahkemede okunmuÅŸ ve açıklanmıştır. Bu ortak savunmayı aÅŸağıda okuyucuya sunuyoruz: A- ORTAK SAVUNMA 1 ANKARA SIKIYÖNETÄ°M KOMUTANLIÄžI (3) NUMARALI ASKERÄ° MAHKEMESÄ°NE ANKARA Savunmamıza 1976-1978 Döneminin 17 yöneticisi olarak neden burada olduÄŸumuza yanıt vermekle iÅŸe baÅŸlayacağız. Neden TÖB-DER davası? TÖB-DER niçin yargılanıyor? Bu sorulara verilecek cevaplar, aynı zamanda: Neden TÖS davası, TÖS neden yargılandı, sorularına verilecek cevabı da içinde taşır. Bu, yıllardır sürdürülen öÄŸretmen mücadelesinin ne ilk davasıdır ne de son! Son olmayacak! Çünkü, öÄŸretmen örgütlenmesi ve mücadelesi ne tümüyle haklarına kavuÅŸabilmiÅŸ, ne de bugün burada bulunmamıza neden olanlar, eski anlayışlarından vazgeçebilmiÅŸlerdir. Bugün öÄŸretmen haklarını kazanma mücadelesinin vardığı durak, içinde bulunduÄŸu olumsuz ÅŸartlara raÄŸmen, dünden daha geri deÄŸildir. 130 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası Bu tesbit, ilk bakışta ÅŸaşırtıcı gelebilir. Çünkü dün var olan, kısıtlı da olsa, sendikalaÅŸma hakkı elimizden alınmış, derneÄŸimiz faaliyetinden alıkonmuÅŸtur. Yüzeysel olarak deÄŸerlendirildiÄŸinde durum hiç de iç açıcı deÄŸildir. Ancak, daha objektif bir bakış, tüm bu olumsuzluklara raÄŸmen ÅŸunları da görecektir: Dünün onbinleri yüzbinlere ulaÅŸmış, örgütlü mücadelesinde daha bilinçli, toplum içindeki ekonomik ve sosyal durumlarını daha iyi saptamış, ülke ve dünya sorunlarını daha bilinçli kavramış; iyinin, yeninin, güzelin ve doÄŸrunun nerede olduÄŸu gerçeÄŸini görmüÅŸ ve en önemlisi halkın sorunlarına, dertlerine yabancı olmadığı gibi, onu da kendi dertleriyle tanıştırmış ve mücadelesine destek olmasını saÄŸlayabilmiÅŸtir. Ancak, bu destek, tümüyle herkesi kapsayabilmiÅŸ deÄŸildir. TÖBDER’e, yani Türkiye’deki demokratik öÄŸretmen hareketine destek olmak bir yana, ona olanca gücüyle saldıranlar, gözden düÅŸürmeye çalışanlar da vardır. Ä°ÅŸte TÖB-DER davası sözünü ettiÄŸimiz bu egemen güçlerin yalan ve iftiralarına dayalı propagandalarının etkisiyle açılmıştır. Çünkü TÖB-DER kurulduÄŸu 1971 yılından bu yana üyelerinin haklarını yasalar çerçevesinde ve kararlılıkla savunmuÅŸtur. EÄŸilim emekçilerinin bilimden, emekten, demokrasiden ve halktan yana tavırları; bilim ve emek düÅŸmanlarının, halka karşı iktidar ve çevrelerinin tepkilerine neden olmuÅŸtur. Bağımsızlığa, demokrasiye, barış ve özgürlüÄŸe düÅŸman olanlar, TÖB-DER’in emperyalizme, demokrasi düÅŸmanlığına, savaÅŸa ve köleliÄŸe karşı mücadelesinden ürkmüÅŸlerdir. TÖB-DER’in Anayasa’nın öngördüÄŸü güçlü bir baskı unsuru olmasını, ulusal ve uluslararası düzeyde tanınmış 200.000 üyeli demokratik bir meslek kuruluÅŸu olmayı baÅŸarmasını hazmedemeyen gerici, egemen güçlerin karalama ve iftiralarına ÅŸaşırmıyoruz. Bizi asıl ÅŸaşırtan Esas Hakkındaki Mütalaanın gerçekleri ters yüz eden tutumudur. TÖS hakkında verilmiÅŸ beraat kararına raÄŸmen hala TÖS’ün yasa dışı faaliyetinden ötürü 1971 döneminde kapatıldığını söylemesidir. Yapılan propagandanın, yalan ve iftiralar üzerine bina edilmiÅŸ suçlamaların ne derece etkili olduÄŸunu göstermek için bu örneÄŸi verdik. Mütalaaya geçmiÅŸ bunun gibi örneklere mütalaanın genel mantığını eleÅŸtirirken deÄŸineceÄŸiz. Biz yine yayınlarıyla öÄŸretmen düÅŸmanlığı yapan “vatan kurtarıcı- Halit Çelenk 131 larına” dönelim. Bu beyler, öylesine vatansever ve öylesine kahramandırlar ki, bu erdemlerini (!) sürdürmeyi bir an bile bırakmamış, devam ettirmekte ısrar etmiÅŸlerdir. Öylesine vatanseverdirler ki; yurtsever aydınların, öÄŸretmenlerin “ekonomik bağımlılık siyasi bağımlılığı da getirir.” demesine saldırırlar. Ve öyle kahramandırlar ki, TÖB-DER, faaliyetten alıkonulup yöneticilerinin tutuklandığı dava süresince Milli Güvenlik Konseyi’nin 52 no’lu bildirisiyle de yasaklandığı halde TÖB-DER aleyhine yayınlarına, karalama, iftira ve yalanlarına devam etmektedirler. BilindiÄŸi gibi, bu bildiriyle tekzip hakkı da yasaklanmıştır. Bu öÄŸretmen düÅŸmanlığının başını çeken TERCÜMAN gazetesi, Dünya ÖÄŸretmenler Sendikası (FISE)’nin 11. Genel Kurulunda TÖBDER üyeliÄŸe kabul edildiÄŸinde: “TÖB-DER KOMÜNÄ°ST ÖÄžRETMENLER SENDÄ°KASINA ÜYE OLDU” diye yazıyordu. Dünya’da tüm öÄŸretmen sendikalarının, Ä°ran’dan Hindistan’a, Kıbrıs’tan Amerika’ya kadar üye oldukları sendikanın adını bu gazete bir çırpıda “Komünist” yapmış ve günlerce yalan yayınına devam etmiÅŸtir. Nitekim aynı kongrede, Genel BaÅŸkanın yapmadığı bir konuÅŸma kendisininmiÅŸ gibi tefrika edilerek günlerce yayınlanmıştır. Yine aynı gazete, bir yazarının aÄŸzından TÖB-DER Genel BaÅŸkanı GazioÄŸlu hakkında asılsız yayınlar yaparak davamızı etkilemek istemektedir. Bu malum yayın TÖB-DER 4. OlaÄŸan Kongresi sırasında çıkan usul tartışmalarını bahane edip “TÖB-DER’de ÖÄŸretmenler Maocu ve Leninci Diye Bölündü”” ÅŸeklinde yayın yapmıştı. Kongre bitip de tartışmalar son bulduÄŸunda, umduÄŸunu bulamayan bu çevreler bu kez öÄŸretmenlerin bölünmüÅŸlüÄŸünün imajını yaratmaya çalıştılar. Bunun için kurdurmuÅŸ oldukları adı var kendi yok sözüm ona “öÄŸretmen Derneklerinin” propagandasını yapmayı yoÄŸunlaÅŸtırdılar. Hatta onların TÖB-DER’den daha güçlü olduÄŸunu söyleyecek kadar pervasızlaÅŸtılar. KurtuluÅŸ Savaşı döneminde ilk anti-emperyalist mitingi yapan öÄŸretmenlerin mirasçısı olan TÖB-DER’i “kökü dışarda” olmakla suçlayan Abdülhamit, Vahdettin ve Damat Ferit hayranı ve takipçisi bu gerici güçlerin propagandaları, hedefini bulmuÅŸ olacak ki, Esas Hakkındaki Mütalaada da aynı mantığın izleri görülmektedir. Bu da ÅŸaşırtıcı olmaktan öte, düÅŸündürücüdür. Bu duruma ilerde de deÄŸineceÄŸiz. Ancak, unutulmamalıdır ki aynı çevrelerin TÖB-DER’i sürekli hedef göstermesinin sonucunda yüzü aÅŸkın arkadaşımız öldürülmüÅŸ, evlerimiz, okullarımız, dernek binalarımız bombalanmış, yüz- 132 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası lercemiz sakat kalmıştır. Aynı gazete ve yazarları, ÅŸimdi de TÖB-DER yöneticilerinin aleyhine yayınlarını hızlandırıp tutuklu kalmamıza çaba göstermiÅŸlerdir. DerneÄŸimizin, toplumun bir kesimi olan öÄŸretmenleri kapsadığını gözardı edip sürekli olarak saÄŸdaki terör örgütlerinin alternatifi gibi göstermeye çalışmışlardır. Geçen duruÅŸmada sayın heyetinizin de bilgisine sunduÄŸumuz gibi bu gazete TÖB-DER davası karara yaklaÅŸtıkça süregelen iftiralarını yoÄŸunlaÅŸtırmışlardır. Bu malum gerici, TÖB-DER düÅŸmanı çevreler dava açtırmadaki baÅŸarılarını ÅŸimdi de TÖB-DER’i kapattırmaya çalışarak sürdürmek isliyorlar. Bu kısa giriÅŸten sonra, ÅŸimdi de Esas Hakkındaki Mütalaanın bu gazete ve benzeri yayınlardan ne denli etkilendiÄŸine ve hatta aynı mantığı sürdürdüÄŸüne bakalım. 1- ESAS HAKKINDAKÄ° MÜTALAANIN MANTIÄžI VE ÇELÄ°ÅžKÄ°SÄ° Esas hakkındaki mütalaada bize yöneltilen iddiaları, suçlamaları ayrıntılı olarak ilerde yanıtlayacağız. Ancak biz, ilkin bu mütalaanın genel mantığını eleÅŸtireceÄŸiz. Sayın Savcı, bu iddialarla, konumumuzu dikkate almadan bizleri, bir siyasal münazaraya çekmek istiyor. Oysa bizlerin bu tür siyasal polemiklere siyasal cevaplar veremiyeceÄŸimiz açıktır. Çünkü bizler siyasal parti yöneticileri deÄŸil, demokratik bir meslek örgülünün yöneticileriyiz. Mütalaaya bakılırsa, burada yargılanan sanki TÖB-DER deÄŸil de TÖB-DER’in ÅŸahsında Sovyetler BirliÄŸi Komünist Partisidir, sosyalist sistemdir. Bu deÄŸerlendirmeye göre sanki bizler SBKP’nin resmi politik temsilcileriyiz. Yürütülen mantık ÅŸu: TÖB-DER yöneticileri Marksist-Leninist’tir. Bunlar, Marksizm-Leninizmin ilkelerini ve komüntern kararlarını hayata geçirmeye çalışan profesyonel devrimcilerdir. TÖB-DER’in düÅŸünceleri SBKP’nin düÅŸüncelerine paraleldir, o halde TÖB-DER ve sanıklarından hesap sorulmalıdır. Yine aynı mantığın devamı olarak, dünyada birçok ÅŸiddet olaylarının ardında Sovyetler BirliÄŸi vardır. Sovyetler BirliÄŸi gibi düÅŸünen TÖB-DER’de bundan sorumludur. Mantık budur. Ä°ÅŸte böyle bir mantıkla mahkum edilmek isteniyoruz. GörüldüÄŸü gibi TÖB-DER suçlanmak istenirken çok isabetsiz zorlamalara gidilmiÅŸ, bu zorlamalar sonucu, Halit Çelenk 133 ortaya adeta bir komedi çıkmıştır. Karl Marks doktrininin eleÅŸtirisinin, Marks’la Lenin’in dünya görüÅŸlerinin kıyaslanmasının, Dayanışma Sendikası BaÅŸkanı Walesa’nın TÖB-DER’le ilgisi nedir? Çin’in Sovyetler BirliÄŸi hududundaki Ksin ÇÄ°YANG eyaletindeki yedi milyon Türk’ün Sovyetler’in etkisi sonucu anti-ÇÄ°N propaganda yoluyla mevcut yönetime baÅŸkaldırtmasının TÖB-DER davasıyla ilgisi nedir? Çin-Sovyet iliÅŸkilerinin davamızı ilgilendiren yanı var mıdır? Bu sorun Türkiye’nin ve özellikle TÖB-DER’in sorunumudur ki, bize karşı bir suçlama vesilesi yapılıyor? Mütalaada, Leonid Brejnev’in, Prag’da VarÅŸova Paktı üyesi ülkelerle yaptığı toplantıda Sovyetler BirliÄŸinin dış politikasına iliÅŸkin sözlerinin TÖB-DER’le ilgisi nedir? CLAIR STERLÄ°NG’in “ŞİDDET AÄžI” isimli kitabında ileri sürdüÄŸü fikirlerden bize ne? Kaldı ki, sözkonusu kiÅŸinin kitabının “TERÖR AÄžI” adıyla Tercüman gazetesinde tefrika edilmesi üzerine, Filistin KurtuluÅŸ Örgütü Ankara Temsilcisi Ebu Firaz yaptığı açıklamasında bu ÅŸahsın CIA ajanı olduÄŸunu açıklamıştır. Gizli Ermeni KurtuluÅŸ Örgütü ASALA’nın TÖB-DER davasıyla ilgisi nedir? Enver Sedat’ın terörle ilgili olarak Sovyetler BirliÄŸi hakkında söylediÄŸi sözler bizleri neden ilgilendirsin? Mütalaada bilimsel ve hukuksal yanlışlıklar bir yana, bu tür ayakları yere deÄŸmeyen iddia ve polemiklerle suçlanmaktayız. Sürekli olarak diyoruz ki, çalışmalarının her döneminde mercekle incelenen, adım adım izlenen TÖB-DER’in tüm faaliyetleri, idari ve yargısal denetimden geçmiÅŸtir. Tüm çalışmalarımızın hesabını mahkemelerde verdiÄŸimiz gibi, kongrelerimizde 200.000 üyemize de verdik ve aklandık. Dosyamıza ibraz edilen pek çok beraat ve takipsizlik kararları dikkatle incelenirse görülecektir ki, bugün yargılanmakta olduÄŸumuz konuların hemen hepsinden, geçmiÅŸte de yargılandık ve hesabını verdik. Hesabını vermediÄŸimiz hiçbir faaliyetimiz yoktur. Åžimdi böyle bir kuruluÅŸa nasıl “illegalize” olmuÅŸ denilebilir? Mütalaaya göre TÖB-DER 7 yıllık ÅŸiire içerisinde yani 1973 yılından bu yana yasa dışı faaliyet yürütmüÅŸtür. Bu iddia ÅŸu anlama gelmez mi: 134 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası TÖB-DER yedi yıl boyunca, devletin ve kamuoyunun gözleri önünde yasa dışı bir ÅŸekilde yayın çıkarmış; miting, yürüyüÅŸ yapmış, 200.000 üyeyi illegal bir tarzda yönetmiÅŸ; devlet ise bu faaliyetlerinden habersiz kalmış! Ya da bu faaliyetlere göz yummuÅŸ! O zaman devlet görevini kötüye mi kullanmış diye sormak gerekir. Ya da görevini mi unutmuÅŸ? Bu nasıl devlettir ki, tüm istihbarat örgütlerine raÄŸmen, savcının deyimiyle böylesine Marksist-Leninist örgüt yedi yıl boyunca devletin gözünün içine baka, baka faaliyet göstermiÅŸtir. Faaliyetleri adım adım izlenen TÖB- DER’e acaba devlet ayrıcalık mı, göstermiÅŸtir? Ä°ÅŸte bu tür iddialarla TÖB-DER yasa dışı ilan ediliyor ve TÖB-DER’in, Anayasa’nın müsaade ettiÄŸi demokratik bir baskı gurubu olduÄŸu unutuluyor. Demokratik baskı guruplarının demokratik hayatın vazgeçilmez unsurlarından olduÄŸu unutuluyor. Bu tür demokratik kitle örgütlerinin faaliyetlerini daraltıp kısmanın ve yok etmenin, demokrasiyi, yurttaÅŸların demokratik hak ve özgürlüklerini kısmak, daraltmak ve yoketmek olacağı unutuluyor. Esas Hakkındaki Mütalaa, yasanın suç saymadığı fiilleri, bizim demokratik hak ve özgürlüklerimizi, adeta suç sayıyor. Åžöyleki; TCK’nın 141. ve 142. maddelerinin kaldırılmasını istemek, sendikalaÅŸma için mücadele etmek, miting yapmak, yayın çıkarmak, demokratik eÄŸitim düzeni için mücadele etmek, gençliÄŸin demokratik uÄŸraşının desteklenmesi, faÅŸizme ve emperyalizme karşı olmak suçtur! Yurt ve dünya sorunları üzerine düÅŸünce açıklamamız suçtur! Åžimdi sormak gerekir, Anayasasında “demokratik, layik ve sosyal bir hukuk devleti” olduÄŸu yazılı bir ülkede demokratik baskı gurupları yayın çıkarmaz, toplantı ve gösteri yapmaz da, ne yapar? EÄŸer, bu tür faaliyetleri yapan kuruluÅŸlar suçlu duruma düÅŸerse, Anayasa’nın tüm yurttaÅŸlara tanıdığı düÅŸünce özgürlüÄŸü, bilim ve sanat özgürlüÄŸü, basın-yayın özgürlüÄŸü ne anlam taşır? Yine mütalaada bazı TÖB-DER yayınları tek tek sayılıp alıntılar yapılarak, bu yayınlar vasıtasıyla TÖB-DER’in ne ÅŸekilde gayesi dışında çalıştığı kanıtlanmaya çalışılıyor. Sormak gerekir, madem ki TÖB-DER iddia makamının deyimiyle, “Marksist- Leninist” fikirleri sürekli olarak propaganda eylemiÅŸ, Basın Savcıları neden bu yayınlar hakkında dava açmamış? Acaba onlar görevlerini müdrik deÄŸil miydi? Halit Çelenk 135 Hiç kuÅŸkusuz görevlerini müdriktiler. Öyleyse yine sormak gerekir: Yasal yayınlarla yasa dışı çalışma yapılır mı? Böylece, Esas Hakkında Mütalaa, tamamen eklektik biçimde zorlama bir yöntemle, yaptığı yorumlarla bizleri suçlamaya devam ediyor. Sayın Savcı 3. ve 4. OlaÄŸan Kongrede, Demokratik EÄŸitim Kurultayında (DEK), bant çözümlerine dayanarak yapıldığı iddia olunan, konuÅŸmalarla, Kurultay ve Genel Kurullar öncesinde kim tarafından, ne zaman, nerede ve ne amaçla dağıtıldığı belli olmayan isimsiz ve imzasız yayınlarla TÖB-DER’i ve yöneticilerini suçlamaktadır. Bu yayın ve konuÅŸmaların bölücü, milli duygulan zayıflatıcı ve komünizm propagandasını içerir nitelikte olduÄŸu iddia edilmektedir. Mademki 3. OlaÄŸan Kongrede suç iÅŸlenmiÅŸ, neden o dönemde yargı organları ve idari organlar TÖB-DER hakkında bir soruÅŸturma açmamış? Mademki, Demokratik EÄŸitim Kurultayında suç iÅŸlenmiÅŸ ve yöneticiler suçludur, neden Ankara Basın Savcılığı TERTÄ°P KOMÄ°TESÄ° ve DEK’teki tüm yayınlar (BroÅŸür, Bildiri) hakkında takipsizlik kararı vermiÅŸtir? Mademki 4. OlaÄŸan Kongrede suç iÅŸlenmiÅŸ ve yönetim sorumludur, neden Ankara Asliye Ceza Mahkemesi 4. OlaÄŸan Kongre ve yöneticiler hakkında beraat kararı vermiÅŸtir? Yine; DEK’le ilgili halihazırda ortada yeni bir delil bulunmadığına göre verilen TAKÄ°PSÄ°ZLÄ°K kararına neden uyulmamıştır. Artık bu aÅŸamada Sayın Savcı DEK’le ilgili olarak ileri sürdüÄŸü tüm iddialardan vazgeçmeliydi. Mahkemenin de bu karara uyması gerektiÄŸi inancındayız. Esas Hakkındaki Mütalaa bir sürü yanlışlıklarla doludur. ÖrneÄŸin, “Altıncı Emperyalizm Politikası ve Türkiye” adlı bir yayınımız yoktur. Aslında, belirtilmek istenen kitabın adı, “Emperyalizmin Kültür Politikası ve Türkiye” dir. Yine mütalaa; bir TÖB-DER yayını olan “1976-1978 Çalışma Programı” isimli kitapta geçen: “Silahsızlanma, karşılıklı kuvvet indirimi, yumuÅŸama, barış mücadelesi” gibi kavramları suç saymaktadır. Oysa barış için mücadele bir insanlık ve yurtseverlik görevidir. Esas Hakkındaki Mütalaasında Sayın Savcı, biz sanıkların yalnızca kendince aleyhimize kullanılabilecek delilleri toplamış ve yalnızca onları deÄŸerlendirmiÅŸtir. Lehimize olan delilleri toplamadığı gibi gör- 136 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası mezlikten gelmiÅŸ ve lehimizde hiçbir yorumda bulunmamıştır. Oysa, 353 Sayılı Askeri Mahkemeler KuruluÅŸu ve Yargılama Usulü Kanunu’nun Hazırlık SoruÅŸturması ile ilgili 96. maddesinin 4. paragrafında aynen ÅŸöyle denmektedir: “Askeri Savcı yalnız sanığın aleyhine olan hususları deÄŸil, lehinde olan cihetleri de arar ve kaybolmasından korkulan delillerin toplanmasına ve zaptına çalışır”. Bu açık yasa hükmüne raÄŸmen, hazırlık soruÅŸturmasından bugünkü savunma aÅŸamasına kadar, lehimize tek bir delil dahi toplamamıştır. Ayrıca, sorgu sırasındaki toplu sorgu ifademizde çürüttüÄŸümüz birçok iddialar, düzelttiÄŸimiz birçok hususlar yeniden iddia konusu yapılmıştır. Mütalaanın 5. sayfasının 10. satırında yazılı “kutlamaların öncülüÄŸünü yapan biz” cümlesinde geçen “biz” sözcüÄŸü anlam deÄŸiÅŸikliÄŸine yol açtığı için ve de doÄŸrusu “DÄ°SK” olduÄŸu için sorgu ifademizde bunu düzeltmiÅŸtik. Ama Sayın Savcı, herhalde sorgu metnimizi hiç okumamış ya da okuduysa da görmezlikten gelmiÅŸ olacak ki, aynen kalmıştır. Yine Sayın Savcı, arkadaşımız Sezai Özen hakkında yalnızca tanıkların hazırlık soruÅŸturmasında verdikleri ifadelere itibar etmiÅŸ, asıl geçerli olan Mahkemedeki beyanlarını yok saymış ya da hiç dikkate almamıştır. Mütalaada, yine dikkat çekici bir nokta Bahattin Özcan Acar’ın yaptığı iddia olunan konuÅŸmanın kendisine ait olmadığı, Erdal Åžener adlı bir konuÅŸmacıya ait olduÄŸu ve bu konuÅŸmasından ötürü Erdal Åžener’in Ankara 5. Ağır Ceza Mahkemesinde yargılanmakta bulunduÄŸu ve daha önce tutuklanan Bahattin Özcan Acar’ın bunu mahkemede kanıtlayarak tahliye olduÄŸu, savcılık makamınca bilindiÄŸi halde, yine de mütalaada bu dava dışı konuÅŸma, iddia konusu yapılmıştır. Bu da mütalaanın ne denli sübjektif niyetlerle hazırlandığını kanıtlayan bir baÅŸka çarpıcı örnektir. Esas Hakkındaki Mütalaanın bir baÅŸka önemli ve çeliÅŸkisinin altını çizerek “sanıkların Lenin’in dediÄŸi gibi, ‘teori olmadan-devrim olmaz’ ilkesine baÄŸlı kaldıkları halbuki Mao’nun ‘önce eylem, sonra teori’ ilkesine ve Latin Amerika Profesyonel devrimcilerin eylem ve teori bir arada ilkesine iltifat etmedikleri görülmektedir.” denmektedir. Mütalaadaki bu gerçek dışı iddia bile hakkımızda istenen hükümle çeliÅŸmektedir. Åžöyle ki, mütalaa aynı zamanda: “ sosyal bir sınıfın diÄŸer sosyal sınıflar üzerindeki tahakkümünü tesis etmeye ve sosyal bir sınıfı ortadan kaldırmaya, memleket içinde müesses iktisadi ve sosyal Halit Çelenk 137 nizamlardan herhangi birini devirmeye matuf TÖB-DER” denilerek yukarda aktardığımız “ devrim için teori” iddiasıyla çeliÅŸmekte ve mütalaadaki iddialar buradaki gibi birbirini çürütmektedir. Åžöyle ki; “teori yapmak” fiiliyle “tahakküm kurmak, devirmek, ortadan kaldırmak” fiilleri birbirleriyle çeliÅŸen iddialardır. Salt bu çeliÅŸki bile, iddianın ne kadar mesnetsiz, hayali ve tutarsız olduÄŸunu kanıtlamaya yeterlidir. Ayrıca, mütalaada geçtiÄŸi gibi TÖB-DER’in “Devrim için eÄŸitim” diye bir slogan ve ilkesi olmadığı, hiçbir yayının böyle bir içerikte ve amaçta olmadığı, aksine TÖB-DER’in “Demokratik eÄŸitim” ilkesini benimsediÄŸini sorgu metnimizde de belirtmiÅŸtik. “Devrim için eÄŸitim” sloganı TÖS’ün 1968’de yaptığı “Devrimci EÄŸitim Åžurası”nda ortaya atılmıştır. TÖS yargılamasında devrimci eÄŸitim ÅŸurası da dava konusu yapılmış ve beraat etmiÅŸtir. Devrimci eÄŸitim ÅŸurası (DEÅž) da, tıpkı DEK gibi eÄŸitim sorunlarımızın tartışıldığı bilimsel, mesleki bir toplantıydı. Ancak, bizim 1976-1978 dönemindeki tüm yayınlarımızdan da anlaşılacağı gibi TÖB-DER “Demokratik EÄŸitim” ÅŸiarını benimsemiÅŸtir. Ayrıca, TÖB-DER bir siyasi parti deÄŸil, demokratik bir meslek kuruluÅŸu olduÄŸundan iktidar mücadelesi veremez. TÖB-DER’in hiçbir yayında hiçbir çalışmasında “ÅŸiddet”” önerdiÄŸi, ya da bu nitelikteki hareketleri onayladığı görülmemiÅŸtir. Aksini hiç kimse ispatlayamaz. Yine TÖB-DER; yöneticileri, üyeleri ve yapısı itibariyle “homojen” deÄŸil, “heterojen” dir. Yani deÄŸiÅŸik dünya görüÅŸlerine sahip insanlardır. Böylesine deÄŸiÅŸik görüÅŸlerden oluÅŸan bir yapıyla yukarda anılan fiillerin yapılamayacağını hukuktan anlayan herkes takdir eder. Hiç bir zaman TÖB-DER yöneticilerinin ortak amacı iktidar mücadelesi olmamış, aksine, iktidarlardan öÄŸretmenlerin ekonomik-demokratik haklarının verilmesi için ortak talepleri olmuÅŸtur. Böyle bir yapıdaki TÖB-DER’e ve onun yöneticilerine TCK’nun 141/1. maddesini ihlal ettiÄŸi iddiası yakıştırılabilir mi? Bu durumu da mahkemenizin takdirine bırakıyoruz. Ayrıca, burada yargılanan yöneticilerin TÖB-DER’in iki ayrı dönem yöneticisi oldukları dikkate alınmamıştır. Yönetim dönemleri arasında hiçbir ayrım yapılmayarak bir yönetim dönemi ile ilgili konulardan diÄŸer yönetim de sorumlu tutulmaktadır. Mütalaa, öyle bir mantıkla hazırlanmış ki, neredeyse bizleri kal-ü 138 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası beladan beri sorumlu tutacak! 1971 yılından bu yana süregelen TÖBDER’in hesabını bizden sormakta! 1965 yılında kurulan ve 1971 yılında münfesih olan TÖS’den de bizleri sorumlu tutmaktadır. Bizimle ilgisi olmayan, bizim dönemimizde çıkarılmayan yayınlar, bizim dönemimizde yapılmayan mitingler bize aitmiÅŸ gibi gösterilerek onların hesabı da bizden sorulmaktadır. Biz bunların hesabını vermekten de çekinmeyiz. Çünkü TÖS ve TÖB-DER; öncesiyle, sonrasıyla tamamen yasal çalışmalar yapmışlardır. Ancak, bir insanı sorumlu olmadığı bir çalışmayla suçlamak hukuksal olarak ne derece geçerlidir? Hiç kuÅŸkusuz Mahkemeniz bu durumu da deÄŸerlendirecektir. Esas hakkındaki mütalaada bizim eylemlerimiz deÄŸil, yorum ve kıyas yoluyla düÅŸüncelerimiz yargılanmaktadır. Kaldı ki kafamızdaki düÅŸüncelerin niteliÄŸi de bilinmeden suçlanmaktayız. Yorum ve kıyas yoluyla, demokratik eylemlerimiz ve yayınlarımızdaki düÅŸünceler suç gibi gösterilmektedir. Oysa, 20. yüzyılda insanları düÅŸüncelerinden ve demokratik eylemlerinden ötürü suçlamak, tarihin akışını tersine çevirmeye çalışmaktır. 2- DEMOKRATÄ°K ÖÄžRETMEN ÖRGÜTLENMESÄ° Esas Hakkındaki Mütalaanın 3. sayfasının 2. paragrafında “1971 döneminde kapatılan TÖS mensupları, Türkiye ÖÄŸretmenler BirliÄŸini, Ä°LK-SEN Mensupları da Türkiye Devrimci ÖÄŸretmenler BirliÄŸini kurmuÅŸlar, 4 Ekim 1973 tarihinde olaÄŸanüstü bir toplantıyla birleÅŸerek kısa adı ile TÖB-DER adını alarak paravan bir ad arkasında yasa dışı faaliyetlerini sürdürmüÅŸlerdir.” denmek suretiyle TÖS’ün illegal çalışmalarından dolayı mahkum edildiÄŸi ve TÖB-DER’in de yasa dışı, amaç dışı çalışmalar için kurulduÄŸu ve bu amaçla çalıştığı... gibi mesnetsiz bir iddiada bulunulmuÅŸtur. 1961 Anayasasının getirdiÄŸi demokratik hak ve özgürlüklerin bir parçası olan “kamu personelinin sendika kurma hakkı” ile 8.7.1965 tarihinde kurulan TÖS ve arkasından oluÅŸturulan Ä°LK- SEN öÄŸretmenlerin demokratik mücadelesini etkin bir ÅŸekilde yürütmüÅŸlerdir. TÖS 22 Eylül 1971 tarihinde yapılan Anayasa deÄŸiÅŸikliÄŸiyle münfesih hale geldiÄŸi için, TÖS yöneticileri 4.9.1971 tarihinde Türkiye ÖÄŸretmenler BirliÄŸini kurduklarını belirtmiÅŸlerdir. Bu kadar ciddi bir davada iddia makamı TÖS’ün devamı olduÄŸumuzu ikide bir getirerek beraat kararını tanımadığını göstermektedir. Halit Çelenk 139 Sayın Savcı “Paravan” sözcüÄŸüyle ne demek istemektedir? 200.000 üyeli TÖB- DER “paravan” bir örgüt olacak ve amaç dışı çalışmalar yapacak! Bu olacak iÅŸ midir? Yoksa Türkiye ÖÄŸretmenleri yıllar boyu kendi çıkarlarını deÄŸil de baÅŸka ÅŸeyleri savunan TÖB-DER yöneticilerinin arkasından bir ama gibi mi yürümüÅŸlerdir? Türkiye öÄŸretmeni bu kadar kör, sağır ve dilsiz midir? Böyle bir ÅŸeyi yüzbinlerden af dileyerek varsaysak bile en az iki yılda bir yapılan kongreler ne oluyor? Ve bu “Paravan örgüt” sayısı yüzbinleri aÅŸan eÄŸitim emekçilerini nasıl oluyor da yıllarca uyutabiliyor? Kimsenin de aklına bu “ Paravan” örgüt yerine “demokratik” ve “yasal” bir örgüt kurmak gelmiyor? Pes doÄŸrusu! Sorgumuzda da deÄŸindiÄŸimiz gibi biz, TÖS’ün, Ä°LK-SEN’in, TÖDMF (Türkiye ÖÄŸretmen Dernekleri Milli Federasyonunun kısaca tüm Türkiye demokratik öÄŸretmen hareketinin mirasçısı olmanın onurunu taşıyoruz. Bu konuyu bilince çıkarmak için demokratik öÄŸretmen hareketinin geçmiÅŸine, günümüze deÄŸin geliÅŸ sürecine, mücadele anlayışlarına ve ülkemize ve öÄŸretmenlerine ne denli yararlı çalışmalar yaptıklarına bir göz atmakta yarar görüyoruz. TÖB-DER, 1908’lerin Encümen-i Muallimin’den günümüze deÄŸin uzanan öÄŸretmen örgütçülüÄŸünün bir devamıdır. 1914 yılında amaçlarını; “öÄŸretmenlerin tanışmaları, bilimsel-toplumsal ihtiyaçlarını karşılamak ve halkın yaÅŸam düzeyini yükseltme” biçiminde saptayan Muallimler Cemiyetinin merkezi Ä°stanbul’dur. Bu örgüt, 15 Mayıs 1919’da Ä°zmir’in Yunanlılar tarafından iÅŸgali üzerine 22 Mayıs 1919’da Ä°stanbul Sultanahmet Meydanında Tarihimizin ilk anti-emperyalist mitingini düzenlemiÅŸtir. Muallimler Cemiyeti ayrıca savaÅŸ yıllarında Anadoluya silah ve malzeme kaçırılmasında öÄŸretmenleri örgütleyerek anti-emperyalist cephelerin oluÅŸturulmasına da katkıda bulundu. Örgütün pek çok üyesi KurtuluÅŸ Savaşında hayatını kaybetmiÅŸtir. Muallimler Cemiyetinin iki ünlü kiÅŸisi Mustafa Necati ve Cevat DursunoÄŸludur. Mustafa Necati, Cumhuriyet döneminde Milli EÄŸitim Bakanlığına kadar yükselmiÅŸtir. Ege’de emperyalizmin maÅŸalarına ilk kurÅŸunu sıkanlardandır. Redd-i Ä°lhak Cemiyeti’nin ilk kuruluÅŸunda ve savaÅŸ sırasında daÄŸlardaki çetelerin örgütlenmesinde önemli görevler üstlenmiÅŸtir. Cevat DursunoÄŸlu Ä°stanbul’un iÅŸgali yıllarında memleketi olan Erzurum’a kaçıp DoÄŸu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin kurucuları arasında bulunmuÅŸtur. 7 Mayıs 1921’de kurulan “ Türkiye Muallimler ve Muallimeler 140 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası Cemiyeti BirliÄŸi” Türkiye EÄŸitim emekçilerinin ilk merkezi meslek örgütüdür. Bu meslek örgütü KurtuluÅŸ Savaşı yıllarında yurdun dört bir yanında yerel olarak ortaya çıkan öÄŸretmen derneklerini merkezi bir çatı altında tavır ve eylem birliÄŸine sokmak için kurulmuÅŸtur. Ä°lk Genel BaÅŸkanı Bursa Milletvekili M. Baha Pars’tır. Birlik yönetim kurulu ilk kez bir bildiri ile Tüm ÖÄŸretmenleri KurtuluÅŸ Savaşına katılmaya çağırmıştır. O yıllarda tüm gerici ve iÅŸbirlikçi çevrelerin tepkisiyle karşılaÅŸan bu bildiri, 22 Haziran 1922 tarihli Hakimiyet-i Milliye (Ulus) gazetesinde yayınlanmıştır. Bildirinin bir paragrafında aynen ÅŸöyle denmektedir: “DeÄŸerli kardeÅŸler! Geçen Cihan harbinde Türkiye’miz için ölen ve sevine sevine hayatlarını feda eden ÅŸehit meslektaÅŸlarımızı ÅŸu anda saygıyla anarken hepinizi KurtuluÅŸ Davamızın bilimsel savunmasına yeni belirmeye baÅŸlayan Türkiye Devrim ve yenileÅŸme savaşındaki büyük görevimizin başına çağırıyoruz.” 1946 yılında Cemiyetler Kanunu’nda yapılan deÄŸiÅŸiklikle, parti, sendika, dernek v.b. birliklerin kurulmasına olanak saÄŸlanınca T.Ö.D.M.F. kurulmuÅŸtur. 1965’te TÖS kurulmuÅŸtur. Ardından da T.Ö.D.M.F. de kendini feshederek daha ileri bir örgütlenme biçimi olan TÖS’e katılmıştır. TÖS’de kuruluÅŸundan münfesih duruma düÅŸünceye dek, mirasına baÄŸlı kalarak amaçları doÄŸrultusunda çalışmalarını sürdürmüÅŸ, ülkesine ve üyelerine görev anlayışının gereÄŸi yararlı olmaya özen göstermiÅŸtir. Yargılanmış olması suçluluÄŸunu kanıtlamaz. Üstelik yüzünün akıyla çalıştığı dönemin hesabını verdiÄŸi halde beraat etliÄŸi halde, ÅŸahsımızda Mahkemeniz huzurunda yargılanmaya devam etmektedir. Sorguda da deÄŸindiÄŸimiz gibi, tekrar vurguluyoruz: Biz TÖBDER’liler, Türkiye Muallimler ve Muallimeler Cemiyeti BirliÄŸi’nin, Türkiye ÖÄŸretmen Dernekleri Milli Federasyonu’nun, Türkiye ÖÄŸretmenler Sendikası ve Ä°lkokul ÖÄŸretmenleri Sendikasının, kısaca Türkiye demokratik öÄŸretmen hareketinin sürücüsü ve devamı olduÄŸumuzun onurunu taşıyoruz. TÖS’ün devamı olduÄŸumuzu savcının iddia etmesine gerek yoktu. Bunu inkar etmediÄŸimiz gibi, böyle olduÄŸunu TÖS mallarının TÖB-DER’e devrini saÄŸlayan mahkeme kararları da tescil etmektedir. Anayasa deÄŸiÅŸikliÄŸinin gerektirdiÄŸi tüzüksel deÄŸiÅŸimden doÄŸan iÅŸlem yani TÖS’ün TÖB-DER’e dönüÅŸmesi bir suçmuÅŸ gibi gösterilmeye çalışılmaktadır. Halit Çelenk 141 Esas Hakkındaki Mütalaanın 3. sayfasının 2. paragrafında yine “TÖB -DER adını alarak paravan bir ad arkasında yasa dışı faaliyetlerini sürdürmüÅŸlerdir. Nitekim karar defterlerinin tetkikinden 9.3.1973 ve 16.5.1973 tarihli olanlarında TÖS davası için masraf kararları göze çarpmaktadır.” denmek suretiyle TÖB-DER’in amacı içerisine giren, üyelerine yaptığı hukuk yardımı suç gibi gösterilmektedir. TÖS Yöneticileri yargılanacak, onun mirasçısı bir örgüt olan TÖBDER ve yöneticileri TÖS davası masraflarına katılmayacak, ve üyelerine sahip çıkmayacak. Bu örgütün hangi amaçlar için kurulduÄŸu zannediliyor? Elbette üyelerinin ekonomik-demokratik ve sosyal haklarını korumak ve savunmak için... TÖS yöneticileri yargılanırken af çıkmış ve davayı da kapsamına almış olduÄŸu halde TÖS yöneticileri Affı kabul etmemiÅŸ ve davanın sonuçlandırılmasını talep etmiÅŸlerdir. Dava sürmüÅŸ ve TÖS 1976’da Beraat etmiÅŸtir. Görülüyor ki, TÖB-DER, yasa dışı “Paravan” bir örgüt deÄŸil, köklü bir geleneÄŸin, onurlu bir geçmiÅŸin mirasçısı bir öÄŸretmen örgütüdür. 3- TÖB-DER’in YAPISI ve Ä°ÅžLEYİŞİ Yukarıda da belirttiÄŸimiz gibi öÄŸretmen örgütlenmesinin günümüzdeki temsilcisi TÖB-DER’dir. TÖB-DER 3512 Sayılı Cemiyetler kanununa göre 3 Eylül 1971’de kurulmuÅŸtur. Sonradan 22.11.1972 tarihinde çıkarılan 1630 sayılı Dernekler Kanunu’na yasal süresi içerisinde kendini uyarlamıştır. Giderek öÄŸretmen kitlesince benimsenmiÅŸ, üye sayısı 200.000’i Åžube sayısı da 650’yi bulmuÅŸtur. Yurdumuzun tüm il ve ilçeleriyle bazı bucaklarında da ÅŸubeleri vardır. TÖB-DER’in bu denli yaygın ve güçlü bir öÄŸretmen derneÄŸi haline gelmesi, bazı çevreleri çok rahatsız etmiÅŸtir. ÖÄŸretmen kitlesinin bu birliÄŸini parçalamak, etkinliÄŸini azaltmak için karşıt dernekler kurdurmuÅŸlardır. Bu dernekler, öÄŸretmenler tarafından benimsenmemiÅŸlerdir. Üye sayıları çok sınırlı kalmıştır. Fakat, TÖB-DER’e saldırılan, iftiraları sürüp gitmiÅŸtir. Milli EÄŸitim TeÅŸkilatı içindeki sürgünlerin, haksızlıkların artmasına; yasa ve yönetmeliklerin çiÄŸnenmesine önemli katkıları olmuÅŸtur. Özellikle, öÄŸretmen okullarında, EÄŸitim Enstitülerinde Bakanlık TeÅŸkilatında, Ä°mam Hatip liselerinde tahribatları ve yasa dışı faaliyetleri çok görülmüÅŸtür. Bu gerçekler ortada iken beyanatlarda sık sık vurgulandığı halde, bu derneklerin hiçbiri hakkında soruÅŸturma açılmamıştır. 142 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası 200.000 civarında üyesi, tüm il ve ilçelerde ÅŸubesi olan TÖB-DER’e bir siyasi parti gözüyle bakmak büyük yanlış olur. Çünkü TÖB-DER’in üyeleri arasında çeÅŸidi siyasi partilere eÄŸilim duyan kiÅŸiler bulunur. Bu çok doÄŸaldır. DoÄŸal olarak siyasi bir parti olmadığından iktidara gelmek gibi bir siyasi amacı da olamaz. Aksi, bilime de, yaÅŸamın kendisine de ters düÅŸer. Ne bizden ne de dünyada iktidara gelmeyi amaçlayan bir tek meslek örgütü bulunamaz. Aksine, belli bir siyasi partiye eÄŸilim duyan kiÅŸilerle kurulan demekler hiçbir zaman yaÅŸayamamışlardır. Böylesi teÅŸebbüslere kitleler ilgi göstermemiÅŸtir. Bu yüzdendir ki, örgütümüzde üyelerin siyasi düÅŸüncelerinden ötürü aralarında ayırım gözetilmez. TÖB-DER’i güçlü yapan bu bilimsel ve doÄŸru saptamasıdır. TüzüÄŸümüzün 3. maddesinde: “DerneÄŸin amacı Atatürk devrimleri, insan hakları evrensel beyannamesi ile Anayasamızın milli, demokratik, layik ve sosyal hukuk devleti kapsamı içinde üyelerinin tüm ekonomik-demokratik sosyal ve özlük haklarını koruyup geliÅŸtirerek birleÅŸmelerini ve dayanışmalarını saÄŸlamaktır.” der. TÖB-DER bu amacını da gerçekleÅŸtirmek için yapacağı çalışmaları tüzüÄŸünün 4. maddesinde ÅŸöyle açıklar: “EÄŸitim hizmetlerinde çalışanların meslek sorunlarının çözümü, mesleki geliÅŸiminin saÄŸlanması, personel haklarının korunması ve geliÅŸtirilmesi, eÄŸitimin bilimsel ilkeleri, yurt ve dünya sorunları, insan hakları ve Anayasa hükümleri yönünde incelemeler yapılması, ilgililere ve kamuoyuna öneriler götürülmesi, dünyadaki aynı alanın örgütleriyle bilgi ve deney alışveriÅŸinde bulunulması, zarara uÄŸrayan üyelerinin geçim güvenliklerinin saÄŸlanması, üyelerine maddi ve sosyal yardımlarda bulunulması, üyelerinin mesleki ve genel kültürlerinin geliÅŸtirilmesi, eÄŸitim-bilim, kültür hayatının özgürlük ve demokratik iÅŸleyiÅŸ içinde sürdürülmesi için çalışılması”. Åžimdi de kısaca, bu çalışmalara deÄŸinelim: EÄŸitimimizin geliÅŸmesine katkı için Demokratik EÄŸitim Kurultayını, yayınlan, miting ve yürüyüÅŸleri savunmamızın diÄŸer bölümlerinde ele alacağımızdan burada deÄŸinmiyoruz. 1) Hukuk Yardımları: 1976-1978 döneminde devlet kurumlarında yasalar, yönetmelikler çiÄŸneniyordu. Devletin üst organlarında sorumluluk yüklenenler, yandaÅŸları örgütlerle anarÅŸi ve teröre baÅŸvurdular. Bu problemli yıllarda en çok öÄŸretmenler darbe yedi. Hiç suçsuz yere, onbinlerce öÄŸretmen, yerlerinden sürüldüler. EÅŸlerinden ayrıldılar. Halit Çelenk 143 Aileler parçalandı, iÅŸte TÖB-DER, bu haksız idari uygulamalara, iftiralara uÄŸrayan üyelerine hukuk yardımında bulundu. Danıştay’a onbinleri bulan davalar açtı. 2) Ölen, hastalanan, deprem, sel ve yangın gibi felaketlere uÄŸrayan üyelerinin daima yanında olmuÅŸtur. ÖrneÄŸin DoÄŸu Anadolu ve Ege Bölgelerinde meydana gelen depremler sırasında örgütümüz tüm topluma örnek olacak bir özveride bulunmuÅŸtur. 3) Üyelerinin ve yakınlarının boÅŸ zamanlarını deÄŸerlendirmek ve dinlenmelerini saÄŸlamak için yaz aylarında dinlenme kampları, kitaplıklar oluÅŸturmuÅŸtur. Parasız okuma-yazma kursları ve yoksul aile çocuklarına üniversiteye GiriÅŸ Kursları açmış ve yürütmüÅŸtür. Her bölgede, halk folklorünü incelemiÅŸ, geliÅŸtirmiÅŸ ve tanıtılmasına katkıda bulunmuÅŸtur. Üyelerinin ucuza konut saÄŸlayabilmeleri için Yapı Kooperatifleri, kurmuÅŸ, ayrıca üyelerine ucuz tüketim malları saÄŸlamak amacıyla Tüketim kooperatifleri kurmuÅŸtur. 4) TÖB-DER’in en önemli uÄŸraÅŸlarından biri öÄŸretmenlerin ekonomik ve sosyal sorunları olmuÅŸtur. DüzenlediÄŸi mitinglerin, yürüyüÅŸlerin önemli amaçlarından biri de bu sorunları dile getirmektir. Bu konuda demokratik baskı gücü olmaya çalışmıştır. Bazı kazanımlar da elde etmiÅŸtir. En son kazanımı tüm öÄŸretmenlerin ek ders ücreti almaları olmuÅŸtur. GörüleceÄŸi gibi, kısaca açıklanan bu tüzüÄŸe uygun faaliyetlerde bulunan derneÄŸimizin çalışmaları yasa dışı, amaç dışı sayılabilir mi? Durum böyle iken iddia makamı Esas Hakkındaki Mütalaasında ÅŸöyle bir suçlama getirmiÅŸtir. “Ancak, burada bir noktaya açıklık getirilmek zorunluluÄŸu vardır. Genellikle, yasa dışı faaliyetlerde bulunan kuruluÅŸların illegal olarak vücut bulması kaide iken, TÖB-DER hukuki yönden legal bir görünüm arzetmekte iken, aÅŸağıda sıralayacağımız olay ve faaliyetleriyle ille galize olmuÅŸtur.” denilmektedir. Sıralanan tüm olaylara bakıyoruz. Hepsi yasal gerekleri yerine getirilerek, idari ve yargı denetiminden geçmiÅŸ çalışmalardır. Bu nedenle, bu suçlama somut bir kanıttan yoksundur. Bir an için bu suçlamaların doÄŸru olduÄŸunu varsayacak olsak, o zaman suçlu sadece Yönetim Kurulu üyeleri ile, 18 DEK delegesi deÄŸil; bu faaliyetlere izin veren valiler, denetleme yapan maliye müfettiÅŸleri, Bakanlıkların görevlileri, kolluk kuvvetleri, Hükümet Komiserleri, çalışmaları ve yayınları inceleyen savcılar, 3. ve 4. olaÄŸan kongre delegeleri, TÖB-DER kurucuları, beraat kararı veren Mahkeme Yargıçları, 144 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası hatta 200.000 öÄŸretmenin de suçlu sayılması gerekmiyor mu? DerneÄŸimiz TÖB-DER, Türkiye tarihinde görülmedik ÅŸekilde idari ve adli denetime tabi tutuldu. DerneÄŸimiz sık sık arandı. Ama hiçbir suç kanıtı bulunamadı ki, bu yüzden yargılanmamız sözkonusu olmadı. Dönemin siyasal iktidarına yakınlığıyla bilinen Ankara Valisi derneÄŸimizi keyfi olarak iki kez kapattı. Her iki defasında da DANIÅžTAY kapatma iÅŸlemine iliÅŸkin YÜRÜTMEYÄ° DURDURDU. Yine ValiliÄŸin istemiyle Ä°çiÅŸleri Bakanlığınca 6 kiÅŸilik bir mali teftiÅŸ heyeti derneÄŸimizin tüm hesaplarını en ince ayrıntısına kadar incelediler, denetlediler. Ve sonuçta doÄŸruluÄŸumuzu gösteren bir rapor düzenlediler. Öyle ki, hiçbir kanıt olmamasından, dönemin valisi mahkemeye baÅŸvuramadı. Yöneticileri, sahnelenmek istenen her oyunun bilincinde olarak attıkları her adımı yasal çerçevede atmaktaydılar. TÖB-DER’in ORGANLARI: TÖB-DER, aÅŸağıdaki organlarının açıklanmasından da anlaşılacağı gibi Demokratik Merkeziyetçi iÅŸleyiÅŸ içerisinde çalışan tümüyle yasal bir meslek örgütüdür. Yoksa, Ä°ddia Makamının belirttiÄŸi gibi yasal görünüm altında yasa dışı çalışma yapan paravan bir örgüt deÄŸildir. TÖB-DER TüzüÄŸünün 13. maddesine göre derneÄŸin organları ÅŸunlardır. a) Genel Kurul b) Genel Yönetim Kurulu (GYK) c) Merkez Yürütme Kurulu (MYK) d) Denetleme Kumlu e) Onur Kurulu f) Åžubeler ve Organları Åžimdi bu organları tek tek inceleyelim: a) GENEL KURUL: DerneÄŸin en yetkili organıdır. Genel Kurulun kuruluÅŸu, TÖB-DER TüzüÄŸünün 14. maddesinde, Genel Kurulun toplanma zamanı 15., Genel Kumlun çaÄŸrı usulü 16., Genel Kumlun toplantı, yer, sayı ve usulü 17, 18, 19., Genel Kurulun görev ve yetkileri 20, 21. maddelerinde açık ve net bir biçimde belirtilmiÅŸtir. b) GENEL YÖNETÄ°M KURULU: Genel Yönetim Kurulu derneÄŸin ikinci derecede yetkili organıdır. Genel Yönetim Kurulu Genel Kurulca bölgelerden seçilen 30 asil üye ile 11 Merkez Yürütme Kurulu üyesinden oluÅŸur. GYK’nın 15, MYK’nın 11 olmak üzere 26 yedek üyesi vardır. Halit Çelenk 145 Genel Yönetim Kurulu üyeleri ve yedekleri bulundukları bölgelerin BÖLGE TEMSÄ°LCÄ°SÄ°DÄ°RLER. Bölge Temsilcisinin görev ve yetkileri TÖB-DER Temsilciler YönetmeliÄŸinde yazılıdır. Bu yönetmeliÄŸe göre, bölge temsilcileri, bölgelerine giren ÅŸubeler ile Genel Merkez arasındaki her türlü iÅŸlerin saÄŸlanmasından sorumludur. Yoksa, Ä°ddianamede ileri sürüldüÄŸü gibi, kastedilmek istenen bölge sorumlusu deÄŸildirler. Ayrıca, Bölge Temsilcileri bulundukları bölgelerin TÖB-DER Åžubelerini denetlerler. Ancak, Åžubelerin çalışmalarının sorumluluÄŸu idari açıdan ÅŸube yönetim kurullarını baÄŸlar. Genel Yönetim Kurulunun kuruluÅŸu, görev ve yetkileri, toplanması tüzüÄŸün 22, 23, 24, 25, 26, 27. maddelerinde belirtilmiÅŸtir. c) MERKEZ YÜRÜTME KURULU: DerneÄŸin yürütme organıdır. Dernek üyeleri arasından 11 asil, 11 yedek üyeden oluÅŸur. MYK’nın KuruluÅŸu, Görev ve Yetkileri, Toplanması, tüzüÄŸün 28, 29, 30, 31, 32 ve 33. maddelerinde belirtilmiÅŸtir. d) DENETLEME KURULU: Dernek üyeleri arasından 3 asil, 3 yedek üyeden oluÅŸur. Kurul kendi baÅŸkanının çaÄŸrısı üzerine yılda en az iki defa toplanır, denetleme yapar. GYK ve MYK’nın isteÄŸi üzerine de denetleme yapar. DerneÄŸin bütün çalışmalarının tüzük, Genel Kurul ve GYK kararlarına uygun olup olmadığını inceler ve gerekli uyarıları yapar. Denetleme Kurulu yapacağı denetleme sonuçlarını bir rapor haline getirir, bu raporlarda saptadığı, eksik ve aksaklıkların düzeltilmesini GYK’dan ister. Denetleme yılda ikiden az olmaz. Denetleme Kurulunun kuruluÅŸu, görev ve yetkileri TÖB-DER TüzüÄŸünün 41. ve 42. maddelerinde ayrıntılarıyla belirtilmiÅŸtir. e) ONUR KURULU: Üç asil, üç yedek üyeden oluÅŸur. Onur Kurulu Disiplin YönetmeliÄŸine göre çalışır. KuruluÅŸu, görev ve yetkileri tüzüÄŸün 43. ve 44. maddelerinde yazılıdır. f) ÅžUBELER VE ORGANLARI: Dernek ÅŸubeleri TÖB-DER Åžubeler YönetmeliÄŸine göre çalışır. Dernek ÅŸubeleri bulundukları yerlerin sınırları içinde üyelerinin her türlü mesleki, özlük, ekonomik, sosyal ve kültürel sorunlarının çözümlenebilmesi amacıyla genel merkeze baÄŸlı olarak çalışır. Her Åžubenin yılda 1 kez olaÄŸan, Genel Merkezin ise iki yılda bir olaÄŸan Genel Kurulu toplanır. Bunlardan ayrı, ÅŸubelerin ve Genel Merkezin OlaÄŸan Genel Kurulları dışında, olaÄŸanüstü kongreleri de olur. 146 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası TüzüÄŸü Ä°ç Ä°ÅŸleri Bakanlığı tarafından kabul edilen, tüm çalışmalarını bu tüzüÄŸe göre yapan, sürekli olaÄŸan ve olaÄŸanüstü kongreleriyle gerek idarenin ve gerekse üyelerinin denetiminden geçen, canlı bir organizma halinde tam bir demokratik iÅŸleyiÅŸ içerisinde yenilenen TÖBDER’e “yasadışı faaliyet yürütmüÅŸtür” denebilir mi? 4- DEMOKRATÄ°K MERKEZÄ°YETÇÄ°LÄ°K Demokratik merkeziyetçilik bir yönetim ilkesidir. Bu konudaki görüÅŸlerimizi sorgu ifademizde ayrıntılı bir biçimde anlatmıştık. Ancak, biz yine de Demokratik Merkeziyetçi iÅŸleyiÅŸimiz hakkında kısaca bilgi vermekte yarar görüyoruz. Demokratik merkeziyetçilik, aÅŸağıdan yukarı DEMOKRASÄ°, yukardan aÅŸağı MERKEZÄ°YETÇÄ°LÄ°KTÄ°R. Yani, GYK üyeleri ve Bölge Temsilcileri aracılığıyla tüm ÅŸubelerin görüÅŸ ve önerileri alınır. Genel Merkezce deÄŸerlendirilir. Genel Merkez, Åžubelerin görüÅŸ ve önerilerine çok büyük deÄŸer verir. Tabanın iradesini yansıtmaya özen gösterir. Üyeleri yönlendirirken onlara ters düÅŸmemeye, onların özlemlerine yanıt vermeye, aşırı ölçüde dikkat eder. Tüm bunlardan sonra, Genel Merkezin demokratik etkinliklerle ilgili alacağı son karar tüm üyeleri ve ÅŸubeleri baÄŸlar. Azınlığın çoÄŸunluÄŸa, alt organın üst organ kararına uyması bir disiplin gereÄŸidir. GYK ve MYK, örgütün çoÄŸunluÄŸunu temsil eder. Çünkü derneÄŸin çoÄŸunluÄŸunu temsil eden delegelerce seçilmiÅŸlerdir. TÖB-DER’de üyelik ve görev anlayışı tamamen gönüllülük esasına dayanır. Üyeler bütünüyle kendi inisiyatifleri ve özgür iradeleriyle seçerler, seçilir, eleÅŸtirir ve görev yaparlar. TÖB -DER’de üyelere hiçbir baskı, olmaz. Üyeler tam bir serbestlik içinde, demokratik bir disiplin anlayışı içinde tüzüksel görevlerini yerine getirirler. Hatta denebilir ki, Türkiye’de iç iÅŸleyiÅŸi bakımından TÖB-DER’den daha demokratik bir örgüt olamaz. TÖB-DER bilinçli bir aydın kitlesidir. Bu kitle, savcının iddia ettiÄŸi gibi, GYK tarafından sıkı bir merkezi otorite ile yönetilemez. Aksine GYK, tabanın iradesine ters düÅŸemez. Ters düÅŸecek olursa üyeler kongrelerde yöneticileri yönetimden düÅŸürerek cezalandırırlar. Kısaca, TÖB-DER, kendine özgü iç demokrasisiyle 200 bin üyeyi baÄŸrında toplayabilen ender kuruluÅŸlardandır. Halit Çelenk 147 5- 1976-1978 ÇALIÅžMA PROGRAMI ve ÇALIÅžMA RAPORU Esas Hakkındaki mütalaa 1976-1978 Dönemi TÖB-DER Çalışma Programı ile ilgili yorumlar yapmıştır. Programda geçen bir takım cümleler, tırnak içerisinde alınmadığından, yani metnin aslından pasajlar nakledilmeyip, sübjektif bir anlayışla yorumlanmıştır. Bundan ötürü de anlamı çarpıtılmış, yepyeni görüÅŸler ortaya çıkarılmıştır. 1976 yılında Basın yasası hükümleri yerine getirilerek çıkarılan bu yayınımız hakkında dönemin basın savcıları hiçbir iÅŸlem yapmamıştır. Üstelik bu yayının 650 yi aÅŸkın ÅŸubemizde bulunduÄŸu ve zaman zaman buralarda yapılan aramalarda-diÄŸer yayınlarımız gibi- bu yayın hakkında da hiçbir iÅŸlem yapılmamıştır. Bu da sözkonusu Çalışma Programımızın yargısal ve idari denetimden geçtiÄŸini göstermektedir. Durum böyle olduÄŸu halde, bu programın içeriÄŸiyle yöneticileri suçlamaya çalışmak ne derece inandırıcı ve ne derece hukukidir. Sözkonusu yayında 1976-1978 yıllarının toplumsal ve ekonomik koÅŸulları dikkate alınarak öÄŸretmenlerin iki yıl içerisinde yurt ve dünya sorunları kapsamında yapabilecekleri mesleki ve derneksel çalışmalar tasarı haline getirilmiÅŸtir. Programda sıralanan görüÅŸler özetle; dünyanın ve Türkiye’nin sosyal ve ekonomik yorumu ile buna paralel olarak TÖB-DER’in tüzüÄŸü ve amacı doÄŸrultusunda üyeleri ile birlikte yapabileceÄŸi yasal çalışmaları içermektedir. Programla ilgili görüÅŸlerimizi sorgumuz sırasında verdiÄŸimiz toplu ifadede yanıtlamıştık. Her ne kadar kaynak olarak sözkonusu çalışma programı, savunmamız için bize verilmediyse de, bu yayın hakkında savcının yorumlarına yanıt verebiliriz. Savcı, eklektik bir biçimde, özünü boÅŸaltarak, programdan alınmış izlenimi veren kopuk kopuk cümlelerle bizi suçlamaya çalışıyor. Ä°lk cümle ÅŸöyle baÅŸlıyor: “1976-1978 TÖB-DER Çalışma Programında ise iÅŸçi sınıfı önderliÄŸinde verilecek mücadeleye, emperyalizme, sömürgeciliÄŸe, feodalizme ve faÅŸizme karşı mücadelede diÄŸer ülkelerin iÅŸçileriyle birlikte TÖB-DER’in aktif ÅŸekilde katkısı ile çöküntü halinde olan kapitalizmin azgınlığına karşı mücadele edileceÄŸi...” ÅŸeklindeki cümle uzayıp gidiyor. Bu ferman ÅŸeklindeki cümleden bir ÅŸey anlaşılmaması bir yana, programda bulunmayan deÄŸiÅŸik bir anlam ortaya çıkıyor. Öyle bir anlam çıkıyor ki, sanki TÖB-DER’in diÄŸer ülkelerin iÅŸçileriyle birlikte ortak mücadele vereceÄŸi imajı uyandırılıyor. TÖB-DER’in diÄŸer ülkelerin iÅŸçileriyle birlikte sanki siyasi iktidar mücadelesi verecekmiÅŸ 148 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası gibi, anlamlar ortaya çıkarılıyor. Ä°ÅŸte bunun için programdan gerçeÄŸe uygun alıntı yapılmamıştır. Sadece bu durum bile, TÖB-DER’i ne ÅŸekilde bir zorlama ile suçlama gayreti gösterildiÄŸini açıkça kanıtlamaktadır. Kısaca, TÖB-DER’in 1976-1978 yılları arasındaki 2 yıllık sürede yaptığı tüm çalışmalar Anayasa çizgisinde etkinliklerdir. TÖB-DER’in bu çalışmalarını programın kapağında yazılı ÅŸu ÅŸiarda özetleyebiliriz: BAÄžIMSIZLIK-DEMOKRASÄ°- BARIÅž VE ÖZGÜRLÜK MÜCADELESÄ°. Bunun anlamı ÅŸudur: TÖB-DER, emperyalizme karşı bağımsızlıktan yanadır. FaÅŸizme karşı demokrasiden yanadır. SavaÅŸa karşı barıştan yanadır. Ekonomik ve siyasal köleliÄŸe karşı özgürlükten yanadır. 6- 1976-1978 ÇALIÅžMA RAPORU Ä°ki yıllık çalışma döneminde yapmayı düÅŸündüÄŸümüz faaliyetlerimizin tasarısı olan Çalışma Programı, olanaklar dahilinde, uygulanmaya çalışılmıştır. Böylesi programların tümüyle uygulanması olanaksızdır. Uygulanmaya geçilenleri 1976-1978 Çalışma Raporu olarak bir araya toplayıp bir kitap halinde 4. OlaÄŸan kongreye sunduk. Burada altını çizerek açıklamak istediÄŸimiz ÅŸunlardır: 1) Çalışma programı sadece bir tasarıdır. Yapılan iÅŸler deÄŸil, yapılması düÅŸünülenlerin sıralanmasıdır. 2) Program, bu nedenle faaliyetlerimizin delili olmayıp, ancak düÅŸünce planında kalan basılı bir yayın niteliÄŸindedir. 3) Ancak, bu programın hayata geçen bölümleri, ÇALIÅžMA RAPORU olarak hazırlanır. Faaliyetlerimiz bunlardır. 4) Her iki yayınımız da mahkeme dosyasında mevcuttur. Bunlar incelendiÄŸinde aralarındaki fark kolayca görülebilir. 5) Bu Çalışma Raporu, ÅŸimdi yargılanmakta olduÄŸumuz 19761978 dönemindeki faaliyetlerimizin raporu olup hakkında açılan bir dava sonucunda BERAAT etmiÅŸtir. Bu da bizim tüm faaliyetlerimizin yargı denetiminden geçerek BERAAT ETTİĞİMÄ°ZÄ°N RESMÄ°, SOMUT KANITIDIR. Ankara ValiliÄŸi, Emniyet MüdürlüÄŸünün 5.2.1979 tarihli ve Åžb. A-4, Sayı: 2096 baÅŸlıklı “Gizli ve Çok Acele” kayıtlı Ä°çiÅŸleri Bakanlığınca gönderilen yazısı; TÖB-DER hakkında TBMM’ce açılması istenen “Genel GörüÅŸme” ile ilgili olarak yapılan inceleme sonuçlarını içermektedir. Bu yazıda, 21-24 AÄŸustos 1978’de yapılan 4. OlaÄŸan Genel Kurulumuzda konuÅŸma yapan 5 kiÅŸinin konuÅŸmalarında suç unsuru bulunduÄŸu ve Halit Çelenk 149 bunlar hakkında Ankara Cumhuriyet Savcılığınca Ankara adliyelerinde dava açıldığı belirtilmektedir. Bu davalar, Basın, Hz. 1978/71, Basın Esas 1979/67 sayılı ve 19.1.1979 tarihli iddianamelerle açılmıştır. Yazıdan da anlaşıldığı gibi, bu soruÅŸturmaların TÖB-DER’le ve yönetimle bir ilgisi yoktur. Aynı yazıda, yer alan ÇALIÅžMA RAPORU ile ilgili olarak da Ankara Asliye Ceza HakimliÄŸinde, Ankara C. Savcılığının 27.11.1978 gün ve Basın Hz. 1978/ 1023 sayılı iddianamesiyle “ amaç dışı faaliyet” iddiası ve “ derneÄŸin kapatılması” istemiyle açılan dava da BERAAT’le sonuçlanmış ve bu karar da dosyaya ibraz edilmiÅŸtir. Yüce Mahkemenizin 1976-1978 yıllan arasındaki tüm faaliyetlerimizi içeren ÇALIÅžMA RAPORU hakkındaki bu BERAAT kararına uyacağını beklemekteyiz. 7- YAYINLARIMIZ TÖB-DER tüzüÄŸünün 4. maddesinde; “Dernek, amacını gerçekleÅŸtirmek için ÅŸu iÅŸleri yapar.” dendikten sonra (f) fıkrasında aynen: “üyelerinin mesleki bilgilerini, genel kültürlerini ve yeteneklerini geliÅŸtirmek ve aralarında iyi iliÅŸkiler kurulmasını saÄŸlamak amacıyla konferanslar, seminerler, toplantılar, yayınlar yapmak ve eÄŸlenceler düzenlemek,” le örgüt organlarını görevlendirmiÅŸtir. TüzüÄŸümüzün 39. maddesinde, MYK kararları ışığında basın-yayın iÅŸlerini bu iÅŸle görevli Genel Sekreter yardımcısı yürütür. TÖB-DER, TüzüÄŸün verdiÄŸi bu görevi; eÄŸitim yayınlarını, Yeni Toplum dergisini, TÖB-DER gazetesini ve TÖB-DER Ajansını çıkararak gerçekleÅŸtirmiÅŸtir. Bu yayınlarımızın baÅŸlıca görevleri ÅŸunlardır: a) Örgüt içi haberleÅŸmeyi saÄŸlamak, sadece Genel Merkez Çalışmalarını örgüte duyurmakla yetinmeyip özellikle ÅŸubelerimizin ve üyelerimizin çalışmalarını, sorunlarını tüm üyelere duyurmak; b) Demokratik öÄŸretmen hareketinin genel sorunlarına eÄŸilmek; c) Demokratik öÄŸretmen hareketinin düÅŸünsel geliÅŸimine bilimsel katkıda bulunmak, d) Ä°lerici, demokrat, yurtsever aydınlara seslenmek onlara sayfalarını açmak, demokratik mücadelelerine katkıda bulunmak, e) Yurt ve Dünya sorunlarıyla yakından ilgilenen, bilimsel doÄŸruları, verileri gören, kavrayan sosyal bilimle demokratik öÄŸretmen hareketinin düÅŸünsel, kültürel sorunlarıyla yakından ilgilenen üyelerimizin ve diÄŸer devrimci-yurtsever öÄŸretmenlerin düÅŸünsel kültürel çalışmala- 150 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası rına katkıda bulunmak; f) Geri eÄŸitim düzeninin demokratikleÅŸmesi yolunda verilecek çabalara bilimsel kültürel yönden yardımcı olup ileri toplum düzenlerinde öÄŸretim sistemlerinin niteliÄŸi hakkında aydınlatıcı verileri öÄŸretmenlere iletmek; g) TÖB-DER’in örgütsel ve düÅŸünsel birliÄŸini güçlendirmenin yanı sıra üyemiz olmayan öÄŸretmenlerin ileri unsurlarına örgütümüzün görüÅŸlerini, ilkelerini, çabalarını duyurup daha çok sayıda öÄŸretmen arkadaşımızın TÖB-DER’e katılmalarını saÄŸlamaktır. 1976-1979 deÄŸil, 1971’den bu yana çıkan tüm gazete, dergi, kitap, broÅŸür ve ajanslar idarenin ve yargının denetiminden geçmiÅŸtir. Bütün yayınlarımızın sahibi, sorumlu yazı iÅŸleri müdürü, basıldığı tarih ve matbaa bellidir. Bunların yasa dışı faaliyet olarak gösterilmesinin mümkün olamayacağı gibi, bunlarda suç iÅŸlendiÄŸi de iddia edilemez. Çünkü bugüne kadar Çalışma Raporu dışında hiçbir yayınımız hakkında açılmış bir soruÅŸturma yoktur. TÖB-DER yayınlarını beÅŸ baÅŸlık altında toplayabiliriz: A- EÄŸitim Yayınları: Bu yayınlar 1974’ten bu yana örgüt için eÄŸitim amacıyla çıkarılmıştır. Sınırlı savunma olanakları içerisinde saptayabildiklerimiz ÅŸunlardır: 1. Sosyal Mücadelede TÖB-DER’in yeri ve Ä°ÅŸlevi-Namık Özcan 2. ÖÄŸretmenin Mesleki ve Özlük sorunları 3. Ekonomi ve sınıflar-Yalçın Küçük 4. EÄŸitim-Üretim Ä°liÅŸkileri- Prof. Sadun Aren. 5. Emperyalizmin EÄŸitim Politikası ve Türkiye-Bilal OÄŸuz. 6. Memur Sendikacılığı ve Türkiye Deneyi - Gencay Åžaylan. 7. Yabancı Sermaye Sömürüsü - Fikret BaÅŸkaya. 8. Beslenme - O. Nuri Koçtürk. 9. FaÅŸizm - AntifaÅŸist Mücadele ve TÖB-DER. 10. Emperyalizm-Ulusal Bağımsızlık ve Kültür. 11. Militarizm-Barış Mücadelesi ve EÄŸitim. Bunlardan son üç tanesi 1976-1978 yönetimince, diÄŸerleri daha önceki yönetimlerce yayınlanmıştır. Mütalaa suç tarihini 1976 olarak belirlemektedir. Oysa o yıl iki yönetim görev yapmıştır. O yıl yapılan kongrenin sonucunda Temmuz 25’ten itibaren yönetimimiz göreve baÅŸlamıştır. B- Yeni Toplum: 1975 yılında yayınlanmaya baÅŸlandı. 24 sayı çık- Halit Çelenk 151 tı. TÖB- DER’in EÄŸitim-Bilim ve sanat dergisidir. Yayınına 1978’de son verildi. C- TÖB-DER Gazetesi: 15 Günde bir yayınlanmış ve 170 sayı çıkmıştır. D- TÖB-DER Ajansı: Örgütün, basınla iliÅŸkilerini ve haberlerimizi basına yansıtmak amacıyla yayınlanmıştır. E- DiÄŸer Yayınlarımız: 1. Hukuk Yazıları, 2. Köy Enstitülü Ozanlar ve Yazarlar, 3. En güçlü kim (Çocuk yayını), 4. Ä°ÅŸ ve Meslek EÄŸitimi, 5. DEK Kitapları (I, II) Saydığımız bütün bu binlerce sayfalık yayınların içerisinden sayın Savcı bazı cümleleri kendince yorumlayıp aktararak ve nereden alındığını belirtmeden bizleri suçlamaya gitmiÅŸtir. Elimizde bu yayınların hiçbiri olmadan-ki bunların tutukevine girmesinin önü, bir yığın engellerle doludur. Ve bu koÅŸullarda saÄŸlanması bile birçok riski göze almak dernektir- hafızamıza dayanarak suçlamaları yanıtlamak mümkün deÄŸildir, tik sorgumuzda, iddianamede sayısı ve tarihi belirtilen TÖB-DER Gazetesi ve yayınlarıyla ilgili suçlamalara gerekli cevaplan vermiÅŸtik. Kaldı ki Esas Hakkındaki Mütalaada, iddia edildiÄŸi gibi yayınlarımızda FISE’ye telgraf çekmek, ekonomik-demokratik haklar mitingi yapmak, Sendika hakkını savunmak, taban fiyatlarının düÅŸük olduÄŸunu ve 1 Mayıs mitinglerine katılmayı açıklamak hiçbir zaman “TÖB-DER’in amacı dışı faaliyetlere ne türlü katıldığının ifadesi” deÄŸildir. Esas Hakkındaki mütalaanın 5. sayfasında 29 Nisan 1978 günlü TÖB-DER gazetesinden bir alıntıyla 20 Mart 1978 günkü iki saatlik iÅŸi bırakma eylemi söz konusu edilmektedir. Bu konuya sorgumuz sırasında gerekli yanıtı vermiÅŸtik. Ancak, mütalaada yinelendiÄŸinden kısaca deÄŸinmek istiyoruz. BilindiÄŸi gibi 16 Mart 1978 günü Ä°stanbul Üniversitesinden çıkan öÄŸrencilerin üzerine bombalı bir saldırı olmuÅŸ ve 7 öÄŸrenci katledilmiÅŸti. FaÅŸist saldırganlık, saldırılarını yükselterek, artık tek tek öldürmelerle yetinmemiÅŸ kitle katliamlarına yönelmiÅŸlerdi. Nitekim bu olaydan sonra, Bahçelievler, Balgat, Piyangotepe, YükseliÅŸ, Malatya ve 1978’in sonunda da KahramanmaraÅŸ katliamıyla doruk noktasına ermiÅŸtir. 152 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası DiÄŸer ilerici, demokrat unsurlarla birlikte öÄŸretmenlerin de “16 Mart katliamına karşı tavrı önce insanlığın, sonra yurtseverliÄŸin gereÄŸidir. FaÅŸizme ve onun insanlık dışı saldırılarına karşı durmak hepimizin görevidir. 1978 Türkiyesinde yok edilen “ yaÅŸama hakkı” nın, yani can güvenliÄŸinin saÄŸlanmasını istemek için sesini duyurmak herkesin görevidir. Sosyal olayları kendi koÅŸulları içerisinde, kendi zamanı ve mantığı içinde deÄŸerlendirmek gerekir. Yoksa adaletin yanlış tecellisine neden olunur. Böyle bir yanlışın önüne peÅŸinen geçmek gerekir. 20 Mart olayı, hunharca katledilen 7 öÄŸrencinin katline karşı geliÅŸen doÄŸal bir tepki olarak deÄŸerlendirilmeli ve TÖB-DER bundan suçlanmamalıdır. Kaldıki TÖB- DER Yönetiminin bu konuda alınmış bir kararı yoktur. TÖB-DER yönetiminde bulunan insanlar olarak DÄ°SK, TÜRK-Ä°Åž üyesi iÅŸçiler, memurlar, mühendisler, ormancılar, bankacılar, saÄŸlıkçıların bu eylemlerini haklı ve yerinde buluyoruz. Üyelerimizi zorlamak veya teÅŸvik etmek gibi bir davranış, söz ya da demecimiz olmamıştır. Gazetede bu bir haber olarak verilmiÅŸ, sonuçları deÄŸerlendirilmiÅŸtir. Övgüsü yapılmamıştır. Yayınlara tek tek bir kez daha deÄŸinmeden ÅŸunu hemen belirtelim ki, bu iddiaya da sorgumuz sırasında gerekli yanıtı vermiÅŸtik. Savunmamızda da gerekli yerlerde yeterli yanıtlar verilecektir. Esas hakkındaki mütalaadaki yorumlamalar sırasına göre bu yayınları inceleyelim: A- FAŞİZM, ANTÄ°-FAŞİST MÜCADELE VE TÖB-DER: Esas Hakkındaki Mütalaada yapılan özetlemeden de anlaşılacağı gibi bu kitapta dünyada faÅŸizme karşı mücadelede elde edilen deneyimler ve bilimsel doÄŸruların saptanmasından baÅŸka bir ÅŸey yoktur. Sayın Savcının da iddia ettiÄŸi gibi, öÄŸretmenlerin siyaset yapmaları yasaktır. Bir siyasal partinin üyesi olamazlar. Ä°ktidara yönelik çalışmada bulunamazlar. Ama, sözkonusu yayında da yazıldığı gibi, ağırlıklarını daima devrimci-ilerici konuda koymuÅŸlar, gericiliÄŸin, baskının, sömürünün ve faÅŸizmin karşısında olmuÅŸlardır. FaÅŸizme karşı oluÅŸumuz bizim demokrasiden yana olmamızdan kaynaklanır. Oysa faÅŸizme karşı oluÅŸumuz suç gibi gösterilmeye çalışılmaktadır. FaÅŸizme karşı olmak suç deÄŸil, olmamak suçtur. En ağır insanlık suçlarından biridir. FaÅŸizme karşı olmamak insan haklarına, gaz odalarına, iÅŸkencelere, soykırımlara, toplama kamplarına, ırkçılığa, kısacası insanlık dışı ÅŸeylere gözyummak demektir. FaÅŸizme karşı olmamak, en temel insan hak ve özgürlüklerinin gasbına, demokratik Halit Çelenk 153 örgütlenmelerin boÄŸulmasına, hasılı, yaÅŸam hakkının yok edilmesine evet demektir. B- SOSYAL MÜCADELEDE TÖB-DER’in YERÄ° ve Ä°ÅžLEVÄ°: Esas hakkındaki mütalaada bu kitap hakkında yorumu okuyan her hangi bir kimse, bunun bir ekonomi-politik kitabı olduÄŸunu sanır. Oysa bu kitap sosyal mücadelenin ne olduÄŸunu kısaca açıkladıktan sonra, demokratik kitle örgütünün ne olduÄŸunu, onların görevlerini, bu örgütleri yanlış deÄŸerlendirmelerin eleÅŸtirisini; TÖB-DER’in niçin demokratik kitle örgütü olduÄŸunu; görevlerinin üyelerinin ekonomik, demokratik, mesleki haklarını savunmak olduÄŸunu anlatmaktadır. Bu kitapla TÖB-DER’in suçlanması hayret vericidir. Öyle ki, bunda savunulan düÅŸünceler davanın özünü etkileyecek deÄŸerdedir. Elimizde kitap olmadığı için geniÅŸ alıntılarla yanıt veremiyoruz. Ama Ä°ddianameye bizi suçlamak için alınan ÅŸu cümle bile bizim boyumuzu aÅŸan iÅŸlere girmediÄŸimizi, girmeyeceÄŸimizi çok güzel anlatıyor: “Devrimin belirleyici gücü öÄŸretmen kitlesi veya bu kitlenin örgütü deÄŸil, iÅŸçi sınıfının devrimci partisidir. Bu nedenle, diÄŸer demokratik kitle örgütleri gibi TÖB- DER de devrimin yakın ve uzak hedeflerinin gerçekleÅŸtiriliÅŸ sürecinde takip edilecek mücadele biçimlerini saptayamaz.” Görülüyor ki, TÖB-DER iddia edildiÄŸi gibi, sınıf tahakkümünü amaçlayacak, bu yolda çalışma yapacak bir örgüt deÄŸildir. Biz açıkça, “bu iÅŸ bize düÅŸmez” diyoruz. C- EĞİTÄ°M-ÜRETÄ°M Ä°LÄ°ÅžKÄ°LERÄ°: Bu kitapta anlatılanları birçok yüksek okulun ders kitaplarında bulmak mümkündür. Hem de çok daha fazlasıyla. Kitapta üretim biçimleri Ä°ncelenmekte, ayrıca Türkiye’de kapitalist üretim biçiminin hakim olduÄŸu ve geri kalmış bulunduÄŸu belirtilmektedir. D- EMPERYALÄ°ST EĞİTÄ°M POLÄ°TÄ°KASI ve TÜRKÄ°YE: Bu kitapta da özetle eÄŸitimin tarifi yapılarak alt yapının üst yapı durumundaki eÄŸitimi etkilemesi açıklanmış, Türkiye’nin baÄŸlı olduÄŸu NATO, AET... gibi kuruluÅŸların eÄŸitim ve kültüre el attıkları söylenmiÅŸtir. Bu konuda çeÅŸitli örnekler verilmiÅŸtir. E- EMPERYALÄ°ZM-ULUS AL BAÄžIMSIZLIK ve KÜLTÜR: Burada da emperyalizm tanıtılmaktadır. Emperyalizm, çağımızın bir olgusudur, gerçeÄŸidir. Gerçekler her zaman hoÅŸ olmayabilir. Tıpkı emperyalizm gibi, kanser gibi! Bugün dünyamızın birçok 154 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası bölgesinde, Afrikada Güney DoÄŸu Asya’da insanlar açlıktan ölüyorsa suçlusu emperyalizmdir. Ülkemizi iÅŸgal eden ve bir KURTULUÅž SAVAÅžI vermek zorunda bırakanlar yine emperyalistlerdir. Emperyalizm bir hastalıktır. Her hastalık gibi düÅŸmanımızdır. Bu gerçekleri ülkemizin öÄŸretmenleri olarak en önde bizim görmemizden daha doÄŸal ne olabilir? KurtuluÅŸ Savaşına da ön saflarda öÄŸretmenler olarak biz atılmıştık. Ama örgütlü olarak atılmıştık. Bunu, övünmek için deÄŸil, ülkemize ve insanlarına karşı sorumluluk duyduÄŸumuz için yaptık. Emperyalistler ülkemizde ulusal kültürün yaygınlaÅŸmasını, ulusal eÄŸitimin geliÅŸmesini istemiyorlar. Çünkü o zaman kendi istedikleri insan tipi yetiÅŸmeyecektir. Onlar kendilerine hizmet edecek insan tipini yetiÅŸtirmek için ulusal kültür yerine emperyalist kültürü, ulusal eÄŸitim yerine, emperyalist eÄŸitimi geçirmek istiyorlar. Bunda bir hayli baÅŸarılı olduklarını da üzülerek söylemek zorundayız. Çevremize ÅŸöyle bir baktığımızda bunun çok çeÅŸitli örneklerini hemen görürüz. TV’de oynayan diziler, sinemaların perdelerini dolduran süper yaratıklar, ya da vahÅŸet, korku filmleri, seks filmleri neyi amaçlıyor acaba? F- EKONOMÄ° - SINIFLAR ve EĞİTÄ°M: Esas Hakkındaki Mütalaada adı geçen kitapta neyin suçlanmak istendiÄŸi açık deÄŸil! Yalnız yorumlamada Sovyetler BirliÄŸi, Çin, Küba... gibi ülkelerin adı geçiyor. Bu ülkeler “Sakıncalı ülkeler” olarak görüldüÄŸüne göre, “bunlardan söz etmek de sakıncalıdır, suçtur.” denmek isteniyor herhalde. Yeri gelmiÅŸken vurgulayalım ki sosyalizmden, sosyalist ülkelerden söz etmeyi suçlamanın Türkiye’de artık modası geçmiÅŸtir. Birbuçuk-iki ay önce Günaydın’da ErtuÄŸrul Akbay’ın Sibirya Röportajı çıktı. Sovyetler BirliÄŸindeki Sibiryayı yazdı, resimledi diye Günaydın gazetesi komünist mi oldu? ‘ G- MÄ°LÄ°TARÄ°ZM - BARIÅž MÜCADELESÄ° VE EĞİTÄ°M: Bu kitapta öÄŸretmenlere ÅŸunlar anlatılmaktadır. Ä°nsanlığın yararına iÅŸler barış dönemlerinde yapılır. SavaÅŸ insanoÄŸlunun yarattığı deÄŸerleri yok eder. Günümüzde barışı savunmak, insanlığın yararına tavır koymaktır. Ülkeler hızlı bir silahlanma yarışı içindedir. Bütçelerinin önemli bir bölümünü silahlanmaya ayırmaktadırlar. Genel bir silahsızlanma anlayışı yaygınlaşırsa, eÄŸitime, kültüre, beslenmeye daha çok para ayrılabilecektir. Buna en çok gereksinme duyan ülkelerden biri Halit Çelenk 155 de Türkiye’dir. Basından öÄŸreniyoruz ki 10 Ekimde Federal Almanya’nın baÅŸkenti Bonn’da son yılların en büyük gösterisi yapılmış ve Schmidt hükümetinin silahlanma politikası eleÅŸtirilmiÅŸtir. Ciddiyetiyle tanınmış Le Monde gazetesinin olayı yorumlayan baÅŸyazısının bazı bölümlerini okuyalım: “Bonn göstericilerinin isteÄŸi barıştır. Onları harekete geçiren ise korku, hiç deÄŸilse dünyamızın kontrolünü ve gezegenimizin ya da hiç deÄŸilse Avrupa’nın nükleer yazgısını yalnızca büyüklerin eline bırakmamaktır.” Åžimdi sormak gerekir: Acaba bu 250.000 kiÅŸilik kitle barıştan baÅŸka bir ÅŸey mi istiyordu? Yukarıda kısaca deÄŸindiÄŸimiz tüm bu yayınlarımız on binlerce sayfa tutmaktadır. Bunların içinden sadece birkaç cümle ya da sözcük alınarak suçlamak’ yoluna gidiliyor. Oysa tüm bu yayınlar eÄŸitim-öÄŸretim sorunlarının bilimsel olarak ve çeÅŸitli bakış açılarıyla tartışıldığı; dünyadaki çeÅŸitli ülkelerin bu konulardaki deneyimlerinin aktarıldığı; ülkemizdeki eÄŸitimin somut sorunlarının ortaya atılıp tartışılmaya çalışıldığı; eÄŸitim-öÄŸretim alanında gerçekçi çözüm önerilerinin sunulduÄŸu; ekonomik-demokratik, mesleki hak ve çıkarların korunduÄŸu; örgütle haberleÅŸmenin saÄŸlandığı; ülke ve dünya sorunları hakkında görüÅŸlerin açıklandığı yayınlardır. Sosyal mücadelede TÖB-DER’in Yeri ve Ä°ÅŸlevi, ÖÄŸretmenin Mesleki ve Özlük Sorunları, Ekonomi ve Sınıflar, EÄŸitim-Üretim iliÅŸkileri, Emperyalizmin EÄŸitim Politikası ve Türkiye, Memur Sendikacılığı ve Türkiye Deneyi, Yabancı Sermaye Sömürüsü ve Beslenme adlı eÄŸitim yayınları bizim çalışma dönemimizde yayınlanmamışlardır. Tüm yayınlarımız 5680 sayılı Basın Kanununun amir hükümleri yerine getirilerek yapılmıştır. Bu konuda açılmış hiçbir soruÅŸturma yoktur. Ä°llegal örgüt olmakla suçlanan TÖB-DER’in böylesine açık ve yasal gereklerle yayın yapmış olması bir çeliÅŸki deÄŸil midir? Çünkü açık yayınla gizli faaliyet sürdürülemiyeceÄŸi bir gerçektir. Böylesi suçlamalar, bir dönem Amerikasını kasıp kavuran Makkartizm (Mc Carthyizm) dönemini hatırlatmıyor mu? 8- MÄ°TÄ°NGLERÄ°MÄ°Z Anayasa Madde 28: “Herkes önceden izin almaksızın silahsız ve saldırısız toplanma ve gösteri yapma hakkına sahiptir.” 156 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası Toplantı ve Gösteri YürüyüÅŸü Hürriyeti Hakkında Kanun: Madde 1: “Herkes önceden izin almaksızın bu kanun ve hükümleri dairesinde silahsız ve saldırısız olarak belli maksatlarla toplantılar ve gösteri yürüyüÅŸleri yapmak hakkına sahiptir.” TÖB-DER TüzüÄŸü, Madde 4/c: “Üyelerinin mesleki bilgilerini, genel kültürlerini, yeteneklerini geliÅŸtirme ve aralarında iyi iliÅŸkiler kurulmasını saÄŸlamak amacıyla konferanslar, seminerler, toplantılar, yayınlar yapmaktır.” Bu Anayasa, yasa ve tüzük maddelerini buraya almamızın nedeni yasal miting ve gösterilerimizin “yasa dışı” ilan edilmesinden ötürüdür. Herkes ve her kuruluÅŸ gibi miting yapmak bize de yasalarla verilmiÅŸ bir haktır. Bu hakkı kullanmak ne suçtur, ne de iddia makamının öne sürdüÄŸü gibi “yasa dışı” faaliyettir. Ancak biz yine de mitinglerimizi yaptığımız ortamı ve miting yapma gerekçelerimizi kısaca açmak isliyoruz. Anılan mitingleri yaptığımız günlere ÅŸöyle bir baktığımızda 1. ve 2. MC iktidarlarının yarattığı kargaÅŸa hakimiyetinin yanısıra, kiÅŸilerin can, mal, öÄŸrenim ve iÅŸ güvenliklerinin kalmadığını görürüz. Günler ölüm haberleriyle doludur. Bu baskı ve terör ortamının, halkının öÄŸretmeni olma savaşını veren üyelerimizi etkilememesi, baskı ve teröre hedef olmaması mümkün müydü? Sadece faÅŸist kurÅŸunlara hedef olan üyelerimizin sayısı 100 leri geçmektedir. Öldürülen, kıyılan, yuvası bölünen, baskılara hedef olan, üyelerimizin sayısı onbinleri geçiyor. Tüm bu olumsuzlukların yanısıra öÄŸretmenler açtır, sefalet içindedir. Verilen maaÅŸ ve ek ders ücretleri ayın onbeÅŸini bile bulmamıştır. Borç içindedir. Çoluk çocuÄŸunu yedirip giydirememektedir. Evine ayda 1 Kg. et girdiÄŸi çok azdır. Evi yoktur. Kiracılar bir aylık kira bedeli için maaşını isterler. EÄŸlenceleri, tatilleri yoktur. Borçlan yüzünden geçemedikleri sokaklar, geçebildiklerinden çoktur. Kısaca, mitinglerimizin yapıldığı günlerin sosyal ve ekonomik tablosu budur. Açlık, sefalet, zamlar ve enflasyon, baskı ve zulmün hedefi olan bizlerin insanca ve daha iyi bir yaÅŸam için “Ekonomik-Demokrat Haklar” mitingleri yapmamızdan daha doÄŸal ne olabilirdi? Mitinglerimizin yapıldığı tarihlere bir bakıldığında görülecektir ki, Halit Çelenk 157 okulların açıldığı günlerle, mali yıl başına yaklaÅŸan aylardır. Bu aylar eÄŸitim öÄŸretim masraflarının varlığının hissedildiÄŸi, kıyım ve sürgünlerin yoÄŸun olduÄŸu aylardır. Yine bu aylar kaderlerini mali yıl başına baÄŸlayan öÄŸretmenlerin maaÅŸ ve ücretlerinin artırılmasını bekledikleri aylardır. Bu mitingleri yapmaktaki amacımız, iddia makamınca belki “kurulu müesses nizamlardan birini yıkmaya, bir sınıfın diÄŸer bir sınıf üzerinde tahakkümünü kurmaya matuf yasa dışı eylem” olabilir. Fakat bize göre ise, bu yaÅŸama kavgasıdır. Açlık sorunudur. Baskı ve zulümleri, kıyımları, ölümleri biraz olsun azaltabilme ve durdurabilme sorunudur. Demokrasi sorunudur, özgürlük sorunudur. Yapılış biçimlerine gelince, sayın iddia makamı, izinsiz bir toplantımızı gösteremeyeceÄŸi gibi toplantılarımızla ilgili yasal iÅŸlemlerde de en ufak bir eksiklik gösteremez. Sayın Savcının dört elle sarıldığı bir konu var. Bunlar da, mitinglerde ve toplantılarımızda söylendiÄŸi varsayılan sloganlardır. Toplantı ve miting tertip komiteleri, miting ve toplantılarda söylenecek slogan ve taşınacak pankartları önceden gerekli yerlere iletmiÅŸlerdir ve toplanma yerlerinde de bunların dışında pankart taşınmayacağı ve slogan söylenmiyeceÄŸi hatırlatılmıştır. Buna raÄŸmen, tesbit edilmeyen slogan söylenmiÅŸ ve pankart taşınmışsa, bu da hükümet komiserlerini ve güvenlik kuvvetlerini ilgilendirir. DeÄŸilse, bizim herhangi bir müdahale hakkımız yoktur ve böyle bir müdahale yetki gasbına girer. Mayıs mitinglerine de katıldığımız konu edilerek, katılmakla suç iÅŸlediÄŸimiz ileri sürülmektedir. Yasal olan her toplantı ve gösteri yürüyüÅŸüne katılmak hakkımızdır. 1 Mayıs mitingleri de tüm yasal iÅŸlemleri yerine getirilmiÅŸ, herkesin katılımına ve yargı denetimine açık mitinglerdir. Ä°ddianamede belirtilen ÖDEMÄ°Åž ve Ä°ZMÄ°R mitingleri bizim çalışma dönemimizden önce yapılmıştır. Ayrıca, Askeri Yargıtay’ın Esas No: 1980/45, Karar No: 1980/119 ve 4.3.1980 tarihli ilamının 5. sayfasının 13 ve 14. satırlarında aynen: “... ÅŸubelerce yapılan bazı iÅŸlemlerden Genel Merkezi mes’ul tutmak da mümkün deÄŸildir.” denmektedir. GörüldüÄŸü üzere, Askeri Yargıtay’ın açık kararından da anlaşılacağı gibi, ÅŸubelerin yaptıkları miting vb. faaliyetlerinden Genel Merkez sorumlu tutulamaz. 158 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası 9- DEMOKRATÄ°K EĞİTÄ°M KURULTAYI Mütalaanın 6. sayfasında: “OlaÄŸan Kurultaydan sonra, bu kurultayda alman karar gereÄŸince Demokratik EÄŸitim Kurultayının toplanmasına dair verilen karar gereÄŸi kurultaya kadar yoÄŸun çalışmalara baÅŸlanmış, guruplar arası fikirlerin olgunlaÅŸması için yoÄŸun yazışmalar, genelge, bildiri, buna benzer yayın ve ulaşım araçlarıyla müsait zemin hazırlanmış 4 Åžubat 197811 Åžubat 1978 tarihleri arasında 7 gün süreyle alabildiÄŸine komünizm propagandası, bölücülük ve milli duyguları zayıflatıcı propagandalar yapılmıştır.” denilmektedir. Yukarıdaki satırları okuyan herhangi bir kimse, yaptığımız çalışmalarda bir eÄŸitim semineri deÄŸil de kongre hazırladığımıza, suç sayılan fiillerin oluÅŸması için genelge gönderdiÄŸimize, gruplar arası fikirlerin olgunlaÅŸması için çabada bulunduÄŸumuza hükmedebilir. Ancak, bu sadece bir iddiadır ve hukuki hiçbir deÄŸer taşımayan, ayaklan yere basmayan bir iddiadır. TÖB-DER 3. OlaÄŸan Kongre kararıyla DEK’i düzenlediÄŸimiz doÄŸrudur. Bundan sonrası ise, iddia makamının ya “telepatik yollarla” elde ettiÄŸi bulgulardır ya da çok güçlü bir hayal ürünüdür. Hangi sayı ve tarihli genelge, hangi gruplara kimin adıyla yazılmıştır? Hangi bildiri ve yayınla suç iÅŸlenmeye müsait zemin hazırlanmıştır? BaÅŸtan da belirttiÄŸimiz gibi mütalaa, tutanaklardaki sorgu metinlerini ve sunulan delilleri incelemeden ya da hiçe sayan bir tavırla hazırlandığından, bütün bunlara cevap verebilmekten acizdir. Biz cevap verelim: Genelgemiz ve gazetemizde DEK ile ilgili birkaç yazımız vardır. Ancak, bunlar hiç de iddia edildiÄŸi gibi suç iÅŸlemeyi teÅŸvik etmiÅŸ deÄŸildir. Aksine; Kurultayın bilimsel bir çalışma olduÄŸu ve bu anlamda katkılarda bulunulması gerektiÄŸi; DEK’te yapılan saptamaların Çalışanlar Kurultayına götürüleceÄŸi; Konularının nasıl saptandığı, neler olduÄŸu; Çalışmaların tümüyle demokratik bir biçimde yürütüldüÄŸü ve Kurultay boyunca da böyle olacağı; Delegelerin, ilçeleri de kapsayacak biçimde demokratik bir ÅŸekilde seçilmesi gerektiÄŸi; Halit Çelenk 159 Her ilden köydeki öÄŸretmenleri, ilkokul öÄŸretmenlerini, orta ve yüksek öÄŸrenimi temsilen 3 delegenin katılacağı; Tespit edilen konuların dernek ÅŸubelerinde tartışılarak beliren görüÅŸlerin delegeler vasıtasıyla Kurultaya aktarılacağı; Toplantının tarihi ve yeri bildirilmiÅŸtir. Ayrıca, sunucularla hazırlanan bazı bildirgeler bastırılıp delegelere ulaÅŸtırılmıştır. Ne iddianamede ne de Esas Hakkındaki Mütalaada suçlama konusu yapılan ne bir genelgemiz, yayınımız mevcuttur, ne de bunlardan bir alıntı vardır. Buna raÄŸmen suçlanmaktan kurtulamamışızdır. Mütalaanın daha sonraki bölümlerinde ise DEK’te komünizm propagandası ve bölücülük yapıldığı... Bu propagandaları içeren kitabı kamuoyuna sunduÄŸumuz, bunu yapmakla da suç iÅŸlediÄŸimiz iddia edilmektedir. Daha önce verdiÄŸimiz sorgu metninde de açıklandığı gibi derneÄŸimiz dışında da birçok kuruluÅŸ zaman zaman benzer kurultaylar düzenlemiÅŸ ve ilgi alanlarında öneriler saptamışlardı. Fakat hemen hemen hiçbirisi böylesi bir toplantı düzenlemiÅŸ olduklarından yargılanmamıştır. Çünkü bu tür toplantılar inceleme ve araÅŸtırma sonuçlarının deÄŸerlendirildiÄŸi bilimsel platformlardır. KonuÅŸmacılar bu alanda ihtisas sahibi uzman kiÅŸilerdir. Bu tip toplantılara “Kurultay” denmesine raÄŸmen Dernekler Yasası’na göre teÅŸekkül etmiÅŸ bir organ deÄŸillerdir. Bu durum, Emniyet MüdürlüÄŸünden gelen ve dosyaya giren 20 Temmuz 1981 tarih ve 101443 sayılı yazıdan da anlaşılmaktadır. Yazıda aynen: “Adı geçen kurultay toplantısı Genel Kurul Toplantısı olmadığından kongre tutanaklarının bulunmadığı kayıtlarımızın tetkikinden anlaşılmıştır.” denilmektedir. “DEK iÅŸleyiÅŸ biçimi” nden de anlaşılacağı gibi baÄŸlayıcı kararlar alınmayıp bu kurultayda sadece öneriler saptanmıştır. Yine benzer toplantılarda takdir edileceÄŸi gibi konuÅŸmalar konuÅŸmacıları baÄŸlar. Toplantıya katılma ve fikir açıklama isteÄŸe baÄŸlıdır. Kimse fikir açıklamaya zorlanamayacağı gibi, ortaya çıkan görüÅŸlerin benimsenmesine de zorlanamaz. Çünkü deÄŸiÅŸik kiÅŸilerce belirtilen ve tartışılan düÅŸünce ve önerilerin tümünün doÄŸru olması mümkün deÄŸildir. Bu nedenledir ki, tartışmalar yapıldıktan sonra ortaya çıkan doÄŸru ve yararlı olanlar ayıklanır, benimsenirler. Yasalar ve tüzüÄŸümüze göre TÖB-DER eÄŸitim kurultayları düzenleyebilir, . amacına uygundur. Kaldı ki, 10.6.1933 tarih ve 2287 sayılı “Maarif Vekaleti 160 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası Merkez TeÅŸkilatı ve Vazifeleri” adlı yasa, Milli EÄŸitim Bakanlığına iki yılda bir EÄŸitim Åžura’sını toplama görevi verir. Yasa hükmüne raÄŸmen, ÅŸur’alar yıllarca toplanmamıştır. Bu yıl yapılan X. Milli EÄŸitim Åžurası; bizim Demokratik EÄŸitim Kurultayında tesbit ettiÄŸimiz birçok sorunları ve çözüm yollarını tesbit etmiÅŸtir. Bu da bizim Demokratik EÄŸitim Kurultayını düzenlemekteki haklılığımızın somut bir kanıtıdır. DEK yayınları da dahil olmak üzere tüm TÖB-DER yayınlarının sahibi ve sorumlu müdürleri bellidir. Bu durum, ilgili yerlerden gelen yazılarla saptanarak dava dosyasına girmiÅŸtir. DEK’te yapılan tartışmaların tümü iki kitap halinde toplanmış ve 1978 Haziranında basılmıştır. Toplam 1135 sayfa olan bu kitap tümüyle eÄŸitim-öÄŸretim ve öÄŸretmen sorunlarını içermektedir. Bu kitaplardaki konuların tümünü yok sayıp bir iki konuÅŸmayı alıp “ DEK sadece budur” demek eÄŸitim ve öÄŸretmen sorunlarının tartışılmasını suç sayıp, sorunlarını gözardı etmekten baÅŸka bir ÅŸey deÄŸildir. Sorgu metnimizde bu konuyu ayrıntılarıyla anlatmıştık. Burada yeniden tekrar edip deÄŸerli zamanınızı almak istemiyoruz. Ancak, mahkemenize de ibraz edilip dosyaya konan takipsizlik kararına da deÄŸinmeden geçemiyeceÄŸiz. BilindiÄŸi üzere Ankara C. Savcılığı, Bs.Hz.1978/195, Bs.K. 1978/198 nolu dosya ile soruÅŸturma yapılmış ve 21.4.1978 tarihinde TAKÄ°PSÄ°ZLÄ°K KARARI verilmiÅŸtir. Bu kararda ÅŸöyle denmektedir: “... Toplantılarda yapılan tüm konuÅŸmaların bant çözümü yapılmış, dağıtılan ve bastırılan kitap ve bildiriler alınarak evraka eklenmiÅŸ olup gerek yapılan konuÅŸmalar, gerekse evraka eklenen basılı eserler Prof. Dr. Yılmaz Günal’a incelettirilmiÅŸ olup verilen raporda incelenen konuÅŸma, bildirge ve diÄŸer açıklamalarda TCK’nun 141, 142, 159, 311 ve 312. maddelerinde öngörülen suçların yasal unsurlarının bulunmadığı” kanaati, sonuç olarak bildirilmiÅŸ olmakla ve memuriyetimizce de yapılan bu kurultaydaki konuÅŸma ve bildirgelerde resen takibi gereken herhangi bir suçun yasal unsurları görülmemekle, toplantı ve tertip heyeti üyeleri hakkında KAMU ADINA KOÄžUÅžTURMA YAPILMASINA YER OLMADIÄžINA, bildirime yer olmadığına, CMUK’nun 163/2. maddesi uyarınca itiraz yolu açık olmak üzere kamu adına karar verildi.” Halit Çelenk 161 Bu kararla da, DEK’da suç iÅŸlenmediÄŸi açık ve hiçbir kuÅŸkuya yer vermeyecek ÅŸekilde ortaya konmuÅŸtur. CMUK gereÄŸince süresi içinde itiraz edilmemiÅŸ olduÄŸundan sözkonusu takipsizlik kararı kesinleÅŸmiÅŸtir. Ayrıca, yeniden soruÅŸturma açılabilmesi için de yeni ve suç teÅŸkil eden deliller gerektiÄŸi halde, yargılanma süresince iddia makamının herhangi yeni bir delil ortaya koyamadığı görülmüÅŸtür. Öte yandan, 5680 sayılı Basın Yasasına göre Basılı Eserler Hakkında 6 ay içinde soruÅŸturma açılması gerekir. Açılmamış ise, “davalar dinlenmez.” denilmektedir. Yine, CDGK 3.6.1968 T.39, E, 196, K. sayılı kararda: “Bir yazıda komünizm propagandasının yapılmadığını kesinleÅŸtirebilmek için o yazının tümünün ele alınıp incelenmesi ve bu suretle maksada nüfuz etmeye çalışması gerekir” denilmektedir. Ayrıca, yine CDGK 1.2.1971 T, 1970/115 E., 1971/44 No.lu kararda: “Kitapta komünistliÄŸi övme ve propaganda olup olmadığı kitabın kül halinde ele alınması ve iÅŸlediÄŸi hedefin gözetilmesi ile belli olur.” denilmektedir. Askeri Yargıtay Daireler Kurulu’nun 11.6.1981 tarih, 1981/75, E., 1981/75 K. sayılı kararında da: “Mahkumiyet kararının verilebilmesi ve sanığın suç kastının tesbiti için yazının tümünün tetkik edilmesi gerektiÄŸi” vurgulanmaktadır. Yukarıdaki kararların yanısıra DEK toplantısına katılan konuÅŸmacılar Anayasa’nın ve ilgili uluslararası bir çok anlaÅŸmaların tanıdığı düÅŸünce özgürlüÄŸü hakkını kullanmışlardır. Bu hak, Anayasa’nın 65. maddesine göre kanun niteliÄŸi kazanmış olan Ä°nsan Hakları Evrensel Bildirgesi, Helsinki Nihai Belgesi, Roma SözleÅŸmesi, Avrupa Ä°nsan Haklan SözleÅŸmesi ile güvence altına alınmıştır. Yine Anayasa’nın 20. maddesinde: “Herkes düÅŸünce ve kanaat hürriyetine sahiptir. DüÅŸünce ve kanaatlerini söz, yazı, resim ile veya baÅŸka yollarla tek başına veya toplu olarak açıklayabilir ve yayabilir. Kimse düÅŸünce ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz.” denilerek ve 21. maddede de: “Herkes bilim ve sanatı serbestçe öÄŸrenme, öÄŸretme, açıklama ve bu alanlarda her türlü araÅŸtırma hakkına sahiptir.” hükmüyle de bu hak açıkça toplumumuza tanınmıştır. Tüm bunlara raÄŸmen DEK, hukuksal olarak suçlanabilir mi? Bu kurultayı düzenlememiz gerekçesiyle maÄŸdur edilmemiz haksızlık olmuyor mu? 162 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası 10- 3. ve 4. OLAÄžAN KONGRELERÄ°MÄ°Z 3. OLAÄžAN KONGRE: Esas hakkındaki mütalaanın 3. sayfasında 1976 yılının Temmuz ayında yapılan 3. OlaÄŸan Kongrede çeÅŸitli konuÅŸmacıların konuÅŸmaları ve atılan sloganlar suç kanıtı olarak gösteriliyor. Sloganların kongrede gerçekten atıldığını varsaysak bile, (ki sözü edilen sloganların hiçbiri TÖB-DER toplantılarında atılmaz.) bunun suç olarak altı yıl aradan sonra bugün önümüze gelmesini anlayamıyoruz. Åžöyle ki: a) Genel Kurulumuz izinli, yasal ve idarenin denetimi altında hükümet komiserinin nezareti altında yapılmıştır. b) Genel Kurul sonunda soruÅŸturma açılmamıştır. c) SoruÅŸturma yapılmış olsa bile, hatta suç bile iÅŸlenmiÅŸ olsa, bu yönetimi devreden ya da alanları deÄŸil, doÄŸrudan doÄŸruya fiili iÅŸleyen kiÅŸileri baÄŸlar, tüzel kiÅŸiliÄŸi baÄŸlamaz. d) Ayrıca, 3. OlaÄŸan Kongredeki konuÅŸma ve sloganlar büyük çoÄŸunluÄŸu o salonda bulunmayan biz sanıkları kesinlikle ilgilendirmemektedir. Kaldı ki, kanıt deÄŸeri taşımayan bant çözümlerine dayanılarak atıldığı iddia edilen sloganlar hukuksal bakımdan da yöneticileri baÄŸlamaz. 4. OLAÄžAN KONGRE: Esas Hakkındaki Mütalaanın 7. ve 8. Sayfalarında 4. OlaÄŸan Kongremizle ilgili çeÅŸitli konuÅŸmacıların ve Genel BaÅŸkanın konuÅŸmasından bölümler alınarak suçlanmaktayız. 4. OlaÄŸan Genel Kongremizde söz alıp konuÅŸan konuk ya da delegelerin savundukları görüÅŸler kendilerini baÄŸlar. DüÅŸünceye konulan sınırlamaların kaldırılmasından, en geniÅŸ düÅŸünce özgürlüÄŸünden yana olan derneÄŸimizden kiÅŸilerin çeÅŸitli konularda görüÅŸlerini açıklamalarına engel olmamız beklenemez. Kaldı ki, konuÅŸmaların derneÄŸi baÄŸlamayacağı, kendilerinin sorumlu olduÄŸu, her fırsatta söylenerek, suç olabilecek konuÅŸmaların yapılmaması için uyarıda bulunulmuÅŸtur. Tüm bunlara karşın Ankara ValiliÄŸi Emniyet MüdürlüÄŸünün Åžube 4/6, Konu: TÖB-DER Hk. Sayı: 2096 GÄ°ZLÄ° ÇOK ACELE olarak Ä°çiÅŸleri Bakanlığına 5.2.1979 tarihli yazılarından da anlaşılacağı üzere 4. OlaÄŸan Kongre ile ilgili; a) KonuÅŸmalarından ötürü beÅŸ kiÅŸi hakkında, Ankara C. Savcılığı tarafından Asliye Ceza ve Ağır Ceza Mahkemelerinde dava açmıştır. ... 6- TÜM ÖÄžRETMENLER BÄ°RLEÅžME VE DAYANIÅžMA DERNEĞİ Halit Çelenk 163 TÖB-DER’in 21.8.1978 tarihinde KONGREYE götüren yönetim kurulu üyelerinden Gültekin GazioÄŸlu, Mustafa Düzgün, Ä°smet Özdemir, Ömer Aslan, Ayhan Kutlay, Cafer Akyüz, Bayram Ayaz, Rasim AktaÅŸ ve Süleyman YaÅŸar tarafından hazırlanan 4. OlaÄŸan Genel Kurul toplantısında sunulan Çalışma Raporunda karar tasarıları kısmında T.C. Hükümetinin de altına imza koyduÄŸu Uluslararası çalışmalara, temel insan hak ve özgürlüklerine uygun olarak ülkemizde herkesin kendi ana dilinde öÄŸrenim görme hakkını savunduÄŸu, yurt dışındaki çocuklarımızın eÄŸitim sorunlarına çözüm ve kendi ana dillerinde eÄŸitim görmelerini, demokratik ve çaÄŸdaÅŸ bir anlayışla yetiÅŸmelerini temel bir hak olarak görür ÅŸeklindeki öneride bulunmalarından dolayı, 4. OlaÄŸan Genel Kurul toplantısının yapıldığı salondaki afiÅŸler arasında “IRKÇI - ÅžOVEN - ASÄ°MÄ°LASYONCU EĞİTÄ°ME HAYIR” ÅŸeklinde bir afiÅŸ de yer aldığından sanık yöneticiler tarafından hazırlanan, astırılan bu afiÅŸlere birer ibareden ötürü ve kongreye tasarı halinde sunulan rapor nedeniyle Ankara C. Savcılığı tarafından sanıklar hakkında Ankara Asliye Ceza HakimliÄŸine dava açılmıştır. “Bu durumda TÖB-DER’in delegeleri muhalif ve muafık grupları, gurup liderleri, eski ve yeni yöneticileriyle yasa dışı ve derneÄŸin amacı dışında faaliyetleri benimsedikleri tesbit edilmiÅŸ olduÄŸundan bütün bu açıklamalar karşısında TÖB-DER-TÜM ÖÄžRETMENLER BÄ°RLEÅžME VE DAYANIÅžMA DERNEĞİ YÖNETÄ°CÄ°LERÄ°’nin TCK’nun 142/3. maddesi gereÄŸince suç iÅŸledikleri, derneÄŸi tekrar tekrar suç teÅŸkil eden amaç dışı faaliyete yönelttiklerinden dolayı haklarında Ankara C. Savcılığının 27.11.1978 gün Basın Hz. 1978/1023 sayılı iddianamesiyle Ankara Asliye Ceza Mahkemesine dava açılarak TÖB-DER’in kapatılması hususunda bir karar verilmesi talebinde bulunulmuÅŸtur.” denilerek 4. OlaÄŸan Kongre hakkında yukarıda sayılan nedenlerden ötürü açılan dava BERAATLE sonuçlanmıştır. Nitekim bu beraat kararı 16 Ekim 1981 tarihli duruÅŸmamızda Avukatımız Ä°lhan DiÅŸçi tarafından Mahkemenize sunulmuÅŸtur. Tüm bunlara raÄŸmen “IRKÇI-ÅžOVEN-ASÄ°MÄ°LASYONCU EĞİTÄ°ME HAYIR” pankartını astırdığımız, ana dilde eÄŸitimi savunduÄŸumuz gerekçesiyle açılan bu davada BERAAT etmemize raÄŸmen aynı konulardan tekrar suçlanıyor olmamızı anlayamıyoruz. Oysa, herkesin kendi ana dilinde eÄŸilim hakkı Türkiye’nin de altında 164 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası imzası bulunan Ä°nsan Hakları Evrensel Bildirgesi, BirleÅŸmiÅŸ Milletler Bilim ve Kültür Örgütü UNESCO kararlan, Helsinki Konferansı Nihai Belgesi, Roma SözleÅŸmesi, gibi uluslararası anlaÅŸmalarla kabul edilmiÅŸ, evrensel bir ilkedir. Nitekim, Anayasamızın 65. maddesi, “usulüne göre yürürlüÄŸe konulmuÅŸ uluslararası anlaÅŸmalar kanun hükmündedir.” demektedir. Ana dil ile resmi dil arasında belirgin bir fark vardır. Ana dil kiÅŸinin doÄŸal çevresinden getirdiÄŸi aile dilidir. Resmi dil ise, ülke genelinde konuÅŸulan devlet dilidir. Biz bir meslek örgütü olan TÖB-DER olarak ana dilde, eÄŸitimi, pedagojik bir sorun olduÄŸu için savunduk. Yoksa, Esas Hakkındaki Mütalaanın iddia ettiÄŸi gibi, “bölücülük ya da milli duyguları zayıflatmak” amacıyla dile getirmedik. Çünkü bu sorun ülkemiz eÄŸilim sistemini de geniÅŸ ölçüde etkilemektedir. Bu sorun, Devlet BaÅŸkanı Orgeneral Kenan Evren’in GüneydoÄŸu Anadolu gezisi nedeniyle incelemelerde bulunduÄŸu okullarda daha belirgin bir ÅŸekilde gözlenmiÅŸtir. 23 Ekim 1981 tarihli MÄ°LLÄ°YET gazetesinin 6. sayfasında, Hayri Birler bu izlenimleri ÅŸöyle nakletmektedir. “Evren’in bölge köyleri arasında en çok hizmet götürülmesi nedeniyle örnek köy olarak seçilen Aydınkonak köyünde, köy ilkokulundaki çocuklara sorduÄŸu sorulara yanıt verilememesi hatta Ä°lkokul 3. sınıfa gelmiÅŸ bir çocuÄŸun doÄŸru dürüst okuyamaması Devlet BaÅŸkanı’nı sinirlendirdi. Bu durumdan öÄŸretmenleri sorumlu tuttu. Ancak; yetkililerin,” biz, çocuklar 3. sınıfa gelinceye kadar Türkçe konuÅŸmasını zor öÄŸretiyoruz. Nerede kaldı okuyup yazmak, buradaki çocuklar Ankara’daki Devlet BaÅŸkanını tatmin etmedi. Sonuçta Evren, beraberinde getirdiÄŸi ve sorduÄŸu sorulara ÅŸakır ÅŸakır yanıt verecek öÄŸrencilere hediye edeceÄŸi kol saatlerinden birini, bildiÄŸi tek ÅŸiir olarak Ä°stiklal Marşını okuyan öÄŸrenciye vermek zorunda kaldı.” Ayrıca bu durum, yeni yapılan X. Milli EÄŸitim Åžurasının ÅŸu belgelerinden de anlaşılmaktadır. “I. BELGE: T.C. MÄ°LLÎ EĞİTÄ°M BAKANLIÄžI TALÄ°M VE TERBÄ°YE DAÄ°RESÄ° BAÅžKANLIÄžI X. MÄ°LLÄ° EĞİTÄ°M ÅžURASI UYGULAMA PLANI ANKARA. 20 AÄžUSTOS 1981. Sıra No: 5- Okul öncesi eÄŸitimin ana dili Türkçe olmayan yörelerde...” “II. BELGE-17 EYLÜL 1981. Halit Çelenk 165 Sıra No: 6-Ana dili Türkçe’nin yeterli düzeyde konuÅŸulmadığı yörelerdeki...” diye geçmektedir. Milli EÄŸitim Bakanlığı tarafından yapılan bu tesbit, bizim tarafımızdan yapıldığında neden suç olsun? Yine, Avrupa’daki iÅŸçi çocuklarımızın kendi ana dilinde eÄŸitim görmesi hakkını öteden beri savunmaktayız. Savunmaktaki haklılığımız ÅŸu örneklerden de kolayca anlaşılacaktır. 19 Åžubat 1981 tarihli Günaydın gazetesinde ÅŸu biçimde bir resimli haber çıkmıştır. “Yabancıları AlmanlaÅŸtırmak için ilk deneme okulu açıldı.” yazıda Almanya hükümeti, ülkedeki yabancı çocukları “AlmanlaÅŸtırmayı” amaçlayan okulda Türk çocukları da bulunmaktadır. Bu çocuklar, Alman toplumuna uyum saÄŸlama konusunda eÄŸitiliyor. Bu arada isimleri deÄŸiÅŸtiriliyor. Yine 18.5.1981 tarihli Günaydın gazetesinde “Alman okullarında Türk çocuklarına yabancı dil olarak Türkçe öÄŸretiliyor.” baÅŸlıklı bir haber çıkmıştır. Haberde, “Türk iÅŸçi çocuklarının kendi ana dillerini öÄŸrenmekte güçlüÄŸe uÄŸramaları üzerine okullardaki derslere Ä°ngilizce ve Fransızca gibi Türkçe de ikinci dil olarak eklendi.” denmektedir. 1978 yılında TÖB-DER ana dilde eÄŸitim üzerine görüÅŸlerini Milli EÄŸilim Bakanlığına bir raporla sunmuÅŸtu. Aradan geçen zamanda, TÖB-DER’in nedenli haklı olduÄŸu yukardaki acı gerçeklerden de anlaşılmaktadır. TÖB-DER evrensel bir ilke olan ana dilde eÄŸilim hakkını savunmuÅŸtur. Bunu savunmanın, resmi dil olan Türkçe dışında baÅŸka bir resmi dil önerdiÄŸimiz anlamına gelmesi mümkün olmadığı gibi bizim böyle bir önerimiz de yoktur. 11- SENDÄ°KALAÅžMA MÜCADELESÄ°- DÜNYA ÖÄžRETMENLERÄ° ve FISE Mütalaanın 5. sayfasında, “... baÅŸka bir sayıda ücretli ve eÄŸitim emekçilerin sendika için çaba sarfettiÄŸi, dünya ilerici güçlerinin kendilerini sendika olarak kabul ettiÄŸi, kendilerinin de sendika faaliyeti yürüttüklerini açıklamaktan çekinmemiÅŸtir. BaÅŸka bir sayıda, 10 miting, yüzden fazla basın toplantısı ve salon toplantıları yaptıkları, sendikalaÅŸma faaliyetlerine devam edecekleri, FISE’nin de bunu desteklediÄŸi ifade edilmiÅŸtir.” denilmektedir. Bugün Türkiye’de baÅŸta öÄŸretmenler olmak üzere 1,5 milyondan fazla kamu görevlisinin en yakıcı talebi olan sendika hakkı ve bunu 166 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası elde etmek için verdikleri yasal mücadele, mütalaaya göre, suç sayılmaktadır. Ä°nsanların alın terine, emeÄŸine saygılı olan herkes kiÅŸinin harcadığı emeÄŸe ne kadar deÄŸer biçilmesi gerektiÄŸi konusunda kendini çalıştıranlarla pazarlık (sözleÅŸme) yapmasının en doÄŸal ve vazgeçilmez hakkı olduÄŸunu kabul eder. Demokrasiyle yönetilen tüm ülkelerde eÄŸitim bir iÅŸ koludur. EÄŸitimcilerin sendikaları vardır. Dünyada sadece, Brezilya, Ekvator, Ürdün, Liberya, Peru ve Türkiye’de öÄŸretmenlerin sendikaları yoktur. Oysa, çalışanların sendika kurmalarını zorunlu kılan, Ä°nsan Hakları Evrensel Bildirgesi gibi, uluslararası çok taraflı anlaÅŸmalardan doÄŸan pek çok hukuksal metin, öÄŸretmenlerin sendikal haklarına iliÅŸkin hükümlere kaynaklık etmektedir. Ä°mzalayan devletler bakımından iç hukuk metinleri gibi baÄŸlayıcı özellik taşıyan metinlerin bir kısmı genel olarak tüm çalışanların sendika hakkına iliÅŸkin olmaları dolayısıyla öÄŸretmenleri ilgilendirmektedir. Ayrıca, bu alanda doÄŸrudan doÄŸruya öÄŸretmenleri ilgilendiren bölümler de vardır. Uluslararası Çalışma Örgütü Konferansı tarafından kabul edilmiÅŸ bulunan 1968 tarihli sendika özgürlüÄŸüne ve sendika hakkının korunmasına dair 87 no.lu sözleÅŸmenin 2. maddesinde: “çalışanlar ve iÅŸverenlerin herhangi bir ayırım yapılmaksızın ve önceden izin almaksızın diledikleri örgütleri kurmak ve bu örgütlere, tüzüklerine uymak kaydıyla üye olmak hakları vardır.” denilmektedir. Türkiye’de bu anlaÅŸmayı imzalamakla birlikte benzer nitelikte hükümler içeren anlaÅŸmalarda da imzası vardır. Nitekim Ä°nsan Hakları Bildirgesinin 23. maddesinin 4. fıkrasında, “ Herkesin menfaatlerinin korunması için sendikalar kurmaya, ve bunlara katılmaya hakkı vardır.” denilmektedir. Söz konusu bildirge Türkiye’nin de üyesi bulunduÄŸu BirleÅŸmiÅŸ Milletler Genel Kurulunca 1948’de kabul edilmiÅŸ ve Millet Meclisince de onaylanarak 27.5.1949 tarihli Resmi Gazetede yayınlanıp yürürlüÄŸe girmiÅŸtir. Ayrıca Avrupalı devletlerce 4.11.1950 de Roma’da imzalanmış bulunan, Türkiye’nin de kabul ederek 19.3.1954 tarihli Resmi Gazete ile ilan ettiÄŸi, Ä°nsan Haklarını ve Ana Hürriyetleri Korumaya Dair SözleÅŸme’nin 11. maddesinde de “Her ÅŸahıs, sendikalara girme hakkı dahil olmak üzere, dernek kurma hakkını haizdir.” denilmektedir. Öte yandan Türkiye’nin de katılımıyla 18 Ekim 1961’de imzalanmış Halit Çelenk 167 bulunan Avrupa Sosyal Yasasının 1. bölümünde: “ Bütün çalışanlar ve iÅŸverenler, iktisadi ve sosyal çıkarlarının korunması için ulusal ve uluslararası örgütler içinde birleÅŸme özgürlüÄŸü hakkına sahiptir” hükmü öngörülmüÅŸtür. Nihayet 1975’de toplanan Helsinki Konferansının kabul ettiÄŸi ve tüm çalışanların sendika hakkının doÄŸrulandığı metinde de Türkiye’nin imzası vardır. Bütün bunlara ek olarak üyesi bulunduÄŸumuz UNESCO ve Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) tarafından ortaklaÅŸa kabul edilmiÅŸ olan öÄŸretim personelinin durumuna iliÅŸkin tavsiye kararı, öÄŸretmenler açısından önemli bir kazanımı ifade etmektedir. Sözkonusu karar UNESCO’nun Ekim-Kasım 1966 tarihinde Paris’te toplanan 14. Dönem Genel Konferansında ve ayrıca ILO’nun Kasım 1966 da Cenevre’de toplanan 167. dönem yönetim kurulunda kabul edilmiÅŸtir. Adı geçen kararın 84. paragrafında, ”ÖÄŸretmenlerin çalışma koÅŸullarına iliÅŸkin olarak onlarla iÅŸverenleri arasında çıkacak uyuÅŸmazlıkları düzenlemek amacıyla yetkili karma kurullar kurulmalıdır. Bu amaçla ihdas edilmiÅŸ araçlar ve yollar tükendiÄŸi vakit veya taraflar arasındaki pazarlıklar kesildiÄŸi vakit öÄŸretmen örgütleri diÄŸer örgütler gibi meÅŸru çıkarlarını korumak amacıyla normal olarak sahip oldukları diÄŸer eylem yollarına baÅŸvurmak hakkını haizdirler.” denilerek grev hakkı da öngörülmektedir. Her ne kadar Türkiye’de öÄŸretmenlerin sendika kurması yasaklanmışsa da Anayasamızın 65. maddesi, “Usulüne göre yürürlüÄŸe konmuÅŸ milletlerarası anlaÅŸmalar kanun hükmündedir.” demektedir. Anayasanın bu hükmüne göre TBMM’nce onaylanan ve yürürlüÄŸe konan uluslararası anlaÅŸmaların uygulanması ve hayata geçirilmesi zorunludur. Anayasanın 46. maddesinde yapılan deÄŸiÅŸikliklerle her ne kadar kamu görevlilerinin sendika hakkı kaldırılmış ise de, deÄŸiÅŸiklik gerekçelerinden bu hakkın öz olarak deÄŸil, biçimsel olarak kaldırıldığı, memur sendikalarının “memur kuruluÅŸları” adı altında yeniden kurulmasının öngörüldüÄŸü açıkça anlaşılmıştır. Tüm bunlara karşın “Sendika gibi etkin bir çalışma içinde” olduÄŸumuz suçlama konusu yapılmaktadır. Oysa Türkiye’de hükümetler bile öÄŸretmenleri uluslararası kuruluÅŸlara sendikalı gibi göstermiÅŸlerdir. Zaten, diÄŸer ülkelerin öÄŸretmenlerine “dernek” olduÄŸumuzu anlatmakta güçlük çektiÄŸimiz çok olmuÅŸtur. 168 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ILO ve UNESCO’ya baÄŸlı uzmanlar kuruluna verdiÄŸi cevapta Türkiye’de öÄŸretmenlerin 1974 yıllarında % 50 oranında sendikalı olduÄŸunu bildirmiÅŸtir. Yukarda verilen örnekte de görüldüÄŸü gibi hem Türkiye’de öÄŸretmenlerin sendikası yok diyemiyoruz- hem de, Esas Hakkındaki Mütalaada olduÄŸu gibi, bu hakkı çok görüyoruz. Türkiye’de öÄŸretmenleri baÄŸrında toplayan TÖB-DER’in bu kazanılmış hakkı almak için mücadele etmesinden daha doÄŸal ne olabilir? Çünkü biz öÄŸretmenler ailemizin geçimi için gerekli olan asgari tüketim mallarını alma gücüne sahip deÄŸiliz... MaaÅŸlarımız hükümetlerin insafına terk edilmiÅŸtir. Konut, kreÅŸ, dinlenme vb. ihtiyaçlarımızı karşılayamıyoruz... Yöneticilerimizi seçemiyoruz. Ders kitaplarının hazırlanmasında söz sahibi deÄŸiliz. EÄŸitimin planlanmasında söz sahibi deÄŸiliz. Sosyal güvenlikten yoksunuz. Bu kazanımları elde edebilmek için grevli-toplu sözleÅŸmeli sendikal örgütlenmeye gereksinmemiz vardır. Mütalaadaki “ Sendika gibi faaliyet yürüttüÄŸümüz” açıklamasını, öÄŸretmenlerin istemi olan sendika hakkının alınmasına yönelik, en iyi ifade biçiminin propagandası ÅŸeklinde nitelendirmek gerekir. Yoksa dernek statüsünün dışında çalıştık anlamında deÄŸildir. Ayrıca “Dünya ilerici güçlerinin bizi sendika gibi kabul ettiÄŸi” ifadesini de FISE’ye üye olan örgütlerin birkaçı dışında tümü sendika olduÄŸu halde TÖB-DER’in dernek olarak üye kabul edilmesi üzerine söylenmiÅŸ kabul edilmelidir. Bunun için de diyoruz ki mevcut yasalara göre “fikir ve sanat” iÅŸlerinde çalışan gazetecilere nasıl “basın iÅŸçisi” deniyorsa, mesaisinin tümünü ayakta geçiren, tebeÅŸir yutan, laboratuvara giren, müzik aleti kullanan, spor salonunda mesai süresince fiziki olarak çalışan öÄŸretmenler ve diÄŸer eÄŸitimciler birer iÅŸçi sayılmalıdır. Bunca açıklamalara raÄŸmen talebimizi yine de kabul etmeyenler tüm dünyada olduÄŸu gibi Türkiye’de de bu hakkın kısa sürede olmadığını gördüklerinde, ÅŸaşırmasınlar. Çünkü öÄŸretmenlerimiz buna layıktır ve bu hakkın bilincindedirler. Türkiye’de öÄŸretmenlere bu hakkı çok gören anlayış, belki de 1894 yılından beri Ä°ngiltere’de öÄŸretmen sendikası olduÄŸunu bilmiyordun Amerikada 1857’den, Kanada’da 1892’den Fransa’da 1866’dan beri öÄŸretmenlerin sendikaları vardır. Ä°çlerinde Türkiye’nin de adını üzüntüyle andığımız, 6 ülke dışındaki tüm dünyada, öÄŸretmen sendikaları vardır. Ve uluslararası planda da örgütlenmiÅŸlerdir. Halit Çelenk 169 Ä°kinci Dünya Savaşından bu yana, en önemli uluslararası sendika, Dünya ÖÄŸretmenler Sendikası, FISE’dir. FISE’nin temelleri, Paris’te 7 Temmuz 1946’da Dünya Sendikalar Federasyonu (DSF)’nun baÅŸkanı Schevenels’in BaÅŸkanlığında toplanan Uluslararası ÖÄŸretmenler Sendika Konferansında atılmıştır. FISE’nin kuruluÅŸuna en büyük katkı Fransız ÖÄŸretmenler Sendikası (FEN)’den gelmiÅŸtir. Fransa dışında FISE’nin kuruluÅŸuna ÅŸu örgütler katılmıştır. Belçika, Ä°talya, ABD, Latin Amerika ÖÄŸretmen Sendikaları, Meksika, Küba, Peru, Çekoslovakya, Polonya, Macaristan, Vietnam. FISE halen 50 ülkeden 73 örgütü temsil etmekte ve DSF ile bütünlüÄŸünü gerçekleÅŸtirmiÅŸ bulunmaktadır. GörüldüÄŸü gibi mütalaanın aksine, FISE, Sovyetler BirliÄŸinin güdümünde olmadığı gibi, kurucuları arasında bile Sovyet Sendikaları yoktur. FISE, 16,5 milyon, DSF ise 160 milyon üyeye sahiptir. Uluslararası alanda çok deÄŸiÅŸik örgütler kanalıyla temsil olunan öÄŸretmenlerin güçlerini birleÅŸtirmek ve bu örgütler arasında en geniÅŸ diyaloÄŸun ve iÅŸbirliÄŸinin oluÅŸmasını saÄŸlamak, FISE’nin son yıllardaki baÅŸlıca uÄŸraÅŸları arasındadır. FISE’nin öÄŸretmenlerin çıkarlarını en geniÅŸ anlamda gerçekleÅŸtirmeye yönelik çabalan DSF’nin uluslararası alanda yürütmekte olduÄŸu çabaların önemli bir parçasını oluÅŸturmaktadır. Siyasi kaygılarla üyeliÄŸimizin onaylanmadığı FISE iÅŸte böyle bir örgüttür. O, dünya öÄŸretmenler ailesinin sıcak bir yuvasıdır. 12- SONUÇ ve Ä°STEM Biz 29 yönetici 1976 Temmuzunda 200.000 öÄŸretmenin iradesiyle TÖB-DER Yönetimine seçildik ve iki yıl hizmet ettik. Çalışmalarımız sonunda 4. OlaÄŸan Kongrede bizleri seçen 200.000 kiÅŸi adına aklandık, onaylandık. Uluslararası anlaÅŸma, sözleÅŸme ve yasaların; Anayasamız ve yasalarımız doÄŸrultusunda çalışmalar yaptık. Emekçi halkımızın yanında saf tuttuk. Dünya sorunlarından ve ülkemiz sorunlarından söz ettik. DüzenlediÄŸimiz bilimsel bir toplantıda eÄŸitim-öÄŸretim sorunlarımızı birer birer tesbit ettik. DüzenlediÄŸimiz bu toplantıyla çözüm için de öneriler saptadık. GörüÅŸ ve önerilerimizi hükümetlere bildirdik. Biçimde ulusal, özde emekçi halktan yana demokratik bir eÄŸitimin gerçekleÅŸtirilmesini istedik. Bunları yayınladığımız kitaplar, dergiler, broÅŸürler ve gazetelerle üyelerimize duyurduk. 170 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası Görevimiz bilinç taşımak, aydınlatmak ve uyarmaktı. Görevimiz üyelerimizin ekonomik-demokratik hak ve çıkarlarını korumak, savunmak ve yeni kazanımlar saÄŸlamaktı. Bu yolda taleplerimizi dile getirdik, yerine getirilmesini istedik. Demokratik ülkelerde tüm çalışanlara hangi hakların tanındığını belirterek örnekler verdik. Ne yazık ki, bu taleplerimizin büyük bir kısmı yerine getirilmedi. Yerine getirilmediÄŸi gibi, var olan haklarımız da geri alındı. Ä°zlenen ekonomi-politikalarının emekçi halkımız aleyhine olduÄŸunu, giderek soframızdaki ekmek dilimlerinin küçüldüÄŸünü, zeytin tanelerinin azaldığını ifade ettik. Her geçen gün açlığın, yoksulluÄŸun, sefaletin içine itildiÄŸimizi belirttik. Ezenlerle ezilenler arasındaki uçurumun büyüdüÄŸüne dikkati çektik. Önlemler alınmasını istedik. ÇoÄŸu zaman dinlenmedik. Bir yandan bunları yaparken diÄŸer yandan yasal yollardan uyarmak ve uyandırmak görevine devam ettik. Her türlü tehlikeye göÄŸüs gere gere aydınlatma görevimizi sürdürdük. TÖB-DER’in ve TÖB-DER’li eÄŸitim emekçilerinin bu yöndeki çalışmaları çıkar çevrelerini sarsıyor, yüreklerine korku salıyordu. Diken olmuÅŸ, gözlerine batıyorduk. Ä°ÅŸte bu yüzden egemen çevrelerin ve maÅŸaları faÅŸist çetelerin saldırılarına hedef olduk. Yüzü aÅŸkın üyemiz öldürüldü, binlercemiz yaralandı. Åžubelerimiz tarandı, bombalandı. Yasalar çiÄŸnenerek gerekçe gösterilmeksizin onbinlerce üyemize kıyıldı, sürüldü. Aileler parçalandı. ÖÄŸretmen eÅŸler birbirinden ayrıldı. Ülkemizin, halkımızın ve öÄŸretmen arkadaÅŸlarımızın içinde bulundukları durumu anlatmak için; Oynanan oyunları göstermek için, Haklarımızı korumak için, Sorunlarımızı haykırmak için, Yeni haklar için, Açlığa, yoksulluÄŸa, baskı ve kıyımlara dur demek için, Yollara düÅŸtük; mitingler ve yürüyüÅŸler yaptık. EÄŸer suçsa, suçlarımız iÅŸte bunlardır. Yani bağımsızlıktan, demokrasiden ve özgürlükten yana olmak! Bu uÄŸurda düÅŸüncelerimizi açıklamak! Tekrar tekrar söylemek istiyoruz: Miting, yürüyüÅŸ, kongre, toplantı ve yayınlarımız yasal olarak yapılmıştır. Suç iÅŸlenmemiÅŸtir. SoruÅŸturmaya uÄŸrayanlar takipsizlikle, mahkemelik olanlar da beraatle sonuçlanmıştır. Çalışmalarımızın tümü Halit Çelenk 171 gerek basın, gerekse kamuoyu ve hükümet komiserlerinin gözleri önünde yapılmıştır. 800 ile 1000 kiÅŸinin izlediÄŸi kongrelerde yapılan ikiÅŸer yıllık çalışmalar ele alınmış, yöneticiler çalışmalarının hesabını vermiÅŸlerdir. Her düÅŸünen insan bile böyle bir derneÄŸin “gizlilik” le suçlanmasına dudak büküp geçmez mi? Hem her ÅŸey açık-seçik ortada olacak, hem de bunun adı “gizlilik” konacak. Olur ÅŸey deÄŸil! Yaptığı basın toplantılarıyla gelip TV ekranlarına oturan ve görüÅŸlerini yalnız 45 milyona deÄŸil, tüm dünyaya anlatan TÖB-DER’i gün gibi açık bu faaliyetlerinden dolayı “yasa dışı örgüte dönüÅŸmek”le suçlarsak Türkiye ve dünya kamuoyunda inandırıcı olur mu? Biz TÖB-DER olarak kapitalist ve sosyalist ülkelerin deÄŸiÅŸik öÄŸretmen sendikalarınca davet edildik. EÄŸitim üzerine araÅŸtırmalar, incelemeler yaptık. Karşılıklı olarak deney alışveriÅŸinde bulunduk. Buralara gelip giderken TC hükümetlerinin verdiÄŸi pasaportla gittik. Yasal yollardan ayrılmayan böyle bir derneÄŸi “yasa dışı örgüte dönüÅŸmekle suçlamak doÄŸru mu? Biz TÖB-DER Yöneticileri, emperyalizme karşı bağımsızlıktan, faÅŸizme karşı demokrasiden, savaÅŸa karşı barıştan, köleliÄŸe karşı özgürlükten yana olmanın huzuru içindeyiz. Biz TÖB-DER yöneticileri insanlıktan ve emekçi halktan yana olmanın onurunu taşıyoruz. Biz TÖB-DER yöneticileri Türkiye demokratik öÄŸretmen hareketini dünya öÄŸretmen hareketiyle dayanışma içine sokmanın mutluluÄŸu içindeyiz. Tüm faaliyetlerimiz yasaldı, meÅŸruydu, haklıydı ve doÄŸruydu. Bugün TÖB-DER’in faaliyeti durdurulmuÅŸ, öÄŸretmen hareketi susturulmuÅŸtur. Ä°nancımız odur ki, Türkiye demokratik öÄŸretmen hareketi tarihsel akış içerisinde layık olduÄŸu yere ulaÅŸacaktır. Tüm demokratik hareketler gibi, demokratik öÄŸretmen hareketi de yarın daha gür bir ÅŸekilde yükselecek ve ses verecektir. Dernek hakkıyla da yetinilmeyip tüm çalışanların vazgeçilmez haklarından biri olan grevli-toplu sözleÅŸmeli sendikal hakları mutlaka elde edilecektir. Yukarıda da özetlediÄŸimiz gibi; 1) TÖB-DER davası gerici egemen güçlerin yalan ve iftiralara dayalı propagandalarının etkisiyle açılmıştır. 2) Esas Hakkındaki Mütalaanın içeriÄŸi de adı geçen çevrelerin propagandalarının sonucu olarak hazırlanmış izlenimini vermektedir. 172 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası 3) Bu nedenle, mütalaa, baÅŸtan sona çeliÅŸkilerle doludur. Suçlamalar mesnetsizdir, zorlamalar içindedir. TÖB-DER ve yönetimimiz ilgisiz kıyaslamalarla suçlanmaya çalışılmaktadır. 4) ÇeÅŸitli konularda aldığımız takipsizlik ve beraat kararları yok sayılmaya çalışılmıştır. TÖS ve DEK hakkındaki kararlar vb. 5) TÖB-DER, TÖS ve Ä°LK-SEN’in kurduÄŸu bir paravan örgüt deÄŸil, 200.000 öÄŸretmenin seçme ve seçilme hakkını kullandıkları tüm organlarıyla yasal bir iÅŸlerlik içinde olan DEMOKRATÄ°K bir meslek örgülüdür. 6) TÖB-DER, “Türkiye Muallimler ve Muallimeler Cemiyeti”nin çaÄŸrısında dediÄŸi gibi “Türkiye devrim ve yenileÅŸme mücadelesindeki büyük görevinin başında” olmuÅŸtur. 7) Bundan ötürüdür ki, bugün yayınlarımızdaki düÅŸüncelerimizden ötürü suçlanmaktayız. Ancak, bunlar iddia edildiÄŸi gibi “komünizm propagandası yapmak için” deÄŸil, eÄŸitim öÄŸretim sorunlarının bilimsel olarak ve çeÅŸitli ülkelerin bu konulardaki deneyimlerinden aktarıldığı, ülkemizdeki eÄŸitimin somut sorunlarının ortaya atılıp tartışılmaya çalışıldığı, eÄŸitim-öÄŸretim alanında gerçekçi çözüm önerilerinin sunulduÄŸu ekonomik-demokratik mesleki hak ve çıkarlarının korunduÄŸu, örgütle haberleÅŸmenin saÄŸlandığı gazete, dergi, kitap ve broÅŸürlerdir. 8) Ayrıca, 5680 sayılı Basın Yasası hükümlerince dava açına hakkı düÅŸmüÅŸ bir yayın olan 1976-1978 Çalışma Programından ötürü suçlanamayacağımız gibi bu programın hayata geçen bölümleri 4. OlaÄŸan Kongreye sunulmuÅŸ olan Çalışma Raporunda açıklanmıştır. Ve bu raporla birlikte 4. OlaÄŸan Kongre hakkında açılmış olan dava BERAATLE sonuçlanmıştır. 9) 171 Sayılı yasaya göre gerekleri yerine getirilerek yapılmış olan mitinglerimiz ekonomik-demokratik taleplerimizin yükseldiÄŸi toplantılardır. 10) Yine suçlanmamıza gerekçe yapılan DEK bir bilimsel toplantı olup Ankara Basın Savcılığınca takipsizlik kararı almıştır. 11) Suçlanmamıza kanıt olarak gösterilen Genel Kurullarımız ise; izinli, yasal, hükümet komserlerinin nezaretinde yapılmıştır. Yönelimimizin topladığı 4. OlaÄŸan Kongre ile ilgili açılan dava da BERAATLE sonuçlanmıştır. 12) Tüm bunların yanısıra, 160 milyon üyeli DSF’nin üyesi olan 16,5 milyon üyeli FISE’ye üye olmayı istemek ve sendika hakkını savunmak Halit Çelenk 173 suç olamaz. Türkiye’de yasa hükmünde olan birçok uluslararası anlaÅŸma ile de bu hak bize tanınmıştır. Yasal hakkımızı talep etmek nasıl suç sayılabilir? 1976 Temmuzundan baÅŸlayıp 1978 AÄŸustosunda son bulan bu çalışma dönemiyle ilgili tüm suçlamalara kısaca verdiÄŸimiz yanıtlar, takipsizlik ve beraat kararları, bizim TCK’nun 141/1 ve 1630 sayılı Dernekler Yasasına muhalefet etmediÄŸimizin en somut belgeleridir. Sayın Heyet Üyeleri, Yalnız Mahkemenizde deÄŸil, tarih önünde de yargılandığımızın bilincindeyiz. VereceÄŸiniz karar hem demokratik öÄŸretmen hareketi, hem hukuk çevreleri, hem de Türkiye ve Dünya kamuoyu tarafından deÄŸerlendirilecektir. Bu nedenle, hiçbir etki altında kalmayarak, vicdanlarınızın sesine uyarak adil ve bağımsız karar vereceÄŸinizi bekliyoruz. Hiç bir zaman TCK’nun 141/1. maddesini ve Dernekler Yasası hükümlerini ihlal etmedik. KurulduÄŸumuz günden bu yana yasal faaliyetler gösterdik. TÖB-DER KAPATILMAMALIDIR! YÖNETÄ°CÄ°LERÄ°NÄ°N BERAATI GEREKÄ°R! BERAATÄ°MÄ°ZÄ° TALEP EDÄ°YORUZ! 174 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası B- ORTAK SAVUNMA 2 ANKARA SIKIYÖNETÄ°M KOMUTANLIÄžI (3) NUMARALI ASKERÄ° MAHKEMESÄ°NE ANKARA 1. GÄ°RÄ°Åž Türkiye ÖÄŸretmenlerinin- ekonomik- demokratik- mesleki- akademik- hukuksal sorunlarına çözüm arama; EÄŸitim Emekçilerinin insan onuruna yakışır bir biçimde yaÅŸamasına çalışma; Bilimden, aydınlıktan, özgürlükten, bağımsızlıktan, emekten yana düÅŸüncelerle, geriliÄŸe, karanlığa, köleliÄŸe, sömürüye karşı mücadele verme; Çılgın savaÅŸ naralarına karşı, silah tüccarlarının isterik savaÅŸ çığlıklarına karşı, barış içinde mutlu bir yaÅŸam uÄŸruna mücadele etme; Her türlü zorbalığa, keyfiliÄŸe, yasadışılığa, iftiralara karşı yılmadan düÅŸüncelerini savunma; Emperyalizme, faÅŸizme, ÅŸovenizme karşı olma; Gibi görevleri yerine getirdiÄŸimiz için yargılandığımız davanın ÅŸu aÅŸamasında, Savcılığın 11 sayfalık esas hakkındaki mütalaasının hukuk adına bir talihsizlik olduÄŸu inancındayız. Genel BaÅŸkan Yardımcısı olduÄŸum TÖB-DER; mirasını devraldığı Türkiye Demokratik ÖÄŸretmen Hareketinden alırsak 1900’lardan, resmen kurulduÄŸu tarihten alırsak 1971’den beri doÄŸru bildiÄŸi, insanları bilinçlendirme, emeÄŸin çıkarlarını savunma, uygarlığa varma, insanları mutlu bir geleceÄŸin hakları olduÄŸuna inandırma görevlerini aynı inanç ve kararlılıkla yerine getirmeye çalışmıştır. GeçmiÅŸte olduÄŸu gibi bugünde bu görevleri yerine getirme çabalarımızdan ötürü yargılanıyoruz. Halkının öÄŸretmeni olmak istemek, ülkesinin ulusal çıkarlarını savunmak, yoksulluÄŸa, açlığa, iÅŸsizliÄŸe karşı olmak suçmuÅŸ gibi Türkiye Halit Çelenk 175 öÄŸretmenleri bugün TÖB- DER’in ÅŸahsında mahkum ettirilmek istenmektedir. Sayın Heyetinizin de açıkça görebileceÄŸi gibi, Savcılığın 16.10.1981 tarihli Esas Hakkındaki Mütalaa’sı, tamamen politik mülahazalarla ve TÖB-DER’i peÅŸinen mahkum eden bir anlayışla hazırlanmıştır. Heyetinizin, vicdani ve hukuki deÄŸerlendirmenin dışına çıkmayacağı, politik kaygılarla hareket etmeyeceÄŸi inancıyla esas hakkındaki savunmamızı kısaca sunmak istiyoruz. 2- ESAS HAKKINDAKÄ° MÜTALAA, DÜNYA GERÇEKLERÄ°NDEN HABERSÄ°Z OLARAK YAZILMIÅžTIR. Mahkum edilmemizin istendiÄŸi Esas Hakkındaki Mütalaa; “Bu davada sanıklara atılı suçun vasıf ve mahiyetinin tek tek sanıkların suça iÅŸtirak derecelerini belirleyebilmek için. ... Komünizm sistemi” durmak gereklidir, düÅŸüncesiyle baÅŸlamaktadır. Biz, bu baÅŸlangıcın mantığını, hukuk ilkeleriyle, insan hak ve özgürlükleriyle baÄŸdaÅŸtıramadık. Mütalaa, Marksizmin yöntemi olan soyuttan somuta ilkesinden hareket etmeye çalıştığını sanarak güya bizim suçlanmamızla bir temel oluÅŸturduÄŸu zehabına kapılmıştır. Ne gariptir ki, Mc Carthy döneminden yıllar sonra soÄŸuk savaşın ardından yıllar geçip, insanlığın barış içinde yaÅŸama olanaklarını yaratmaya çalıştığı ÅŸu 1980’li yılların başında, böyle bir mantığın karşısına yine öÄŸretmenler çıkarılmıştır. Türkiye’de on yıl kadar önce yaÅŸanan ve tarihe “12 Mart Dönemi” diye geçen sancılı ve bunalımlı günlerde öÄŸretmen hareketi ağır darbeler yemiÅŸti. MeÅŸhur “balyoz” hareketiyle bir gecede binlerce öÄŸretmen zindanlara tıkılmıştı 1971’de. Åžimdiyse öÄŸretmen hareketinin temsilcisi olan bizler, soyut, ilgisiz, zorlama, eklektik yorumlar içeren, politik ve taraflı bir anlayışın ürünü olan “Esas iddianame” ile mahkum edilmek isteniyoruz. Hukukun üstünlüÄŸüne, yargının bağımsızlığına gölge düÅŸürebilecek böyle bir mantığın, heyetinizi de etkilemek amacıyla mütalaaya egemen olduÄŸunu görmek bizi gerçekten hayal kırıklığına uÄŸratmıştır. Aslında ciddiye alınacak tek bir tarafı bile bulunmayan ve yukarıda açıkladığımız taraflı anlayışın ürünü olan Esas Mütalaa, bizce, haksız suçlamalarla dolu ve sanki saÄŸcı bir gazetede yayınlanan makaleye benzemektedir. Ülke yöneticilerinin uyguladığı dış politikadan bile habersiz bir an- 176 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası layışla, sırf Sovyet düÅŸmanlığının egemen olduÄŸu bir anlayışla yazılan mütalaa, belki okuyucularını istediÄŸi doÄŸrultuda etkileyebilen bir saÄŸcı gazetenin yazısı olsaydı hoÅŸ karşılanabilirdi. Ama 64 aydın öÄŸretmenin, demokratik kitle örgütü yöneticisinin, 200 bin üyeye sahip bir örgütün yargılanmasında “Esas Hakkındaki Mütalaa” olarak sunulması bize gerçekten ÅŸaşırtıcı gelmiÅŸtir. Ele alman düÅŸüncelerin eleÅŸtirilmesi elbette mümkündür. Bir insan herhangi bir siyasi-ekonomik düÅŸünceyi beÄŸenmeyip eleÅŸtirebilir. Bunu, sözle yazıyla vb. yollarla yapabilir, ama bu düÅŸüncelerden yola çıkılarak birtakım insanların suçlanması ve cezalandırılmak istenmesi bir baÅŸka olaydır. Bizim ÅŸu ya da bu düÅŸünceyi savunuyor veya savunmuyor olmamız ise daha baÅŸka bir olaydır. KiÅŸi olarak herhangi bir düÅŸünceyi savunmak her yurttaşın hakkı olsa gerek. Kimsenin düÅŸünce ve kanaatlerinden dolayı suçlanamayacağı gerçeÄŸi, yüz yıllardır insanoÄŸlunun bilimsel ve kültürel geliÅŸimin, uygarlığın ve tekniÄŸin önündeki engelleri aÅŸmasının en önemli dürtülerindendir. Bu nedenle, falan düÅŸünceyi taşıyor diye bir insanın suçlanmasının, insan hak ve özgürlüklerine ağır bir darbe vurmak olduÄŸunun bilinmesi gerekmektedir. Kaldı ki, bizim “suç olarak” düÅŸünceleri savunduÄŸumuz iddiası gerçekçi bir düÅŸünüÅŸ deÄŸildir. Çünkü, 20. yüzyılın demokratik ülkelerinin, ülkemizdeki hukuk anlayışının düÅŸünceyi suç saymadığı bilinmektedir. Anayasamızın düÅŸünce özgürlüÄŸü konusundaki güvenceleri, hiç kimsenin düÅŸüncesinden dolayı suçlanamayacağı ve düÅŸüncesini açıklamaya zorlanamayacağı hükmü bunun en çarpıcı örneÄŸidir. “DüÅŸünce” olayını, mütalaada, böyle deÄŸerlendirilmesi gerektiÄŸi halde, bunu yerine getirmemiÅŸtir. TÖB-DER’in faaliyetlerine ve yaptığı çalışmalara deÄŸil de Marksizm düÅŸüncesinin bir çeÅŸit yorumuna dayanan bir suçlamayla karşı karşıyayız. Biz burada mütalaa’ da belirtilen Marksizmin özetlenmesiyle ilgili bir ÅŸey söylemek gereÄŸini duymuyoruz. Marksizme karşı düÅŸüncelerin özetlendiÄŸi ve mekanik bir yorum olan iddiaları yanıtlamak, bize görev olmadığı gibi, bu davayla da hiç bir ilgisi yoktur. Aynı ÅŸekilde Lenin dönemi ve sonrasının dünya olaylarını deÄŸerlendiren ikinci sayfadaki bölümün de davayla bir ilgisi bulunmamaktadır. Bu bölümü geçerken sadece birkaç noktaya kısaca dikkat çekmek Halit Çelenk 177 istiyoruz. Üçüncü sayfanın ilk satırında Clair Sterling adlı bir yazarın “Åžiddet Ağı” isimli kitabından söz edilmektedir. Böyle bir kitabın Türkiye’de yayınlanıp yayınlanmadığını bilmiyoruz. Bir yıla yakın zamandır tutuklu olduÄŸumuz için son aylarda yayınlanmış olabileceÄŸini bir ihtimal olarak bırakarak ÅŸunu belirlemek istiyoruz. BildiÄŸimiz kadarıyla bundan birkaç ay önce Tercüman Gazetesinde “Terör Ağı” baÅŸlığıyla bir yazı dizisi yayınlanmıştır. Dizinin yazan da Clair Sterling’di ve CIA ajanı olduÄŸu ve yalan söylediÄŸi, FKÖ Ankara Temsilcisi Ebu Firaz’ca dizinin yayınlandığı dönemde basına duyurulmuÅŸtu. Clair Slerling’in “kirli iÅŸler uzmanı” olduÄŸunu öÄŸrenmiÅŸtik. Dünyanın çeÅŸitli ülkelerinde sinsice, haince planlarla hükümetler deviren, darbeler yaptıran, iç karışıklıklar ve isyanlar çıkartan, ülkelerin içiÅŸlerine karışan ve ABD’nin emperyalist politikasının uygulanmasında istihbarat görevi yapan bir CIA ajanının sözleri Tercüman da yayınlanınca birkaç ay önce okuyup gülmüÅŸtük. Åžimdi ise aynı satırlar iddianamemizde karşımıza çıkmıştır. Hem de doÄŸrulanmayan iddialarla! Çünkü CIA’nın baÅŸkanı; Clair Sterling’in “Åžiddet eylemlerinin ardında Sovyet Rusya vardır.” sözlerini yalanlayarak “bu konuda delil yoktur” demiÅŸtir. Kısaca böyle bir kitabın Türkçe’ ye çevrilip yayınlandığı konusunda kuÅŸkuluyuz. Bu kitabın Ä°ngilizce olarak ve baÅŸka bir adla yayınlandığını, özetininse, “Tercüman” adlı saÄŸcı gazetede dizi olarak yayınlandığını biliyoruz. Bizce büyük biriymiÅŸ, sözleri peygamber buyruÄŸuymuÅŸ gibi sunulmak istenen Clair Sterling’in tanıklığının kabul edilmemesi gerekmektedir. Aynı ÅŸekilde geçenlerde öldürülen Enver Sedat da tanık olarak kabul edilmemelidir. Uyguladığı teslimiyetçi ve baskıcı politikayla bütün Arap Dünya’sının nefretini kazanarak “hain” damgası yiyen Enver Sedat’ın, suçlanmamızda tanık olarak sunulması bizi acı acı düÅŸündürmüÅŸtür. Ayrıca bu tanıklık, cenazesine Büyükelçi düzeyinde katılan Türkiye’nin dış politikasıyla da uyumsuzluk göstermektedir. Her taşın altında “Sovyetler parmağı” arama anlayışı, mütalaayı bağımsızlık savaÅŸlarına karşı çıkma noktasına itmiÅŸtir. “Bağımsızlık hareketlerinin Sovyetler BirliÄŸi’nin dış politikasının bir parçası olduÄŸu” denilerek, sırf Sovyetler BirliÄŸi savunuyor diye ulusal bağımsızlık savaÅŸlarına karşı çıkma anlayışı, mütalaanın bir baÅŸka yanlış anlayışının sonucudur. 178 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası Mütalaada bir de Suzanne Labin adlı bir yazardan sözedilmektedir. Anti- Komünizm ve savaÅŸ kışkırtıcılığı yaparak, emperyalizmin militarist politikasına hizmet eden ve “sol” düÅŸmanlığı yapan biridir Suzanne Labin. Bunun da tercih edilip, sözlerinin itibara alınması, mütalaanın amaç ve mantığını açıkça ortaya sermektedir. Koparılan anti-komünist fırtınada TÖB-DER’in başını almak! Her ÅŸeyin altında “Sovyet Parmağı” bulunduÄŸu koÅŸullandırmasının yoÄŸun etkisi altındaki düÅŸüncelerdir bunlar. Ä°ddia makamının böyle bir etki altında olduÄŸuna inanmak istemiyoruz. Ama Esas Hakkındaki Mütalaa hazırlanırken yeterli dikkat, titizlik ve tarafsızlığın gösterilmediÄŸini herhalde söylemek hakkımızdır sanırız. Özetlersek, mütalaanın baÅŸlarındaki bölümler TÖB-DER’le ilgili olmayan davamızı ilgilendirmeyen, soyut, taraflı ve yanlışlıklarla dolu düÅŸüncelerdir. Bütün bunlarla suçlu ilan edilmemizin hukukla baÄŸdaÅŸmayacağı inancındayız. 3- TÖB-DER, TÖS’ün DEMOKRATÄ°K MÄ°RASÇISIDIR. “Yasadışı faaliyetlerinden dolayı 1971 döneminde kapatılan TÖS mensupları, Türkiye ÖÄŸretmenler BirliÄŸini, Ä°LK-SEN mensupları da Türkiye Devrimci ÖÄŸretmenler BirliÄŸini kurmuÅŸlardır. 4 Ekim 1973 tarihinde olaÄŸanüstü bir toplantı ile birleÅŸerek kısa adıyla TÖB-DER adını alarak, paravan bir ad arkasında yasadışı faaliyetlerini sürdürmüÅŸlerdir.” Yukarıdaki cümle mütalaanın 3. sayfasının 2. paragrafından alınmıştır. Bu konuyu defalarca açıkladığımız halde, yine açıklamak zorundayız. a) TÖS Yasadışı faaliyet göstermemiÅŸtir. 12 Mart döneminde TCK’nun 141/1 maddesine muhalefet etliÄŸi iddiasıyla yargılanmış ve yöneticileri Ankara Sıkıyönetim Askeri Mahkemesinden BERAAT kararı almışlardır. b) Bu beraat kararı avukatlarımızca mahkemenize sunulduÄŸu halde, mütalaa bu kararı görmezden gelerek TÖS’ü haksız yere suçlamıştır. TÖS, yasadışı faaliyetlerinden dolayı kapatılmamıştır. 1971 yılındaki Anayasa deÄŸiÅŸikliÄŸi ile kamu görevlilerinin sendika kuramayacağı hükmüne uymak için kendi kendisini feshetmiÅŸtir. Örgütsüz kalmak istemeyen Türkiye öÄŸretmenleri de yeni Anayasa hükmüne göre “der- Halit Çelenk 179 nek çatısı altında örgütlenmiÅŸlerdir. c) TÖB-DER adı paravan bir ad deÄŸil, TÖS’den aldığı mirası omuzlayan demokratik öÄŸretmen hareketinin adıdır. Mütalaanın 3. sayfasında 3.9.1973 ve 16.5.1973 tarihli karar defterinde “TÖS davası için masraf kararları” olduÄŸu söylenerek örgütümüz suçlanmaktadır. Oysa TÖBDER kendi üyesi olan ve TÖS davasında yargılanan üyelerini savunmakla tüzüksel görevini yerine getirmiÅŸtir. TüzüÄŸümüzün “DerneÄŸin Yapacağı Çalışmalar”” baÅŸlıklı 4. maddesinin c fıkrasında “ adli ve idari iÅŸlemlerden ötürü zarara uÄŸrayan üyelerinin özel yönetmeliÄŸine göre geçim güvenliklerini saÄŸlamak” demektedir. TÖB-DER Sosyal Yardım YönetmeliÄŸinin 2. maddesinde ise: yardımın koÅŸullan konusunda ÅŸöyle denmektedir: “ a) Tutuklu bulunanlara tutukluluk hali sona erinceye dek, öncelikle.... yardımlar yapar.” Görülüyor ki karar defterindeki tasarruflar tamamen tüzüksel görevlerdir. d) Kaldı ki, TÖS’ün devamı olduÄŸumuz savının hukuki bakımdan geçerliliÄŸi yoktur. TÖS suçlu bulunup gerçekten kapatılsaydı bile, bunun bizim davamızda bizimle ilgili suç delili olarak öne sürülmesi mümkün deÄŸildir. Bizim hukuksal olarak TÖS ile hiç bir ilgimiz yoktur, ilgimiz sadece demokratik öÄŸretmen hareketini sendikal örgüt yerine, dernek yapılı örgüt olarak sürdürmektedir. Bu nedenlerle, yinelenen bu iddianın bir suç delili olarak görülmesini kabul etmiyoruz. Bu iddiadan yola çıkılan mütalaada TÖB-DER’in “hukuki yönden legal görünüm arzetmekteyken, aÅŸağıda sıralayacağımız olay ve faaliyetleri ile illegalize olduÄŸu” (Sayfa 3, paragraf 2) söylenerek “bu görünümü ile 1630 sayılı kanunun 4. maddesinin a ve e bentlerine de ters düÅŸmek suretiyle esasen hukuki varlığını kaybetmiÅŸ, aynı yasanın 64. maddesi gereÄŸince mahkeme kararı ile KAPATILMASI gereÄŸi doÄŸmuÅŸtur.” denilmektedir. Temeli ve ilk baÅŸta söylediÄŸimiz gibi mantığı sakat ve çürük olan bu iddianın doÄŸru olmadığı inancındayız. Ancak yine de, bu temel üzerine bina edilen faaliyetlerimizi ele alarak yasallığımızı ve hukukiliÄŸimizi yitirmediÄŸimizi kanıtlamak istiyoruz. Biz 1978 yılı 21-24 AÄŸustos günlerinde Ankara da yapılan 4. OlaÄŸan Genel Kurulda yönetime seçildik. Bu bakımdan daha önceki yıllara ait faaliyetlerin 1978-1979 döneminde biz TÖB-DER yöneticileriyle ilgisi yoktur. Ä°ddianamenin düz mantığıyla, “herÅŸeyi herkes yaptı” mantığıyla 180 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası olaya yaklaÅŸmak yanlış olduÄŸundan, önceki dönemlerle ilgili konulara deÄŸinmeyeceÄŸiz. Sadece ÅŸunu söyleyebiliriz ki, gerek bizim, gerekse bizden önceki dönemlerdeki faaliyetlerin hepsi yasal faaliyetlerdir. Bizden önceki eylemlerden hukuki olarak sorumlu tutulamayacağımız için böyle bir yolu seçtik. Ayrıca bizden önce 1976-1978 Yönetimi adına sunulan savunmaya aynen katılıyoruz. Suçun ÅŸahsiliÄŸini ilkesine göre de iddianamede ve mütalaada tüm yönetimlerin birbirine karıştırılması olayının bir yanlış deÄŸerlendirme olduÄŸunu da burada belirtmek istiyoruz. 4- DÖRDÜNCÜ OLAÄžAN KONGRE, FAALÄ°YETLERÄ°MÄ°Z VE MAHKEME KARARLARI TÖB-DER’in 4. Kongresinde yönetime seçildik. Mütalaanın 7. sayfasının sonunda ve 8. sayfasının ilk iki paragrafında, bu kongremiz öncesi oluÅŸan gruplardan sözedilerek, “hepsinde de Marksist-Leninist görüÅŸlerin var olduÄŸu” söylenmektedir. Gruplar, Kongre öncesi oluÅŸan hizmet gruplarıdır. Yönetimlerin seçimle oluÅŸturulduÄŸu her örgütte (parti, sendika, kooperatif, baro, oda, dernek vb.) kongre öncelerinde yönetime gelmek için biraraya gelen delegelerin meydana getirdiÄŸi gruplar kongreden sonra ortadan kalkar. Yeni kongrelerde yeni ad, görüÅŸ ve eleÅŸtirilerle ortaya çıkarlar. Bir kongrede bir gruptan olan kiÅŸi daha sonraki kongrede, bir baÅŸka kongrede, bir baÅŸka grupta yer alabilir. Gruplar olgusu siyasal görüÅŸlerin birliÄŸi ile deÄŸil, farklı siyasal görüÅŸte, ama, ekonomik-demokratik mücadele konusunda benzer düÅŸüncelerin biraraya gelmesiyle ortaya çıkar, adları birbirinden ayırdedebilmek içindir. Aday listelerinde olabilecek karışıklıkları önlemek için adlar kullanılır. Yönetime gelen listedekiler sadece kendilerini destekleyen ve kendilerine oy verenlerin deÄŸil, tüm üyelerin ve örgütün yöneticisi olurlar. Yıllardır herkesin gözü önünde, binlerce öÄŸretmenin seçip gönderdiÄŸi delegelerin oluÅŸturduÄŸu liste ve gruplar gerekçe gösterilerek TÖB-DER’in gizli faaliyet gösterdiÄŸini ileri sürmek, inandırıcılıktan uzak, anlaşılmayan bir deÄŸerlendirmenin sonucudur. Kongre öncesi, çeÅŸitli grup isimleriyle dağıtıldığı söylenen bildiri ve yayınların TÖB-DER’in tüzel kiÅŸiliÄŸiyle ve yöneticilerle bir ilgisi yoktur. Kongrelerimizde isimsiz, imzasız böylesi yayınların dağıtılmasına kesinlikle izin verilmemiÅŸtir. Suçlandığımız kongre nedeniyle TÖB-DER’in kongreyi hazırlayan Halit Çelenk 181 1976-1978 yönetimi hakkında Ankara Cumhuriyet Savcılığının açtığı soruÅŸturma sonucunda TÖB-DER yönetimi aklanmıştır. Kongre hakkındaki soruÅŸturma sonucunda kongredeki gruplar, grup bildirileri, konuÅŸmalardan yönetimin sorumlu tutulamayacağı belirtilmiÅŸtir. Bu karar 16.10.1981 günkü duruÅŸmada sayın heyetinize sunulmuÅŸtur. Kaldı ki hukuksal olarak bizim bu kongreden sorumlu tutulmamız mümkün deÄŸildir. Bu nedenlerle hukuki ve mantıki olarak 4. Kongre öncesi gruplar ve 4. kongre gösterilerek suçlu ilan edilmemizi yanlış bulmaktayız. SaÄŸ basında aylarca tartışması yapılan ve hala da yapılmakta olan TÖB-DER Kongresinde “Lenincilerle Maocular çatıştı” yaygarasının nedeni, “TÖB-DER’i yaralamaktır. Çatışma denen, hizmet yarışındaki grupların kongredeki usul ve çalışmayla ilgili tartışmalarından baÅŸka bir ÅŸey deÄŸildir. Genel Kurulun sorumluluÄŸunda ve Kongre Divanının yönetimindeki bir kongrenin suçlanması, temsil edilen 200 bin öÄŸretmenin suçlanması anlamındadır. Yargısal denetimden de geçen, kongremiz nedeniyle suçlanmamızın mantıki ve hukuki gerekçesi yoktur. Biz yönetime seçildiÄŸimiz 24 AÄŸustos 1978’ den, örgütümüzün Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı’nca faaliyetten alıkonulduÄŸu 24 Aralık 1979 tarihi arasındaki yaklaşık 16 aylık faaliyetimizde; - Ä°nsan Haklarıın, - Anayasamızın, - Uluslararası anlaÅŸmaların - Ve yasaların, verdiÄŸi hakları, tüzüÄŸümüz ışığında kullanmaktan baÅŸka ÅŸey yapmadık. Hesabını veremeyeceÄŸimiz bir günümüz yoktur! Mütalaanın yaptığı gibi, bugünün 12 Eylül dönemi koÅŸulları ve ortamından deÄŸil de, TÖB-DER’i yönettiÄŸimiz 1978-1979 yılları Türkiyesi koÅŸullarından olaya bakılmasıyla haklılığımız ve suçsuzluÄŸumuz hemen anlaşılacaktır. Her olayı kendi mantığı ve koÅŸullarının dışında deÄŸerlendirirsek alacağımız sonuç aldatıcı ve yanıltıcı olacaktır. Yönetimde olduÄŸumuz dönemde ülkemizde ÅŸöyle bir karanlık ve ürkütücü tablo vardı. - Can güvenliÄŸi ve öÄŸrenim özgürlüÄŸü yokedilmiÅŸti, - Sivas, Malatya, KahramanmaraÅŸ illerinde kitle kırımlarıyla yaÅŸama hakları ellerinden alınan insanlar çaresizdiler, 182 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası - Bedrettin Cömert, Bedri KarafakioÄŸlu, Cavit Orhan Tütengil, Ümit DoÄŸanay, Necdet Bulut, Orhan Yavuz gibi bilim adamlarını katlederek bilime olan düÅŸmanlıklarını kanıtlayan faÅŸist katiller saldırılarını, Ümit KaftancıoÄŸlu, Abdi ipekçi gibi yazarlara, DoÄŸan Öz gibi hukukçulara, Cevat Yurdakul gibi güvenlik görevlilerine, Kemal Türkler gibi sendikacılara, hatta Abdurrahman KöksaloÄŸlu gibi parlamenterlere yönelterek, sokaÄŸa egemen olma yolunda önemli adımlar atmışlardır. - Örgüt merkezimizin bulunduÄŸu BaÅŸkent Ankara da Balgat, Tepecik Piyangotepe, Bahçelievler gibi semtlerdeki kitle katliamları ile sokaÄŸa çıkamaz duruma getirilmek isteniyorduk. - FaÅŸistlerin saldırganlığını alabildiÄŸince arttırdığı bu terör ve katliamlar karşısında hükümetler çaresiz kalıyorlardı. - Halk hayatından bezmiÅŸti. - Hayatta kalma sorununun yanında ekonomik olarak varlığını sürdürme de büyük bir sorundu. Pahalılık almış başını gidiyordu. Ä°ÅŸsizlik çığ gibi büyüyordu. PeÅŸipeÅŸine gelen zamlar hayatı çekilmez kılmıştı. Kuyruklar, yoklar, karaborsa artık baÅŸedilmez boyutlara eriÅŸmiÅŸti. - Ekonomik zorluklara karşı ve güvenlik içinde yaÅŸamak için örgütlü güç olarak yasal haklarımızı kullanma olanaklarımız baskıyla ve keyfi olarak elimizden alınmaya çalışılıyordu. - Okullara gidiÅŸ-geliÅŸ, ders veriÅŸ bizim için ölümle burun buruna olmakla birdi. Öldürülüyor, yaralanıyor, saldırılara uÄŸruyorduk. Ekonomik olarak açlığa ve avuç açmaya terkedilmiÅŸtik. - FaÅŸist ve karanlık güçlerin sokağı teslim almak, ülkeyi “suskun insanlar ülkesi” haline getirmek istemelerine karşı, boyun eÄŸmek, aydın sorumluluÄŸumuzla baÄŸdaÅŸmazdı. Bu nedenle bütün zorluklara ve baskılara raÄŸmen susmadık. Yasal mücadele yollarını kullanarak, toplantılarla, yayınlarla, basın toplantılarıyla, mitinglerle ülkedeki durumu bilince çıkarmak insanları faÅŸizme karşı uyarmak için bütün gücümüzle çabaladık. Aydın ve bilinçli öÄŸretmenler olarak, cana yönelik saldırıları göÄŸüslemek, hayatı dayanılmaz hale getiren emperyalist bağımlılığın, IMF reçetelerinin, dayatmacılığının alabildiÄŸine arttığı koÅŸullarda, politik olarak bir kör döÄŸüÅŸünün olduÄŸu koÅŸullarda, TÖB-DER’e düÅŸen görev ne olabilirdi? Elbette ki, saldırganlığa boyun eÄŸmemiz, çekilmez hale gelen hayatı daha güzel kılma uÄŸraşından vazgeçmemiz mümkün deÄŸildi. Halit Çelenk 183 Bu bizim insanlık görevimizdi! Bu görevi yapabilmek için güçlü olmak gerektiÄŸinden hareketle, Sendika mücadelesini sürdürürken, hergün birkaç üyemizi katleden, yaralayan, ÅŸubelerimizi bombalayan, tahrip eden faÅŸist saldırganlara karşı önlem istemek görevimizdi. EÄŸitimin özgür ve demokratik bir biçim ve özde geliÅŸebilmesi için çabalamak görevimizdi. Kısacası faÅŸist saldırılara, hayat pahalılığına karşı demokratik hak ve özgürlüklerimizi kullanarak, sendikal haklar mücadelesini ve faÅŸizme karşı mücadeleyi ön plana çıkartarak bu uÄŸurda ölmeyi bile göze almak görevimizdi. Bizse bu görevi korkmadan, yılmadan omuzlamaya çalıştık ve bütün yaptığımız budur. Bugünkü Ankara Sıkıyönetim Mahkemesinde yüzlerce cinayet, bombalama ve provokasyon yapmakla suçlanan MHP davası sanıkları hakkındaki iddialar yukardaki tüm tesbitlerimizi doÄŸrulamaktadır sanırız. Ä°ktidarı almak için her yolu mübah gören faÅŸist anlayışın ülkeyi nasıl bir kan gölü haline getirdiÄŸini MHP iddianamesinden ibretle okuduk. SaÄŸcı basının, özellikle Tercüman Gazetesi’nin sistemli ve planlı ihbar, iftira, karalama kampanyasıyla hedef ve düÅŸman olarak gösterdiÄŸi ve halen de Milli Güvenlik Konseyi’nin 52 sayılı bildirisine raÄŸmen yayınını sürdürerek yoketmek istediÄŸi TÖB- DER iÅŸte sadece bunları yapmıştır. Yasal olanakları kullanmamız bile engellenerek, katledilerek, aç ve açıkta bırakılarak, sürgünlere giderek, mahkemelerde süründürülerek yolumuzdan alıkonulmak istenmemize raÄŸmen, aydın ve demokrat olmanın gereklerini yerine getirdiysek, saÄŸ basının görüÅŸüyle suçlumu ilan edilmeliydik? Ne yazık ki mütalaa böyle görüyor ve “ bunlar solcudur, öyleyse mapusanelerde sürünsünler” demek istiyor. Oysa biz, asıl saldırganların, zorbaların, katliam yapanların ve zorbalığa, saldırganlığa boyun eÄŸenlerin, sokağı faÅŸizme teslim edenlerin suçlandırılması gerektiÄŸini düÅŸünüyoruz. Ne Yapmışız? 16 aylık yönetim dönemimizi ele alırsak, mütalaada bize yönelik iddialardan ÅŸunları sayabiliriz. 184 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası Bizden 6 sayı çıkarabildiÄŸimiz gazetemizin, on kadar yaptığımız basın toplantımızın, Bursa’da yapmak istediÄŸimiz mitingin, 3 Ekim 1979 günü ÖÄŸretmenlerin Bursa olayını protesto için derslere girmeyiÅŸinin, 24 Aralık 1979 günü KahramanmaraÅŸ katliamını protesto eden öÄŸretmenlerin eyleminin hesabı soruluyor. Bunlara yanıtımızı olayları tek tek ele alıp kısaca vereceÄŸiz. Yalnız burada ÅŸu noktaya deÄŸinmeden geçmek istemiyoruz. Bu suçlamalar nedeniyle bir yıla yakın zamandır tutuklu olarak yargılanmamızı haksız buluyoruz. Ä°damı istenen MHP yöneticilerinin bir kısmı bile tutuksuz yargılanırken bizim tutuklu bir arkadaşımız ve saÄŸlık yönünden hayati tehlike içinde olan bir arkadaşımızın bile, sunulan birçok rapora raÄŸmen, serbest bırakılmayışını anlayamıyoruz. 16 aylık yönetimimizde onlarca üyemiz katledildi, saldırıya uÄŸradı, yaralandı, okula gidemez oldu, bazı illerde yaÅŸayamaz oldu! ÖÄŸretmenlikten atılıp iÅŸsiz kaldı! Bunlara raÄŸmen biz, demokratik hak ve özgürlükleri korumak zorbalığa boyun eÄŸmemek için, diÄŸer demokrat insan ve demokratik güçlerle omuz omuza olmaya, kendimizi, varlığımızı, onurumuzu korumaya çalıştık yalnızca! Sonuçsa, mahkeme kapılarında süründürülmek oldu! Ä°ÅŸte dosyamızda tümü de mevcut olan birkaç karar örneÄŸi: 1) Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı 1 Numaralı Askeri Mahkemesinde 1979/ 1109 Esas No. lu ve 1979/376 karar nolu dosya ile 23 Temmuz 1979 günlü kararla Merkez yönetimimiz hakkında verilen BERAAT Kararı Askeri Yargıtay 3. Dairesinin Esas 1980/45, karar 1980/19 sayılı ilamıyla onanarak kesinleÅŸmiÅŸtir. Bu davada 1978 yılı nisan ayma kadarki faaliyetlerimiz ele alınıp incelenmiÅŸtir. 2) Bu dosya içeriÄŸindeki 1630 sayılı Dernekler Yasasına muhalefet ettiÄŸimiz iddiası Sıkıyönetim Mahkemesinin görevi dışında kaldığı için GÖREVSÄ°ZLÄ°K kararı verilerek umumi adliyeye gönderilmiÅŸtir ve halen Ankara 5. Asliye Ceza HakimliÄŸinde 1981/95 nolu dosya ile yargılanmamız sürmektedir. 3) Ankara Sıkıyönetim komutanlığı (3) Numaralı Mahkemesinde 1980/547 Esas ve 1981/395 Karar sayılı dosya ile yargılandığımız davada ise 1979 yılı Eylül - Ekim - Kasım aylarındaki faaliyetlerimiz konu edilmiÅŸ, 15 Eylül 1979 Åžube baÅŸkanları toplantımız, imza kampanyalarımız, Miting çalışmalarımız, 3 Ekim günlü derslere boykot eylemi Halit Çelenk 185 gibi faaliyetlerimiz yargılama konusu edilmiÅŸtir. Bu davada hakkımızda TCK’nun 312. maddesine muhalefet ettiÄŸimiz gerekçesiyle 12’ÅŸer ay hapis cezasına hükmedilmiÅŸtir. Dosya halen temyiz edilmek üzere Askeri Yargıtay’a gitme aÅŸamasındadır. 4) Yine, yönetim dönemimizle ilgili çeÅŸitli faaliyetler nedeniyle Genel BaÅŸkan ve Genel Sekreterimiz hakkında açılan birçok dava halen Ankara Sıkıyönetim Mahkemelerinde sürmektedir. 5) Dosyamızdaki Ankara ValiliÄŸi Emniyet MüdürlüÄŸü’nün 5.2.1979 tarihli Åžb. A-4 sayı 2096 baÅŸlıklı Ä°çiÅŸleri Bakanlığı’na gönderilen yazısında 4. kongremiz hakkında yapılan soruÅŸturma sonucunda yönetim hakkında dava açılmadığı, Cumhuriyet BaÅŸsavcılığınca TAKÄ°PSÄ°ZLÄ°K KARARI verildiÄŸi belirtilmektedir. 6) 21.10.1978 günü G.M. Kemal Bulvarı Ä°lker DüÄŸün Salonu’nda yapılan Åžube baÅŸkanları toplantımız hakkında Ankara C. Savcılığınca açılan soruÅŸturma sonucu yönetimimize TAKÄ°PSÄ°ZLÄ°K KARARI verilmiÅŸtir. 7) Ankara Toplu Basın 10. Asliye Ceza Mahkemesinin 1979/705 Esas sayılı dosyasıyla Merkez yönetimimiz hakkında TCK’nın 142/3. maddesini ihlal ettiÄŸimiz iddiasıyla görülen dava BERAAT ile sonuçlanmıştır. Bu davada 1978 Eylül-Ekim aylarındaki Ä°lköÄŸretim Haftası ile ilgili çalışmalarımız konu edilmiÅŸtir. Bu karar kesinleÅŸmiÅŸtir. 8) Bursa Asliye Ceza Mahkemesinin 58.1.1980 tarihli kararıyla 171 sayılı Toplantı ve Gösteri YürüyüÅŸleri Yasası’na aykırı hareket ettiÄŸimiz savı da, kesinleÅŸen BERAAT kararıyla boÅŸa çıkmıştır. Sivil ve Askeri Yargı organlarının bu kararları bütün faaliyetlerimizin yasal denetimden geçtiÄŸini göstermektedir. SaÄŸ basının olanca iftira ve telkinlerine, egemen güçlerin amansız baskılarına, faÅŸist saldırganların vahÅŸice saldırılarına raÄŸmen, hep aklanmışızdır. Sürekli haksız ve suçlu ilan edilip horlanan öÄŸretmen hareketi olarak, bin-iki bin kiÅŸilik Ülkü-Bir’le aynı kefeye konulup, öÄŸretmenleri ve Milli EÄŸilimi böldüÄŸümüz iddia edilmesine, halkla aramız açılmaya, halk öÄŸretmenine düÅŸman edilmeye çalışılmasına raÄŸmen 200 bin öÄŸretmeni örgütleyerek iftiraların asılsızlığını kanıtlamışızdır. Faaliyetlerimize kısaca bir göz atarsak; Sözü edilen yayınlarda hiçbir suç unsuru bulunmamaktadır. Basın Yasası hükümlerinin gereÄŸi yerine getirilerek yayınladığımız TÖB-DER Dergisi ve TÖB- DER Ajansının suçlu görülen tek bir sayısı yoktur. 186 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası Yapmak istediÄŸimiz tek miting olan Bursa Mitingi, yasalar çiÄŸnenerek yaptırılmamış, buna raÄŸmen suçlanarak mahkemeye verilmiÅŸ, ancak BERAAT etmiÅŸizdir. Bize yönetilen ve 1978-1979 dönemiyle ilgili olarak mütalaada belirtilen suçlamalara cevabımızı, sorgu metinlerimizde geniÅŸ olarak vermiÅŸtik. Burada tekrara düÅŸmemek için kısaca deÄŸinip geçmek istiyoruz. 5- IRKÇILIKLA SAVAÅž HERKESÄ°N GÖREVÄ°DÄ°R Mütalaanın 6. sayfasında, 11 Nisan 1979 tarihli TÖB-DER Gazetesinde “Türkiye’de yoÄŸun bir ırkçı baskının olduÄŸu, birçok halkın diliyle, kültürüyle yok edilmeye çalışıldığı” iÅŸlenmekte denilerek, komünizm propagandası ve Milli duyguları zayıflatıcı propaganda yaptığımız öne sürülmektedir. Belirtilen yazı, Uluslararası Irkçılıkla SavaÅŸ Günü olan 21 Mart’Ia ilgili olarak gazetemizde yayınlanmıştır. Yazıdaki “Türkiye de yoÄŸun bir ırkçı baskının olduÄŸu” düÅŸüncesi inkar edilemez bir gerçektir. Körüklenen ÅŸovenizm ve azgınlaÅŸan ırkçılık o günler Türkiye’sinin yakıcı sorunlarından biriydi. Ve bunlarla savaÅŸmak her insanın görevidir. BirleÅŸmiÅŸ Milletlerin aldığı kararla Uluslararası Irkçılıkla SavaÅŸ günü olarak ilan edilen günde bu konunun iÅŸlenmesi doÄŸaldır. Türkiye’nin de imzaladığı Uluslararası anlaÅŸmalarda kınanan ırkçılığın ve ırkçı baskıların tesbit edilmesinin suç olduÄŸu kanısında deÄŸiliz. Irkçılıkla savaÅŸmak devletinde görevidir. Yazıdaki ikinci cümle olarak ele alınan “bir çok halkın diliyle kültürüyle yok edilmeye çalışıldığı” düÅŸüncesi ise yazının bütününden koparılarak alınıp ilk cümleye adeta zorla monte edilmiÅŸtir. Cümlenin başında “OrtadoÄŸu’da” sözcüÄŸü vardır ve o yazıda “OrtadoÄŸu’da bir çok halkın, diliyle kültürüyle yok edildiÄŸi” savunulmaktadır. Irkçı organizasyonların tehlikeli boyutlara vardığının kanıtı, Ankara Sıkıyönetim (1) Numaralı Askeri Mahkemesi’nde görülmekte olan MHP davasıdır. Askeri Yargıtay Daireler Kurulu, Ä°stanbul Sıkıyönetim Komutanlığı (1) Numaralı Askeri Mahkemesinin bir kararının “bozma” gerekçesinde “suç kastının tesbiti” ve “yazının tümünün tetkik edilmesi gerektiÄŸi” ni belirtmektedir. Yani, bir yazıdan bir cümle alınarak, milli duyguları zayıflatıcı propaganda ve bölücülük yaptığımız iddiası inandırıcı deÄŸildir. Ayrıca o sayılı dergimiz Ankara’da Sıkıyönetim’in var olduÄŸu bir Halit Çelenk 187 dönemde yayınlanmıştır. Bu yayından sonra sıkıyönetimce hakkımızda açılan iki davada hiç söz edilmeyip aradan 2,5 yıl geçtikten sonra bu davada karşımıza suç delili olarak çıkartılmasını anlayamıyoruz. 6- “3 EKÄ°M OLAYI”NIN DAVAMIZ DIÅžINDA DEÄžERLENDÄ°RÄ°LMESÄ° GEREKMEKTEDÄ°R. Mütalaanın 8. sayfasında “3.10.1979 tarihli Bursa Yasadışı toplantısını bahaneyle bir günlük, öÄŸretmenleri boykota daveti” cümleleriyle 3 Ekim 1979 derslere girmeme olayı konu edilmiÅŸtir. Bu konuyu gerek sorgulamalarımızda, gerekse yargılamanın diÄŸer aÅŸamalarında yeterince açıkladığımızı sanıyorduk. Üstelik Savcı da bu konunun “ davamızı ilgilendirmediÄŸini” bir duruÅŸmada söylemiÅŸti. Ne yazık ki mütalaa, “ciddi inceleme yapılmadığı” kanımızı doÄŸrularcasına, bu iddiayı yinelemiÅŸtir. Konuyu tekrar açarsak: a) “Bursa Yasadışı Toplantısı” denilen olay TÖB-DER’in 29.9.1979 günü Bursa’da yapmak istediÄŸi bir mitingin engellenmesi olayıdır. Dosyamızdaki Bursa Asliye Ceza Mahkemesi’nin kararından da anlaşılacağı gibi mitingimiz il yetkililerinin emriyle güvenlik güçlerince, yasalar çiÄŸnenerek, engellenmiÅŸtir. b) Yasal hakkımızı kullanmamız engellenerek bizim suçlu ilan edilmemizden sonra mahkemeye veriliÅŸimiz suç olamaz. Çünkü dosyaya sunduÄŸumuz BERAAT Kararı, olaydaki yasallığımızı ve suçsuzluÄŸumuzu kanıtlamaktadır. Bir duruÅŸmada Savcının “ biz o mitingi deÄŸil, 1977 yılındaki Bursa Mitingi’ni kastediyoruz” dediÄŸini sayın heyetiniz de hatırlayacaktır. Buna raÄŸmen hala “yasadışı Bursa Mitingi” suçlamasının sürmesi en azından dosyaya ilgisizliÄŸin bir sonucudur. c) Mütalaa’da “ Bunu bahaneyle bir günlük öÄŸretmenleri boykota davet” olayı da mahkememizle ilgili bir olay deÄŸildir. Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı (3) Numaralı Askeri Mahkemesi’nin bir baÅŸka sayın kurulunca 1981/547 sayılı dosyadaki davanın ana konusu “3 Ekim” olayıdır. d) Böyle olduÄŸu halde, olayın bu dosyada yeni bir suç veya suç delili olarak sunulması “Bursa olayı” gibi hukuka gölge düÅŸürmektedir. Yanlış bir hukuksal deÄŸerlendirme olan bu suçlamanın inandırıcılıktan uzak olduÄŸu açıktır. e) Sorgu metnimizde olayı geniÅŸ olarak ve örgütümüzün bu konuda bir kararı olmadığını, demokratik haklara yönelik bir saldırıya karşı, 188 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası bir arkadaşımızın öldürülmesi ve yüzlercesinin yaralanmasına karşı üyelerimizin kendiliÄŸinden oluÅŸan ve toplumsal tepkinin bir parçası olan tepkisi olduÄŸunu belirterek anlattığımız için burada daha geniÅŸ açıklamayı gereksiz buluyoruz. 7- KAHRAMANMARAÅž KATLÄ°AMINI PROTESTO ETMEK HER Ä°NSANIN GÖREVÄ°DÄ°R Yine mütalaanın 8. sayfasında “24 Aralık 1979 tarihinde KahramanmaraÅŸ olaylarını güya kötüleme maksadıyla direniÅŸ planlanmış, nitekim bu direniÅŸ nedeniyle yüzlerce sanık hakkında dava açılmıştır” denilmektedir. Sorgumuzda geniÅŸ olarak açıkladığımız için “24 Aralık boykotu” konusunda sadece kısaca birkaç noktaya deÄŸinmek istiyoruz. 23 Aralık 1978 de meydana gelen KahramanmaraÅŸ faÅŸist katliamı, azgınlaÅŸan faÅŸist güçlerin saldırganlıklarının doruk noktalarından biriydi. Aralarında beÅŸ üyemizin de olduÄŸu, yüzden fazla insanımızın vahÅŸice öldürüldüÄŸü, yüzlercesinin yaralandığı, çocukların ana karnında, bebelerin kanlarının döküldüÄŸü bu insanlık dışı vahÅŸete seyirci kalmak mümkün deÄŸildi. Olayın yıldönümünde toplumda yine benzer olaylar yaÅŸanıyordu. Toplumun tüm kesiminden insanların bu olaya tepkisi büyüktü. DuruÅŸmalarımız sırasında Savcı da “MaraÅŸ katliamına karşı” olduÄŸunu söylemiÅŸti. Ve 24 Aralık 1979 da tüm insanların gösterdikleri çeÅŸit çeÅŸit tepkilerin yanında öÄŸretmenlerin de bazı tepkileri söz konusu olmuÅŸtur. Bu olay zaten o zaman tutuklu olan TÖB-DER yöneticilerinin tahriki ile ilgisi olmayan doÄŸal bir toplumsal tepki olarak deÄŸerlendirilmelidir. Olay neden-sonuç iliÅŸkisine göre deÄŸerlendirildiÄŸinde bu tepkinin doÄŸallığı açıkça görülecektir. Bu tepkinin her insanda ayrı biçimlerde olması da doÄŸaldır. Hukukun, olayı böyle deÄŸerlendirmesi gerekmektedir. Ä°nsanlık dışı bir katliama insanca duygularla lanet okumak suç olarak deÄŸerlendirilmemelidir. TÖB-DER yöneticilerinin “suça tahrik” suçunu iÅŸledikleri savı yanlıştır. Örgüt Yönetimimizin bu konuda bir kararı bulunmamaktadır. Olay tarihinde tutuklu olan Genel BaÅŸkan’ımızın o günlerde yayınladığı yılbaşı mesajı, MaraÅŸ katliamını protesto olayıyla ilgisi olduÄŸu iddiasıyla Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı Askeri Mahkemesindeki yargılanması tutuksuz olarak sürmektedir. Merkez yöneticilerimiz o Halit Çelenk 189 tarihlerde tutuklu oldukları ve davaları henüz açılmamış olduÄŸu halde, 1981/547 Nolu dosyaya konunun eklenmemesi de olayın TÖB-DER Yönetimiyle ilgisi bulunmadığının kanıtıdır. 8- TCK’NUN 141. MADDESÄ°NÄ° KESÄ°N OLARAK Ä°HLAL ETMEDÄ°K Yukarda açıkladıklarımız dışında mütalaada hakkımızda somut bir suçlama sözkonusu deÄŸildir. sayfa da isimlerimiz sayılarak, 1976-1978 ve 1978-1979 Yönetimleri karma karışık bir biçimde sıralanmakta ve toptan TCK’nun 141/1. maddesini ihlal ettiÄŸimiz söylenmektedir. 141. Maddeyi ihlal etme olayının davamızda sözkonusu olmadığını geniÅŸçe açıklamadan önce, bir noktayı hatırlatmakta yarar görüyoruz. Huzurunuzda yargılanan sanıklar iki ayrı dönemin TÖB-DER Yöneticileridir. Hukuki olarak ayrı ayrı ve sadece kendi dönemlerinden sorumlu olmaları gerekmektedir. Oysa mütalaa toplu olarak bir deÄŸerlendirme yapmıştır. Ä°ddia ÅŸöyledir: “Gerek sosyal bir sınıfın diÄŸer sosyal sınıflar üzerinde tahakkümünü tesis etme ve sosyal bir sınıfı ortadan kaldırmaya, memleket içinde müesses, iktisadi, sosyal nizamlardan herhangi birini devirmeye matuf TÖB-DER’in faaliyetlerini sevk ve idarede, gerek içerdiÄŸi her konuda komünizm propagandası, bölücülük, halkı suç iÅŸlemeye tahrik suçlarının unsurlarını taşıyan iki ciltlik ‘Demokratik EÄŸitim Kurultayı’ adlı kitabı kamuoyuna arzeden ve gerekse konuÅŸmaları ile, toplantı, seminer ve düzenledikleri gösteri ve yürüyüÅŸlerle suç iÅŸleyen...” sanıklar denilerek TCK’nun 141/1, 173/3, 31, 33, 353 sayılı kanunun 251/2. maddeleri gereÄŸince cezalandırılmamız istenmektedir. Toplu deÄŸerlendirmenin gerekçesi olarak “Fikri içtima” gösterilirken “Suçların ÅŸahsiliÄŸi” ilkesi gözardı edilerek hukuk bir daha çiÄŸnenmiÅŸtir. TCK’nun 141. maddesinin maddi ve manevi unsurları vardır. Maddi unsur “Sosyal bir sınıfın diÄŸer sosyal sınıflar üzerinde tahakkümünü tesise, sosyal bir sınıfı ortadan kaldırmaya, mevcut iktisadi ve sosyal temel nizamlardan birini devirmeye matuf cemiyetleri kurmaya kalkışmak, kurmak, faaliyetlerini düzenlemek, sevk ve idare etmek, bu hususlarda yol göstermek” tir. 190 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası Suçun manevi unsuru ise, maddi unsuru meydana getiren fiilleri bilerek veya isteyerek yapmayı içeren “kasıt” unsurudur. Dosyaya ibraz ettiÄŸimiz onlarca belge ve delil yok sayılarak mütalaada bu isnadın yinelenmesiyle, bizce subut bulmayan bir suç oluÅŸmuÅŸ gibi gösterilmeye çalışılmıştır. ÇaÄŸdaÅŸ dünyada, savunulan, tartışılan, eleÅŸtirilen, suçlanan, övülen, yerilen, yüzlerce siyasal, ekonomik düÅŸünceler ve düÅŸünce sistemleri vardır. Ä°nsanların bunların birini savunmasının doÄŸal karşılandığı ülkeler insan haklarına dayalı, demokratik ülkelerdir. Ancak otokratik ülkelerde düÅŸünce özgürlüÄŸüne ve düÅŸünceye karşı tahammülsüzlük sözkonusudur. Demokratik toplumlarda insanların ÅŸu veya bu düÅŸünceleri savunmaları hoÅŸ karşılanır. DüÅŸünceler karşılıklı ortaya konularak tartışılır. Hukuk, bu düÅŸünceler sistemi içinde tarafsız olması gereken bir kurumdur. Yürürlükteki yasalar ışığında hukuk, insanların düÅŸünce özgürlüÄŸü haklarını korumaya yardımcı olur. Bu hakkın, ÅŸu veya bu yolla elden alınmasına, çiÄŸnenmesine engel olur. Olayımızda saÄŸ bir düÅŸünce ile sola tahammülsüzlüÄŸün sınırları zorlanarak mahkum edilmemiz istenmektedir. Herhangi bir gazete, parti, kuruluÅŸ, yayınevi görüÅŸlerini benimsediÄŸi bir kiÅŸinin kitabını yayınlayıp piyasaya sürebilir. Bu olay olaÄŸandır. Hatta içinde savunulan düÅŸüncelere katılmasak bile, bize birtakım karşıt ÅŸeyler öÄŸrettiÄŸi için, saygıyla karşılarız. Ama toplumda kümelenen insanlar arasında eÅŸitçi ve adil bir anlayışla düÅŸünce tarafsızlığını koruması gereken hukukun, tek yanlı bir anlayışla bir baÅŸka düÅŸünceyi susturmaya çalışmasının açıklaması olamaz. Bu bakımdan Clair Sterling, Suzanne Labin gibi anti-komünizm ticaretinde ün yapmış CIA ajanlarının yazdıklarıyla bizim cezalandırılma temelimizin oluÅŸturulması tüyler ürperticidir. Bu durumu burada hukuk adına bir talihsizlik saydığımızı belirtmek istiyoruz. Ä°ddia makamının böyle bir görevi olduÄŸunu sanmıyoruz. Kafamızda var olduÄŸu iddia edilen düÅŸüncelere karşı, öfkeye kapılarak yıllar boyu hapislerde çürütülmek istenmemizin çaÄŸdaÅŸ dünyadaki demokratik ve hukuki anlayışla baÄŸdaÅŸtırılması mümkün deÄŸildir. 20. yüzyılın ÅŸu son çeyreÄŸinde çaÄŸdaÅŸlaÅŸma mücadelesi veren bir ülkenin öÄŸretmenleri ve aydınları olarak, insanların görüÅŸlerinden do- Halit Çelenk 191 layı süründürülmek istenmesini, üstelik bunun hukuk adına yapılmak istenmesini görünce üzülmemek elde deÄŸildir. Katledilen hukuk, çiÄŸnenen insan hakları bize bundan baÅŸka bir ÅŸey düÅŸündürmemektedir. Toplumdaki bir baskı gurubu olarak Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı (1) Numaralı Askeri Mahkemesinde yargılandığımız ve yukarda sözünü ettiÄŸimiz 1979/ 1109 Esas, 1979/376 karar sayılı 23 Temmuz 1979 tarihli Askeri Yargıtay’ca da onanan dosyamızdaki “ gerekçeli hüküm”e göre: “Ortak menfaatlar etrafında birleÅŸen ve bunları gerçekleÅŸtirmek için siyasal otoriteler üzerinde etki yapmaya çalışan örgütlenmiÅŸ gruplar” olan baskı grupları “.... siyasi partilerden deÄŸiÅŸik nitelikler gösterir ve en önemli deÄŸiÅŸikliÄŸi de; partilerin sürekli siyasi faaliyetlerde bulunan kuruluÅŸlar olmasına karşı, baskı grupları siyasal kuruluÅŸlar deÄŸildir. Ve sürekli politik giriÅŸimler içinde bulunmazlar. Amaç ve derneÄŸin iÅŸlevini belirleyen yukardaki maddelerin ışığında TÖB-DER’in bir baskı gurubu olduÄŸunu kabulde zorunluluk bulunmaktadır.” “O halde, belirli ve önemli bazı konulara iliÅŸkin TÖBDER’in durum alması, yönetici kadroya genel görüÅŸünü yansıtması, tüzüÄŸü gereÄŸi kendi görüÅŸü doÄŸrultusunda kamuoyu oluÅŸturmaya çalışması iÅŸlev ve görevinin gereÄŸidir.” (Adı geçen Mahkemenin gerekçeli hükmü, sayfa 6) Ä°ÅŸte biz bu iÅŸlev ve görevlerimizi bir baskı gurubu olarak yerine getirdiÄŸimiz için suçlanıyoruz. Oysa, görülüyor ki, daha bir yıl önce Askeri Yargıtay’ca da onanan bu kararla benzer suçlamaların yapılamayacağı hukukun yargısıyla ortaya konulmuÅŸtur. - Ülkenin ve EÄŸitimin demokratikleÅŸtirilmesi; öÄŸretmenlerin ve halkın bilimle donandırılması; kültürün, uygarlığın, tekniÄŸin, sanatın, çaÄŸdaÅŸlığın özgürce geliÅŸebilmesinin önümüzdeki engellerin temizlenmesini istemek eÄŸer 141. maddeyi ihlalse biz cezamızı çekmeye seve seve hazırız. - Daha insanca yaÅŸamak için düÅŸünceler taşımak suçsa ve ekonomik, sosyal, politik, kültürel, eÄŸitimsel konularda düÅŸünmek, kafa yormak, görüÅŸlerini dile getirmek 141. maddeyi ihlal etmekse biz cezamıza razıyız. 192 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası - Ä°nsanlık dışı faÅŸizme karşı mücadele etmek, yukarıda deÄŸindiÄŸimiz gerekçeli hükmün 7. sayfasındaki düÅŸünceyle ele alırsak “FaÅŸizm, yasalarımızca yasaklanmış insanlık dışı rejimdir. Åžayet ülkelerde bu rejim yanlısı olanlar varsa bunlara karşı toplumu mücadeleye çağırmak...” insanlık görevidir. FaÅŸizme karşı olmak ve onunla mücadele etmek çabasını gösterdiÄŸimiz için 141. maddeyi ihlal mi ettik! - Ä°nsanların sömürülmeden, boyun eÄŸmeden, baÅŸkalarına el-avuç açmadan ve barış içinde, bilim ve uygarlıkla yücelerek güzel yaÅŸamasını istemek için insan haklan, Anayasa ve yasal haklan kullanarak örgütlemek ve yasal çalışmalar yapmak 141. maddeyi ihlal etmekse suçlu olduÄŸumuzu kabul ediyoruz. - Herkese parasız eÄŸitim hakkı, eÄŸitimde fırsat eÅŸitliÄŸi, çaÄŸdaÅŸ eÄŸitim, anadilde eÄŸitim, yeteneÄŸine göre eÄŸitim, ırkçı - ÅŸoven - asimilasyoncu olmayan eÄŸitim, sendika ve grev hakkı, ekonomik güvence, sosyal haklar, öÄŸrenim özgürlüÄŸü, demokratik eÄŸitim ve can güvenliÄŸi istemek, bunlar için örgütlenmek ve mücadele vermek, bizlerin aydın öÄŸretmenler olarak görevi deÄŸil de, 141. maddeyi ihlal etmekse, verilecek cezanın haklı olduÄŸuna inanacağız. - DüÅŸünme ve düÅŸündüÄŸünü söyleme hakkı örgütlenme hakkını da beraberinde getirir. Ä°nsanların toplumdaki olaylar karşısında düÅŸüncelerini söylemesinin engellenmesi demokrasinin kadüklüÄŸünü gösterir. Faaliyetlerimiz kesinlikle TCK’nun 141. maddesini ihlale yönelik deÄŸildir. Amacımız kesinlikle 141. maddeyi ihlal etmek olmamıştır. 9- SONUÇ ve Ä°STEM Davamızdaki sorun, ülkedeki genel özgürlük ve demokratik haklarla ilgili bir sorundur. Bizce bu sorunda en geniÅŸ hak ve özgürlüklerden yana olduÄŸumuzu her zaman söyledik, söylüyoruz ve söyleyeceÄŸiz. Asıl özgürlüklere düÅŸman olanlar ve insanlara özgürlükleri layık bulmayanlar suçlu olmalıdırlar. Biz, düÅŸünce ve anlayışlarımız nedeniyle insanlık düÅŸmanı faÅŸizmin cinayetlerine karşı sessiz kalmadığımız için; Üyelerimizin hakkını, hukukunu, ekmeÄŸini kararlılıkla korumaya çalıştığımız için; Daha örgütlü ve daha güçlü mücadele vermek amacıyla sendikal haklar talebini savunup, bu uÄŸurda yasal çalışmalar yaptığımız için; Çarpık, akıldışı, bilime aykırı eÄŸitim sistemi yerine, akılcı, bilimsel, Halit Çelenk 193 yararlı, insan ve yurt gerçeÄŸine uygun bir eÄŸitim sistemi isteyip bunun ilkelerini araÅŸtırmaya çalıştığımız için; Ä°nsan hak ve özgürlüklerini, bilimi, kültürü baÄŸnazca savunduÄŸumuz için; Emperyalizme, faÅŸizme, ÅŸovenizme karşı olduÄŸumuz için; Suçlandığınız TCK’nun 141/1. maddesini ihlal etmek suçunu iÅŸlemediÄŸimiz inancındayız. Bize isnad edilen suçu iÅŸlemedik. Yargılanmamız boyunca ve bu savunmamızda olayı açıklamaya çalışarak, savunma olanaklarımızın alabildiÄŸine kısıtlı olduÄŸu ÅŸu koÅŸullarda suçsuzluÄŸumuzu kanıtlamaya çalıştık. Yukardan beri açıklamaya çalıştığımız gibi yurtseverlik ve demokratlık görevlerini geri bıraktırılmış bir ülkenin aydın ve ilerici öÄŸretmenleri olarak yerine getirmeye çalıştık. Bunun için suçlanıyoruz. Hem de çürümüÅŸ, eskimiÅŸ, paslı silahlarla yolumuzdan alıkonulmak, yıllarca sürecek mahpusluk ve sürgünlerle tehdit edilerek, onurumuzdan, insanlığımızdan ödün vermemiz isteniyor. Bizden böyle bir ödün beklenmemelidir! ÖÄŸretmenlerin ve halkının yüzüne bakamayan öÄŸretmenler olmaktansa aç, iÅŸsiz, mahpusta ve sürgünde yaÅŸamak, ama onurlu ve alnı açık yaÅŸamak daha güzel olsa gerek. DERNEĞİMÄ°ZÄ°N KAPATILMA Ä°STEMÄ°NÄ°N REDDÄ°NE VE BERAAT’Ä°MÄ°ZE KARAR VERÄ°LMESÄ°NÄ° DÄ°LERÄ°Z. 194 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası C- AVUKATLARIN SAVUNMASI TÖB-DER yöneticilerinin bu toplu savunmalarının okunmasından sonra Dernek avukatları bizler, Halit Çelenk, Günfer Karadeniz, Åžükrü Günel ve Ä°lhan DiÅŸçi tarafından ortaklaÅŸa hazırlanan bir savunma mahkemeye verilmiÅŸtir. Bu savunma duruÅŸmada ortaklaÅŸa okunmuÅŸ ve mahkemeye açıklanmıştır. Savunma ÅŸöyledir: SIKIYÖNETÄ°M KOMUTANLIÄžI (3) NUMARALI ASKERÄ° MAHKEMESÄ°NE ANKARA Müvekkillerimiz Süleyman YaÅŸar ve arkadaÅŸları hakkında açılan bu kamu davasında: TÖB-DER’in önceleri yasal bir örgüt olarak kurulduÄŸu, ancak daha sonraları bu yasal görüntü altında yasa dışı bir örgüte dönüÅŸtüÄŸü, 1976 yılında Ankara’da yapılan 3. OlaÄŸan Genel Kurul Toplantısında iki karar alındığı, daha sonra bu kararların yaÅŸama geçirildiÄŸi, DerneÄŸin Marksist-Leninist ideolojiyi kendi üyelerine ve halka kabul ettirmek için çalışmalar yaptığı ve giderek sosyal bir sınıfın öteki sosyal sınıflar üzerinde egemenlik kurması, yürürlükte bulunan ekonomik ve sosyal düzeni yıkarak yerine Marksist-Leninist bir düzenin getirilmesi doÄŸrultusunda faaliyet gösterdiÄŸi ve böylece Türk Ceza Yasasının 141. maddesine aykırı eylemde bulunduÄŸu, demokratik EÄŸitim Kurultayında yapılan konuÅŸmalar, okunan bildiriler ve dağıtılan broÅŸürlerle de komünizm ve milli duyguları zayıflatıcı propaganda yapıldığı iddia edilmiÅŸ ve sanıkların T.C. Yasasının 141 ve 142. maddelerine göre cezalandırılmaları ve DerneÄŸin kapatılması istenilmiÅŸtir. Ä°ddianamede ve Esas Hakkındaki Mütalaada, dava ile ilgisi olmayan bir yöntem izlenmiÅŸ, konu ideolojik bir alana itilmiÅŸ, önceleri Marksizm in ve Sosyalizmin - iddia makamının görüÅŸlerine göre- tanımı yapılmış, izlenen bu yöntem daha da ileri götürülerek davamızla uzaktan-yakından ilgisi olmayan Afganistan ve Çin uygulamalarından bile söz edilerek davaya ideolojik bir nitelik kazandırılmaya çalışılmış- Halit Çelenk 195 tır. Bu çabalar gösterilirken bilimsel yönden olsun, hukuk yönünden olsun açık yanlış görüÅŸlere, tanımlamalara ve deÄŸerlendirmelere yer verilerek iddia, inandırıcı olmaktan daha da uzaklaÅŸmış ve ciddi dayanaklardan yoksun bir nitelik kazanmıştır. Oysa davamız, salt hukuk açısından incelenmesi ve deÄŸerlendirilmesi gereken bir davadır. Davanın konusu, ne bir sosyalist parti faaliyeti ve ne de ideolojik bir sorunun çözümüdür. Bu nedenle biz, iddia makamının konumuzla ve davamızla ilgisi olmayan ve bilim açısından yanlış düÅŸünce ve deÄŸerlendirmelerle dolu siyasal ve ideolojik açıklamaları üzerinde durmaya gerek görmeden, savunmalarımızı salt hukuk açısından yapmayı yeÄŸliyoruz. Åžöyle ki: TÖB-DER yasal bir demek olarak faaliyetini sürdürürken, iddia edildiÄŸi gibi yasa dışı bir örgüt niteliÄŸine dönüÅŸmüÅŸ müdür? MarksistLeninist ideolojiyi kendi üyelerine ve halka yaymak amacıyla faaliyetler göstermiÅŸ midir? Yürürlükte bulunan ekonomik ve sosyal düzeni yıkarak yerine Marksist-Leninist ideolojiye dayalı bir düzen getirmek istemiÅŸ midir? DEK (Demokratik EÄŸitim Kurultayı)nda yapılan konuÅŸmalarla komünizm veya milli duygulan zayıflatıcı propaganda yapmış mıdır? Bu sorulara yanıt vermeden önce, davamızda sanıklar hakkında uygulanmak istenen 141 ve 142. maddelerin öÄŸeleri, Yargıtay’ın ve Askeri Yargıtay’ın bu konudaki yeni görüÅŸleri ve Anayasa Mahkemesinin maddelerle ilgili son kararı üzerinde durmakta yarar görüyoruz. Savunmamızda önce davamızı ilgilendiren hukuk kuralları, sonra da müvekkilimiz DerneÄŸin çeÅŸitli faaliyetleri, bu faaliyetlerin hukuk açısından deÄŸerlendirilmesi ve daha sonra da DEK toplantısında yapılan konuÅŸmalar üzerinde düÅŸüncelerimizi sunacağız. I- HUKUKSAL DAYANAKLAR ve ÖLÇÜLER 1. 141 -142. Maddeler: BilindiÄŸi gibi Türk Ceza Yasasının 141. Maddesi ile 142. Maddesi arasında öge bakımından bir fark bulunmamaktadır. 141. Madde Sosyal bir sınıfın öteki sosyal sınıflar üzerinde egemenlik kurması ya da sosyal bir sınıfın ortadan kaldırılması veya mevcut ekonomik ve sosyal düzenin yok edilmesi için demek kurmayı, 142. madde de bu 196 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası eylemlerin propagandasını ceza yaptırımına baÄŸlamıştır. Bu nedenle aÅŸağıda sunacağımız düÅŸünceler her iki maddeyi de kapsamaktadır. A- Suçun ÖÄŸeleri; a) Suçun Maddi ÖÄŸeleri: - Sosyal bir sınıfın öteki sosyal sınıflar üzerinde egemenliÄŸini kurmak. - Sosyal bir sınıfı ortadan kaldırmak, - Kurulu ekonomik ve sosyal düzenlerden herhangi birini devirmek için dernek kurmak ya da bu derneÄŸe üye olmak veya bu amaçlarla propaganda yapmaktır. b) Suçun Manevi ÖÄŸesi: Yukarıda yazılı eylemleri gerçekleÅŸtirmek için özel bir kast ve amaç taşımak, c) Bu eylemleri zor kullanarak gerçekleÅŸtirmeyi planlamak ya da propaganda suçunda “Zor” yöntemini önermektir. Her ne kadar maddelerde ÅŸiddet ya da zor kelimeleri kullanılmamış ise de gerek Meclis müzakerelerinden ve gerekse Yargıtay ve Anayasa Mahkemesi kararlarından, maddelerin zor öÄŸesini de içerdiÄŸi anlaşılmaktadır. Bu konuda iki örnek göstermekle yetinmek istiyoruz: Anayasa Mahkemesi, Ä°stanbul Sıkıyönetim Komutanlığı Askeri, Mahkemesinin, 141. maddenin Anayasaya aykırılığı yolunda ileri sürdüÄŸü itirazı incelemiÅŸ, 27.11.1980 gün ve 979/31 Esas ve 980/59 sayılı kararında, maddenin Anayasaya aykırı olmadığı sonucuna varmış ve ancak zor öÄŸesi konusunda karar gerekçesinde ÅŸu düÅŸüncelere yer vermiÅŸtir: “... Bu hükümlerin düzenlenmesinde çok yönlü amaç güdüldüÄŸü ortadadır. Bu amaçlardan birinin, ihtilalci sosyalizm propagandasını ya da taşıdığı adın önemi olmamakla birlikte aynı amaca yönelen ve bugünkü uygulamada kullanılan deyimiyle komünizm olarak nitelendirilen bir düzenin propagandasını yasaklamak olduÄŸu açıktır. Gerçekten, ihtilalci sosyalizm ya da baÅŸka deyimle komünizm, burjuva sınıfını cebir ve ihtilal yoluyla ortadan kaldırarak proletarya (iÅŸçi-sınıfı) diktatörlüÄŸünü kurmayı, tüm üretim araçlarını kamuya maletmeyi ve özel mülkiyeti kaldırmayı amaçlayan bir düÅŸünce akımıdır. Nitekim anılan fıkrada yer alan tahakküm, tesis etmek, ortadan kaldırmak ve devir- Halit Çelenk 197 mek sözcükleri, komünizmin ana öÄŸesi olan ncebir”in varlığını açıkça ortaya koymaktadırlar.” (Anayasa Mahkemesi Kararlar Dergisi Sayı: 18, Sayfa 361) Askeri Yargıtay 3. Dairesi de son olarak 27.10.1981 gün, 981/386 esas ve 1981/ 406 sayılı kararında, maddelerde zor öÄŸesinin bulunduÄŸunu ÅŸöyle ifade etmiÅŸtir: “Komünizm propagandası yapma suçunun unsurları ile cezası T.C.K.nun 142/1. maddesinde gösterilmiÅŸtir. Bu madde hükmü cebre dayalı sınıf kavgasının propagandasını suç saymaktadır. Söz konusu maddeleri ‘Sosyal bir sınıfın diÄŸer sosyal sınıflar üzerinde tahakkümünü kurması, sosyal bir sınıfı ortadan kaldırması, memleket içinde müesses iktisadi veya sosyal temel nizamlardan herhangi birini devirmesi’ kavramları birbirini tamamlayıcı nitelikte olup, açıkça cebre dayalı sınıf kavgasını kapsamakta ve bunu hedef almaktadır. ” Görülüyor ki Anayasa Mahkemesi, Askeri Yargıtay ve Yargıtay’ın birçok kararlarında 141 ve 142. maddelerin cebir öÄŸesini içerdiÄŸi kabul edilmektedir. B- 141. Maddenin Uygulanmasında Askeri Yargıtay’ın GörüÅŸü: Askeri Yargıtay Daireler Kurulu 141. madde ile ilgili davalarda kurucu ve üyelik için kesin kanıta ihtiyaç olduÄŸu görüÅŸünü benimsemiÅŸtir. Daireler Kurulu, 28.5.1981 gün ve 981/62-60 sayılı kararında “bir kiÅŸinin Türk Ceza Yasasının 141. maddesinin 1.2.3. fıkralarında yazılı cemiyetlere girdiÄŸini kabul edebilmek için bu yolda kesin ve tereddüte meydan vermeyecek delillerin olması veya sanığın bu cemiyetlere girdiÄŸini gösterebilecek nitelikte eylemlerinin tesbit edilmesi gerekir.” demektedir. Davamız bakımından burada önemli olan hukuksal ölçü, iddianın kabul edilebilmesi için kesin ve duraksamaya yer vermeyecek kanıtların elde edilmesidir. BaÅŸka bir deyiÅŸle, bu tür davalarda yorum ya da kıyas yollarıyla suçun iÅŸlenmiÅŸ sayılamayacağıdır, özellikle yürürlükte bulunan yasalara göre kurulan ve yasal olarak faaliyetlerini sürdüren bir derneÄŸin yasa dışı nitelik kazandığı iddia edilen davamızda yorum ve kıyaslamayı reddeden bu görüÅŸlerin önemli olduÄŸu açıktır. C- 142. Maddenin uygulanmasında propaganda’dan ne anlaşılmak gerektiÄŸi, 5435 sayılı yasanın gerekçesi 51 sayılı 198 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası Adalet Komisyonu kararında ÅŸöyle açıklanmıştır: “Propaganda, bu fikirleri, her ne vasıta ile olursa olsun, taraftar kazanmak kasdıyle yapmaktır. Propagandada yayma, yani aleniyet bir unsur olarak aranır. Ä°kinci unsur da bu fikirleri yaymaya matuf vasıtaların baÅŸkaları tarafından sadece görülmesi deÄŸil, onları taraftar olarak kazanma kastının bulunmasıdır. Komünizmin, içtimai ve iktisadi temel nizamlar hakkındaki görüÅŸünü ve anarÅŸizmin siyasi ve hukuki temel nizamlar önündeki anlayışını mücerret olarak izah etmek veya ilmi kritik yapmak, bu fikirlerin tesiri altında bırakarak, bunların doÄŸruluÄŸuna ve tatbik edilmesi faydalı olacağına dair, muhataplarında bir kanaat hasıl etmek kastı anlaşılmadıkça cezalandıralamaz.” Sanık müvekkillerimizin bir bölümü hakkında uygulanılması istenilen 141/1. maddenin öÄŸeleri açısından bu karar büyük önem taşımaktadır. 2- Yasa Dışına DönüÅŸme Ä°ddiası ve “Kazanılmış Haklar” “Kazanılmış hak” kavramı davamız ve bu davada ileri sürülen iddialar açısından büyük önem taşımaktadır. Kazanılmış hak kavramı, hukuk devleti ilkesinin ayrılmaz bir parçasıdır. Yasal bir dernek olarak kumlan TÖB-DER’in, yasadışı bir örgüte dönüÅŸtüÄŸü iddia edilen davamızda, kazanılmış hakların ihlal edilemeyeceÄŸi ilkesi, özel bir önem taşımaktadır. Åžöyle ki; iddianamede ve esas hakkındaki mütalaada, müvekkilimiz derneÄŸin, gösterdiÄŸi tüm faaliyetlerinden, yayınlarından, toplantılarından yargılanmış ve beraat etmiÅŸ olmasına raÄŸmen, beraatle sonuçlanan mahkeme kararlan ve takipsizlik kararlan yok sayılarak sanıkların suçlulukları ileri sürülmekte ve aynı eylemlerden ikinci kez yargılanmak istenmektedir. Bu tür bir iddia, Anayasanın ikinci maddesinde kabul edilen Hukuk Devleti ilkesinin “onsuz olmaz” öÄŸesi olan “Kazanılmış Haklar”ı ortadan kaldırmaktadır. Anayasa Mahkemesi 25.2.1966 gün ve 751 Sayılı yasanın iptali istemiyle açılan davada, Hukuk Devleti ilkesini ÅŸöyle tanımlamıştır: “Hukuk Devleti, demek insan haklarına saygı gösteren ve bu hakları koruyucu adil bir hukuk düzeni kuran ve bunu Halit Çelenk 199 devam ettirmeye kendini yükümlü sayan, bütün davranışlarında hukuk ve Anayasaya uyan, bütün eylem ve iÅŸlemleri yargı denetimine baÄŸlı bulunan bir devlettir. Ä°nsan hak ve hürriyetlerinin ve toplumun huzur ve refahının güvenlik altına alınması ise, ancak ve ancak hukuki durumlarda kararlılık saÄŸlamakla olabilir.” Yine Anayasa Mahkemesi, yukarıda anılan kararında, “Kazanılmış Hak” kavramının, Hukuk Devleti içinde olduÄŸunu, ve hukuk devletinin ayrılmaz bir parçası bulunduÄŸunu ÅŸöyle açıklamıştır: “Hukuki durumlarda kararlılık ise, hukuk devleti ilkesinin gereklerinden biri olan (Kazanılmış Hak Kavramı’nın) benimsenmesi ile gerçekleÅŸebilir.” (8.4.1963 günlü ve 63-16/88 Sayılı, 11.10.1963 günlü ve 63/124-243 Sayılı, 13.5.1964 günlü ve 63/99 sayılı ve 11.12.1964 günlü ve 63/138, 964/71 sayılı, 5.3.1965 günlü ve 63/171-65/3 sayılı kararların gerekçeleri Fuat Azgur, Anayasa Nizamı Sayfa 61) Yargılama iÅŸlevleri, C. Savcıları tarafından yapılan soruÅŸturmalar sonunda verilen kararlar, kiÅŸiler için bazı haklar doÄŸurur ki, bunlar kazanılmış hakların başında gelir. Mahkemelerden verilen beraat kararları, C. Savcıları tarafından verilen takipsizlik kararlan, zaman aşımı ve hak düÅŸürücü sürelerin geçmesi sonunda dava açılamayacağına iliÅŸkin hukuk normları kiÅŸiler için kazanılmış haklar doÄŸurur. Bu haklar dokunulamayan haklardandır. Gerek iç hukukta ve gerekse uluslararası hukuk alanında kazanılmış hakların dokunulmazlığı temel bir ilke olarak kabul edilmektedir. Kazanılmış hakların korunması ve zaman aşımı kavramı, Anayasa Mahkemesi Kararlarında açıklandığı gibi, toplumda istikrarı yani kararlılığı saÄŸlayan ilkelerdir. Kazanılmış hakların korunması toplum yaÅŸamında güveni, kiÅŸilerin yarınlarına güvenle bakmalarını saÄŸlar. Bu ilkeye uyulmadığı takdirde toplumda kararlılık ve güven ortadan kalkar, kiÅŸi yarınından kuÅŸku duyar ve toplumda huzursuzluk baÅŸlar. Özellikle hakkında dava açılarak yargı organlarında yargılanan ve beraat eden gerçek ve tüzel kiÅŸiler için verilen bu aklanma kararlarına itibar edilmemesi devlete olan güveni sarsar, hukuk düzenini ve hukuk devleti ilkesini ortadan kaldırır. Kazanılmış hakların başında mahkeme kararlan gelir. Zaman aşımı ya da hak düÅŸürücü sürelerin geçmesi sonunda yasal olarak dava açmak olanağının ortadan kalkması da 200 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası ve kiÅŸiler için kazanılmış bir hak doÄŸurur. Bu haklar, hukuk ilkelerine göre hiçbir suretle ihlal edilemez. Bu hakların ihlal edilmesi, yasanın ve mahkeme kararlarının tanınmaması, hiçe sayılması anlamına gelir ki, yasalara saygıya dayanan hukuk devleti ilkesi böyle bir tutumu reddeder. Kazanılmış hakların tanınmaması ile Anayasanın hukuk devletini düzenleyen temel ilkesi çiÄŸnenmiÅŸ olur. Bu Anayasal ve yasal nedenlerle gerek iddianamede ve gerekse esas hakkındaki mütalaada, yapılan yayınlar konusunda hak düÅŸürücü sürelerin geçmiÅŸ olmasının gözönüne alınmaması, bu yasal kurallara itibar edilmemesi, ve mahkemelerce verilen beraat kararlarının yok sayılması baÅŸta Anayasa olmak üzere, yasalarımıza ve Anayasa Mahkemesi Kararlarına ve Hukuk Devleti ilkesine ters düÅŸmektedir. Bu nedenlerle, yargılanarak mahkeme kararlarına baÄŸlanan konuÅŸma, yayın ve toplantı gibi eylemler ve zaman aşımı nedeniyle hakkında dava açma olanağı bulunmayan yayınlar, müvekkilimiz derneÄŸin yasa dışına dönüÅŸtüÄŸü iddiasına dayanak ve delil olarak ele alınamaz. 3- DerneÄŸi BaÄŸlayan ve BaÄŸlamayan Karar ve KonuÅŸmalar: Her derneÄŸin ya da tüzel kiÅŸinin Yönetim ve Karar organları kendi tüzüklerinde gösterilmiÅŸtir. Bu tüzükler kuruluÅŸ yasalarına ve dernekler yasasına göre saptanmıştır. TÖB-DER TüzüÄŸünün 15. maddesinde de bu yetkili organlar açıkça gösterilmiÅŸtir. Bunlar özetle, derneÄŸin yönetim kumlu, denetleme kumlu, ve disiplin kumludur. Bu organlar tarafından verilen kararlar derneÄŸin tüzel kiÅŸiliÄŸinin kararları sayılır ve tüzel kiÅŸiliÄŸi baÄŸlayıcı bir nitelik taşır. Bu organlar dışında, derneÄŸin baÅŸkanı ya da yönetim kurulu üyeleri de olsa, dernek üyelerinin kendi ÅŸahısları adına yaptıkları konuÅŸmalar ya da gösterdikleri faaliyetler yasa ve tüzük hükümlerine göre derneÄŸi baÄŸlamaz. Genel Kurullarda çaÄŸrılı bulunan konuk kiÅŸilerin konuÅŸmaları da derneÄŸi ve dernek yönetimini baÄŸlayamaz. Bu kiÅŸilerin konuÅŸmalarında suç varsa bunların koÄŸuÅŸturulması görevi C. Savcılarına aittir. Yapılan mitinglerde, mitinge ÅŸu ya da bu ÅŸekilde katılan kiÅŸilerin ya da gurupların attıkları sloganlar ya da tertip heyetinin saptamaları dışında taşıdıkları afiÅŸlerin içeriÄŸi de tertip heyetini ve de derneÄŸi sorumlu kılamaz. 171 Sayılı Toplantı ve Gösteri YürüyüÅŸleri Yasası bu konuda açık hükümler getirmiÅŸtir. Sözü geçen yasa, bu gibi hallerde kimlerin ve nasıl sorumlu tutulabileceÄŸini saptamıştır. 171 Sayılı Yasa, Toplantı ve Gösteri yürüyüÅŸ- Halit Çelenk 201 lerinde yapılan konuÅŸmalardan, tertip heyetini bile sorumlu tutmamış, ancak toplantı düzeninin bozulması hallerinde bunun önlenmesi ya da toplantının dağıtılması için toplantı yöneticilerine kolluk görevlilerini uyarma ve onlardan yardım isteme görevini yüklemiÅŸtir. 1630 Sayılı Dernekler yasası ve 171 Sayılı Toplantı ve Gösteri YürüyüÅŸleri Yasası birlikte incelendiÄŸinde; toplantı ve yürüyüÅŸlerde konuk kiÅŸilerin yaptıkları konuÅŸmaları, yönetim organlarında görevli olup da bu organlar adına konuÅŸma yapan kiÅŸiler dışında kalan dernek üyelerinin konuÅŸmalarının - bu konuÅŸmalarda suç olsa bile- derneÄŸi deÄŸil, konuÅŸan kiÅŸileri baÄŸlayacağı açıkça anlaşılır. Anayasa ve Ceza Yasamıza göre “suç ve cezaların kiÅŸiselliÄŸi” ilkesi de bunu gerektirir. Bir örneÄŸi ekli olarak sunulan Ankara 4. Asliye Ceza Mahkemesinin 2.11.1967 gün ve 966/574 Esas ve 1967/495 sayılı kararından, toplantılarda yapılan bu tür konuÅŸmalar nedeniyle divan baÅŸkanının bile cezai yönden sorumlu tutulmayacağı anlaşılmaktadır. Bu yönden, Ä°ddianamede ve Esas Hakkında Mütalaada konuk kiÅŸiler tarafından ya da dernek organları adına yapılmayan konuÅŸmalardan derneÄŸi sorumlu tutma yolundaki düÅŸünceler yürürlükteki yasalara, ceza hukuku ilkelerine ve mahkeme kararlarına ters düÅŸmektedir. Bu tür konuÅŸmaları dernek tüzel kiÅŸiliÄŸine mal ederek dernek için bundan sonuçlar çıkarmak hukuk dışı bir tutum ve deÄŸerlendirmedir. 4- Takipsizlik Kararı Davaya konu yapılan Demokratik EÄŸitim Kurultayından sonra Kurultayda görüÅŸülen bildirileri ve yapılan konuÅŸmaları içeren “Demokratik EÄŸitim Kurultayı” adlı 2 cilt halinde bir kitap yayınlanmıştır. Bu kitap, toplantıda dağıtılan bildiriler, broÅŸürler, yapılan konuÅŸmalar ve konuÅŸmaların bant tapeleri Ankara Basın Savcılığınca incelenmiÅŸ, bu konuda bilirkiÅŸi raporu da alınarak kitap içeriÄŸinde, bildiriler ve konuÅŸmalarda herhangi bir suç öÄŸesi görülmediÄŸinden bu konuda takipsizlik kararı verilmiÅŸtir. Bu karar aynen ÅŸöyledir: “Söz konusu toplantıya çeÅŸitli dernek ve kuruluÅŸlar katılmış olup, toplantı günleri boyunca bu kuruluÅŸlara ait çeÅŸitli kiÅŸiler konuÅŸmalar yapmış ve yine toplantı ile ilgili bildiriler dağıtılıp kitap ve broÅŸürler bastırılmıştır. Toplantılarda yapılan tüm konuÅŸmaların bant çözümü 202 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası yapılmış, dağıtılan ve bastırılan kitap ve bildiriler alınarak evraka eklenmiÅŸ olup, gerek yapılan konuÅŸmalar gerekse evraka eklenen basılı eserler. Prof. Dr. Yılmaz Günal’a incelettirilmiÅŸ olup, verilen raporda, “incelenen konuÅŸma bildirge ve diÄŸer açıklamalarda TCK’nun 141, 142, 159, 311 ve 312. maddelerinde öngörülen suçların yasal unsurlarının bulunmadığı’ kanaati sonuç olarak bildirilmiÅŸ olmakla ve memuriyetimizce de yapılan bu kurultaydaki konuÅŸma ve bildirgelerde resen takibi gereken herhangi bir suçun yasal unsurları görülmemekle toplantı ve tertip heyeti üyeleri hakkında KAMU ADINA KOÄžUÅžTURMA YAPILMASINA YER OLMADIÄžINA” karar verildi. (21.4.1978) Ä°tiraz yolu açık olmak üzere verilen bu karara Ceza Yargılamaları Usulü Yasanın 165-170. maddeleri gereÄŸince herhangi bir itiraz yapılmadığından karar kesinleÅŸmiÅŸtir. KesinleÅŸen böyle bir karara raÄŸmen iddia makamı, kitapta yayınlanan bildirilerle ve toplantıda yapılan konuÅŸmalarla suç iÅŸlendiÄŸini ileri sürerek kamu davası açmıştır. Bu davanın hukuk açısından dinlenme olanağı yoktur. Åžöyle ki: A- Takipsizlik kararlan, itiraz edilebilen kararlardandır. Yasal süre içinde itiraz edilmez ya da yapılan itiraz reddedilirse takipsizlik kararı kesinleÅŸir. Ve verildiÄŸi konuda “bir suçsuzluk belgesi” oluÅŸturur. B- Böyle bir karara raÄŸmen dava açılabilmesi yasanın gösterdiÄŸi koÅŸulların gerçekleÅŸmesine baÄŸlıdır. Bu koÅŸullar C. Y. U. Yasasının 167/2. ve Askeri Ceza Yargılamaları Usulü Yasasının 109/3. maddelerinde gösterilmiÅŸtir. Askeri Usulün 109/3. maddesi, Ceza Yargılamaları Usulü Yasasının 167/2. maddesine paralel olarak ÅŸöyle demektedir: “Ä°tiraz reddedildikten sonra kamu davası, ancak yeni olaylara ve yeni delillere dayanılarak açılabilir.” Ceza Usulü Hukuku Hocamız Tahir TANER. “Ceza Muhakemeleri Usulü” adlı kitabında ve 249. sayfada, takipsizlik kararlarına raÄŸmen dava açılabilmesi için “yeni vakıalar ve yeni delillerin mevcudiyeti ÅŸarttır” demektedir, öteki Ceza Usul Hukuku öÄŸretim üyeleri de bu konuda düÅŸünce birliÄŸi halindedirler. Yukarıya alınan yasa hükmü o kadar açıktır ki, hiçbir hukukçu ya da öÄŸretim üyesi bunun aksine bir düÅŸünce ileri sürmemiÅŸtir. C- Takipsizlik Kararına raÄŸmen dava açılabilmesi için yeni vakıa- Halit Çelenk 203 lar ve deliller de yeterli deÄŸildir. Bunun için önce takipsizlik kararının C. Savcılığınca kaldırılması ve ondan sonra dava açılması gerekir. Takipsizlik kararı ortadan kaldırılmadıkça kamu davası açılamaz. Olayımızda takipsizlik kararı yürürlükte olup, C. Savcılığınca kaldırılmamış ve iddia makamı tarafından bu kararın kaldırıldığına iliÅŸkin bir belge mahkemeye sunulmamıştır. Ä°ÅŸte, hukuk açısından “Takipsizlik kararları Muhkem Kaziye oluÅŸturmaz.” denildiÄŸi zaman bu hükümler ve bu yasal koÅŸullar anlaşılır. “Takipsizlik kararı Muhkem Kaziye deÄŸildir” demek, bu kararların hukukça bir deÄŸeri yoktur, bunlar hiçbir zaman bir “suçsuzluk belgesi oluÅŸturmaz” demek deÄŸildir. Bunun anlamı, yeni vakıalar ve yeni deliller elde edildiÄŸi takdirde dava açılabilir demektir. Bu olaylar ve deliller ortaya çıkmadıkça takipsizlik kararları suçsuzluÄŸun geçerli bir belgesi sayılırlar. D- Yasanın bu açık hükümlerine ve doktrine göre DEK hakkında verilen takipsizlik kararı suçsuzluÄŸun kesin bir belgesidir. Çünkü dosyada bulunan takipsizlik kararında: “Söz konusu toplantıya çeÅŸitli dernek ve kuruluÅŸlar katılmış olup, toplantı günleri boyunca bu kuruluÅŸlara ait çeÅŸitli kiÅŸiler konuÅŸmalar yapmış ve yine toplantı ile ilgili bildiriler dağıtılıp kitap ve broÅŸürler bastırılmıştır. Toplantıda yapılan tüm konuÅŸmaların bant çözümü yapılmış, dağıtılan ve bastırılan kitap ve bildiriler alınarak evraka eklenmiÅŸtir.” denilmektedir. Demek ki bu karar verilirken bildiriler konuÅŸmalar ve ses bantları incelenmiÅŸ, bu konuda bilirkiÅŸi incelemesi de yapılmış ve sonucuna göre karar verilmiÅŸtir. Bugün dava dosyasında DEK ile ilgili bunlardan baÅŸka bir delil var mıdır? Ä°ddia Makamı bunlar dışında bir delil ortaya koyabilmiÅŸ midir? Hayır koyamamıştır. Hatta bugün yapılan soruÅŸturmalara ve yazılan teskerelere raÄŸmen ses bantları bile bulunamamıştır. Yani takipsizlik kararını veren C. Savcılığı bugünkünden daha geniÅŸ bir delil incelemesi yaparak bu kararı vermiÅŸtir. Askeri Yargılama Usulü Yasasının 109/3. maddesi karşısında C. Savcılığınca takipsizlik kararı verilmeden önce incelenen deliller dışında herhangi bir delil ortaya koyamayan ve mevcut takipsizlik kararının kaldırılması yolunda bir karar ibraz edemeyen iddia makamının aynı konuda dava açması ve müvekkillerimizin cezalandırılmalarını istemesi, kazanılmış haklan ve giderek Hukuk Devleti ilkesini ortadan kaldırdığı gibi yürürlükteki yasalara da açıkta ters düÅŸmektedir. Bu nedenlerle DEK ile ilgili davanın görülmesi ve dinlenmesi yasal 204 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası olarak olanaksızdır. 5- Politika Nedir? Burada iddia ve Esas Hakkındaki Mütalaaya egemen olan bir yanlış görüÅŸe iÅŸaret etmek istiyoruz. Bu da Ä°ddia Makamının Politika anlayışıdır. Esas Hakkındaki Mütalaanın 5. Sayfasında yeralan “öÄŸretmenlere siyaset yapmak yasaklanmıştır.” sözleri bunun örneÄŸidir. Esas Hakkındaki Mütalaada TÖB-DER’in amacından saparak MarksistLeninist doÄŸrultuda politik bir örgüte dönüÅŸtüÄŸü ileri sürülmekte ve tüm iddialar giderek, bütünüyle dava bu yanlış görüÅŸ üzerine oturtulmaktadır. Bu anlayışa göre dernek yöneticilerinin, sendikal haklar için mücadele etmesi siyaset yapmaktır, barıştan söz etmesi siyaset yapmaktır, faÅŸizme ve emperyalizme karşı çıkması siyaset yapmaktır, D.G.M. lerin kaldırılmasını istemesi, grev hakkını savunması siyaset yapmaktır. Örnekler çoÄŸaltılabilir. Ama, acaba bütün bunlar politika mıdır, ve politika nedir? EÄŸer sayın Savcı Dernekler Yasasını ve Siyasi Partiler Yasasını inceleseydi bu yanılgıya düÅŸmeyecek, Anayasal ve yasal haklarını kullanan müvekkilimiz öÄŸretmenleri suçlama yoluna gitmeyecekti. 1630 Sayılı dernekler yasasının “Kurulması Yasak Dernekler” baÅŸlığını taşıyan 4. Maddesinin (1) bendinde derneklere siyaset yapma yasağı ÅŸöyle tanımlanmıştır: ”Belli bir siyasi partiyi desteklemek veya aleyhinde çalışmak, yahut siyasi partiler arasında iÅŸbirliÄŸi saÄŸlamak, ve yahut T.B.M.M. üyeliÄŸi veya mahalli idareler veya mahalle muhtarlık yahut ihtiyar heyeti seçimlerinde bir siyasi partiyi veya adaylarından birini veya birkaçını ve yahut bağımsız bir-adayı veya adayları desteklemek veya kazanmalarını önlemek, yahut bunlar arasında iÅŸbirliÄŸi saÄŸlamak,” Siyasi partiler yasası da 1. maddesinde, buna paralel hükümler getirmiÅŸtir. Görülüyor ki politika, yani dernekler için yasaklanan siyaset, yasanın açık hükmüne göre iktidar mücadelesine katılmadır. Yasa, düÅŸünce açıklama özgürlüÄŸü ile siyasi faaliyet yasağını biribirinden kesin çizgilerle ayırmıştır. Dernekler Yasasının getirdiÄŸi bu siyaset yasağı dışında yurdu ve ülkeyi ilgilendiren tüm konularda gerçek ve tüzel kiÅŸiler düÅŸüncelerini açıklamak hakkına sahiptirler. Bu hak, olay tarihinde ve Halit Çelenk 205 halen yürürlükte bulunan Anayasanın 20. maddesinin güvencesi altındadır. Anayasal bir hakkın kullanılmasını suçlamak ise Anayasayı tanımamaktan baÅŸka bir anlam taşıyamaz. Bu açıdan, barıştan, sendikalaÅŸma hakkından, grev hakkından, faÅŸizmden, emperyalizmden, NATO’dan, Toprak Reformundan ve benzeri yurt sorunlarından sözetmek ve bu konularda düÅŸünce açıklamak siyaset yapma anlamına gelemez. Bu konuda faÅŸizmle ve emperyalizmle ilgili bir kararı örnek göstermekle yetinmek istiyoruz. Ankara 8. Asliye Ceza Mahkemesinin kesinleÅŸen 25.6.1975 gün, 1975/106 Esas ve 1975/297 Sayılı kararında ÅŸöyle denilmektedir: “Türkiye’de faÅŸizme ve emperyalizme samimiyetle karşı çıkmak, her Türk vatandaşının görevidir, namus borcudur, insan olma haysiyetinin gereÄŸidir. FaÅŸizme ve emperyalizme karşı çıkmayan, samimiyetle bunu kınamayan bir toplumun mevcut dünya koÅŸulları içinde insanca yaÅŸamaya, insan olmaya, haysiyetli hayat sürmeye hakkı yoktur.” Karar sonunda bu gerekçe ile faÅŸizmi ve emperyalizmi suçlayan ve buna karşı çıkan müvekkillerimiz hakkında beraat kararı verilmiÅŸtir. Öte yandan faÅŸist bir yönetimi ülkeye getirmek isteyen bir siyasi partinin yöneticileri halen bu suçtan yargılanmaktadır. Ä°ddia makamı tarafından üzerinde sık sık durulan “ırkçı - ÅŸoven ve asimilasyoncu eÄŸitime son” sloganı, daha önce yargılama konusu yapılmış ve suç niteliÄŸi taşımadığı sonucuna varılarak bu konuda beraat kararı verilmiÅŸtir. Karar örneÄŸi dosyadadır. Görülüyor ki iddia makamının, açtığı davaya esas aldığı, bu görüÅŸler Anayasa ve Yasanın açık hükümleri karşısında hukuksal bir deÄŸer taşımamaktadır. Bütün bunlar iddia makamının olaya bakış açısının yanlış olduÄŸunu göstermektedir. 6- Türkiye ÖÄŸretmenler Sendikası Burada iddia makamının baÅŸka bir yanılgısına deÄŸinmek istiyoruz. Sayın Savcı, 1971 yılında Türkiye ÖÄŸretmenler Sendikasının, yasa dışı faaliyetlerinden ötürü kapatıldığını iddia etmektedir. Mahkemeye verilen karar örneÄŸinden anlaşıldığı gibi, TÖS yasa dışı faaliyetlerinden ötürü kapatılmamış, aksine bu konuda açılan dava sonunda beraat etmiÅŸtir. BilindiÄŸi gibi, 12 Mart döneminde Anayasada yapılan deÄŸiÅŸiklikler- 206 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası le memur sendikaları ortadan kaldırılmıştır. Anayasa deÄŸiÅŸikliÄŸinden önce yürürlükte bulunan Anayasa hükümlerine ve 624 sayılı Personel Sendikaları yasasına göre kurulmuÅŸ olan TÖS, Anayasa deÄŸiÅŸikliÄŸinden sonra hukuksal dayanağını yitirmiÅŸ ve hukuksal varlığı otomatik olarak kendiliÄŸinden ortadan kalkmıştır. Gerçek bu iken, mahkemenizi yanlış deÄŸerlendirmelere itecek ÅŸekilde TÖS’ün yasa dışı faaliyetlerinden ötürü kapatıldığını ileri sürmek ciddiyetten uzak ve üzücüdür. 7- Ses Bantları Davamızda, iddia makamının dayanak olarak gösterdiÄŸi delillerden birisi de ses bantlarıdır. Hazırlık soruÅŸturması aÅŸamasında bazı bant tapeleri dosyaya konulmuÅŸ ve bu bant tapeleriyle sanıklar suçlanmaya çalışılmıştır. Son soruÅŸturma esnasında ise, bant tapelerine itiraz edildiÄŸinden mahkemenizce bantların emniyet müdürlüÄŸünden getirtilmesi istenmiÅŸ ise de, bantların bulunamadığı emniyet cevaplarından anlaşılmış ve böylece bant tapeleriyle bantları karşılaÅŸtırma olanağı ortadan kalkmıştır. BilindiÄŸi gibi ses bantları tek başına delil niteliÄŸi taşımamaktadır. Daha 1970 yıllarında bilim çevreleri ve üniversiteler bu konuda görüÅŸlerini bildirmiÅŸlerdir. Anayasa Mahkemesi de ses bantlarının delil sayılabilmesini, kimi koÅŸulların gerçekleÅŸmesine baÄŸlamıştır. Ä°stanbul Teknik Üniversitesinin bu konuda Ä°stanbul Sıkıyönetim Komutanlığı Askeri Savcılığına verdiÄŸi mütalaa ÅŸöyledir: “Bir ses bantındaki seslerin kime ait olduÄŸunun, seslerin sahipleri konuÅŸmaları yaptıkları kabul etmedikleri müddetçe, fenni bir ÅŸekilde ve itiraz kabul etmeyecek tarzda (parmak izinde olduÄŸu gibi) tesbit etmeye henüz imkan yoktur. Bu konu üzerinde batı memleketlerindeki çalışmalar da henüz olumlu bir sonuç vermemiÅŸtir.” Bu rapor örneÄŸini ekte sunuyoruz. 12 Eylül sonrası Ankara 1 Numaralı Sıkıyönetim Askeri Mahkemesinin, eski Adalet Bakanlarından birisi hakkında açılan bir dava dolayısıyla Ä°stanbul Teknik Üniversitesinden mütalaa istemesi üzerine, adı geçen üniversitenin telekominikasyon kürsüsü, yukarıdaki mütalaayı aynen vermiÅŸ ve yinelemiÅŸti. (Dosya Numarası: 980/ 1518 Esas) Halit Çelenk 207 Alman Federal Temyiz Mahkemesi Genel Kurulu; 14.6.1960 günlü kararında, Anayasamızın da kabul ettiÄŸi kiÅŸinin susma hakkı’nı ve kendi aleyhine tanıklığa zorlanamayacağı ilkesini gözönüne alarak bu konuda ÅŸu kararı vermiÅŸtir: “Mahkememiz de ses bantlarını dinlemekten kaçınmıştır. Hukuka aykırı ÅŸekilde banda alınmış sözlerin, bu sözleri söyleyenin sanık olduÄŸu bir davada, sanığa karşı delil olarak kullanılması, mahkememizce hukuka aykırı görülmüÅŸtür. Sanık kendi aleyhine tanıklığa zorlanamayacağına göre bir hukuk devletinde kendisinden gizilce zaptedilmiÅŸ konuÅŸmaları da rızası olmaksızın delil olarak deÄŸerlendirilemez.” (Gizli dinleme, Enis CoÅŸkun) 1970 yılında Lahey’de toplanan ve Türkiye’nin de katıldığı 6. Adalet Bakanları toplantısında “rızasız dinleme” nin, “özel yaÅŸam”a bir sızma olduÄŸuna karar verilmiÅŸtir. (Aynı yapıt) Anayasa Mahkemesi de Tabii Senatör Osman Köksal’ın dokunulmazlığının kaldırılması ile ilgili olarak açılan bir dava sonunda, ses bantlarının yasaya uygun olarak elde edilmesi gerektiÄŸine, yetkili mercilerce verilecek bir karar üzerine, önceden toplantıya katılan kiÅŸilerin adlarının, toplantı yerinin ve konuÅŸmaları dinleyen kiÅŸilerin bir tutanakla saptanması icabettiÄŸine ve ancak bu koÅŸullarla elde edilecek bantların yasallık kazanabileceÄŸine ve diÄŸer delillerle doÄŸrulandığı takdirde, bir deÄŸer taşıyabileceÄŸine karar vermiÅŸtir. Davamızda, itiraz konusu bant tapelerinin dayanağı olan ses bantları dosyada mevcut olmadığı gibi, dinleme de, Anayasa Mahkemesinin öngördüÄŸü ve yukarıda açıklanan koÅŸullarda yerine getirilmemiÅŸtir. Dosyada buna iliÅŸkin herhangi bir karar ve tutanak bulunmamaktadır. Bu açıdan olayımızda dosyada bulunan bant tapelerini yasal bir delil ve dayanak olarak kabul etmek olanaksızdır. 8- Hukuksal dayanaklar konusundaki açıklamalarımızı bitirmeden önce, bir noktayı vurgulamakta yarar görüyoruz: Ä°ddianame ve Esas Hakkındaki Mütalaada, TÖB-DER ile ilgili olarak ortaya konulan ve suç sayılan eylemler, olaÄŸan bir dönemde, hukuk devleti ilkesine, belli bir oranda saygı duyulan bir ortamda meydana gelmiÅŸtir. Her toplumda ve toplumsal geliÅŸmenin her döne- 208 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası minde bir devlet düzeni, bir hukuk düzeni var olagelmiÅŸtir. Bu düzen, Anayasaların ve yasaların çizdiÄŸi sınırlar içinde, yargı organlarının verdiÄŸi kararlarla yürütülür. Dava konusu eylemlerin meydana geldiÄŸi dönemde de bir devlet, bir hukuk düzeni vardı. Bu devlet, yasama, yürütme ve yargı organları ile faaliyet halinde olup, mevcut düzeni koruyordu. Yürütmeye baÄŸlı birimler, kolluk kuvvetleri ve C. Savcıları suçlan izliyor ve gerek görülen hallerde kamu davaları açıyordu. Eylemler yargı denetiminden geçiyor, suç iÅŸlenip iÅŸlenmediÄŸi, yasa sınırlarının aşılıp aşılmadığı saptanıyordu. Yürürlükteki Anayasa’nın ve yasaların tanıdığı hak ve özgürlükleri kullanan müvekkilimiz dernek yöneticileri ve üyeleri toplantılar, yürüyüÅŸler düzenliyor, konuÅŸmalar yapıyor ve derneÄŸin amacı doÄŸrultusunda faaliyet gösteriyordu. Bu eylemlerin ve çalışmaların suç oluÅŸturduÄŸunu ileri süren savcılar kamu davaları açıyor ve mahkemeler, yasalara göre bu eylemlerin herhangi bir suçu oluÅŸturmadığı sonucuna varıyor ve beraat kararlan veriyordu. Bu beraat kararlarının büyük bir bölümü dosyadadır. Günümüzde de aynı Anayasa, bu Anayasanın konumuzla ilgili hükümleri ve yasalar yürürlüktedir. Ceza Yasası, Dernekler Yasası, Toplantı ve Gösteri YürüyüÅŸleri Yasası, Basın Yasası ve Yargılama Usul Yasaları yine yürürlüktedir. O dönemde suç sayılmayan, Mahkeme kararlan ile suç oluÅŸturmadığı anlaşılan ya da yasalara göre zaman aşımı ve hak düÅŸürücü süreler nedeniyle koÄŸuÅŸturulması olanaksız bulunan kimi eylemlerin, bugün yeniden müvekkillerimizin karşısına çıkarılması, hukuk devleti ilkesi ile ve hukuk devleti ilkesinin temel öÄŸelerinden biri olan kazanılmış haklarla baÄŸdaÅŸabilir mi? Toplumda istikrar kavramı ile barışabilir mi? OlaÄŸanüstü dönem gerekçesiyle, kurulu bir düzenin geçmiÅŸ iÅŸlevleri geçersiz sayılarak o düzenin bahÅŸettiÄŸi haklar (kazanılmış haklar) ortadan kaldırılabilir mi? Kusurlu olduÄŸu ileri sürülen bir toplumsal düzenin hesabı, o düzenin yargıya iliÅŸkin iÅŸlemlerine ve kararlarına itibar edilmeyerek müvekkillerimizden sorulabilir mi? VatandaÅŸ, yargı organları önünde aklandıktan sonra yeniden yargılanabilir mi? Böyle bir tutum, “müesses nizam”ı korumak iddiasında olan 141. madde ile baÄŸdaÅŸabilir mi? Bir yandan müesses nizamın korunması öte yandan bu nizamın tanıdığı hakların tanınmaması bir çeliÅŸki deÄŸil midir? Ä°ÅŸte bu davada ileri sürülen iddialar kabul edildiÄŸi, kazanılmış hak- Halit Çelenk 209 lara saygı duyulmadığı, mahkeme kararlan ve takipsizlik kararları kenara itildiÄŸi takdirde böylesine çeliÅŸkili ve hukukla baÄŸdaÅŸmayan bir sonuç ortaya çıkmaktadır. Bunun takdirini ve deÄŸerlendirilmesini, tarih önünde, mahkemenize bırakıyoruz. II. Ä°DDÄ°A, MÜTALAA VE DELÄ°LLER Sayın BaÅŸkan, Sayın Yargıçlar, Avukatın görevi salt müvekkillerinin hak ve çıkarlarını korumak deÄŸil aynı zamanda toplumun hak ve çıkarlarını da savunmaktır. Bunun bilincinde olarak iddia, mütalaa ve delillerin deÄŸerlendirilmesini yapacağız. 1-A) OLAÄžANÜSTÜ KOÅžULLARDA HAZIRLANMIÅž – OLAÄžANÜSTÜ SUÇLAMALARI Ä°ÇEREN BÄ°R Ä°DDÄ°ANAME Ä°LE KARÅžI KARÅžIYAYIZ: OlaÄŸanüstü bir dönemin içinde bulunduÄŸumuz gerçektir. OlaÄŸanüstü durumların en belirgin özelliklerinden biri de olaÄŸan durumlarda pek rastlanmayan suçlamaların ve yargılamaların gündeme gelmesidir. Ä°ÅŸte, iddianamenin böyle olaÄŸanüstü bir durumda kaleme alındığını, olaÄŸanüstü suçlamaları içerdiÄŸini söylerken pekte haksız sayılmayız. Özene bezene hazırlanmış 162 sayfalık bir iddianamede daha ciddi delillerin sunulmasını isterdik. Ancak karşımıza çıka çıka yıllardır basın yasasının hükümlerine uygun olarak çıkarılan TÖB-DER Dergisi, TÖB-DER ajansı, yayınlar ve defalarca yargı organlarınca aklanmış kongreler, toplantılar ve diÄŸerleri… Ä°ddianamenin tek bir dayanağı vardır. Yorum ve istidlal. Tüm iddianame ÅŸu platformda kaleme alınmıştır. Alıntı, kıyas; kıyas, alıntı. Özene bezene 162 sayfa olarak hazırlanan bu iddianameye kelime kelime cevap vermek ve her kelimesini eleÅŸtirmek isterdik. Ama bu eleÅŸtiriyi tarihe bırakıyoruz. Çünkü en büyük yargılayıcı tarihtir. Kararı o verecektir. 1-B) SÄ°YASÄ° DAVALAR SÄ°YASET DIÅžI TUTULMALIDIR: Sayın Mahkemenizde görülmekte olan TÖB-DER Davası siyasal etkenler altında açılmış, siyasi içerikli bir davadır. Ve bu tür siyasi davaları siyaset dışı tutabilmekle görevli süjeler, Hakim – Savcı – Avukat üçgenidir. Ve bu süjelerin ortak sorumlulukları vardır. Bu tür davalara çeÅŸitli yönlerden çeÅŸitli müdahalelerin olduÄŸu gerçektir. Siyasi davaların çok defa mer’i usul kanunu kurallarına uygun ÅŸekilde yürütüldüÄŸü görülür. Fakat bu ÅŸekilde yargılamalarda da yadırganan hususlar 210 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası olabilmektedir. Usul kanunlarında, ender hallerde kullanılması öngörülen bazı yetkilerin, fazladan sert bir ÅŸekilde kullanılması, davanın görünümünü deÄŸiÅŸtirmektedir. Davanın aÅŸamalarında çeÅŸitli organların etkilerini örtülü ÅŸekilde sürdürmelerinin sakıncaları vardır. Bu tür açık ve gizli müdahalelerin sonucu verilen hükümlerin toplumca benimsenmesi ve haklı görülmesi zorlaÅŸmaktadır. Görülmekte olan bu davada da iddia makamı nedense asıl sorumluluÄŸu olan siyası davayı siyaset dışı tutabilmeyi unutmuÅŸ ve alabildiÄŸine siyaset yapmaya çalışmış ve davayı siyasi bir platforma çekerek, gerek sanık müvekkillerimizi, gerekse bizi, siyasi polemik yapmaya zorlamıştır. Ancak biz asıl sorumluluÄŸumuzu unutmadan bu platformdan çıkmayacağız. Biz iddia makamının da, davayı siyasi polemiklere meydan vermeyecek bir çizgide götürmesini isterdik. 1-C) ÖZGÜRLÜKLERÄ°N KÖTÜYE KULLANILMASI SORUNU: 1961 Anayasasının ülkemize getirdiÄŸi temel hak ve özgürlüklerin kullanımı, iddianamede “özgürlüklerin kötüye kullanılması” olarak yorumlanmıştır. Ä°ddianamenin 16. sayfasında ÅŸöyle denilmektedir: “... 1961 tarihli Türkiye Cumhuriyeti Anayasası düÅŸünce ve inanç, bilim ve sanat, basın, yayın ve toplantı hak ve hürriyetleri konularında, yurdumuzda geniÅŸ bir özgürlük getirmiÅŸ bu özgürlüklerin her türlü bölücü faaliyetlere göz yummak, devlet otoritesinin gerektirdiÄŸi iÅŸlemleri yapmamak anlamında yorumlanması istenilmiÅŸ ise de yurtta giriÅŸilen düzensizliklere karşı hürriyetler PARAVANA yapılmak suretiyle ve taraflı düÅŸüncelerle kiÅŸiler ÅŸartlandırılarak.... sosyalizmin ve bunun gerçekleÅŸmesinde esas kitle olan iÅŸçi sınıfı yolunun ne olduÄŸunu ve bunun için ne ÅŸekilde mücadele edilmesi gerektiÄŸi kitlelere yayılmaya çalışılmış ve uygun ortam saÄŸlandıktan sonra pratiÄŸe geçme yolunda faaliyet gösterilmiÅŸtir. Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 11. ci maddesinde temel hak ve hürriyetlerin ‘Devletin ülkesi ve milletiyle bütünlüÄŸünün cumhuriyetin, milli güvenliÄŸin, kamu düzeninin, kamu yararının, genel ahlakın ve genel saÄŸlığın korunması amacıyla veya Anayasanın sözüne ve ruhuna uygun olarak ancak kanunla sınırlanabileceÄŸi’ açıkça ve hiçbir yoruma, tefsire lüzum göstermeyecek kesinlikte hükme baÄŸlanmıştır “ denilmektedir. Halit Çelenk 211 12 Mart rejimi sırasında tam tersine çevrilerek deÄŸiÅŸtirilen bu 11.ci madde o zaman sanki sihirli bir formül bulunmuÅŸçasına dört elle sarılman bir madde olarak gündeme gelmiÅŸtir. Ayrıca, önemli bir “boÅŸluÄŸun giderilmesi” kaygısıyla maddeye “hürriyetlerin kötüye kullanılmasını” önleme amacını taşıyan yeni bir fıkra eklenmiÅŸtir. Hemen belirtmek gerekir ki, “Hakların kötüye kullanılmaması” hukukun temel kurallarından biridir ve hukuk, kötüye kullanılan hakkı korumaz. Zaten HUKUK DEVLETÄ° ilkesine dayanan bir Anayasa’da, hakların ve özgürlüklerin kötüye kullanılmasını önlemek amacıyla bu temel kuralın tekrarlanması, hukuk açısından hiç bir yeni güvence getirmez; Çünkü, her hakkın ve özgürlüÄŸün sözkonusu olduÄŸu yerde bu güvence hukukun temel kurallarından biri olarak zaten vardır. Üstelik özgürlüÄŸün kötüye kullanıldığının saptanması Hukuk Devletlerinde yargı organlarının iÅŸidir. Ve bu sınırlamalar ancak yasalarla olur. Yasaların gösterdiÄŸi temel hak ve özgürlükleri, yine yasal sınırlar içerisinde ve yasaların güvencesi altında kullanmanın “Hakkın kötüye kullanılması” olarak nitelenebilir mi? Elbette HAYIR. Yasalara göre kurulmuÅŸ bir derneÄŸin, amaç maddesine uygun olarak, toplantılar düzenlemesi, bildiri yayınlaması, dergi çıkarması, kongreler yapması ve tüm bu faaliyetlerinin idari ve adli organlarca denetlenmesi, onlarca defa yargı aklanması acaba yine hakkın kötüye kullanılması mıdır? Ä°ddianamenin mantığı ÅŸudur: TÖB-DER belki yasalara göre kurulmuÅŸ ve faaliyete baÅŸlamıştır. Yine yasalara göre toplantı gösteri, yürüyüÅŸ düzenlemekte, bildiri yayınlamakta, dergi çıkarmaktadır. Fakat bunları yaparken “Hakkın kötüye kullanılması” söz konusudur. Çünkü Anayasa’nın getirdiÄŸi geniÅŸ özgürlükleri, “Özgürlükleri ve Demokrasiyi ortadan kaldırmak” amacı ile yasal görüntü arkasına gizlenerek kullanmaktadır. Ve böylece iddianame kendini demokrasiyi savunan ve kollayan bir görünüme sokmaktadır. Ancak bazen demokrasinin savunucusu olarak ortaya çıkanlar, Demokrasi ve Özgürlük düÅŸmanı olarak nitelendirdikleri kimseler kadar, hatta onlardan da daha aşırı AntiDemokratik davranışlara kapılabilmektedirler. Demokrasiyi koruma bahanesiyle özgürlükleri kısıtlama yoluna gidilebilmektedir. Özellikle anarÅŸi ve terörü önleme gerekçesinin, hoÅŸlanılmayan ve susturulmak istenen düÅŸüncelerin, dağıtılmak istenen örgütlenmelerin yasaklanması ve dağıtılması için bir PARAVANA olarak kullanılışı oldukça sık görülen örnekler arasındadır. 212 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası Yasalar, herkes için geçerli genel kurallar koyar. Bu suretle getirilecek sınırlamaların objektifliÄŸi saÄŸlanmış ve bunların belli kiÅŸileri veya gurupları hedef tutması olasılığı önlenmiÅŸ olur. Ä°ddianame bu genel kuralı çiÄŸneyerek, temel hak ve özgürlüklerini kullanan eÄŸitim emekçilerini ve onların biricik örgütü TÖB-DER’i özgürlükleri kötüye kullanmakla suçlamakta ve soyut delillerle bunu kanıtlamaya çalışmaktadır. Halbuki gerek tüzel kiÅŸilik olarak TÖB-DER, gerekse TÖB-DER’li öÄŸretmenin demokrasiye ve özgürlüklere olan inançları, onları demokrasi ve özgürlük düÅŸmanı unsurların boy hedefi yapmıştır. Son bir kaç yıl içinde 150’den fazla TÖB-DER’li öÄŸretmen öldürülmüÅŸ, yüzlerce TÖB-DER’li öÄŸretmen saldırıya uÄŸramış, yaralanmış, sakat kalmış, evi tahrip edilmiÅŸ, ailesi ve çocukları ile periÅŸan edilmeye çalışılmıştır. Sırf TÖB-DER’li oldukları için baÅŸka baÅŸka illerde, ilçelerde, köylerde görevlendirilerek aile düzenleri paramparça olan öÄŸretmenlerin sayısı onbinleri bulmuÅŸtur. Tüm bunlara raÄŸmen TÖB-DER’li öÄŸretmenler asla yasa dışı yollara baÅŸvurmamışlardır. Gün olmuÅŸ, hiçbir yasal yetkisi olmadığı halde zamanın Ankara Valisince günübirliÄŸine TÖB-DER kapatılmıştır. Bu kapatma üzerine daha sonra baÅŸbakan olacak Bülent Ecevit 2.10.1976 günü yaptığı basın toplantısında ÅŸunları söyleyecektir: “... En büyük öÄŸretmen kuruluÅŸu TÖB-DER’in gereksiz bir vali buyruÄŸu ile kapatılması da Türk Demokrasisine sürülen bir baÅŸka lekedir. Siyasal cinayet ÅŸebekesi niteliÄŸinde olan veya yasa dışı iÅŸbulma kurumlan gibi çalışan ve hergün suç dolu kışkırtıcı bildiriler yayınlayan hükümet yanlısı dernekleri koruyup Türk öÄŸretmeninin en büyük kuruluÅŸu olan TÖB-DER’i yönetsel bir kararla kapatmaya kalkışmak, yönetimdeki eÅŸitsizliÄŸin, adaletsizliÄŸin, partizanlığın belirgin ve çirkin bir örneÄŸidir.” 5 Ekim 1976 günü aynı lider, grup toplantısında yaptığı konuÅŸmada da ÅŸunları söylemiÅŸtir: “... Bu vesileyle, bizim dışımızda demokrasinin yaÅŸamasını içtenlikle isteyenlere ve Cephe Hükümetinin Demokrasiyi çökertme, serbest seçim yolunu kapatma oyununu bozmak isteyenlere bütün içtenliÄŸimle ve ısrarla, bir uyarıda bulunmak isterim: Bu oyunlara gelmemekte, hükümet partilerinden, cephe partilerinden bazılarının açıkça çevirmekte oldukları bu oyunlara gelmemekte, o kuruluÅŸlarda bizim Halit Çelenk 213 gösterdiÄŸimiz dikkati göstermelidirler. TÖB-DER’i bu bakımdan kutlamak isterim. Çok haksız bir iÅŸlem karşısında TÖB-DER yöneticileri ve TÖB-DER üyesi deÄŸerli öÄŸretmenler, büyük sabır gösterdiler, adalete güven gösterdiler ve yasa dışı gibi yorumla en küçük bir davranışta bulunmaksızın: hükümetin, vilayetin, demokratik hukuk devleti kurallarıyla baÄŸdaÅŸmayacak iÅŸlemini Türk adaleti önüne götürdüler...” demektedir. Yani iddianamenin TÖB-DER’i yasa dışı gördüÄŸü tarihte daha sonra baÅŸbakanlık yapacak bir lider’in deÄŸerlendirmesi. 1976’larda Demokrasiye sürülen kara lekenin bir daha sürülmesine Sayın Mahkemenizin meydan vermeyeceÄŸi kanısındayız. Ä°ÅŸte tüm faaliyetleri nerede ise mikroskop altında izlenen, TÖBDER’i günübirlik kapatmanın bile hükümet programlarına alındığı, adli ve idari denetimin her zaman yoÄŸun olarak yapıldığı, yurdun dörtbir yanındaki istihbarat ve emniyet kuruluÅŸlarınca sürekli takip edilen bir dernek ve yöneticileri tüm bunlara raÄŸmen herkesin gözü önünde yasa dışı faaliyetlerde nasıl bulunur? BulunduÄŸu nasıl iddia edilebilir? Anlamak imkansızdır. 2- EN BÜYÜK SUÇ: TÖS’ÜN DEVAMI OLMAK MI? Ä°ddianamenin 8. ci sayfasında; “... 1971 yılında ilan edilen sıkıyönetimi müteakip, o tarihe kadar yapmış oldukları faaliyetler dolayısıyla adı geçen sendikalar hakkında kamu davası açılması ve 1961 Anayasasının bazı hükümlerinin deÄŸiÅŸtirilmesi ve bu meyanda kamu hizmeti görevlilerine daha önce tanınan sendika kurma hakkının kaldırılması... Her iki sendika yöneticilerinin tutuklanması...” sonucu Ä°LK-SEN ve TÖS mensuplarının 4.9.1971 tarihinde Türkiye ÖÄŸretmenler BirliÄŸi TÖB-DER’Ä° kurdukları” ileri sürülmekle 9. cu sayfada ise: “... TÖS’ün devamı olduÄŸu fikri kuvvet kazanmış, nitekim bilahare yapılan çeÅŸitli toplantılardaki konuÅŸmalarda gerek yönetici kadrosunda bulunan sorumlular ve gerekse TÖB-DER’e kayıtlı üyeler TÖS’ün devamı olduklarını çeÅŸitli vesilelerle açıklamışlardır...” denilmektedir. Sanık müvekkillerimiz 25.5.1981 tarihinde verdikleri sorgu metin- 214 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası lerinde ise aynen ÅŸunlar söylenmektedir: “... Evet, derneÄŸimizin kuruluÅŸu 4.9.1971’dir. Ve TÖBDER, TÖS’ÜN devamıdır. Yalnız TÖS’ün deÄŸil Ä°LK-SEN’in, kısaca Türkiye Demokratik ÖÄŸretmen Hareketinin sürdürücüsü ve devamıdır. Sanki TÖB-DER’liler bunu yadsıyormuÅŸ, gizliyormuÅŸ gibi...” BilindiÄŸi üzere TÖS’e yöneticilerine 12 Mart 1971 rejimi sırasında, bugün TÖB- DER’e yapıldığı gibi TCK’nun 141/1, 142/1. maddeleri uyarınca dava açılmış, yapılan yargılama sonucunda BERAAT etmiÅŸtir. Bu kararın bir örneÄŸi mahkemenize ibraz edilmiÅŸtir. Ve TÖS kapatılmamış, Anayasada yapılan deÄŸiÅŸiklik sonucu gerekli tüzük deÄŸiÅŸikliÄŸi ve zorunlu bir isim deÄŸiÅŸikliÄŸi yapmak zorunda kalmıştır. Ä°ddianamede daha baÅŸlangıçta böyle bir giriÅŸ yapılması kanımızca peÅŸin hükümlülüÄŸün en açık delilidir. Bu yasal ve zorunlu deÄŸiÅŸiklikler, BERAAT kararına raÄŸmen, suçmuÅŸ gibi gösterilmektedir. 12 Mart 1971 rejiminde bazı çevrelerin suçlayıp, mahkum etmek için çaba sarf etmelerine karşılık yargı organlarınca aklanan TÖS, yıllar sonra yeniden gündeme getirilerek TÖB-DER’le beraber suçlanmakta, hatta TÖB-DER’in suçluluÄŸuna delil olarak gösterilmektedir. Yıllar önce TÖS için baÅŸaramadıklarını bu iddianame ile yeniden gündeme getirerek bir özlem tatminine çalışmaktadırlar. Yargılamalar sonucu aklanan bir TÖS’ün devamı olduÄŸunu bir suçmuÅŸ gibi gösteren Sayın Savcı acaba Demokrat Partinin devamı olduÄŸunu, oy pazarlaması için meydanlarda haykıran Adalet Partisi sorumlularına ne demektedir. Üstelik Demokrat Parti yargılamalar sonucu mahkum da olmuÅŸtur. 3- CEZA HUKUKUNDA KIYAS - YORUM VE CEZALARIN ÅžAHSÄ°LİĞİ Ä°LKESÄ°: Türk Ceza Yasasının 1. maddesi ÅŸu hükmü vazetmiÅŸtir: “Kanunun sarih olarak suç saymadığı bir fiil için kimseye ceza verilemez. Kanunda yazılı cezalardan baÅŸka bir ceza ile de kimse cezalandırılamaz.” KANUNSUZ SUÇ VE CEZA OLMAZ kaidesi Türk Ceza Hukukunda, Devletin ve Yargıcın karşısında fertlerin “Kamu Haklarının” teminatıdır. Bu madde halen yürürlükte olduÄŸu ileri sürülen Anayasanın 33.cü maddesinin prensipleri arasına girmiÅŸtir. Halit Çelenk 215 Bir fiili suç saymak ve cezalandırmak yetkisinin yalnız kanuna tanınması fertlere özgürlüklerinin sınırı hakkında bilgi verir. Nelerin yasak olduÄŸunu bilmeye ferdin hakkı vardır. Bu hakkını kullanan fert, yasak olanı yapmaktan çekinmek, YASAK OLMAYANI YAPARKEN DE KORKUSUZ hareket etmek imkanını kazanır. Bu maddenin ışığı altında ceza yasasında Kıyas’ın örf ve adet’in, teamülün yeri yoktur. Ancak iddianame “OLMAYAN’A ULAÅžMAK” için KIYAS metodunu esas almıştır. Ä°ddianamenin 12. sayfasında ÅŸöyle denilmektedir: “... Sanıkların yönetim kurulu üyesi olarak derneÄŸi nasıl sevk ve idare ettiklerini ayrıntılı olarak incelemeden önce eylemlerinin hedefini tayin ve dolayısıyla T.C.K.nun 141. maddesi ile 1630 sayılı kanunun 4.cü maddesine göre fiillerindeki maddi unsurların tekemmül edip etmediÄŸini tesbit yönünden; Marksist-Leninist felsefenin kısaca ne olduÄŸunu, bazı ülkelerdeki sosyalizmin uygulamasını ve metodlarını Türkiye için öngörülen görüÅŸleri sıkıyönetimin ilanından önce yurdumuzda cereyan eden olayları kısaca gözden geçirmek ve sanıkların sübuta eren fiillerini bilmek gerekir.” denilmekte, Kari Marks, Lenin, Stalin, Lin Piao, Ho Åži Minh, Engels’ten kaba alıntılar yapılarak, “... 1976 yılından itibaren TÖB-DER’in yöneticisi olan bu sanıklar benimsemiÅŸ oldukları MARKSÄ°ST-LENÄ°NÄ°ST görüÅŸü...” demek suretiyle de, baÅŸtan itibaren sanık müvekkillerimizin Marksist-LeninistliÄŸi kabul edilmiÅŸ ve buna göre delil toplanmaya çalışılmıştır. Bunun için de son derece ilkel metodlar kullanılmıştır. Ä°ddianamenin 19. sayfasında bakın neler denilmektedir; “... gayelerine vasıl olabilmek için yöneticisi oldukları derneÄŸi kullanmak suretiyle, hakiki amaçlarını gizleyip illegal çalışmalar içerisine girmeye baÅŸlamışlar, aşırı sol eserleri okumayanları, oradaki sosyalist ideolojiyi kavramayanları ve marksist-leninist felsefeyi hazmedemeyenleri bilinçsizlikle itham edip bu suretle proletarya diktatörlüÄŸü methiyesi yapan yayınların okunmasını saÄŸladıkları...” olsa olsa, Sayın Ä°ddia Makamının düÅŸüncesi ve yorumudur. Çünkü sanık müvekkillerimizin hiçbirisi Marksist-Leninist olduÄŸunu, gerek hazırlık soruÅŸturması sırasında Sayın Savcıya, gerekse sorguları sırasında mahkemenizde söylememiÅŸtir. Dosyada Marksist-Leninist 216 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası olduklarını belirten hiçbir somut delil de yoktur. O halde sanık müvekkillerin Marksist-Leninist oldukları görüÅŸünün dayanağı nedir? Çok basit. Bu iddianamenin 19-20-21 ve 22. sayfalarında ÅŸöyle izah edilmeye çalışılmaktadır: “... FaÅŸizme geçit yok, faÅŸizme ölüm, bağımsız Türkiye sloganlarının atıldığı toplantıda; KONUÅžAN DAVETLÄ° PARTÄ° ve DERNEK BAÅžKANLARI özetle: Tüm ilericiler, tüm halktan yana, iÅŸçiden yana devrimci olan kiÅŸi ve kuruluÅŸlar hatta siyasi partiler ortak bir birlik oluÅŸturmalı, bir araya gelmeli..., Siz TÖB-DER üyeleri halkın içinde en uzak yerlerde halkla birlikte, ezilen insanlarla birlikte yaÅŸamını sürdüren insanlarsınız, biz gücünüze, devrimci yapınıza, bir öÄŸretmen ailesinden gelen insan olarak, insana saygı duyan kiÅŸiyiz..., güç birliÄŸi yapalım faÅŸizme karşı emperyalizme karşı Türkiyenin bağımsızlık mücadelesinde, Türkiyenin özgürlük ‘ mücadelesinde, Türkiyenin sosyalist mücadelesinde gücümüzü bir araya getirelim..., Türkiye kapitalizmi büyük bir bunalım içerisindedir, bu bunalım gerçekten iÅŸçi sınıfının bunalımı deÄŸildir, bunalım can çekiÅŸmekte olan dünya kapitalist ülkelerinin bunalımıdır... Dünya sosyalizmi her geçen gün güçlenmektedir, sosyalizm her geçen gün güçlenmektedir, iÅŸçi hareketi her geçen gün güçlenmektedir, masum halkların ulusal kurtuluÅŸ ve sosyal mücadelesi güçlenmektedir... TÖB-DER üyeleri ve TÖB-DER’in temsil ettiÄŸi geniÅŸ öÄŸretmen kitlesi kendi kurtuluÅŸunun ancak, iÅŸçi sınıfının kurtuluÅŸu ile gerçekleÅŸebileceÄŸini biliyor..., Komünizm tehlikesi, vatan elden gidiyor teorileri ile halk aldatılmaya çalışılıyor, onların binlerce dönüm tarlaları, milyonlarca deÄŸerdeki fabrikaları, iÅŸyerlerine ve kasalarına giriyor, vatandaÅŸ bunu sormak için vatanlarını devrimcilerin kanlarıyla sulamak zorunluydu... gibi bir konuÅŸma bütünlüÄŸünden koparılarak nerede iÅŸçi sınıfı sözü, iÅŸçi sınıfı bilimi, devrim, emperyalizm, faÅŸizm kelimeleri geçmiÅŸ ise o kısımlar özellikle seçilerek alınmış eklektik bir yaklaşımla, sanık müvekkillerin Marksist-Leninist görüÅŸleri benimsedikleri ortaya konmaya çalışılmıştır. Ve devamla iddianame ÅŸu görüÅŸlere yer vermiÅŸtir: Bu konuÅŸmalar üzerine söz alan TÖB-DER Genel BaÅŸkanı konuÅŸmasında; “... Türkiyede devrim yapmakta kararlı olanların saf- Halit Çelenk 217 larında yerimizi almak zorundayız... Biz devrimci gençlik olarak iÅŸçi sınıfının öncülüÄŸünde... devrimci gençlik ve devrimci öÄŸretmenler faÅŸizmin karşısına bir kale gibi dikilmek zorundadırlar, faÅŸizme karşı mücadelenin özünde devrim meselesini bilen biz devrimciler, bu uÄŸurda sonuna kadar mücadele etmekte kararlı olmalıyız...” dediÄŸi ileri sürülmektedir. Böylece diÄŸer konuÅŸmacılarla aradaki üslup benzerliÄŸi ortaya konarak “ Böylece legal görüntü altında örgütün yasa dışı davranışlara nasıl girdiÄŸi görülmekledir.” denmektedir. Basit bir düÅŸünce silsilesi ile basit bir gözlem ve yorum ile TÖB-DER Genel BaÅŸkanının konuÅŸmasında, “ Biz devrimci gençlik olarak” cümlesinin bulunmayacağını bilebilir. Bir TÖB-DER BaÅŸkanı da yapacağı konuÅŸmada “ Biz devrimci gençlik olarak” veya “ biz devrimci gençlik, devrimci öÄŸretmenle birlikte...”. cümlelerine yer vermeyecek derecede cümle kuruluÅŸuna dikkat edecek yetenektedir. Bu cümleler olsa olsa o günkü toplantıda konuÅŸan bir gence veya davetli Gençlik temsilcisine ait olabilir. Bantlar karışmış tape edilirken de TÖB-DER Genel BaÅŸkanının konuÅŸması imiÅŸ gibi gösterilmeye çalışılmıştır. BaÅŸlangıçta bant kayıtlarının hukuki niteliÄŸini ortaya koyarken bu konuya deÄŸinmiÅŸtik. Ancak burada önemli olan husus ÅŸudur: Sayın Savcının elbette bu konu gözünden kaçmamıştır. Sayın Savcı da TÖB- DER Genel BaÅŸkanının konuÅŸmasının böyle “ Biz devrimci gençlik olarak” cümlesi ile baÅŸlamayacağını en azından konuÅŸmasında böyle bir cümlenin olmayacağını kestirebilir. Peki alıntıları neden ısrarla “ O zaman ki TÖB-DER Genel BaÅŸkanına” maletmeye çalışmaktadır. Çok basit: Böylece Marksist-Leninist iddialarını doÄŸrulayacak ve TÖB-DER’in nemenem bir legal görünüÅŸlü illegal örgüt olduÄŸunu ortaya koyacaktır. Sayın Savcı, bu konuÅŸmanın TÖB-DER Genel BaÅŸkanına ait olmadığını bilmesine veya en azından kestirmesine raÄŸmen, sırf eklektik bir yaklaşımın ürünü olarak, bu konuÅŸmayı TÖB-DER Genel BaÅŸkanına maletmiÅŸ ve görüÅŸlerinin haklılığını kanıtlamaya çalışmıştır. Biz bu konuÅŸmaların bütünlüÄŸünün bir suç olup olmadığını bilemeyiz. Ä°ÅŸin ilginç yanı, bu konuÅŸmaların hiçbiri huzurda bulunan sanık müvekkiller tarafından yapılmamış olmasıdır. Bu konu iddianamede de belirtilmekte “KonuÅŸan davetli ve parti yöneticileri” denmektedir. Bu ülkede bir Anayasa, bir ceza yasası vardır. Bu Anayasada ve Ceza Yasasında “CEZALARIN ÅžAHSÄ°LİĞİ Ä°LKESÄ°” hüküm altına alınmıştır. 218 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası Hal böyle iken iddianamede baÅŸka baÅŸka kiÅŸilerin konuÅŸmalarından alıntılar yapılarak niçin sanık müvekkillerin Marksist-Leninist oldukları, TÖB-DER’i illegal örgüt haline dönüÅŸtürdükleri isbatlanmaya çalışılıyor? Niçin Anayasanın ve Ceza Yasasının en temel ilkeleri çiÄŸneniyor? Niçin ceza yasasında kıyas yasağı varken kıyas’a yer verilmektedir. Çünkü, iddianın dayanacağı yasal bir dayanağı yoktur da ondan. Sayın Savcı da yasalarımıza göre ceza’da Kıyas’ın olmayacağını bilmektedir. Cezaların ÅŸahsiliÄŸi ilkesi gereÄŸince herkesin bizzat kendi fiili suç teÅŸkil ettiÄŸi takdirde sorumlu olacağını ve yine sayın Savcı çok iyi bilmektedir ki: “Marks, Engels, Lenin; emperyalizm, iÅŸçi sınıfı devrim, sosyalizm diyor. TÖB-DER’in kongrelerinde de konuÅŸan davetliler de Emperyalizm, iÅŸçi sınıfı, devrim, sosyalizm diyorlar. O halde TÖB-DER yöneticileri Marksist-Leninist görüÅŸleri benimsemiÅŸlerdir” denemiyeceÄŸini! Elbette bu böyle deÄŸildir. En olaÄŸanüstü koÅŸullarda bile bu böyle olamaz. Sayın BaÅŸkan, Sayın Yargıçlar, Ä°ddianamenin çıktığı “ Kelimeleri Abartma” platformuna çıkmak istemiyoruz. Bizi bağışlayın ancak ÅŸunu da söylemek zorundayız: BU Ä°DDÄ°ANAME Ä°LE ÅžAYET YAÅžASA Ä°DÄ°, 100.CÜ DOÄžUM YILINDA MUSTAFA KEMAL ATATÜRK’ÜN BÄ°LE SUÇLANMASI GEREKEBÄ°LÄ°RDÄ°. Çünkü Atatürk Emperyalizme karşı ilk ulusal kurtuluÅŸ savaşını baÅŸlatan bir liderdir. Çünkü Atatürk Mazlum Türk Halkının HAKLI SAVAÅžINA önderlik etmiÅŸtir. Çünkü Atatürk “Ekonomik Bağımsızlık olmadan siyasi bağımsızlık olamaz” demiÅŸtir. Çünkü Atatürk “Köylü Milletin Efendisidir” diyerek iddianameye göre zümre tahakkümcülüÄŸü yapmıştır. Ä°ÅŸte iddianame bu boyutlarda ele alınmalı ve bu kıstaslar içerisinde irdelenmelidir. 4- TANIK Ä°FADELERÄ° VE SUÇ ATMANIN HUKUKÄ° DEÄžERÄ° Ä°ddianamede TÖB-DER’in legal görünüm altında illegal çalışmayı nasıl yaptığını kanıtlamak için bir kısmı TÖB-DER davasından sanık, bir kısmı da baÅŸka davalardan sanık olan bazı kimselerin ifadelerine atıflar yapılmış ve ek olarak dosyaya sunulmuÅŸtur. Bunlardan Abdullah Gülbudak, Ali Rıza Aydın, Burhanettin Biber, Ahmet Telli, Halit Çelenk 219 Erol Savumlu, Mehmet Ali Yılmaz’ın sözde ikrarlarına sarılınarak, illegal örgütlerle TÖB-DER’in iliÅŸkileri ortaya konulmaya çalışılmaktadır. 353 Sayılı Askeri Mahkemeler KuruluÅŸu ve Yargılama Usulü Kanununun 96. Maddesi: “... Askeri Savcı, yalnız sanığın aleyhinde olan hususları deÄŸil lehinde olan cihetleri de arar ve kaybolmasından korkulan delillerin toplanmasına ve zaptına çalışır...” hükmü yer almaktadır. Ancak yetkili savcı bu hükmü görmemezlikten gelerek, kendi savlarını doÄŸrulayacak herÅŸeyi dosyaya adeta yığmıştır. Abdullah Gülbudak, Ali Rıza Aydın, Burhanettin Biber, Ahmet Telli ve diÄŸerlerinin, zor altında verdiklerini mahkemeniz önünde beyan ettikleri, ifadelere Sayın Savcının bu kadar sarılmasına neden yoktur. Neden adı geçen kimselerin polis ifadelerini dosyaya ek olarak sunmamıştır? Acaba mahkemenizi tek yönlü koÅŸullandırmayı mı amaçlamıştır? Haklarında, bu ifadelerden baÅŸka hiçbir somut delil olmayan Süleyman YaÅŸar, HaÅŸim Çiçek, Seyfettin Bican, Öner YaÄŸcı, Ali Rıza Aydın, Ä°smet Yalçınkaya, Hasan YiÄŸit, Selçuk Arhan, Osman Akman, Abdullah Gülbudak, Enver Ä°nceler, Mustafa Ergeldi, Firuz Çetin Över, Åžeref Canbay, Ä°brahim Nacar bir çırpıda örgüt üyesi yapılmışlardır. Poliste verdikleri ifadeler üzerine bu kiÅŸilerden Burhanettin Biber ve Ahmet Telli hakkında “KurtuluÅŸ” örgütüne üye olmaktan T.C.K. 141/5. maddesi uyarınca dava açılmıştır. Bu dava Sıkıyönetim (2) numaralı Askeri Mahkemesinin 1981/309 esas numarası ile görülmektedir. Bu davanın 22.7.1981 tarihli duruÅŸmasında sorgulamaların bitmesini takiben ilk celsede adı geçen sanıklar TAHLÄ°YE edilmiÅŸlerdir. GörüldüÄŸü gibi poliste baskı sonucu yaptırılan hiçbir dayanağı olmayan Ä°KRAR’lar mahkemece kabul edilmeyerek sanıklar tahliye edilmiÅŸlerdir. Bu kiÅŸilerin kendileri hakkındaki ifadeleri Sıkıyönetim Askeri Mahkemesince tutuklamanın devamı için yeterli görülmemiÅŸtir. Burhanettin Biber ve Ahmet Telli’nin huzurda bulunan sanıklar hakkında beyanları, bu durum karşısında, nasıl inandırıcı olacaktır? Kendileri hakkındaki beyanları bile Mahkemece yeterli bulunmayan kiÅŸilerin, sanık müvekkillerin bazıları hakkında söylediÄŸi sözlerle, sanık müvekkilleri töhmet altında tutmanın yasal dayanağı var mıdır? Elbette bu konu Sayın Mahkemenizce deÄŸerlendirilecektir. Ancak gerek Ceza Mahkemeleri Usul Yasası, gerekse Askeri Mahkemeler KuruluÅŸu ve Yargılama Usulü Kanununun ilgili maddeleri karşısında, hiçbir sorgulama yetkisi olmayan polisin aldığı ifadelerin- ki bu sorgulamaların baskı ve zora dayan- 220 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası dığı yadsınamaz bir gerçektir- hukuken geçersiz olduÄŸunu ve bu belgelerin delil niteliÄŸi bile olmadığından Sayın Mahkemenizce gözönüne alınmamalarını istemekteyiz. Velevki bu beyanların doÄŸruluÄŸu hiç bir maddi delille de somutlaÅŸtırılamamıştır. Ä°ddia Makamınca illegal örgütlerle TÖB-DER’in iliÅŸkisini ortaya koymak için: “TÖB-DER’e ait paraların illegal DEV-YOL örgütü ihtiyaçları için örgüte verildiÄŸi, TÖB-DER Karabük ÅŸubesi yöneticilerinden Fuat Alpaslan’ın ikrarından anlaşılmıştır...” denilmektedir. Sıkıyönetim (3) Numaralı Mahkemesinin 1981/70 Esasına kayıtlı olan bu davanın yapılan duruÅŸmalarında, mahkemece iddia doÄŸrultusunda Karabük TÖB-DER Åžubesinin DEV-YOL örgütüne para yardımı yapılıp yapılmadığının incelenmesine karar verilmiÅŸ, bilirkiÅŸi Maliye ÜtÄŸm. Özalp CoÅŸkun tarafından tanzim edilen bilirkiÅŸi raporunda, iddia doÄŸrultusunda DEV-YOL örgütüne yardım yapıldığına iliÅŸkin kanıt elde edilmediÄŸi belirtilmiÅŸtir. GörüldüÄŸü gibi iddianamede delil diye öne sürülen birçok belge, daha sonra sunduÄŸumuz veya Mahkemenizce getirtilen belgelerle çürütülmüÅŸtür. Böylece iddianın çürükte olsa dayanağı kalmamıştır. 5- AYDIN Ä°NSAN, DÄ°RENME GÜCÜNE SAHÄ°P OLAN Ä°NSANDIR. Aydın insan, okumuÅŸ insan, olabilmenin sadece diplomayla ilgili bir olay olmadığı bir gerçektir. Aydın insan, köhnemiÅŸ “ Gemisini kurtaran kaptan” , “ Her koyun kendi bacağından asılır” felsefesinin esiri olamaz. Onun, içinde yaÅŸadığı topluma, halkına sorumlulukları vardır. Ülkesinin sorunlarına eÄŸilmek, çareler bulmak, bu sorunları gidermek, iyiyi, doÄŸruyu güzeli savunmaya; kötüye, yanlışa, haksızlıklara, baskıya, sömürüye ve katliamlara karşı çıkmak sorumluluÄŸunu taşımak zorundadırlar. EÄŸer ülkemizde 24 Aralık 1978 tarihinde KahramanmaraÅŸ olayı gibi insanlık dışı bir katliam düzenlenmiÅŸ ise ve bu katliam son olmayıp çeÅŸitli tarihlerde deÄŸiÅŸik boyutlarda Sivas’ta, Malatya’da, Çorum’da gündeme getirilmiÅŸse, sorarız size Sayın Yargıçlar, bu VAHÅžET’e karşı Aydın bir insan sessiz kalabilir mi? Kalmalı mıdır? Yoksa bu insanlık dışı vahÅŸet örneÄŸinin bir daha tekrarlanmaması için tüm gücüyle karşı mı çıkmalıdır! Sayın BaÅŸkan, Sayın Yargıçlar, hatta siz sayın Savcı, insanlık dışı bu Halit Çelenk 221 VAHÅžET’i tasvip edebilir misiniz? Elbette hayır! Buna yürekten karşı olduÄŸunuza hiç kuÅŸkumuz yoktur! O halde bu insanlık dışı vahÅŸete, insani bir tepki ile karşı çıkanlara ‘suçlusun’ diyebilir miyiz! KahramanmaraÅŸ katliamını kınama, Aydın insan olma sorumluluÄŸunu taşıyan kiÅŸilerin tepkisi olarak ortaya çıkmıştır. Aydın insan olmanın sorumluluÄŸunu yüreklerinde duyan öÄŸretmenlerin 24 Aralık 1979 tarihinde VAHÅžET’i kınamaları suç mudur? Halen yürürlükte olduÄŸu ileri sürülen Anayasanın 14. maddesi; “ Herkes, YAÅžAMA- maddi ve manevi varlığını geliÅŸtirme hakkına ve kiÅŸi hürriyetine sahiptir.” hükmünü getirerek, yaÅŸama hakkını ve can güvenliÄŸini güvence altına almıştır. BilindiÄŸi gibi “YaÅŸama özgürlüÄŸü” tüm özgürlüklerin temeli sayılır. Çünkü yaÅŸama özgürlüÄŸünün olmadığı yerde, diÄŸer özgürlükleri kullanmanın somut koÅŸulu yoktur. DiÄŸer özgürlükleri kullanmanın ilk koÅŸulu: YAÅžAMA ÖZGÜRLÜÄžÜNÜN olmasıdır. Kaldı ki, o tarihlerde TÖB-DER Yöneticileri tutuklu olarak Mamak Askeri Cezaevinde bulunmaktadırlar. 24 Aralık 1979 tarihli kınama eylemi için karar alabilmeleri hukuken imkansızdır. Hal böyle iken bu eylemi TÖB-DER’in yönlendirdiÄŸini ileri sürmek bir hatadır. Ä°ddianamede de bu olay için: “...Zaten bu yoldaki yasa dışı çalışmaların gizliliÄŸi de nazarı itibare alınarak, öÄŸretmenlere ancak bu ÅŸekil ve tarzda eylem çaÄŸrısı yapılabilmesinin mümkün olacağı izahtan varestedir” denilmektedir. Yasa dışı “ÅŸekil ve tarz” çalışması olarak 27.12.1979 tarihli Politika Gazetesinde aralarında Genel Yönetim Kurulu üyesi HaÅŸim Çiçek’in de bulunduÄŸu TÖB-DER Åžube BaÅŸkanlarının basın açıklaması ve Seyfettin Bican’ın Demokrat Gazetesinde 3 Mart 1980 tarihinde çıkan açıklaması delil olarak sunulmaktadır. Delil olarak sunulan açıklamalar 24 Aralık 1979 tarihinden sonra yapılmıştır. BilindiÄŸi gibi TÖB- DER Genel Merkezi Ankara Sıkıyönetim Komutanlığınca 24.12.1979 tarihinde faaliyetten alıkonmuÅŸtur. Ve açıklamaların hepsi bu tarihten sonra yapılmıştır. Ä°ddia edildiÄŸi gibi Yasa dışı çalışmanın “Åžekil ve Tarzı” olamaz. Bu açıklamalar kiÅŸisel açıklamalardır. Åžu veya bu ÅŸekilde herhangi bir suç içermemektedir. TÖB-DER Yöneticilerinin illegal faaliyetlerinin bir ürünü de deÄŸildir. 222 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası 6- Ä°DDÄ°A - ESAS HAKKINDAKÄ° MÜTALAA VE TÖB-DER 650 Åžubesi 200.000’i aÅŸkın üyesi ile, deÄŸil Türkiye’nin Orta Avrupa’nın en büyük demokratik kitle örgütü yargılanıyor, bu davada. TÖB-DER yargılanıyor. FaÅŸizme emperyalizme muallimler cemiyetinden bu yana geleneksel bir biçimde karşı çıkan, halkın öÄŸretmeni olmayı isteyen, ülkesinin ulusal çıkarlarını korumada ödün vermeyen, yoksulluÄŸa, açlığa, iÅŸsizliÄŸe, sömürüye karşı tavır alan yüzbinlerce yiÄŸit öÄŸretmenlerin büyük örgütü yargılanıyor bu davada. Barış için mücadele veren, tüm ekonomik olanaksızlıklara karşın yılmadan ülkesinin ulusal çıkarları için canlarını feda etmekten çekinmeyen, bu uÄŸurda yüzlerce üyesini kaybeden; evleri, ocakları dağıtılan, sürülen, kıyılan, saldırıya uÄŸrayan yaralanan, öldürülen öÄŸretmenler yargılanıyor. Ne ile yargılanıyor bu öÄŸretmenler: Son derece soyut, ilgisiz, zorlama yorumlara, istidallere dayalı bir iddia ile! “Karl Marks”, “bilimsel sosyalizm”, “Marksist Leninist ideoloji”, “Sosyalist sistem” diye baÅŸlıyor iddia! Sonra; sonrası basit bazı kavram ve sözler anlatılıp özetlenmeye çalışıldıktan sonra baÅŸlıyor zorlama yorumlar! TÖB- DER bir miting düzenlemiÅŸtir, bir bildiri yayınlamıştır. Bu bildiri ve mitingde; demokratik hak ve özgürlükler dile getirilmiÅŸ, hayat pahalılığından yakınılmış ve sendika hakkının tanınması istenmiÅŸtir. Sayın Ä°ddia Makamı, özetlemeye çalıştığı kavramlar açısından bu talepleri ele alıyor ve diyor ki, bakmayın siz bunların masum görünen taleplerine! Bunların amacı baÅŸkadır! Bunlar, yukarıda düÅŸüncelerini özetlediÄŸimiz ideologların doÄŸrultusunda hareket etmektedirler! Bunlar Marksist - Leninisttirler. Ülkeyi bölmek istemektedirler. Yasal görünüm altında yasa dışı faaliyet içerisindedirler. KuÅŸkusuz, inandırıcı ve somut hiçbir kanıta dayanmayan ve ceza hukukunun asla kabul etmediÄŸi istidallere dayalı böylesi bir iddia, hukuk açısından tek kelimeyle talihsizliktir. Tüm toplantı ve yürüyüÅŸleri yasal prosedürlere uyularak yapılmış bir örgütün illegal hale geldiÄŸini söyleyebilmek mümkün müdür? Bizim sunduÄŸumuz ve mahkemenizce celbedilen çeÅŸitli beraat, takipsizlik ve iptal kararlarına karşın, Sayın Ä°ddia Makamı derneÄŸin ve dernek mensuplarının yasa dışına çıktıklarına iliÅŸkin bir tek kararı dosyaya sunmuÅŸ deÄŸillerdir. GeçtiÄŸimiz dönem içerisinde anarÅŸinin doruk noktalara ulaÅŸtığı bilinmektedir. Sanık müvekkillerimiz her vesileyle anarÅŸiye karşı ol- Halit Çelenk 223 duklarını ifade etmiÅŸlerdir. Ayrıca, DerneÄŸin faaliyetleri konusunda yüzlerce basın açıklaması, radyo ve televizyon konuÅŸmaları yapılmıştır. TÖB-DER gibi aydın 200.000 üyesi olan bir örgütü yönetenlerin; basında, radyo ve televizyonda böyle söyleyip, sonra da bir aktör gibi öÄŸretmenler ve halk arasında baÅŸka türlü konuÅŸmaları ve yasa dışı giriÅŸimlerde bulunmaları halinde, yüzde yüz aydın olan öÄŸretmen oylarıyla yeniden seçilmeleri kolayca açıklanamıyacak bir çeliÅŸme deÄŸil midir? Åžayet böyle bir ÅŸey olsaydı, TÖB-DER yöneticilerini önce TÖBDER üyeleri reddederdi. Ä°ÅŸte o zaman Sayın Savcıya hak vermek mümkün olabilirdi. TÖB-DER nasıl yasa dışı bir örgüttür ki, ÇeÅŸitli siyasal iktidarların yasa dışı iÅŸlemlerinden ötürü bu güne deÄŸin 20.000’i aÅŸkın dava açarak, üyelerinin hakkını arar; Ülkede meydana gelen depremler için yardımlarda bulunur, kampanyalar açar; CumhurbaÅŸkanlığınca ve Genel Kurmay BaÅŸkanlığınca yöneticilerine protokolde yer verilir. Yaptığı kongre ve toplantılara zamanın hükümet baÅŸkanları, bakanları ve parlamenterleri katılırlar ya da mesaj gönderirler. ÇeÅŸitli ihbarlar sonucu onu aÅŸkın kez Genel Merkezi aranır da herhangi bir suç unsuru bulunmaz. Ä°ki kez politik düÅŸüncelerle faaliyetten alıkonulur ve ikisinde de hakkında uygulanan bu iÅŸlemler Danıştayca iptal edilir. Ve nihayet bir çok kez, yöneticileri hakkında adli soruÅŸturmalar açılır ve her defasında takipsizlik ve beraat kararlan verilir. O halde, somut herhangi bir kanıt ortada yokken, çeÅŸitli toplantılarda binlerce, radyo ve televizyonda milyonlarca kiÅŸi önünde faaliyet gösteren bir kuruluÅŸun yasa dışı olduÄŸunu öne sürmek, sanırız ciddiye alınacak bir iddia olamaz. Sayın Ä°ddia Makamı, iddianame ve esas hakkındaki mütalaasında, sık sık, TÖB-DER yöneticilerinin amaç dışı faaliyetlere giriÅŸtiklerini, tüzüklerinde belirlenen amaçlarını aÅŸtıklarını tekrar etmiÅŸtir. Yukarıda da deÄŸindiÄŸimiz gibi, bu konuda sıhhatli bir sonuca ulaÅŸabilmek için, tüzükteki amaç maddesini iyi anlamak ve doÄŸru yorumlamak gerekir. Bir baÅŸka yön, anılan maddeyi yorumlarken, TÖB-DER’in demokratik bir baskı gurubu olduÄŸunu gözden uzak tutmamak zorunluluÄŸudur. Nitekim TÖB-DER, bu niteliÄŸi itibariyle çeÅŸitli konularda kamuoyuna 224 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası düÅŸüncelerini iletecek, bunu yaparken de toplantı ve gösteri yürüyüÅŸlerinden yararlanacak, bildiriler yayımlayacak, paneller, seminerler düzenleyecektir. Bu, anayasanın tanıdığı düÅŸünce, basın ve yayın özgürlüÄŸünün doÄŸal sonucudur. Türkiye’deki demokratik öÄŸretmen örgütlenmesinin tarihçesi ve günümüze deÄŸin geliÅŸ süreci, mücadele anlayışları ve ülkemiz için öÄŸretmenlerin yaptıkları yararlı çalışmalar sanık savunmalarında detaylarıyla dile getirilmiÅŸtir. Biz bu konuda tekrara girmeksizin, TÖB-DER tüzüÄŸünün 3. ve 4. maddelerine deÄŸinmek istiyoruz. TüzüÄŸün 3. Maddesinde; “DerneÄŸin amacı Atatürk devrimleri, insan haklan evrensel beyannamesi ile Anayasamızın milli, demokratik, laik ve sosyal hukuk devleti kapsamı içinde üyelerinin tüm ekonomik - demokratik sosyal ve özlük haklarını koruyup geliÅŸtirerek birleÅŸmelerini ve dayanışmalarını saÄŸlamaktır.” denilmektedir. (Savunma S. 13) Bu amacın gerçekleÅŸtirilmesi için yapılacak çalışmalar ise tüzüÄŸün 4. maddesinde gösterilmiÅŸtir. Madde aynen ÅŸöyledir; “EÄŸitim hizmetlerinde çalışanların meslek sorunlarının çözümü, mesleki geliÅŸiminin saÄŸlanması, personel haklarının korunması ve geliÅŸtirilmesi, eÄŸitimin bilimsel ilkeleri, yurt ve dünya sorunları, insan hakları ve Anayasa hükümleri yönünde incelemeler yapılması, ilgililere ve kamuoyuna öneriler götürülmesi dünyadaki aynı alanın örgütleriyle bilgi ve deney alışveriÅŸinde bulunulması, zarara uÄŸrayan üyelerin geçim güvenliklerinin saÄŸlanması, üyelerine maddi ve sosyal yardımlarda bulunulması, üyelerinin mesleki ve genel kültürlerinin geliÅŸtirilmesi, eÄŸitim - bilim, kültür hayatının özgürlük ve demokratik iÅŸleyiÅŸ içinde sürdürülmesi için çalışılması” Ankara 8. Asliye Ceza Mahkemesinde TÖB-DER yöneticileri için açılan bir davada bilirkiÅŸi olarak seçilen Dr. Zeki HafızoÄŸulları’nın 18.6.1975 günlü raporunda da açıklandığı gibi; TüzüÄŸün amaç maddesinde yer alan “üyelerinin tüm ekonomik, sosyal ve özlük haklarını koruyup geliÅŸtirmek” ibaresinin burada açıklanması gerekir. Üyelere izafe edilen haklar sadece üyelerin öÄŸretmen olmalarından doÄŸan özlük hakları deÄŸildir. Özlük hakları yanında öÄŸretmene ait ekonomik ve sosyal haklarda koruyup geliÅŸtirilerek birleÅŸmeleri ve dayanışmaları saÄŸlanacaktır. Haklar diye sayılan bu üç kategorinin başına bir de TÜM sıfatı konulmuÅŸtur. Dernek üyesinin Tüm ekonomik ve sosyal haklarını korumak geliÅŸtirmek demek, üyeyi bir meslek mensubu olmaktan öteye bir insan, bir vatandaÅŸ saymaktır. Halit Çelenk 225 Bu nedenle TÖB-DER üyelerinin ekonomik, sosyal haklarını koruyup geliÅŸtirmek demek, bu hakları türk hukuk düzeni ve ülkenin sosyoekonomik yapısı içerisinde ele almak demektir. Aksi halde maddede kalıplaÅŸtırılan amacı gerçekleÅŸtirmek herhalde mümkün olmaz. Åžu halde amaç geniÅŸ kapsamlıdır ve mesleki birleÅŸme ve dayanışma ile sınırlı deÄŸildir. Nitekim tüzüÄŸün 4. maddesi hükmü bu bulguyu kanıtlamaktadır. Bu maddenin (b) bendi aynen ÅŸöyledir: “EÄŸitim mesleÄŸinin çaÄŸdaÅŸ eÄŸitim - öÄŸretim ilkeleri, yurt sorunları, insan hakları, öÄŸretmen hak ve ödevleri ve Anayasa hükümleri yönünde daima geliÅŸebilmesi için incelemeler yapmak, ÖNERÄ°LER HAZIRLAMAK - BU ÖNERÄ°LERÄ° Ä°LGÄ°LÄ° KURUMLAR A VE KAMUOYUNA KABUL ETTÄ°RMEYE ÇALIÅžMAK”. GörüldüÄŸü gibi, geniÅŸ kapsamlı amaç, burada derneÄŸin yapacağı çalışmalar sayılırken daha somut olarak ortaya çıkmaktadır. Åžöyle ki; Dernek, amacını gerçekleÅŸtirmek için sadece meslek sorunlarının çözümüyle uÄŸraÅŸmamakta (Madde 4/a) fakat aynı zamanda eÄŸitim mesleÄŸinin çaÄŸdaÅŸ eÄŸitim - öÄŸretim ilkeleri, yurt sorunları, insan haklan ve Anayasa hükümleri yönünde geliÅŸebilmesi için incelemeler yapmak ve öneriler hazırlayarak bunları kamuoyuna kabul ettirmeyle de uÄŸraÅŸmaktadır. (Mad. 4/b) O halde denilebilir ki, sadece meslek sorunları deÄŸil, yurt sorunları da amacı gerçekleÅŸtirmek için üzerinde çalışılacak konular arasındadır ve dernek amacını gerçekleÅŸtirebilmek için bu hususları yerine getirmek zorundadır. Dernek tüzüÄŸünün amaç maddesi ile yapacağı faaliyetleri bu ÅŸekilde deÄŸil de, son derece dar kalıplar içerisinde mütalaa etmek, bizi yanlış sonuçlara götüreceÄŸi gibi, derneÄŸin amacını gerçekleÅŸtirmede hiçbir faaliyet gösterememesi gibi anlamsızlıkları beraberinde getirir. Bu açıdan iddianame ve mütalaa incelendiÄŸinde; DerneÄŸin amacını gerçekleÅŸtirmek için yaptığı her faaliyet amaç dışı faaliyet gibi gösterilmektedir. ÖrneÄŸin Ä°ddia Makamının anlayışına göre, geçim sıkıntısından en çok müÅŸteki olan öÄŸretmenlerin pahalılığı protesto etmesi amaç dışı bir faaliyettir. Bu anlamda öÄŸretmenler; zamlara, karaborsacılığa, istifçiliÄŸe, vurgunculuÄŸa karşı çıkamayacaklardır. Yine iddia makamına göre, faÅŸist terörden en fazla payını alan ve bir çok üyesi katledilen TÖB-DER, faÅŸizme karşı çıkamayacaktır. FaÅŸizmi tel’in edemeyecektir. Zira faÅŸizme karşı çıkmak iddia makamına göre sosyalist düzen kurulması için gizli bir taktiktir. Sonra yurt sorunları üzerinde düÅŸünce açıklamak öÄŸretmenin iÅŸi deÄŸildir. Yurt sorunlarının öÄŸretmenin ve derneklerinin sorunları ile bir ilgisi yoktur. Bu örneklemeler 226 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası çoÄŸaltılabilir. Kısaca özetlemek gerekirse, iddia makamına göre, öÄŸretmen otursun evinde, televizyon dizilerini seyretsin, sınıfında sadece A-B-C’yi öÄŸretsin, ama kendisini yakından ilgilendirse de ülke sorunlarına karışmasın. Åžayet karışırsa Sayın Savcının mantığına göre öÄŸretmen ve onun örgütü TÖB-DER amacı dışına ve giderek yasa dışına çıkmış demektir. Sanırız, böyle bir düÅŸüncenin çaÄŸdaÅŸ hukuk düzeni içerisinde yeri olamaz. Öte yandan, Anayasanın 28. maddesi yürürlükteyken toplanma ve gösteri yürüyüÅŸü yapmayı, 20. maddesi yürürlükteyken düÅŸünce açıklamayı, 29. maddesi yürürlükteyken örgütlenmeyi, 22. maddesi yürürlükteyken yayın faaliyetinde bulunmayı suçlamanın Anayasa ile ters düÅŸmek anlamına geleceÄŸi de açıktır. Bu bakımdan, TÖB-DER’in faaliyetleri Anayasaya, yasalara ve tüzüÄŸüne uygundur. Suçun ve ceza’nın kanuniliÄŸi ilkesine aykırı ÅŸekilde yorum ve istidallere dayalı olarak, suç teÅŸkil etmeyen fiillerden ötürü TÖB-DER’i ve yöneticilerini suçlamak, kuÅŸku yok ki, hukuken himaye görmeyecek bir düÅŸüncenin ürünüdür. 7- TÖB-DER’Ä°N TÖS’ÜN DEVAMI OLDUÄžU YOLUNDAKÄ° Ä°DDÄ°A Savunmamızın bundan önceki bölümünde bu konunun iÅŸlenmesine karşın, iddia makamınca esas hakkındaki mütalaada ısrarla yinelemesi karşısında, bu konuyu tekrar gündeme getirip vurgulamak gereÄŸini duyduk. Sayın Ä°ddia Makamı Ä°ddianame ve esas hakkındaki mütalaasında TÖB-DER’in oluÅŸumunu anlatırken geriye dönüÅŸ yapmakta ve “yasa dışı faaliyetlerinden ötürü 1971 yılında kapatılan TÖS ve mensupları” demektedir. Bir kere altını çizerek belirtmek isteriz ki, TÖS, yasa dışı faaliyetlerinden ötürü kapatılmamıştır. 12 Mart döneminde, Anayasanın 46. maddesinde yapılan bir deÄŸiÅŸiklik sonucu münfesih hale gelmiÅŸtir. Bu Anayasal bir zorunluktu. Öte yandan, TÖS’ün yasa dışı bir faaliyeti sözkonusu deÄŸildir. Sayın Ä°ddia makamının bu iddiasını doÄŸrulamak açısından TÖS ve mensuplarının yasa dışı bir faaliyetten ötürü mahkum olduklarına iliÅŸkin bir yargı kararım mahkemenize sunmaları gerekirdi. Böyle bir karar ol- Halit Çelenk 227 madığı gibi, tam aksine yasa dışı örgüt iddiasıyla Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı Askeri Mahkemesinde açılan ve Yargıtay’dan onamalı beraat kararı ile sonuçlanan TÖS’ü ve mensuplarını aklayan bir karar vardır. Esas hakkındaki mütalaanın okunmasından önce bu kararı sunduk. Ne var ki, heyetinizin de ikazına karşın, Sayın Ä°ddia Makamı, bu kararı incelemek gereÄŸini bile duymadılar ve TÖS için iddianamedeki soyut ve gerçek dışı iddialarını mütalaalarında da sürdürdüler. Bu açıdan incelendiÄŸinde; Sayın Savcı, Yargıtaydan onamalı beraat kararı ile aklanmış bir örgütü ve mensuplarını hukuken itibar görmeyecek bir biçimde, burada tekrar yargılamak, daha doÄŸrusu mahkum edilmiÅŸ gibi göstermek istemektedir. Aslında bu anlayış, öyle sanıyoruz ki, huzurunuza getirilen bu dava da, suçlamanın somut kanıtlarının olmayışından kaynaklanmaktadır. Ä°ÅŸin bir baÅŸka yönüne gelince; sanıkların ve örgütleri TÖB-DER’in suçlanmasında, TÖS’ün suç kanıtı olarak kullanılmak istendiÄŸini görmekteyiz. Adı geçen sendikanın kesinleÅŸmiÅŸ beraat kararı ile aklanması bir yana, TÖS, 624 sayılı yasaya göre kurulmuÅŸ bir sendika, TÖB-DER ise 1630 sayılı Dernekler Yasası hükümleri uyarınca kurulmuÅŸ bir dernektir. Dolayısıyla aralarında hukuki bir rabıta kurmak olanaksızdır. Bu vesileyle heyetinize bir hususu belirtmek istiyoruz. 1971 yılında aynı huzurunuzda görülmekte olan bu davada olduÄŸu gibi, kısa adı TÖS olan Türkiye öÄŸretmenler Sendikası ve yöneticileri hakkında, Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı 2 Numaralı Askeri Mahkemesinde 1972/3 Esas sayılı dosya ile bir dava açılmıştı. Bu davanın iddianamesinde de, o tarihlerde toplanan (DEÅž-Devrimci EÄŸitim Åžurası), TÖS Genel Kurulları, TÖS Gazete ve broÅŸürleri ve çeÅŸitli günlerde düzenlenen seminerler kanıt gösterilerek, TÖS’ün illegal hale geldiÄŸi öne sürülmüÅŸ ve sanıkların T.C.K. 141/1. maddesine göre tecziyesi istenmiÅŸti. Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı 2 Nolu Askeri Mahkemesi de TÖS Mensuplarına isnat edilen fiilleri sabit görerek mahkumiyet kararı vermiÅŸti. Ne var ki, bu konuda mahkemenize sunduÄŸumuz karardan da anlaşılacağı gibi, Askeri Yargıtay, hükmü esastan bozarak, mevcut delillerle TÖS ve yöneticilerinin illegal hale dönüÅŸtüÄŸünün kabulünün olanaksız olduÄŸunu vurgulamış ve hüküm mahkemesi de bu karara uyarak TÖS mensupları hakkında beraat kararı vermiÅŸti. Olaylar ve iddiaların son derece benzerlik göstermesi bakımından bu hususu heyetinizin bilgilerine sunmak gereÄŸini duyduk. 228 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası 8- ÇEŞİTLÄ° DERGÄ° VE BROÅžÜRLERDEN AKTARMALAR Yukarıda genel hatlarıyla anlatmaya çalıştığımız ceza sorumluluÄŸunun ÅŸahsiliÄŸi ilkesi açısından incelendiÄŸinde; çeÅŸitli dergi gazete ve broÅŸürlerde ileri sürülen düÅŸüncelerden ötürü sanık müvekkilleri sorumlu tutmanın olanaksızlığı açıktır. Ä°ddianamenin 12 ile 16. sayfalarında Lenin’den Lin Piao’dan, Ho Åži Minh’den, KurtuluÅŸ yayınlarından, Aydınlık gurubunun yayımladığı EÄŸitim Notlarından bazı alıntılar yapılmakta ve burada öne sürülen düÅŸüncelerden TÖB-DER yöneticileri sorumlu tutulmak istenmektedir. Bu bölümlerden bizim çıkarabildiÄŸimiz sonuç ÅŸudur: Ä°ddia makamı, TÖB-DER Genel Merkezinin amacının ne olduÄŸunu, TÖB-DER tüzüÄŸünün amaç maddesinden, TÖB-DER yetkili organlarının kararlarından, yürütülen faaliyetlerinden deÄŸil, Lenin’in, Lin Piao’nun, Ho Åži Minh’ın düÅŸüncelerinden ve TÖB-DER dışındaki KurtuluÅŸ yayınlarından ve bir gurubun broÅŸüründen çıkarmaktadır. Sanırız bu tutumun gerçeÄŸe ulaÅŸmada taşıdığı sakıncaları açıklamaya ihtiyaç yoktur. 9- 3. VE 4. OLAÄžAN KONGRELER Ä°ddia Makamı, TÖB-DER’in 3. ve 4. OlaÄŸan Kongrelerini, bu kongrelerde yapılan konuÅŸmaları ve atılan sloganları gündeme getirmekte ve davamızda suç kanıtı olarak kullanmaya çalışmaktadır. Öncelikle belirtmek isteriz ki, her iki kongre içinde tartışmasız bir nokta vardır. O da, bu kongrelerin 171 sayılı toplantı ve gösteri yürüyüÅŸleri hakkındaki yasanın aradığı koÅŸullar yerine getirilerek ve tüzük gereÄŸince yapılmış olmalarıdır. Nitekim bu kongreler Ankara ValiliÄŸinin gözetiminde ve tayin edilen hükümet komiserinin denetiminde tamamlanmıştır. Yasa dışı herhangi bir konuÅŸma yapılmadığı ve olay çıkmadığı içindir ki, 3. OlaÄŸan Kongre hakkında adli ve idari makamlarca herhangi bir soruÅŸturma açılmamıştır. Bu husus kongreyi müteakip tanzim edilen hükümet komiseri raporu ile de sabittir. OlaÄŸan Kongreye gelince; Bu kongreye sunulan çalışma raporu ve Kongre salonuna asılan bir afiÅŸten ötürü, Ankara C. Savcılığı, bazı yöneticiler hakkında bir kamu davası açmıştır. Bu kongrede suç teÅŸkil edebilecek herhangi baÅŸka bir fiilin oluÅŸmadığı açılan davanın ko- Halit Çelenk 229 nusundan açıkça anlaşılmaktadır. Bir baÅŸka anlatımla, kongrede suç teÅŸkil edebilecek bir konuÅŸma yapılmış, slogan atılmış olsaydı Ankara C. Savcılığının bu konularda da dava açması gerekecekti. Bu hususu tespit ettikten sonra, bazı yöneticiler hakkında açılan davaya deÄŸinmek istiyoruz. Dosyaya ibraz ettiÄŸimiz 8.5.1979 gün ve 1979/705 esas, 1979/295 sayılı Ankara 9. Asliye Ceza Mahkemesinin kesinleÅŸmiÅŸ kararından da anlaşılacağı gibi, bu dava beraat ile sonuçlanmıştır. Sayın Savcı, bu kararı yerinde bulmayabilir. EleÅŸtirebilir. Ancak kesinleÅŸmiÅŸ olan bu davanın konusundan ötürü sanık müvekkillerin tekrar yargılanmalarını isteyemez. Ceza hukukumuzun genel ilkeleri böyle bir isteme olanak tanımamaktadır. Kongrelerde yapıldığı iddia edilen konuÅŸmalarla, atıldığı öne sürülen sloganlara gelince: Sayın Savcı bunların bant çözümleri sonucu tesbit edildiÄŸini belirtmektedir. Hukuki bölümde de açıklandığı gibi; bir ses bandındaki seslerin kime ait olduÄŸunu fennen ve kesin olarak tesbit etmeye imkan yoktur. Ses bandı, sesin sahibi tarafından kabul edilmedikçe veya baÅŸka delillerle doÄŸrulanmadığı sürece delil olarak kabul edilemez. Olayımızda, bundan altı yıl önce yapılmış bir kongre söz konusu edilmektedir. Ancak bu konudaki iddia da soyut ve inandırıcı bir kanıta dayanmamaktadır. Bu anlamda, hangi yönetici sanığın, hangi konuÅŸmayı yaptığı ve hangi sloganı attığı belirtilmemekte, sadece soyut kimi iddialarla yetinilmektedir. Ä°ÅŸin bir baÅŸka yönü, ceza sorumluluÄŸunun ÅŸahsiliÄŸi ilkesi ve dosyaya ibraz ettiÄŸimiz Ankara 9. Asliye Ceza Mahkemesinin 8.5.1979 günlü kararının içeriÄŸine göre, bir kongrede divan teÅŸekkül ettikten sonra yapılan konuÅŸmaların ve atılan sloganların dernek yöneticilerini baÄŸlamayacağıdır. Kaldı ki, son derece ciddi ölçüler ve yasal gereklere uyularak yapılan TÖB-DER kongrelerinde iddia edildiÄŸi gibi, sloganlar atıldığını da sanmamaktayız. Öte yandan, iddia makamı 3. OlaÄŸan Kongrede alman iki kararı öne sürerek, TÖB-DER’in bu kararlarla Marksist-Leninist ve milli duyguları zayıflatıcı çalışmalarda bulunan bir örgüt haline geldiÄŸinin tescil edildiÄŸini ifade etmektedir, incelendiÄŸinde de görüleceÄŸi gibi, bu kararlar tamamen eÄŸitim sorunlarına iliÅŸkin olup, eÄŸitimin ırkçı-ÅŸoven ve diÄŸer her türlü gerici, baskıcı etkiden kurtarılması için mücadele edilmesini ve öÄŸretmen sorunlarını en geniÅŸ biçimde tartışmak amacıyla bir kurultay toplanmasını içermektedir. Bu kararlarla TÖB-DER’in yasa 230 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası dışı bir örgüt haline geldiÄŸini öne süren iddia makamının bu düÅŸüncesini-ki bu düÅŸünce ve anlayış, iddianın tümünde mevcuttur- Sayın heyetinizin takdirlerine sunmakla yetineceÄŸiz. Esas hakkındaki mütalaanın 7. ve 8. sayfalarında 4. OlaÄŸan Kongre öncesi oluÅŸan guruplardan söz edilmekte ve gurupların düÅŸüncelerinden aktarmalar yapılmaktadır. Her dernekte, her sendikada ve kongre yapan, diÄŸer kuruluÅŸlarda kongre öncesi yönetime talip olan bazı gurupların oluÅŸtuÄŸu bilinen bir gerçektir. Yine bunlar, kendilerini diÄŸer guruplardan ayırdedebilmek için deÄŸiÅŸik adlar alırlar ve kongrede düÅŸüncelerini açıklarlar. Ne var ki, kongrelerin bitmesiyle birlikte bu grupların varlıkları da sona erer. Sayın iddia makamı, bu grupların adlarını ve düÅŸüncelerini ele almakta, kendisine göre bazı yorumlar yaptıktan sonra bu gurupların düÅŸüncelerinden ötürü dernek yöneticisi olan sanıkları sorumlu tutup, derneÄŸin yasa dışına çıkmış bir dernek haline dönüÅŸtüÄŸü savını öne sürmektedir. Biz bu konuda da, ceza sorumluluÄŸunda ÅŸahsilik prensibine ve ceza hukukundaki kıyas ve yorum yasağına deÄŸinmekle yetineceÄŸiz. Yukarıya aktardığımız hususların dışında, kısaca 1976/1978 çalışma programı içeriÄŸine iliÅŸkin iddialara da deÄŸinmek isteriz, iddia makamı bu program içerisinde yer alan kimi cümlelerden kimi sözcükleri ele almakta ve bu sözcükleri baÅŸka cümlelere ekleyerek, kendisine göre bazı sonuçlara ulaÅŸmaktadır. KuÅŸkusuz böyle bir yöntem Yargıtayın ve Askeri Yargıtayın yerleÅŸmiÅŸ içtihatlarına açıkça ters düÅŸmektedir. Bütün halinde ele alındığında 1976-1978 çalışma programında suç unsuru taşıyan bir yönün bulunmadığı açıkça anlaşılmaktadır. Ayrıca, sanık savunmalarında da deÄŸinildiÄŸi gibi, çalışma programı dernek yöneticilerinin iki yıllık yönetim dönemlerinde yapmayı düÅŸündükleri iÅŸlerin bir tasarısıdır. Bu tasarıdan gerçekleÅŸtirebildiklerini 1976-1978 çalışma raporunda dile getirmiÅŸler ve bu rapor 4. OlaÄŸan Kongreye sunulmuÅŸtur. Bu raporu konu alan ve kesinleÅŸmiÅŸ bulunan Ankara 9. Asliye Ceza Mahkemesinin 8.5.1979 günlü Beraat kararım mahkemenize sunmuÅŸtuk. KuÅŸkusuz sözkonusu beraat kararı tek başına savcının iddiasını çürütecek niteliktedir. 10- YAYINLAR: Sayın Ä°ddia Makamı, TÖB-DER’in çeÅŸitli yayınlarını ele alarak, bu yayınlan yasa dışı faaliyetlerin kanıtı olarak göstermektedir. Halit Çelenk 231 Öncelikle belirtmek isteriz ki, 5680 Sayılı Basın Yasası hükümlerine göre basın yoluyla iÅŸlenen suçlarda dava açma süresi, yayım tarihinden itibaren 3 ve 6 aylık sürelere tabi tutulmuÅŸtur. Yine aynı yasanın 35. maddesine göre bu süreler içerisinde açılmayan davaların dinlenemeyeceÄŸi hüküm altına alınmıştır. Öte yandan bu yayınların basın yasası hükümlerine göre sahip ve sorumlu yazı iÅŸleri müdürleri bellidir. O halde, yasada belirtilen süreler geçtikten sonra bunların davamıza konu edilmesini ve sahip ile sorumlu yazı iÅŸleri müdürleri belli olan yayınlardan ötürü, sanık müvekkillerimizin sorumlu tutulmasını anlamak mümkün deÄŸildir. Nitekim, nasıl ki, bir siyasi partinin yayın organında yayınlanan yazılardan siyasi partinin yöneticileri üyeleri ve genel baÅŸkanı sorumlu tutulmuyorsa, TÖB-DER yayınları açısından da durum aynıdır. Bir siyasi partinin yayın organında, iÅŸlenen bir suçtan dolayı yazı iÅŸleri müdürü ve yazıyı yazan kiÅŸi deÄŸil de, parti yöneticileri hakkında dava açıldığına, biz ÅŸimdiye kadar tanık olmuÅŸ deÄŸiliz. Bir baÅŸka önemli husus, bu yayınların, yayınlandığı tarihlerde görevli Cumhuriyet Savcılarının denetiminden geçmiÅŸ olmasıdır. Öte yandan, bu yayınların sanıklara isnat edilen 141. maddenin kanıtlan olduÄŸu, dolayısıyla olayımızda 5680 sayılı yasa hükümlerinin uygulanamayacağı yolundaki savcılık görüÅŸünün, hukuken kabul edilebilecek bir yönü bulunmamaktadır. Bir an için aksi varit olsa, yani bu davada 5680 sayılı yasa hükümlerinin uygulanamayacağı kabul edilse bile, tek tek incelendiÄŸinde; bu yayınların suç unsuru taşımadığı ve sanık müvekkiller hakkında suç kanıtı teÅŸkil edemeyeceÄŸi açıkça ortaya çıkmaktadır. Åžöyleki; onbinlerce sayfayı aÅŸan ve savcılık denetiminden geçen bu yayınlar, genelde; eÄŸitim - öÄŸretim sorunlarını bilimsel olarak dile getirmekte, ülkemizin somut eÄŸitim sorunlarını tartışmalı bir biçimde ortaya atmakta ve gerçekçi çözüm yolları önermektedir. Yoksa, bu yayınlar bütünden ayrılarak alınan bir kaç cümle ya da sözcüklerle savcının öne sürdüÄŸü gibi suçlama konusu yapılmaya elveriÅŸli bulunmamaktadır. Öte yandan iddia makamı, bir yandan TÖB-DER’in açık ve yasal yayın yaptığını kabul ederken, öte yandan bu yasal yayınlarla derneÄŸin gizli faaliyetler içerisine girdiÄŸini söyleyebilmektedir. Sanırız bu husus, iddia makamının bu davada düÅŸtüÄŸü genel çeliÅŸkinin en somut örneklerinden biridir. Sayın Savcının sanıklar aleyhinde kullanmaya çalıştığı bu yayınları kısa ve genel hatlarıyla incelediÄŸimizde: 232 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası 10-A- TÖB-DER Dergileri 1 Mart 1977 gün ve 138 sayılı dergi: Bu dergi, TÖB-DER Genel BaÅŸkanınca FISE Genel SekreterliÄŸine yazılan bir mektubu içermektedir. Dergide yeralan ana düÅŸünce ise, TÖBDER’in 5 ay içerisinde ikinci kez kapatılmasına iliÅŸkindir. Bu dergide yeralan yazılar incelendiÄŸinde; TÖS’ten TÖB-DER’e geçiÅŸ ve TÖB- DER’in üzerinde mevcut MC yönetimlerinin baskısının dile getirildiÄŸini görmekteyiz. Bu aÅŸamada, TÖB-DER’in iki kez faaliyetten alıkonulması irdeleniyor. BilindiÄŸi gibi TÖB-DER Ankara ValiliÄŸince iki kez kapatılıp, her iki defasında da Danıştay Kararı ile açılmıştır. 15.3.1977 gün ve 139-140 Sayılı Dergiler: 6 Yıl sonra 12 Mart ele almıyor, özellikleri anlatılıyor, darbe karşısında ÅŸapkasını alıp gidenlerden, 12 Mart’ın özlemini çekenlerden, 12 Mart’ın bir daha geri gelmesini istemeyenlerden söz ediliyor. Gene o döneme dönüÅŸ yapılarak çıkartılan gece yansı yasalarından bahsediliyor. Ä°ddianame, bu dergilerde yeralan ve emperyalizme, faÅŸizme karşı olan düÅŸünceleri suçlamakta ve TÖB-DER’in bu düÅŸünceleri itibariyle yasa dışı örgüt haline geldiÄŸini öne sürmektedir. SunduÄŸumuz kesinleÅŸmiÅŸ yargı kararlarına göre, emperyalizme ve faÅŸizme karşı çıkmak insanlık görevidir. Müvekkillerimiz ve onların mensup olduÄŸu TÖBDER’de bunu yapmıştır. 15.4.1977 Gün ve 141 Sayılı Dergi: Bu sayıda yeralan ve iki sayfayı kapsayan yazıda 5 Åžubat 1977 mitinginden ve bu mitingde meydana gelen olaylarla, bu olaylardan sonra örgüt içerisinde alman önlemler dile getirilmektedir. Bir bütün halinde incelenmesinden de anlaşılacağı gibi söz konusu yazı, tamamen örgüt içi sorunlara deÄŸinmektedir. Bir baÅŸka anlatımla bu yazı, 640 ÅŸubeli derneÄŸin iÅŸleyiÅŸinin temel ilkelerini anlatmaktadır. 15.6.1977 Gün ve 144 Sayılı Dergi: Bu sayı 1970 yılı 15-16 Haziran olaylarını anlatmakta ve bir yazıda Türk-Ä°ÅŸ eleÅŸtirilmektedir. Aynı sayıda AP’li Turgut TOKER’in bir konuÅŸmasına yer verilmiÅŸtir. Sayın TOKER Türk-Ä°ÅŸ kongresinde ÅŸöyle demektedir: Türkiye’de 274 ve 275 sayılı yasalar deÄŸiÅŸtirilince TürkÄ°ÅŸ’ten baÅŸka sendika kalmayacaktır. Sendika hakkının alınmasının zorunluluÄŸunu içeren yazı ÅŸu istemle bitmektedir: “Tüm çalışanlara Halit Çelenk 233 grevli-toplu sözleÅŸmeli sendika hakkı tanınmalıdır.” 7.12.1977 Gün ve 153 Sayılı Dergi: Bu sayıda; Lokavt’ın Anayasal hak olmadığı, iÅŸçi ve çalışanları iÅŸsiz bırakmak için kullanılan bir yöntem olduÄŸu söylenmekte ve örnek olarak MESS’in 12 iÅŸyerinde ilan ettiÄŸi ve 4500 iÅŸçiyi kapsayan, AÅŸkale’de 480 iÅŸçiye karşı alman Lokavt kararları gösterilmektedir. 12.12.1977 gün ve 154 Sayılı Dergi: Bu dergi, yasal gerekleri yerine getirilmiÅŸ bir toplantıyı duyurmakta ve çaÄŸrıda bulunmaktadır. Mitingin amacı ise, hayat pahalılığını, faÅŸist baskıları kınamaktır. Yazı, TandoÄŸan Meydanında, öteki demokratik kitle örgütleriyle beraber olunacağını, bu toplantıda gurupçuluÄŸa, sekterliÄŸe düÅŸülmeyeceÄŸim, ÅŸube flamalarının üyeler tarafından taşınacağını, Tüm TÖB-DER üyelerine duyurmaktadır. 10.1.1978 Gün ve 155 Sayılı Dergi: Bu dergide yer alan yazı, yeni yıl nedeniyle 1977 yılının bittiÄŸini vurgulamaktadır. Aynı yazı yeni yıla girerken temel tesbitler yapıyor, daha sonra TÜM-DER ve TÜTED ile birlikte yapılan ekonomik, demokratik taleplere yönelik yasal eylemler anlatıldıktan sonra, TÖB-DER’in 5 Åžubat TandoÄŸan Mitingi sonucu kapatıldığı ve Danıştay kararı ile açıldığı dile getirilmektedir. Aynı sayıda personel yasasının getirdiÄŸi kat sayı uygulaması da eleÅŸtirilmiÅŸtir. 19.4.1978 Gün ve 158 Sayılı Dergi: Bu dergide faÅŸist saldırılar, cinayetler ve özellikle Beyazıt katliamı özetleniyor. Sayın Savcının da karşı olması gereken bu saldırı cinayet ve katliamlar bir yana bırakılmakta, ve iddianamede TÖB-DER’in DÄ°SK tarafından kararlaÅŸtırılan iki saatlik iÅŸi bırakma eylemi konu edilmektedir. BilindiÄŸi gibi, 16.3.1978 günü Ä°stanbul Üniversitesinden çıkan öÄŸrenciler üzerine bombalı, silahlı bir saldırı yapılmış ve bu olayda 7 öÄŸrenci hayatlarını yitirmiÅŸlerdi. Kitle katliamının doruk noktaya ulaÅŸtığı bu olay nedeniyle, diÄŸer ilerici demokrat unsurlarla birlikle öÄŸretmenlerde tavır koymuÅŸlardır. Ne var ki, bu iki saatlik iÅŸi bırakma eyleminden ötürü Merkez yöneticisi olan sanıkları sorumlu tutmak olanaksızdır. Nitekim, karar defterlerinin incelenmesinden, sanık müvekkilerin bu yönde bir karar almadıkları anlaşılmaktadır. 1 Mayıs 1978 günlü sayıda ise: Tüm dünyada kutlanan iÅŸçi bayramı anlatılıp, ülkemizde kutlanan bu bayram sırasında meydana gelen üzücü ve iÄŸrenç katliam nakledil- 234 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası mektedir. Yasal gerekleri yerine getirilmiÅŸ ve bütün dünyada kutlanan bir bayrama TÖB-DER üyelerinin katılmasından ötürü, TÖB-DER yöneticilerinin “amaç dışı faaliyet” ve “yasa dışı faaliyet” ile suçlanmasını gerçekten anlamak zordur. 23.5.1978 Gün ve 159 Sayılı Dergi: Ücretli kamu emekçilerinin ve eÄŸitim emekçilerinin sendika hakkı almak için verdikleri mücadele özetlendikten sonra, TÖB-DER’in D.S.F.’nin üyesi olduÄŸu anlatılıyor. Savcı, bu savı ile ilgili olarak bakınız ne diyor: “TÖB-DER faaliyetleri ile sendika gibi çalışmaktadır”. Hemen belirtmek isteriz ki, TÖB-DER, tüm eÄŸitim emekçilerini bünyesinde toplayan bir demokratik kitle örgütüdür. Aynı TÖB-DER Sendikal hakların alınması için mücadele vermiÅŸtir. NiteliÄŸi itibariyle de, gerek DSF ve gerekse FISE tarafından sendika gibi örgüt niteliÄŸi atfedilmiÅŸtir. Bu anlamda, TÖB-DER ülkemizin onur verici bir kuruluÅŸu olmuÅŸtur. Nitekim bu atıflar, 160 milyon üyeli DSF ve 16,5 milyon üyeli FISE’den gelmektedir. Ne gariptir ki, iddia makamı bu yönleri bir yana bırakmakta ve anılan sayıdan TÖB-DER’in bir sendika gibi çalıştığı sonucunu çıkarmaktadır. Sayın Heyetinize sunmak istediÄŸimiz husus ÅŸudur; gerçekten TÖB-DER’in böyle bir faaliyeti olsa bile, sormak isteriz, bu faaliyet hangi mevzuata göre suç teÅŸkil eder. 2.8.1978 Gün ve 162 Sayılı Dergi: Bu dergide TÖB-DER’in DÄ°SK’in onur üyesi olduÄŸu anlatılıyor. Savcı, bu noktada ÅŸöyle diyor: “Bakınız TÖB-DER nasıl sendikal faaliyete devam ediyor”. Oysa, yazının tüm olarak incelenmesinden de anlaşılacağı gibi, burada anlatılanlar Sendikal hakların alınmasına yönelik olup, sendikal faaliyetlerle ilgili deÄŸildir. Bu sayı ile getirilen baÅŸka bir iddia da ÅŸu: Genel Merkez bir yayınını üyelerine ücretsiz olarak göndermektedir. O halde, bundan çıkan sonuç Genel Merkezin üyelerine düÅŸüncelerini zorla kabul ettirmesidir. Bir örnekle bu iddiaya cevap vermek isteriz. Ankara Barosu her ay yayınladığı dergilerini üyelerine ücretsiz göndermektedir. Böylesi bir eylem sayın Savcının mantığına göre ÅŸu sonucu doÄŸurmaktadır! Ankara Barosu düÅŸüncelerini, Baro üyelerine zorla kabul ettirmektedir. 15.9.1978 Günlü Dergi: Bu dergi, TÖB-DER’in son olaÄŸan kongresine, yani 4. OlaÄŸan Kongreye iliÅŸkin haberlerini ihtiva etmektedir. Bu haberlerin suç teÅŸkil Halit Çelenk 235 edecek bir yanı olamaz. 10-B- ÇEŞİTLÄ° YAYINLAR: a) FaÅŸizm, Anti-FaÅŸist Mücadele ve TÖB-DER: Sözkonusu kitapta, faÅŸizme karşı anti-faÅŸist mücadele açıklanmakta, faÅŸizmin toplumsal bir yazgı olmadığı vurgulanmakta ve faÅŸizmin önlenebileceÄŸi bildirilmektedir. Yine aynı kitapta TÖB-DER’in siyasal bir örgüt olmadığı, bu nedenle siyasal bir örgütün iÅŸlevini yüklemeyeceÄŸi, TÖB-DER’in yığınsal bir meslek örgütü olduÄŸu belirtilmektedir. Ä°çerdiÄŸi bu konular itibariyle adı geçen kitabın amaç dışı ya da yasa dışı bir faaliyet iddiasına mesnet teÅŸkil edebilecek bir yanı bulunmamaktadır. b) Sosyal Mücadelede TÖB-DER’in Yeri ve iÅŸlevi: Öncelikle belirtmek isteriz ki, bu kitaptan ötürü sanık müvekkilleri sorumlu tutmak olanaksızdır. Zira kitabın basım ve yayımı 1975 yılında yapılmıştır. O tarihler itibariyle de sanıkların yönetimde bulunmadıkları tartışmasızdır. Kaldı ki, bu kitap, sayın iddia makamının ileri sürdüÄŸü hususların aksine, sosyal mücadeleyi, genel olarak da bu mücadelede demokratik kitle örgütlerinin ve bu arada TÖB-DER’in yerini anlatmaktadır. Ayrıca bu kitapta, demokratik kitle örgütlerinin parti olmadığı, niçin olmadığı belirtilmiÅŸ ve altı çizilerek demokratik kitle örgütlerinin ve böyle bir örgüt olan TÖB-DER’in iktidar mücadelesi veremeyeceÄŸi vurgulanmıştır. Daha sonra öÄŸretmen örgütçülüÄŸünün tarihçesi anlatılan kitapta, özetle; Demokratik kitle örgütlerinin yapısı, yapması gereken iÅŸler, bilimsel anlamda dile getirilmiÅŸtir. c) Üretim - EÄŸitim Ä°liÅŸkileri: Bir çok eÄŸitim kitabında yer alan ve üretim biçimlerini anlatan bu kitapda da herhangi bir suç unsuruna rastlamak mümkün deÄŸildir. d) Emperyalizm – EÄŸitim Politikası Ve Türkiye Bu kitabın giriÅŸ bölümünde: EÄŸitimin ne olduÄŸu sorusuna cevap arandıktan sonra eÄŸitim ile üretim iliÅŸkileri arasındaki baÄŸlantı açıklanıyor. Daha sonra, EÄŸitimin üretici güçler ve üretim iliÅŸkileri tarafından belirlendiÄŸi gerçeÄŸi vurgulanıyor. Kitabın ilerleyen bölümlerinde Emperyalizm irdelenmekte ve yayılmacılığın, saldırganlığın kültür üzerindeki etkileri anlatılmaktadır. Mahkemenize sunulan ve Ankara 8. Asliye Ceza Mahkemesince ve- 236 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası rilen bir kararda da dile getirildiÄŸi gibi, emperyalizme karşı mücadele bir yurttaÅŸlık, bir insanlık görevidir. Saldırgan ve yayılmacı emperyalizmin oyunlarını açığa çıkarmak, emeÄŸe, alınterine, her türlü kültür deÄŸerlerine saldıran emperyalizme karşı çıkmak suç olamaz. Özellikle eÄŸitim alanındaki yıkımı engellemek amacına katkı düÅŸüncesiyle yazılmış olan bu kitabın hangi düÅŸünceyle bu davada sanıklar aleyhine kanıt olarak gösterilmek istenilmesini anlamak mümkün deÄŸildir. e) Emperyalizm - Ulusal Bağımsızlık ve Kültür Yukarıda özetlemeye çalıştığımız gerçekler bu kitap için de geçerlidir. BilindiÄŸi gibi, ülkemizi kurtuluÅŸ savaşı vermeye zorlayan emperyalistlerdir. Ulusal kültürün yaygınlaÅŸmasını, ulusal eÄŸitimin geliÅŸmesini istemeyen, salt kendilerine hizmet edecek insan tipi yetiÅŸtirmek amacıyla emperyalist kültür ve emperyalist eÄŸitimi lanse etmek isteyen, emperyalistlere karşı TÖB-DER’in ve öÄŸretmenlerin cephe alması öyle sanıyoruz ki, amaç dışı bir faaliyet olarak nitelendirilemez. f) Ekonomi - Sınıflar ve EÄŸitim Kitabın ilk bölümünde eÄŸitim üretim iliÅŸkileri irdelenmekte daha sonra ülkemizdeki eÄŸitim sistemi ele alınarak geniÅŸ incelemelere yer verilmekte ve eÄŸitim üretim iliÅŸkileri tarihsel süreç içerisinde anlatılmaktadır. Genel olarak eÄŸitim sorunlarını inceleyen bu kitap, öÄŸretmenlik mesleÄŸinin temel sorunlarına deÄŸinmesi ve ülkemizdeki eÄŸitim sistemini ele alması bakımından tamamen TÖB-DER tüzüÄŸünde belirlenen amaca uygun olarak çıkarılmış bir kitaptır. g) Militarizm - Barış Mücadelesi ve EÄŸitim Bu kitapta, insanlarda olumlu davranış deÄŸiÅŸikliÄŸi yaratmayı amaçlayan ve aynı zamanda bilim taşıyıcılık görevini üstlenen öÄŸretmenlerin, insanlığın ve uygarlığın yaratılarının imha edilmesine karşı çıkmalarının, barıştan yana saf tutmalarının en doÄŸal görevleri olduÄŸu belirtilmekte ve devamla, bilimin, insan uygarlığının deÄŸerlerini, ölüme zulüme özetle savaÅŸa karşı savunmak ve kollamak gerektiÄŸi vurgulanmaktadır. Daha sonra barış hareketinin, insanlığı nükleer bir felaketten korumak amacını güttüÄŸü anlatılan bu kitapta; “dünya barış hareketinin dayandığı bilimsel ilke, sosyal sistemleri farklı olan ülkelerin barış içinde bir arada yaÅŸaması prensibidir.” denilmektedir. Ä°ddianamede çok geniÅŸ bir biçimde yeralan söz konusu kitap, ÅŸu dü- Halit Çelenk 237 ÅŸüncelere de yer vermektedir: Devletlerin birbirlerinin içiÅŸlerine karışmamaları; Devletlerin birbirlerinin bağımsızlığına, egemenliÄŸine ve toprak bütünlüÄŸüne saygılı olmaları; Devletler arasında doÄŸacak anlaÅŸmazlıkların silaha baÅŸvurmadan, herhangi bir zora veya tehdite yeltenmeden, görüÅŸmeler yoluyla, barışçıl yöntemlerle çözüme kavuÅŸturulması. Åžimdi, Sayın Ä°ddia makamına sormamız gerekiyor. Bu düÅŸünceler, insan haklan evrensel bildirgesinin en can alıcı hükümleri deÄŸil midir? ÖÄŸretmenin insan haklan evrensel bildirgesindeki hükümlere sahip çıkması, savaÅŸa karşı barışı savunması hangi yasaya göre suçtur. Nötron bombasına karşı olmak her ÅŸeyden önce bir insanlık görevi deÄŸil midir? Çok açık görüleceÄŸi gibi, binlerce sayfa tutan bu yayınlar, tüzüÄŸün amaç maddesi doÄŸrultusunda hazırlanmış ve yayımlanmışlardır. Dava açma süresi çoktan geçmiÅŸ ve yazarları ile sorumlu müdürleri belli olan bu yayınlar herhangi bir suç unsuru taşımamaktadır. Dolayısıyla bu yayınlardan Merkez Yöneticisi sanıkların sorumlu tutulmamaları gerekmektedir. 11- MÄ°TÄ°NGLER Sayın Askeri Savcılık TÖB-DER’in tertiplediÄŸi ya da katıldığı bazı mitingleri ele almakta ve bu mitingleri “Kurulu müesses nizamı yıkmaya, sosyal bir sınıfın diÄŸer sosyal sınıflar üzerinde tahakküm kurmaya matuf “ yasa dışı eylemler olarak nitelemektedir. Bu anlamdaki yasa dışı eylem, yasalara aykırı olarak ve yasal prosedürleri yerine getirilmemiÅŸ toplantı ve gösteri yürüyüÅŸleridir. Müeyyidesi ise, 171 sayılı yasada açıkça gösterilmiÅŸtir. Acaba Sayın Savcı, TÖB-DER’in yasaya aykırı olarak düzenlediÄŸi ya da katıldığı bir tek mitingi gösterebilir mi? Böyle bir mitingi yoktur, TÖB-DER’in. Kaldı ki sanıklar savunmalarında bu mitingleri, kıyım ve sürgünlerin alabildiÄŸince yoÄŸunlaÅŸtığı, hayat pahalılığının had safhaya ulaÅŸtığı, maaÅŸların artan hayat pahalılığı karşısında gülünç düzeyde kaldığı dönemlerde yapıldığını söylerken, savcılık bu mitingleri, düzeni yıkma amacına yönelik mitingler olarak göstermek istemektedir. Biz bu ikilem konusunda fazlaca yoruma girme ihtiyacını duymuyor ve takdiri Sayın heyetinize bırakıyoruz. 238 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası Mitinglerde atılan slogan ve pankartlara gelince: Bu mitinglerin tertip heyetleri, mitinglerde söylenecek slogan ve taşınacak pankartları çok önceden tesbit etmiÅŸler ve yetkili makamlara bildirmiÅŸlerdir. Ayrıca topluluklara, tesbit edilen slogan dışında slogan söylenmeyeceÄŸi, pankart taşınmayacağı anons edilerek duyurulmuÅŸtur. Bu toplantılarda hükümet komiseri ve güvenlik kuvvetleri hazır bulunmuÅŸlardır. Yapıldığı tarihler itibariyle bu mitinglerde yasa dışı bir davranış olmadığı içindir ki, gerek tertip heyetleri ve gerekse yöneticiler için herhangi bir soruÅŸturma açılmamıştır. Bir an için aksi kabul edilse, yani tertip heyetinin saptanması dışında pankart taşınmış, slogan atılmış varsayılsa bile, yetkili hükümet komiserinin bu tür davranışlara engel olunması için güvenlik kuvvetlerini ve öteki mercileri uyarması gerekmez miydi? Bir baÅŸka anlatımla, suç iÅŸlendiÄŸi iddia edilen bu toplantılarda güvenlik kuvvetlerinin görevini sanık müvekkillerin mi üstlenmesi gerekirdi? Öte yandan Askeri Yargıtay’ın 4.3.1980 gün ve 1980/45 esas, 1980/119 sayılı kararına göre, “Åžubelerce yapılan bazı iÅŸlemlerden, Genel Merkezi sorumlu tutmak mümkün deÄŸildir.” Bu bakımdan, ÅŸubelerce tertiplenen mitinglerden ötürü genel merkez yöneticilerini sorumlu tutmak, adı geçen karar hükmüne göre olanaksızdır. Bütün bunların dışında; 1) Yasal koÅŸulları yerine getirilmiÅŸ 1 Mayıs mitinglerine katılmanın suç olduÄŸunu ilk defa sayın iddia makamından duymaktayız. Bilsinler ki, bu yasal toplantılara öÄŸretmenlerin dışında yüzbinleri aÅŸan memurlar, doktorlar, mimarlar, mühendisler, gazeteciler, Avukatlar, Yargıçlar ve hatta sayın iddia makamının meslektaÅŸları da katılmıştır. 2) Ä°ddianamede yer alan Ä°ZMÄ°R - ÖDEMÄ°Åž - BURSA - ZONGULDAK ve MERSÄ°N Mitingleri birer ÅŸube mitingleridir. Yukarıda da açıklamaya çalıştığımız gibi, Askeri Yargıtay’ın 4.3.1980 günlü ilamı içeriÄŸine göre, bu mitinglerden ötürü müvekkil sanıkları sorumlu tutmaya hukuken olanak yoktur. 3) Yine iddianamede, Ä°ZMÄ°R ve ÖDEMÄ°Åž mitingleri sanıklar hakkında suç kanıtı olarak gösterilmeye çalışılmaktadır. Ä°ncelenmesinden de anlaşılacağı gibi, Ä°zmir Åžube Mitingi 21.2.1976, ÖdemiÅŸ Åžube Mitingi ise, 8.5.1976 tarihlerinde yapılmıştır. Sanırız sayın savcı suç tarihini 1976 yılından baÅŸlattığı içindir ki, bu mitingleri de gündeme getirmektedir. Oysa, anılan tarihlerde 1976-1978 dönemi yöneticileri olan sanıklar henüz yönetime gelmiÅŸ deÄŸillerdir. Dolayısıyla bu mitinglerden Halit Çelenk 239 sorumlu tutulmaları öne sürülemez. 12- YASAL OLMAYAN DÄ°RENÄ°ÅžLER Ä°DDÄ°ASI: Ä°ddianame ve esas hakkındaki mütalaada; TÖB-DER’in yasal olmayan direniÅŸler içerisine girdiÄŸi iddia edilmekte ve buna örnek olarak da, 20.3.1978 günlü iki saatlik iÅŸi bırakma eylemini ve 3.10.1979 günlü bir günlük boykot ve 24.12.1979 günlü boykot iddiasını göstermektedir. Öncelikle belirtmek isteriz ki, TÖB-DER Genel Merkezinin, iddia edilen bu olaylarla ilgili olarak bir kararı mevcut deÄŸildir. Bir derneÄŸin, herhangi bir eylemden sorumlu tutulabilmesi için, bu konuda usulüne uygun olarak karar defterine bir karar alması gerekir. TÖB-DER’in 1976 yılından bu yana tutulan karar defterleri dosyaya celbedilmiÅŸtir. Sözkonusu defterlerin incelenmesi iddia edildiÄŸi gibi bir kararın alınmadığını ortaya koyacak ve bu konudaki savunmamızı doÄŸrulayacaktır. Kaldı ki, bu eylemler sabit olsa bile kiÅŸisel suç oluÅŸtururlar. Onun içindir ki, bir çok öÄŸretmen ve memur bir gün göreve gelmeme iddiasıyla sivil ve askeri mahkemelerde yargılanmışlar ve yargılanmaktadırlar. Bütün bunların ötesinde: 1) 3 Ekim 1979 günlü olayın bu davada suç kanıtı olarak gündeme getirilmesini anlamak mümkün olamamaktadır. Zira, bu olay nedeniyle sanık müvekkillerden bazıları hakkında Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı 3 Numaralı Askeri Mahkemesinin 1980/547 esas sayılı dosyası ile bir dava açılmış, sanıklar bu davada yargılanmışlardır. Dosya temyiz aÅŸamasındadır. Aynı fiilden ötürü, aynı sanıkların tekrar yargılanmaları, ceza hukukumuza göre mümkün deÄŸildir. Bu bakımdan, Sayın Savcılığın anlatılan yöne iliÅŸkin iddiası hukuki geçerlikten yoksundur. 2) Sayın Ä°ddia Makamı, yukarıda açıklanan 3 Ekim olayını öne sürerken, sanıkların Bursa Yasa dışı toplantısını bahane amacıyla bu eyleme girdiklerini söylemektedir. Sayın Heyetinizin de hatırlayacağı gibi, duruÅŸmalarda 29.9.1979 günü Bursa’da yapılmak istenen mitingin yasa dışı olmadığını, tam aksine yasal gerekleri yerine getirilen bu mitingin, yasalara aykırı olarak, yerel mülki amirlikçe ve güvenlik kuvvetlerince engellendiÄŸini belirtmiÅŸ ve savunmamızı doÄŸrulayan belge ve kararları sunmuÅŸtuk. 240 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası Savunmamızın bundan önceki bölümlerinde de açıkladığımız gibi, 29.9.1979 günü Bursa Ä°l Merkezinde “Hayat pahalılığını, faÅŸist baskı ve saldırıları, öÄŸretmen kıyımını protesto” etmek amacıyla bir toplantı ve gösteri yürüyüÅŸü yapılması kararlaÅŸtırılmış, toplantı için 171 sayılı yasanın öngördüÄŸü gerekler tertip heyetince tekemmül ettirilip, Bursa ValiliÄŸine baÅŸvurulmuÅŸtur. Bursa ValiliÄŸi, yasal gerekleri yerine getirilmiÅŸ ve izne tabi olmayan bu toplantı ve gösteri yürüyüÅŸünün 298 sayılı yasa kapsamına girip girmediÄŸinin saptanması için konuyu Bursa Ä°l Seçim Kuruluna havale etmiÅŸtir. Konuyu inceleyen Bursa Ä°l Seçim Kurulu, 27.9.1979 gün ve 8 sayılı kararında; yapılmak istenen toplantının 298 sayılı yasayı deÄŸil, 171 sayılı yasayı ilgilendirdiÄŸini ve mitingin yapılmasında bir sakınca bulunmadığını belirtmiÅŸtir. Durum böyle iken, sözkonusu miting yasalara aykırı bir biçimde yasaklanmıştır. Bunun üzerine yasal yollara gidilmesinin doÄŸru olacağını kararlaÅŸtıran yöneticiler miting yapmak üzere toplanan kitleye mitingin yargı organlarından karar alınmasına kadar ertelendiÄŸini ve dağılmalarını duyurdukları bir anda, güvenlik kuvvetleri, orada toplanan kiÅŸilerin üzerine hücum etmiÅŸ ve etraf kan gölüne boÄŸulmuÅŸtur. Bir öÄŸretmenin öldüÄŸü, yüzlercesinin ağır yaralandığı, hamile kadınların ve bebelerin tartaklandığı, yapılan iÅŸlemin yasaya aykırı olduÄŸunu hatırlatmak isteyen hukukçuların dövülerek, tekmelendiÄŸi ve belleklerimizden silinmeyen ve hukuk adına cinayet iÅŸlendiÄŸi bir günün, sayın iddia makamınca tamamen tersine çevrilmek suretiyle yasa dışı bir toplantı günü olarak gösterilmek istenmesini, o güne tanık olan bizler üzüntüyle karşılamaktayız. Anılan toplantı ile ilgili olarak Bursa Asliye Ceza Mahkemesinde açılan ve 1979/ 477 esas sayılı dosya ile görülen kamu davasına iliÅŸkin beraat kararı mahkemenizce celbedilmiÅŸ ve dosya içerisine girmiÅŸtir. Öte yandan bu konuda Danıştay’a dava açılmıştır. Danıştay 12. Dairesinin 28.1.1980 gün ve 1979/4187 sayılı kararını ekte sunuyoruz. 3) 24.12.1979 Gününe Ä°liÅŸkin Ä°ddiaya Gelince; BaÅŸlangıçta da belirttiÄŸimiz gibi, anılan gün ile ilgili olarak TÖB-DER Genel Merkezinin bir kararı bulunmamaktadır. Ne var ki, 24.12.1978 günü faÅŸist güçlerce KahramanmaraÅŸ’ta gerçekleÅŸtirilen bir katliamın yıldönümünde, bu olaya tepki duyan ve yüreÄŸinde insan sevgisi taşıyan toplumun büyük bir kesimi o günü yani 24 Aralık’ın yıldönümünü Halit Çelenk 241 çeÅŸitli biçimlerde protesto etmiÅŸlerdir. Aslında, dosya içeriÄŸinden de anlaşılacağı gibi, olay tarihinde TÖB-DER yöneticileri tutuklu bulunmaktaydılar. Yöneticilerin tahrik etmesi sonucu bu olayın gerçekleÅŸtiÄŸi iddiası ise, somut herhangi bir kanıta dayanmadığı içindir ki, yasal geçerliliÄŸe sahip deÄŸildir. 13- Ä°KÄ° YÖNETÄ°M VE CEZALARIN ÅžAHSÄ°LİĞİ Ä°LKESÄ°: Burada altını çize çize önemle deÄŸinmek istediÄŸimiz bir husus vardır. O da sayın iddia makamının 1976-1978 yönetim dönemi ile 19781979 yönetim dönemini birbirine karıştırmasıdır. BilindiÄŸi gibi, Genel Merkez Yöneticileri bu davada; 1976-1978 dönemi ve 1978-1979 dönemi olmak üzere iki dönemin yöneticileri olarak yargılanmaktadırlar. Ä°ddianame ve Esas Hakkındaki Mütalaa çeÅŸitli bölümlerde, iki yönetimi ayrı ayrı ele almakta ve fakat bir dönemin müsnet fiillerinden ötürü diÄŸer yönetimi suçlamaktadır. Böylesine bir yöntem hiç kuÅŸku yok ki, cezaların ÅŸahsiliÄŸi adı altındaki ceza hukukunun ana ilkesine açıkça ters düÅŸmektedir. Aslında bu dava da sanıklar açısından bu ilkeye o denli aykırı davranılmıştır ki, biz saya saya bitirememekteyiz. ÖrneÄŸin Ä°zmir ve ÖdemiÅŸ mitingleri! Bu mitingler 1976-1978 dönemi yönetimi iÅŸbaşına gelmezden önce yapılmışken, örneÄŸin “Sosyal mücadelede TÖB- DER’in yeri ve iÅŸlevi” adlı yapıt, keza 1976-1978 yönetimi iÅŸbaşına gelmezden önce yayınlanmışken, bırakınız 1976-1978 yönetimini, bu mitingler ve yayından ötürü, iddianame ve mütalaanın genel espirisi içerisinde 1978-1979 dönemi bile sorumlu tutulmak istenmektedir. Aslında, Ä°ddianame ve Mütalaadaki bu tutarsızlık ve yanılgı, huzurunuza getirilen davanın sıhhati konusunda sanırız önemli birer göstergedir. TÖB-DER ve TÖB-DER Yöneticileri ile ilgili savunmalarımızdan sonra, ÅŸimdide yalnızca TÖB-DER tarafından tüzüÄŸündeki amaç maddesi doÄŸrultusunda düzenlenen ve TÖB-DER’in yasa dışılığına da kanıt olarak iddianameye alınan DEK’in konuÅŸmacıları aleyhine iddianamede yer alan TCK’nun 142/1 iÅŸlemleriyle ilgili konuya geçiyoruz. Öncelikle DEK Nedir? DEK, TÖB-DER tarafından alınan kararla 4-11 Åžubat 1978 tarihleri arasında Ankara’da toplanarak Türkiye’deki eÄŸitim ve öÄŸretim sorunlarının tartışıldığı, eÄŸitimin ne olduÄŸu ve nasıl olması gerektiÄŸi konularında çok yönlü deÄŸerlendirmelerin yapıldığı ve eÄŸitimin de- 242 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası mokratikleÅŸtirilmesi için belirli hedeflerin saptanıp altına alındığı bir bilimsel toplantıdır. Aralarında 16,5 milyon eÄŸitimciyi çatısı altında toplayan uluslararası öÄŸretmen örgütü FISE Genel Sekreterinin de bulunduÄŸu toplantıya TÖB-DER dışında 37 demokratik kitle örgütü adına delegeleri, çok sayıda bilim adamı, öÄŸretmen örgütleri eski baÅŸkanları, çok sayıda öÄŸretmen memur ve iÅŸçi kuruluÅŸları katılmışlardır. Aralarında Türkiye Cumhuriyetinin kuruluÅŸu ile hemen aynı zamanlarda kurulmuÅŸ olan ve günümüzde de çalışmalarını sürdüren Türk Dil Kurumu, Türk Tarih Kurumu, Türk Hukuk Kurumu gibi kuruluÅŸlarla, yine yasalarla kurulmuÅŸ mesleki örgütler olan Tabipler Odası BirliÄŸi, Türk Mimar Mühendisleri Odaları BirliÄŸi, Türkiye Barolar BirliÄŸi gibi KuruluÅŸların da delegelerince temsil edildiÄŸi Demokratik EÄŸitim Kurultayı, eÄŸitim konusunda çeÅŸitli ve deÄŸiÅŸik düÅŸünce ve fikirlerin ileri sürüldüÄŸü, bunların savunulduÄŸu, tartışıldığı, karşı çıkıldığı ya da kabul edildiÄŸi bir demokratik ortamda tüm yasal gerekleri ve denetimi de saÄŸlanarak yapılmış bir toplantıdır. Bu toplantıda yalnız burada Türk Ceza Kanunun 142. maddesini ihlal etmek suçuyla yargılanan, çoÄŸu TÖB-DER Bölge Temsilcisi olan yirmi sanık deÄŸil, yüzlerce kiÅŸi konuÅŸmuÅŸ, bildiriler sunulmuÅŸ ve tartışmalar açılmıştır. Ye . bu bilimsel toplantı, 11 Åžubat 1978 tarihinde baÅŸladığı bilimsel çerçeve içinde eÄŸitimin demokratikleÅŸtirilmesi konusunda alınan birtakım ilke kararları ile son bulmuÅŸtur. DEK hakkında verilen takipsizlik kararı: Demokratik EÄŸitim Kurultayı, yasal tüm kurultay, kongre, toplantı ve mitinglerde olduÄŸu gibi yasal gerekleri yerine getirilerek ve gerekli mercilerden izin alınarak düzenlenmiÅŸtir. Toplantı süresince hükümet komiseri ve çeÅŸitli güvenlik görevlileri hazır bulunmuÅŸlardır. Toplantıda yapılan tüm konuÅŸmalar, sunulan bildirgeler, raporlar ve tüm döküm bant çözümleri ile birlikte Ankara Toplu Basın Savcılığı Hazırlık E: 1978/195 dosya ile yaptığı inceleme sonucunda 1978/198 nolu karar ile 21.4.1978 tarihinde takipsizlik kararı verilmiÅŸtir. Bu karar, bant çözümlerinin, konuÅŸma metinlerinin, bildirge ve sair tüm dokümanların Prof. Dr. Yılmaz Günal tarafından incelenmesiyle oluÅŸan bir bilirkiÅŸi raporuna dayanmaktadır. Aradan üç yıl geçmiÅŸ, bu takipsizlik kararına itiraz edilmemiÅŸtir. Ancak 1980 yılında Sıkıyönetim Komutanlığı Askeri Savcılığınca açılan soruÅŸturma ile yeni suçlamalar getirilmiÅŸ ve ÅŸu anda müvekkillerimizin yargılandığı dava açılmıştır. Verilen bu takipsizlik kararına raÄŸmen müvekkillerimiz hakkında üç yıl sonra yeniden Halit Çelenk 243 dava açılması acaba hangi nedenlere dayanmaktadır? Yeni deliller mi ortaya çıkmıştır? Hayır. KonuÅŸmalar aynı konuÅŸmalardır. Bildiriler aynı bildiri, dokümanlar aynı doküman! Hepsi bir bütün olarak incelenmiÅŸ ve söz konusu takipsizlik kararı verilmiÅŸtir. Kaldı ki iddia makamı “yeni deliller ortaya çıkmıştır” demektedir. MuÄŸlak bir ifadeyle “yeni delillerin çıkmış olması halinde her zaman yeniden soruÅŸturmanın açılabileceÄŸinden” sözetmektedir. Yeni hangi deliller çıkmış, bu deliller nelerdir? Bunların hiçbirisi sözkonusu edilmemektedir. O halde, başından sonuna kadar yürüttüÄŸü tüm çalışmalar görevlilerce izlenen, konuÅŸmaları banda alınan, bildirileri açıkça dağıtılan bir toplantı hakkında, sonradan acaba ne tür deliller ortaya çıkmış olabilir? Bunu anlamak bizce olanaksızdır ve sayın iddia makamı da aslında yeni bir delil sunmamıştır ve bu konuda bir iddiası da yoktur. O halde aradan üç yıl gibi bir zaman geçtikten sonra bu toplantının yeniden gündeme getirilmesinin gerekçelerini nasıl ve neyle açıklayabiliriz? Toplumumuz çeÅŸitli dönemlerde, çeÅŸitli deneyler yaÅŸamıştır. Ülkemizde siyasal konjonktür, iniÅŸli çıkışlı bir yol izlemiÅŸtir. Mevcut Anayasamızı toplumumuz için lüks sayanlar bulunduÄŸu gibi, temel hak ve özgürlüklere gereÄŸince yanıt vermeyen bir Anayasa olduÄŸunu iddia edenler çıkmıştır. Bu noktalardan hareketle toplumumuz, temel hak ve özgürlüklerinin askıya alındığı acılı dönemler yaÅŸamıştır. Bazı bilim adamlarınca “Parantez dönemi” adıyla anılan 12 Mart döneminde Ceza Kanunu uygulamaları dahi, dönemin baskı aracı haline getirilmiÅŸtir. Özellikle Türk Ceza Kanununun 142. maddesinin uygulanması açısından toplum gerçekten “acılı günler yaÅŸamıştır.” Burada, acılı günler derken o dönemin baskı ve terörünü kasdediyoruz. Acılı günler derken yalnızca “suçta kanunilik - tipiklik” ilkesini hiçe sayan, Anayasaya aykırılığı açısından yoÄŸun bilimsel tartışmalara yol açmış,- Anayasaya aykırı olduÄŸuna inandığımız bu maddenin uygulanışına parmak basmak istiyoruz. Gerçekten de bu madde yüzünden, o dönemde, hukuk fiili zorbalığın aleti haline getirilmiÅŸtir. Siyasal tutum ve düÅŸüncenin, yargı kararları üzerindeki etkinliÄŸi kiÅŸinin düÅŸünsel güvenliÄŸini, kuÅŸkusuz yaÅŸama olanaklarını yok eden bir yapıya ulaÅŸmıştır. Gerçekten kiÅŸiler açıkladıkları zaman suç olarak görülmeyen görüÅŸlerinden dolayı yıllar sonra yargılanabilmiÅŸlerdir, adeta “suçta kanunilik” kuralı ortadan kaldırılmıştır. ÖrneÄŸin bir fakültenin dekanı, yıllarca ders kitabında komünizmi kötülememiÅŸ olduÄŸu için tutuklanmış, yıllarca ders kitabı olarak kullanılan kitap toplatılarak yasaklanmış ve bundan 244 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası dolayı o kiÅŸi yargılanmıştı. Maddenin “suçta kanunilik - tipiklik” ilkesine aykırı yapısı, elastiki ve çok farklı, zıt yorumlara yol açabilecek içeriÄŸi deÄŸiÅŸik siyasal ortamlarda, deÄŸiÅŸik ve çok farklı uygulamalara yol açmıştır. Konu ile ilgili bilirkiÅŸiler bile tamamen zıt raporlar sunmuÅŸlardır. Bu gibi belirli geçiÅŸ dönemlerinde TCK’nun 142. maddesinin uygulanması dehÅŸet verici boyutlar kazanmıştır. ÖrneÄŸin “Zenginliklere karşı fakirlerin müdafaasız olduÄŸu” yolundaki sözlerde, “kendi kendim çökertecek kapitalist dünya” sözlerinde bile çeÅŸitli yerel Mahkemelerce 142.nin unsurları bulunmuÅŸtur. Yine bir yerel Mahkeme, kooperatifçiliÄŸin gerekliliÄŸinden söz eden ve Nazım Hikmet’in ÅŸiirlerini okuyan kiÅŸileri 142. maddeye göre cezalandırmıştır. Ancak, bu arada, deÄŸerli bilim adamlarının madde metnini yorumlayarak vardıkları sonuçlarladır ki, 142. madde uygulamasında görülen anarÅŸi, bir ölçüde engellenebilmiÅŸtir. ÖrneÄŸin 1971 yılında Prof. Dr. Edip Çelik, Prof. Dr. Kenan BulutoÄŸlu, Prof. Dr. Cavit Orhan Tütengil’den oluÅŸan bilirkiÅŸi heyetince verilen bir bilirkiÅŸi raporunda madde konusunda ÅŸu tür yorumlara yer verilmiÅŸtir: “Kanunda sözü edilen “Sosyal bir sınıfın diÄŸer sosyal sınıflar üzerinde tahakkümünü tesis etmek veya sosyal bir sınıfı ortadan kaldırmak yahut memleket içinde müesses iktisadi ve sosyal nizamlardan birini devirmek veya devletin siyasi veya hukuki nizamlarını topyekun yok etmek” fiilleri, toplum hayatının iÅŸleyiÅŸine iliÅŸkin kamu düzeninin kurallarının pek çoÄŸunu içine alacak kadar geniÅŸ bir ÅŸekilde sayılmıştır. Bu fiiller mutlak katılığı içinde alınır ve yapılması yasaklanmış sayılarsa, toplumun kamu düzeni kurallarının, bu kanunun kabul edilmiÅŸ olduÄŸu zamanki haliyle dondurulmak istendiÄŸi ve hiçbir kamu düzeni kuralına dokunulmasına izin verilmediÄŸi sonucuna varılır. Oysa iktisadi ve sosyal hayatın akışına, toplumu oluÅŸturan bireylerin zamanla algılayıp açıkladıkları ihtiyaçlara göre, kamu düzeninin unsurları olan kuralların deÄŸiÅŸtirilmesi, son derece tabii ve asırlardır her toplumda süregiden bir vakıadır. Kuralların mutlak olarak dondurulması, toplum düzeninin zamanla üyelerinin ihtiyaçlarına cevap verememesi ve mutlak bir tutuculuk içinde gerilemesi sonucunu doÄŸurur. Demokrasi düzeninde çeÅŸitli siyasi partilerin, deÄŸiÅŸik Halit Çelenk 245 menfaat gruplarının, sınıfların, zümrelerin menfaatlerine daha çok hizmet ettikleri, daha çok kendilerine oy verenlerin veya oy vermelerini dilediklerinin menfaatlerini koruyacak programları savundukları apaçık bir gerçektir. Daha çok sanayi iÅŸçisine ve küçük mülk sahiplerinin desteÄŸine dayanan bir partinin, programına toprak reformunu koyarak geniÅŸ topraklarını icar yoluyla veya sermaye yoÄŸun tekniklerle, iÅŸleyen toprak sahiplerinin aleyhine propaganda yapması mümkündür. Böyle bir parti iktidara gelir de toprak reformunu gerçekleÅŸtirirse, aylak toprak sahibi zümresini veya sermaye yoÄŸun tekniklerle toprağı iÅŸleyen büyük çiftlik sahipleri zümresinin bu niteliÄŸini ÅŸüphesiz ortadan kaldıracaktır. Kanunun maddesini mutlak ifadesi ile alırsak, böyle bir siyasal program, kanunun tanımladığı fiillerden sayılabilecektir.” BaÅŸka bir örnek verelim: Daha çok iÅŸverenlerin, rantiyelerin, büyük toprak sahiplerinin menfaatlerini kollayan bir partinin programında grev hakkını sınırlandırmak, iÅŸçinin emeklilik ve sigortası konusunda tanınmış haklarını azaltmak gibi hususlar yer alabilir. Gene, Kanunun hükmü mutlak olarak alındığı takdirde, böyle bir programın siyasal baÅŸarısı için yapılan eylemler, sosyal bir sınıfın, (Sermayedar ve iÅŸverenler) diÄŸer bir sosyal sınıf (iÅŸçiler) üzerinde tahakküm tesis etmesi için propaganda yapılması ÅŸeklinde yorumlanabilir. Aynı ÅŸekilde bir parti, sosyal adaleti gerçekleÅŸtirmek ve kalkınmayı hızlandırmak için, bazı sanayi kollarının, dış ticaretin devletleÅŸtirilmesi gerektiÄŸini savunabilir. Bir baÅŸkası, bütün belli büyüklükteki iÅŸletmelerin millileÅŸtirilmesini kalkınma ve ilerleme için ÅŸart sayabilir. Ve bu uÄŸurda programını yaymak için çaba sarfedebilir. Siyasal partiler ve genel olarak siyaset konusunda fikir beyan eden vatandaÅŸların kamu düzeninin nasıl olması gerektiÄŸi konusunda fikir beyan etmeleri ve propaganda yapmaları, kanunun 142. maddede saydığı kavramların içine girdiÄŸi halde T. Ceza Kanununca cezalandırılmış deÄŸildir. Bu fiillerin mücerret yapılmış olmaları suçun meydana gelmesi 246 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası için yeterli sayılmaz. Çünkü suçun teÅŸekkülü için bu fiillerin, demokrasi kuralları bir tarafa atılarak, demokrasiye karşı bir fiil niteliÄŸine bürünmedikçe 142. maddede sayılan fiillerden birinin, birkaçının veya hepsinin yapılmış olması cezalandırılmamıştır. Yukardaki tahlillerden çıkardığımız sonuç, 142. maddede komünizm propagandası diye bir suç olmadığı, maddede sayılan fiillerin demokrasi dışı yollardan zorla yapılmasının propagandasını yapan her çeÅŸit fiilin suç kapsamına girdiÄŸidir. Maddeye “tahakküm tesisinden”, “bir sınıfı ortadan kaldırmaktan”, “müesses nizamlardan birini devirmekten” bahsedilmektedir. Seçimle iktidarı almış bir partinin icraatı, ne kadar köklü deÄŸiÅŸiklik yaparsa yapsın, yukardaki ibarelerde yer alan ve her biri ayrı ayrı hukuk dışı cebir kultanıtmasını içeren fiillerden sayılmaz.” Yukarda önemlice bir bölümünü sunduÄŸumuz bilirkiÅŸi heyetince verilen rapor 142. maddenin uygulanmasının kriterlerini ortaya koymaktadır. Aslında Anayasaya aykırılık iddiasıyla 141. ve 142. maddelerin iptali istemiyle Anayasa Mahkemesine açılan ilk davada, Anayasa Mahkemesince 26.9.1965 gün ve 173/40 sayılı karar ile aykırılık iddiası reddedilmiÅŸ, ancak madde konusunda bir açıklama getirilmiÅŸtir. Bu açıklama ÅŸöyledir: “… sözü geçen madde hükümleri, bu konulardaki bilimsel inceleme ve araÅŸtırmaları yasaklamış deÄŸildir. Propaganda sınırına girmemek ÅŸartı ile her çeÅŸit toplumcu bilimler ve bu açıdan anarÅŸizm ve komünizm üzerine öÄŸrenme, öÄŸretme, açıklama, yayma ve araÅŸtırma yapılması bu maddelerdeki yasakların kapsamına girmez....” Yargıtay bu güçlü gerekçeye dayanarak bugüne kadar yerel mahkemelerce verilmiÅŸ bir çok mahkumiyet kararını bozmuÅŸtur. Birçok temyiz Mahkemesi içtihatlarından; bilimsel açıklamaların, bilim adamlarının fikirlerini nakletmenin propaganda niteliÄŸi taşımayacağı sonucuna varılmaktadır. Ancak tüm bunlar yukarda da açıkladığımız gibi 12 Mart 1971 döneminde bir bilim adamının ders kitabında “Komünizmi kötülemediÄŸi” gerekçesiyle kovuÅŸturmaya uÄŸramasını engelleyememiÅŸtir. Halit Çelenk 247 Bu davada da takipsizlik kararma raÄŸmen yeniden dava açılmasının önlenemeyiÅŸi gibi. Savunmamızın baÅŸlangıç bölümünde; DEK sanıkları için Ankara Basın Savcılığınca verilmiÅŸ olan bir takipsizlik kararından söz ettik. Bu karar, mücerret savcılık düÅŸüncesine dayalı olmayıp, bir bilirkiÅŸi raporuna dayanmaktadır. Sayın iddia makamı, duruÅŸmaların baÅŸlangıcından bu yana, mahkemenize sunduÄŸumuz bu kararı yok sayarak ve bu kararın yeni deliller ortaya çıktığı ahvalde bir anlam taşımayacağını ileri sürmüÅŸtür. Somut olayımızda, isnat edilen suç açısından yeni bir kanıtın ortaya çıkmadığım ve sözkonusu takipsizlik kararının bugün için de anlam taşıdığını başından beri savunduk. Bir an için, bu takipsizlik kararının mevcut olmadığını kabul etsek bile, DEK’de yapılan konuÅŸmaların, sunulan bildirilerin ve öteki dokümanların suç unsuru taşımadığını belirtmek isteriz. Nitekim, bu konuda bilirkiÅŸi incelemesi yapan Yılmaz Günal da bizim düÅŸüncelerimizi doÄŸrulayan bir raporu, Ankara C. Savcılığına sunmuÅŸtur. Bizim burada deÄŸinmek istediÄŸimiz bir kaç önemli husus vardır. Bunlardan birisi, DEK’in bilimsel bir toplantı olduÄŸu gerçeÄŸidir. Bilimsel toplantılar elbette belli sorunları deÄŸiÅŸik dünya görüÅŸleri açısından ele alıp, tartışan ve çözüm yollan öneren toplantılardır. Kaldı ki, DEK baÄŸlayıcı bir organ olmayıp, görevi, istiÅŸari kararlar almaktır. Bu anlamda, alman kararlar da, yol gösterici olmaktan öteye gitmemiÅŸtir. Öte yandan, Yargıtay ve Askeri Yargıtay’ın yerleÅŸmiÅŸ içtihatlarına göre; bir yazı ya da konuÅŸma metni kül halinde ele alınmalı ve konuÅŸmayla yazıda geçen cümlelerin bütün halinde deÄŸerlendirilmesi gerekmektedir. Sayın Savcı, EÄŸitim öÄŸretim sorunlarının bilimsel yönden ele alındığı bir toplantıda, yapılan konuÅŸmaları, amaçlarından saptırarak, ve konuÅŸmalarda geçen kimi cümleleri cımbızla alıp baÅŸka cümlelere monte etmek suretiyle adeta suç isnadına girmiÅŸtir. Oysa, sözkonusu konuÅŸma ve bildirgeler savcının iddiasının aksine çaÄŸdaÅŸ eÄŸitim sorunlarını dile getiren, bu anlamda çeÅŸitli ülkelerin eÄŸitim düzenlerinden örneklemeler sunan birer yapıttırlar. Bunu böyle anlayıp, belli ve doÄŸmatik bir dünya görüÅŸü içerisinde deÄŸerlendirme, hiç kuÅŸku yok ki davamızı yanlış, telafisi olanaksız sonuçlara sürükleyecektir. 248 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası Bu genel deÄŸerlendirmelerimizin ışığı altında incelendiÄŸinde, DEK’in: a) Bilimsel bir toplantı olduÄŸu, b) EÄŸitim öÄŸretim sorunlarını içerdiÄŸi, c) Milli EÄŸitim Bakanlığına düÅŸen bir görevi üstlendiÄŸi, d) Tüm kamuoyuna açık olarak, özellikle gizlilik unsuru taşımadığı anlaşılmaktadır. DEK toplantısı TÖB-DER tüzüÄŸüne uygun bir toplantıdır. Bu toplantıya zamanın hükümet baÅŸkanları, bakanlar ve parlamenterler katılmışlar ya da mesaj göndermiÅŸlerdir. Ä°ddia makamı, TÖB-DER’in amacına uygun bir toplantıyı yapmasını bile çok görmekte ve hatta bu toplantıyı yasa diÅŸilik iddiasını kanıt olarak göstermeye çalışmaktadır. 1971 yılında da M. E. Bakanlığı yasaların öngördüÄŸü EÄŸitim Åžurasını toplamadığı içindir ki, bu eksikliÄŸi gidermek isteyen demokratik öÄŸretmen hareketinin temsilcisi TÖS, bir ÅŸura düzenlemiÅŸtir. Bu ÅŸura’nın adı DEÅž’ti. Bu Åžura ve Åžura’da yapılan konuÅŸmalar için, zamanın Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı Askeri Savcısı bir soruÅŸturma açmıştı. Sonuçta Mahkemenin verdiÄŸi mahkumiyet kararı Askeri Yargıtay’dan bozuldu ve bu ÅŸurayı toplayan TÖS yöneticileri beraat ettiler. Öte yandan bant çözümlerinin delil deÄŸeri taşımayacağı, savunmamızın bundan önceki bölümlerinde etraflıca açıklanmıştır. 14 - SANIKLARIN KİŞİSEL DURUMLARININ DEÄžERLENDÄ°RÄ°LMESÄ°NE GELÄ°NCE: 1- Hayri ERDOÄžAN’ın Ä°lköÄŸretim sorunlarına yer veren yarım sayfalık konuÅŸmasından dolayı esas hakkındaki mütalaada; “TÖB-DER’in savaşını iÅŸçi sınıfının savaşına baÄŸlayarak, devletin, egemen sınıfların devleti olarak tarifiyle, komünizm propagandası yaptığı” iddiası yer almaktadır. Ancak Hayri ERDOÄžAN sorgu ve savunmasında da belirttiÄŸi gibi konuÅŸmasını yalnızca Ä°lköÄŸretim sorunları, beslenme ve saÄŸlık konusunda yapmış ve iddiada yer alan cümlelerin kendisine ait olmaması gerektiÄŸini, bir baÅŸka konuÅŸmayla karıştırılarak kitaba yanlış monte edilmiÅŸ olabileceÄŸini savunmuÅŸtur. Sanığın bu savunmasının gerçekten doÄŸruluk payı büyüktür. Nitekim, baÅŸka bir çok konuÅŸmacıya da kendilerinin olmayan konuÅŸmalar nedeniyle suç Halit Çelenk 249 isnadı yapılmıştır. Bu konuÅŸmalarla ilgili saÄŸlıklı bir bant çözümü de var olmadığı için sanık hakkında bu cümlelerden dolayı suçlama getirmek mümkün deÄŸildir. Kaldı ki, bu cümlelerin kendisine ait olduÄŸu var sayılsa bile, cümle, esas hakkında mütalaada olduÄŸu gibi, “TÖB-DER’in savaşını....” olarak deÄŸil “TÖB-DER’in demokratikleÅŸtirilmesi savaşımı” sözcükleriyle baÅŸlamakta ve bu savaşımı iÅŸçi sınıfının savaşımına baÄŸlamakta ve konuÅŸmada iÅŸçi sınıfının savaşımı konusunda somut bir önerme getirilmektedir. KonuÅŸmada suçun “Devletin egemen sınıfların devleti” olarak nitelendirilmesi ise komünizm propagandası suçunu oluÅŸturan bir cümle olarak görmek mümkün deÄŸildir. Bu niteleme, bir bilimsel saptamadır. Kölelik kurumunun var olduÄŸu dönemlerde kölelik kurumu yasalarla korunup, devletin güvencesi altına alınmamış mıdır? Kaldı ki konuÅŸmacının belli cümlelerini deÄŸil, konuÅŸmasının bütünü ele alınıp deÄŸerlendirilmesi gerekirken, aksi bir tutumla belli cümleler ele alınarak suçlama yoluna gidilmesi, yerinde ve hukuka uygun düÅŸmemektedir. 2- Fevzi CEYLAN: Fevzi CEYLAN için esas hakkındaki mütalaada “EÄŸitim öncesi eÄŸitim konulu konuÅŸması, eÄŸitim yasaları ve iÅŸleyiÅŸi bildirgesine karşı oy yazısında ve eÄŸitim - üretim iliÅŸkileri bildirgesine karşı teksirde komünizm propagandası yanında milli duygulan zayıflatıcı propaganda” yaptığı ileri sürülmektedir. Esas hakkındaki mütalaada “EÄŸitim öncesi öÄŸretim” olarak adlandırılan konuÅŸma, aslında okul öncesi eÄŸitimle ilgili bir konuÅŸmadır. Sanık bu konuÅŸmasında mevcut eÄŸitim sistemini eleÅŸtirerek özetle, ailenin yapısının sosyo - ekonomik açıdan incelendiÄŸi okul öncesi eÄŸitimde halk çocuklarına yoz ve ırkçı kültür aşılanmak istendiÄŸi, eÄŸitim düzeninin emperyalistlerin sömürüsüne malzeme hazırlayacak yapıda olduÄŸu, ülkede çocukların sokaÄŸa terkedilmiÅŸ olduÄŸu ve okul öncesi eÄŸitimin ticaret konusu haline getirildiÄŸinden sözetmekte ve bunların engellenmesini istemektedir. Bu konuÅŸmada geçen “okul öncesi eÄŸitim konusu sınıf temeline oturtulmamış” sözü kanımızca iddia makamınca suçlama için yeterli görülmüÅŸtür. Aslında müvekkillerinde ifade ettikleri gibi iddia makamı nerede sınıf, iÅŸçi sınıfı, sosyalizm sözcüklerini görse hemen komünizm propagandası iddiasını kullanıvermiÅŸtir. Oysa konuÅŸmacının anlattıkları yanlış mıdır? Hangi köy ilkokulunda, kaç gecekondu mahallesindeki ilkokulda ana sınıfı vardır. 250 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası BilebildiÄŸimiz kadarıyla bunlar parmakla sayılabilecek kadar azdır. Asıl önemlisi bunları saptamak ve söylemek kimleri, niçin rahatsız etmektedir. Müvekkilin suçlandığı ikinci konu “EÄŸitim yasaları ve iÅŸleyiÅŸi bildirgesine karşı oy yazısı” isimli komisyon raporundaki görüÅŸleridir. Bu rapor kurultayda okunmamış, yazılı olarak oturum baÅŸkanlığına verilmiÅŸ, kitaba da yazılı metin olduÄŸu gibi aktarılmıştır. Dosyada bulunan bant çözümlerinden de bu raporun okunmadığı anlaşılmaktadır. Bir eÄŸitimcinin en doÄŸal hakkı eÄŸitim yasaları konusunda tartışma ve eleÅŸtiri yapmaktır. Bu raporunda, temel eÄŸitim yasası müvekkil tarafından eleÅŸtirilerek, Türkçeyi ancak askerde öÄŸrenen yurttaÅŸların eÄŸitimleri konusuna temel eÄŸitim yasasının cevap vermediÄŸi vurgulanmıştır. Böyle bir eleÅŸtirinin propaganda unsuru taşımadığı bir yana toplantıda okunmayan, ancak yazılı metin olarak oturum baÅŸkanlığına verilen bu rapor hakkında basın yasası hükümlerinin uygulanması gerekmektedir. “EÄŸitim-Üretim iliÅŸkileri bildirgesine karşı teksir” suçlaması konusunda ise müvekkil böyle bir yazı ile ilgisinin bulunmadığını ve kendisine ait olmadığını belirtmektedir. Ne kitapda, ne de bant çözümlerinde yer almayan bu konu hakkında savunma yapmayı gereksiz görüyoruz. 3- Cevat GEZGÄ°N: Fevzi Ceylan gibi “EÄŸitim yasalarına karşı oy yazısı bildirgesine imza attığından dolayı suçlanmaktadır. Yukarda belirttiÄŸimiz gibi bu bildirge, kurultayda okunmamış, oturum baÅŸkanlığına verilmiÅŸtir. Buna raÄŸmen bildirgede imzası olan tüm sanıklar hakkında 142/1. iddiası sürdürülmektedir. 4- Süleyman ÖZÇÄ°FT: Hem DEK’te yaptığı konuÅŸmalar, hem de Åžube BaÅŸkanları toplantısındaki konuÅŸmasından dolayı suçlanmaktadır. Kendi ifadelerinden ve savunmasından da anlaşıldığı gibi, konuÅŸmalarını irticalen yaptığını, içeriklerini tam olarak hatırlamadığını, konuÅŸmalardaki iddianameye alman cümlelerin kendisine ait olmadığını söylemektedir. BaÅŸlangıç bölümünde de belirttiÄŸimiz gibi bant çözümlerinin tek başına delil teÅŸkil edemeyeceÄŸi bir gerçektir. Kaldı ki olayımızda bantların orijinalleri silinmiÅŸ olduÄŸu gerekçesiyle dosyaya celbedilememiÅŸtir. Bu nedenle sanığın savunmasının aksini kabul etmek olanaksızdır. 5- Ä°smail OKUDUCU: Halit Çelenk 251 Bu sanığa isnad edilen suç “ilköÄŸretim sorunları ve çözüm yolları” isimli Komisyon raporunu imzalamaktır. Söz konusu rapordaki imza sanığa aittir. Ancak, bu rapor, toplantıya sunulmamış ve hiç kimse tarafından da okunmamıştır. KuÅŸkusuz okunmayan ve tartışılmayan bir raporun propaganda unsuru taşıdığı söz konusu olamaz. Öte yandan bu raporun bant çözümlerinde bulunmayışı da sanığın sorgusunu doÄŸrular niteliktedir. Ayrıca bu rapor DEK kitabında yer almıştır. Ne var ki 5680 sayılı yasa hükümlerine göre süresi içerisinde dava konusu edilmeyen bu rapor için sanığın hukuken sorumlu tutulması söz konusu olamaz. Kaldı ki bir bütün halinde incelendiÄŸinde sözü geçen bildirinin ilköÄŸretim, öÄŸretmen ve beslenme sorunlarına iliÅŸkin olduÄŸu açıkça görülmektedir. 6- Fikri ÇALIÅžKAN: Sanık bir konuÅŸmacıya eleÅŸtiri olarak yaptığı konuÅŸmasında, “Ezilen ulusun gençliÄŸinin de kendi kültürleri üzerine eÄŸitim yapmasını istiyoruz” düÅŸüncesini yanlış bulduÄŸunu söyleyerek bu konuÅŸmacıya bu sözün niçin yanlış olduÄŸunu açıklamaya çalışmıştır. Ve bu açıklamasını da bu “düÅŸünceden hareketle oluÅŸturulan eÄŸitimin sosyalizm ile baÄŸdaÅŸmayacağını” kuramsal olarak dile getirmektedir. Sanık savunmasında ise kendisinden önce söz alan ve görüÅŸlerini eleÅŸtirdiÄŸi konuÅŸmacının konuÅŸmalarından alıntılar yaptığını, ancak bu alıntıların kitabın hazırlanması sırasında teknik hatalar yüzünden kendi düÅŸünceleri imiÅŸ gibi alındığını ilginç örneklerle açıklamıştır. Yani sanık bir konuÅŸmacının yanlış olarak gördüÄŸü sözlerini eleÅŸtirmekten baÅŸka bir düÅŸünce ileri sürmemiÅŸtir. Ve konuÅŸmacının fikirlerinin sosyalizmle baÄŸdaÅŸmadığı düÅŸüncesini savunmuÅŸtur. Esas hakkındaki mütalaada iddia edildiÄŸi gibi komünizm propagandası yapmamıştır. 7- Metin ERDEMÄ°RCÄ°: Hakkında DEK’e sunduÄŸu “KardeÅŸler ve EÄŸitim Emekçilerine” adlı bildirilerinden dolayı TCK’nun 142/1. ci maddenin ihlal edildiÄŸi iddiasında bulunulmaktadır. Bu bildiriler DEK de okunmamış, kitapta yer almamıştır. Başından beri ısrarla da belirttiÄŸimiz gibi; Metin Erdemirci’nin bu bildirilerinden dolayı Ankara Toplu Basın Asliye Ceza Mahkemesinin 81/30 esasıyla açılmış bir dava halen devam etmektedir. Bildirilerle ilgili halen derdest bir dava bulunduÄŸu için, bu davanın düÅŸürülmesi gerekmektedir. 8- Feyzullah ERTUÄžRUL: Feyzullah ErtuÄŸrul’un hakkındaki iddia da yine Ä°smail Okutucu ve 252 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası Celal Gül ile aynı komisyon raporunu imzaladığı ve temel eÄŸitim hakkını ve Türkiye’de bu hakkın bazı kullanım boyutları konulu panelde komünizm propagandası yaptığı yolundadır. Esas hakkındaki mütalaada ayrıca “Askeri Savcı da TCK’nun bazı maddelerinin anti demokratik olduÄŸundan, müsaadesi nispetinde, sosyalizmi önerdiÄŸini doÄŸrulamıştır.” sözcükleriyle sanığın Askeri savcılıkta verdiÄŸi ifadeye atıfta bulunulmaktadır. Oysa sanık bu ifadesinde “Bildirimde.... Türkiyedeki mevcut Anayasanın müsaade ettiÄŸi nispetteki bir sosyalizmi önerdim” demiÅŸtir. Bunu kendi savunmasında da ayrıntılarıyla açıklamaktadır. Sayın savcı sanığın “Anayasanın müsaade ettiÄŸi ölçüde sosyalizm önerdim.” sözlerine bile büyük bir ciddiyetle sarılarak, müvekkilimize yaptığı suçlama için kanıt olarak ileri sürmektedir. Bu sayın iddia makamının sosyalizm sözcüÄŸüne duyduÄŸu tepkiyi açıklaması bakımından son derece ilgi çekici bir görünüm oluÅŸturmaktadır. Sanığın komisyon raporuna imza attığı doÄŸrudur. Bu konuyla ilgili savunmayı yukarıda sunmuÅŸtuk. Paneldeki konuÅŸmasında ise temel eÄŸitim hakkının niteliÄŸinden Türkiyedeki kullanım boyutlarından bahisle temel eÄŸitim konusunda bazı öneriler sunmuÅŸtur. Bu önerilerde “öÄŸretmen örgütçülüÄŸünün olagelmiÅŸ mücadele yöntemleri içinde istek listeleri sunarak Milli EÄŸitim Bakanlığından ne istendiÄŸi yolundaki; saptamalardan çok, bu geleneÄŸi kırarak, istek listelerinde yer alan konularda, yasa, yönetmelik, genelge vs. taslaklar hazırlanarak kamu oyuna sunulması gibi konuları ele alarak örgütçülüÄŸünde yeni mücadele biçimlerinin kullanılması gerektiÄŸini ileri sürmüÅŸtür ve baÅŸtan sona konuÅŸmasını bu temel üzerine oturtmuÅŸtur. 9- Kenan Hannan HOPLAR: Türkiye’de eÄŸitim sorunları ve Gençlik sorunları üzerine yaptığı iki konuÅŸma nedeniyle suçlanan sanık EÄŸitim sorunları üzerine yaptığı konuÅŸmada aynı zamanda kendisinden önce konuÅŸma yapan bir konuÅŸmacının düÅŸüncelerini de eleÅŸtirerek, ekonomik ve toplumsal yapı deÄŸiÅŸmeden de EÄŸitimin demokratikleÅŸtirilmesinin mümkün olduÄŸunu savunmuÅŸ, bunun için de eÄŸitimdeki anti-demokratik öÄŸelerin temizlenmesi için uÄŸraşı verilmesi gereÄŸinden bahsetmiÅŸtir. Bu düÅŸüncesini “Emperyalizmden kurtulmadan, burjuva demokrasisi kuralları içinde de ancak ve ancak Türkiye EÄŸitim emekçilerinin en önemli görevlerinden bir tanesi de demokratik eÄŸitim mücadelesi vermektir.” Halit Çelenk 253 sözleriyle vurgulamıştır. Yoksa sayın iddia makamı Türkiye’nin emperyalistlerce sömürüldüÄŸü düÅŸüncesinde de mi komünizm propagandası bulmaktadır! Sanık gençliÄŸin sorunları panelinde ise beÅŸ dakika süreyle söz alarak bir gençlik derneÄŸi temsilcisinin fikirlerini eleÅŸtirmek amacıyla yaptığı konuÅŸmasında; Türkiye de demokrasinin var olduÄŸunu savunarak, konuÅŸmacının bu konudaki aykırı düÅŸüncelerini eleÅŸtirmiÅŸtir.” Gençlik deyince yalnız öÄŸrenci gençlik deÄŸil, köylü ve iÅŸçi gençlikte vardır.” sözleriyle yine konuÅŸmacının gençliÄŸi yalnız öÄŸrenci gençlik olarak sunuÅŸuna karşı tepkisini dile getirmiÅŸtir. Ve konuÅŸmasında devamla, Türkiyedeki gençliÄŸin bir takım saplantıların içinde olduÄŸunu, bu saplantılardan, yanılgılardan kurtulabilmesi için dünyadaki gençlik hareketlerinin deneyimlerinden yararlanması gerektiÄŸini vurgulamıştır. 10- Nazmi ÇOBAN: KonuÅŸmasında TÖS tarafından “Devrim için EÄŸitim” ilkesinin kabul edildiÄŸini, bildiri sunan konuÅŸmacının TÖS’e sahip çıktığını, ancak TÖS’ün savunduÄŸu ilkelerden biri olan “Devrim için EÄŸitim” ilkesini yadsıdığını belirterek bunu eleÅŸtirmiÅŸ, TÖS’e sahip çıkılıyorsa onun savunduÄŸu en temel ilkelerden biri olan “Devrim için EÄŸitim” ilkesine de sahip çıkılması gerektiÄŸini ifade etmiÅŸtir. Sanık konuÅŸmasının devamında grevli, toplu sözleÅŸmeli sendika hakkını kazanmak için mücadele etmekten sözetmektedir. Buradaki mücadele sözcüÄŸü bile iddia makamınca mutlak biçimde yasa dışı mücadele olarak algılandığı içindir ki, sanık suçlanmaktadır. 11- Celal GÜL: Sanık müvekkillerden Celal Gül’de yine Feyzullah ErtuÄŸrul ve Ä°smail Okuducu ile aynı komisyon raporuna imza koyduÄŸu için, bu raporun içeriÄŸinden dolayı yargılanmaktadır. Oysa bu raporun toplantıda okunmadığını, oturum baÅŸkanlığına verildiÄŸini, ancak içerik itibariyle komünizm propagandası unsurlarını taşımadığını yukarıda belirtmiÅŸtik. 12- Fuat OLGAÇ: Sanıklardan Fuat Olgaç iddianame ve esas hakkındaki mütalaada sanat ve kültür üzerine ve ayrıca sendikalaÅŸmaya dair yapılan konuÅŸmalardan dolayı suçlanmaktadır. Oysa başından beri sanık bu konuÅŸmaların kendisine ait olmadığını savunmuÅŸ ve kendisinin yaptığı 254 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası konuÅŸmayı da belirtmiÅŸtir. KonuÅŸmaların kendilerine ait olmadığını belirten ve toplantıda hiç konuÅŸma yapmadıklarını savunan sanıklardan Zeki Ceylan, Mahmut Özçift ve Mustafa Varol için esas hakkındaki mütalaada ileri sürülen beraat isteminin bu sanığı da kapsaması gerekirdi. 13- Ali BAYRAKTAR: Bu müvekkil hakkında da “Ä°lköÄŸretimin sayısal geliÅŸimi ve olanakları” baÅŸlıklı uzun bildiride komünizm propagandası yaptığı iddiası yer almaktadır. Sanık hakkında bunun dışında bir suçlama getirilmemiÅŸtir. Oysa sanık sorgu ve savunmasında da belirttiÄŸi gibi kurultaydan önce 40 sayfalık bir kitapçık olarak basılan bu bildiri toplantıda okunmamış, ancak oturum baÅŸkanlığına yazılı olarak sunulmuÅŸtur. Bunu, mevcut bant çözümlerinden de anlamak mümkündür. Hem tek başına küçük bir kitap halinde, hem de DEK kitabında yer alan bu bildiri Basın Yasası hükümlerine göre bir kovuÅŸturmaya da uÄŸramamıştır. Bildiride Türkiyedeki eÄŸitim eksikliklerine özet olarak deÄŸinilmiÅŸ, eÄŸitim sorunlarının aslında iktidar sorunu olduÄŸundan sözedilmiÅŸtir. Bildiride yine eÄŸitim düzeninin “emperyalist-feodal, ırkçı, ÅŸoven, baskıcı, gerici etkilerden kurtarılarak demokratikleÅŸmesi” görüÅŸü savunulmuÅŸ, bu sorunlar dile getirilirken konu bilimsel bir dünya görüÅŸü çerçevesinde dile getirilmiÅŸ, bir takım alıntılar yapılmış, ancak iddia makamı bildiriyi tüm olarak ele almayıp ve özellikle müvekkilce bildiriye aktarılan bazı alıntılarla deÄŸerlendirdiÄŸi için böyle bir suçlamaya gitmiÅŸtir. 14- Ä°lhan ALKAN: Sanık aÅŸamalardaki ve savunmadaki ifadelerinde sunduÄŸu bildiri ile ilgili olarak TÖB-DER Yönetiminin herhangi bir öneri ya da telkinde bulunmadığını, kaldı ki, bu bildirinin suç unsuru taşımadığını belirtmiÅŸtir. Sanık ayrıca savunmasında; bu bildiriyi hazırlarken Milli EÄŸitim Bakanlığı yayınlarından, Devlet Ä°statistik Enstitüsünün hazırladığı “Türkiyede Toplumsal ve Ekonomik GeliÅŸmenin 50. Yılı” ve “T.C. BaÅŸbakanlık D. P. TeÅŸkilatı 4. BeÅŸyıllık Kalkınma Planı ve Özel Ä°htisas Komisyonu Raporu” adlı eserlerden yararlandığını ifade etmiÅŸtir. Bildiriye kaynak teÅŸkil eden bu yapıtların suç unsuru taşıdığı öne sürülemez. Kaldı ki, gerek iddianamede ve gerekse esas hakkındaki mütalaada, konuÅŸmacının hem komünizm propagandası ve hem de komünizm öv- Halit Çelenk 255 güsü yaptığı iddia edilmekte ve fakat konuÅŸmasının hangi bölümünde ve hangi sözcüklerle propaganda yapıldığı belirtilmemektedir. Öte yandan, bu sanık hakkındaki yargılama aÅŸamaları, onun hakkında ciddi bir kanıt bulunmadığını ortaya koyar niteliktedir. Nitekim, bu sanık, sözkonusu yazı nedeniyle S.Y. Askeri Savcılığında ifade vermiÅŸ ve aynı gün serbest bırakılmıştır. Daha sonra sanık, aynı konuÅŸmasından ötürü 12.3.1981 günü gözaltına alınmış ve 23.3.1981 günü sorgusunu takiben tahliye edilmiÅŸ, dolayısıyla hakkındaki tutuklama istemi reddedilmiÅŸtir. Sözü geçen tahliye kararının gerekçesinde aynen ÅŸöyle denilmektedir: “Sanık Ä°lhan Alkan’ın DEK kitabının II. cildinin 179. sahifesinde mevcut ’Türkiyede OrtaöÄŸretimin Yapısı, Yeri ve Konumu’ baÅŸlıklı yazıda ve aynı kurultayda sanık tarafından yapılan ve kitabın 242. sayfasında yer alan konuÅŸmasında, isnat edilen suçun unsurları oluÅŸmadığından tutuklama talebinin reddine...” Sanık daha sonra ve Askeri Savcılığın itirazı üzerine tutuklanmış ve 3.7.1981 günlü duruÅŸmada bu kez heyetinizce tahliye edilmiÅŸtir. Kısaca ifade edilmek gerekirse, DEK toplantısında söz alan bu konuÅŸmacının konuÅŸmasında TCK’nun 142. maddesinde yer alan suçun yasal öÄŸeleri bulunmamaktadır. KonuÅŸma, tamamen eÄŸitim sorunlarına yöneliktir ve M.E. Bakanlığı yayınları ile Devlet Ä°statistik Enstitüsü yayınlarından kaynaklanan bilgilere dayanmaktadır. 15- Sezai ÖZEN: Sanık TÖB-DER Yürütme kurulu ya da Genel yönetim Kurulu üyesi deÄŸildir. Ayrıca iddianamede suç konusu yapılan 3. ve 4. OlaÄŸan Kongrelere katılmamıştır. Öte yandan Demokratik EÄŸitim Kurultayı delegesi olmadığı gibi bu kurultayda konuÅŸma da yapmış deÄŸildir. Sanık hakkındaki iddia; a) Åžube kongresinde yapılan konuÅŸmalar b) Evinde yapılan aramada yasak yayınların bulunması, c) Köylerde propaganda yaptığı iddiasıdır. Sanığın ÅŸube kongrelerinde yapmış olduÄŸu konuÅŸmalar; yurt ve dünya sorunları ile öÄŸretmen sorunlarına yöneliktir. Bu konuÅŸmaların TCK’nun 142. maddesi çerçevesinde mütalaa edilmesi mümkün deÄŸildir. Öte yandan bu konuÅŸmaların bir bütün halinde ele alınması gerekir. Aksi tutum Yargıtay ve Askeri Yargıtay’ın yerleÅŸmiÅŸ içtihatlarına aykırı düÅŸer. 256 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası Öte yandan, sanığın evinde yapılan aramada, bazı yayınlar güvenlik kuvvetlerince alınıp, götürülmüÅŸ ve bunlar iddiaya dayanak yapılmıştır. Öncelikle belirtmek isteriz ki, bu yayınlar, serbestçe basılıp piyasada satılan yayınlardır. Kaldı ki, toplatılmış olsa dahi bir yayını evde bulundurmanın suç teÅŸkil etmeyeceÄŸi Yargıtay kararları ile açığa çıkmış bulunmaktadır. Tanık beyanlarına gelince; sanığın görev yaptığı yerdeki kimi tanıkların -ki bunlar sadece sanık aleyhinde ifade veren kiÅŸilerdir- As. Savcılıkça ifadeleri alınmıştır. Ä°stemimiz üzerine mahkemeniz mahalline gönderdiÄŸi talimatla tanıkların huzurda dinlenilmelerini istemiÅŸtir. Aynı tanıklar huzurda verdikleri ifadelerinde; sanığın aleyhinde bir beyanda bulunmadıklarını ifade etmiÅŸlerdir. Hatta tanıklardan bazıları hazırlık soruÅŸturmasındaki ifadelerini korktuklarından okumadan imza ettiklerini söylemiÅŸlerdir. Durum böyle iken, iddia makamı huzurda alınan ifadeleri bir yana bırakmakta ve hazırlık soruÅŸturmasında alınıp, sıhhat derecesi yukarıda açıklanan ifadeleri mütalaalarına esas yapmaktadır. GiriÅŸ bölümümüzde de ifade ettiÄŸimiz gibi; 1) Devrimci EÄŸitim Kurultayı bilimsel bir toplantıdır. 2) DEK kitabı 5680 sayılı yasaya tabidir ve bu kitap için dava açma süresi çoktan geçmiÅŸtir. 3) DEK’de yapılan konuÅŸmalar ve dağıtılan bildirilerden ötürü C. Savcılığınca açılan kovuÅŸturma takipsizlik kararı ile sonuçlanmıştır. 4) Kaldı ki, Yargıtay ve Askeri Yargıtay’ın yerleÅŸmiÅŸ içtihatlarına uygun olarak, konuÅŸmaların bir bütün halinde incelenmesi, müsnet suçun oluÅŸmadığını açıkça ortaya koymaktadır. Bütün bu nedenlerden ötürü sanıklar hakkında beraat kararı verilmesi gerekmektedir. SONUÇ : Bütün bu açıklamalarımızın ışığı altında: 650 ÅŸubesi ve 200.000’i aÅŸkın üyesiyle dünyanın en önemli ve en büyük öÄŸretmen örgütleri arasında yeralan ve ülkemizi temsil eden TÖB-DER’e yöneltilen iddiaları ciddiye almak kanımızca olanaksızdır. Öyle bir örgüt ki, Türkiye’de yasallığını ispat etmiÅŸ, büyük bir hukuk bürosu kurmuÅŸ ve her türlü faaliyetini yasalar çerçevesinde yürütmüÅŸ, üyelerinin ekonomik demokratik haklarını savunmuÅŸ, ülkesinin ulusal çıkarlarını gözetmiÅŸtir. Ve bu örgüt bugün yasa dışına çıkmakla yargı- Halit Çelenk 257 lanıyor. Ä°zlenen politikanın emekçi halkın yararına olmadığını göreceksin; sofradaki ekmek dilimlerinin küçüldüÄŸünü, zeytin tanelerinin azaldığını tesbit edeceksin; açlığın sefaletin içerisinde sürüklendiÄŸini bileceksin. Bunların önlenmesini isteyeceksin; Bütün bildiklerine gördüklerine ve sezdiklerine karşın, yasal yoldan ayrılmayacaksın ve fakat talihsiz bir iddianame ile yasa dışı ilan edileceksin! Bu konuda yoruma girmek istemiyoruz ve diyoruz ki; - TÖB-DER’in tüm miting, yürüyüÅŸ, kongre, toplantı ve yayınları yasal olarak yapılmıştır. - Tüm çalışmaları kamuoyunun ve yetkililerin gözleri önünde yapılmıştır. - Böylesi bir örgüte, yasa dışı örgüt demenin inandırıcı bir yanı olamaz. - TÖB-DER, Emperyalizme karşı bağımsızlıktan, faÅŸizme karşı demokrasiden savaÅŸa karşı barıştan, köleliÄŸe karşı özgürlükten yana olan bir örgüttür. - Tüm dönemlerde yasallığını, deÄŸil yetkili makamlara, tüm kamuoyuna kabul ettirmiÅŸtir. Sayın heyetinizin, TÖB-DER ile ilgili vereceÄŸi kararın sadece ülkemiz ile deÄŸil, 16,5 milyon üyeli FISE, 160 milyon üyeli D.S.F ile ve tam demokratik dünya kamuoyu ve tarih ile ilgili olduÄŸunu belirtmekte yarar görmekteyiz. Bu bakımdan, oldukça güç ve tarihi bir kararın sonuçları ile heyetinizi baÅŸbaÅŸa bırakıyoruz. Yukarıda açıklanan nedenlerle müvekkilerimize isnat edilen fiillerden ötürü BERAAT kararı verilmesini ve TÖB-DER’in kapatılmasına iliÅŸkin istemin reddedilmesini saygılarımızla dileriz. 27.11.1981 Savunmanlar Av. Åžükrü Günel, Av. Günfer Karadeniz, Av. Halit Çelenk, Av. Ä°lhan DiÅŸçi 258 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası Bu toplu savunmalardan sonra mahkeme, sanıklar hakkında mahkumiyet kararı vermiÅŸtir. Bu kararı bütünüyle yayınlamamız bir çok yönlerden olanaksız olduÄŸundan kararın önemli gerekçelerini okuyucuya sunuyoruz. Askeri Yargıtay Dördüncü Dairesine verdiÄŸimiz temyiz dilekçesinde, bu dilekçede yer alan temyiz itirazlarında mahkeme kararının hukuksal ve yasal dayanaklardan yoksun olduÄŸu ve bunun gerekçeleri açıklanmıştır. Mahkumiyet kararında gösterilen gerekçelerin özeti ÅŸöyledir: Halit Çelenk 259 VII. BÖLÜM MAHKEME KARARI A- T. Ceza Yasasının 59. Maddesiyle Ä°lgili Gerekçe 1402 Sayılı Sıkıyönetim Kanununun 2301 Sayılı Yasa ile deÄŸiÅŸik (19.9.1980) 17. maddesi sanıkların duruÅŸmadaki iyi hal ve davranışlarının takdiri indirim nedeni olamayacağına iliÅŸkin bulunmaktadır. Her ne kadar suç tarihi itibariyle bu maddenin sanıklar hakkında uygulanabileceÄŸi hususu da düÅŸünülebilirse de sanıklar kültürlü, aklı başında ve ne yaptıklarını bilecek içtimai ve sosyal bir yapıdadır. Son derece planlı, akılcı ve bilinçli bir ÅŸekilde hareket ettikleri kanısı heyetimizde hakim olmakla taktiren yukarıda belirtilen gerekçeye dayanılarak tüm sanıkların ayrı ayrı haklarında T.C.K.nun 59. maddesinin uygulanmamasına karar verilmiÅŸtir. B- Takipsizlik Kararı Ä°le Ä°lgili Gerekçe Sanık avukatları davanın baÅŸlangıcında ve devamı sırasında ısrarla iki hususu vurgulayarak davanın reddi isteminde bulunmuÅŸlardır. Bunlardan birincisi 4.11.1978 tarihinde Ankara’da toplanan D.E.K.’da yapılan konuÅŸmalarla ilgili olarak Ankara C. Savcılığınca tahkikat açıldığı ve bu tahkikat sonucu teknik bilirkiÅŸi mütalaası da alınarak takipsizlik kararı verildiÄŸi, bu nedenle takipsizlik kararı verilen bir husus hakkında da yeniden soruÅŸturma açılarak iddianame tanzimi mümkün olmadığıdır. Takipsizlik kararı muhkem kaziye teÅŸkil etmez. Yargıtay Ceza Dairesi ve Ceza Umumi Heyeti uygulamaları da mahkememizin görüÅŸü doÄŸrultusunda bulunmaktadır. ÖrneÄŸin; M. Muhtar ÇaÄŸlayan’ın C.M.U.K.’nun baskı 1960, sayfa 336-337’de. C. Savcısının verdiÄŸi Ademi Takip kararı maznun için müktesep bir hak teÅŸkil etmeyeceÄŸini, C. Savcısını dahi takyit etmeyeceÄŸini. Ademi takip kararının mevcudiyetine raÄŸmen sonradan iÅŸin takibe deÄŸer ma- 260 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası hiyette olduÄŸu kanaatına varılarak hukuku amme davası açılmasında kanuna uymayan bir cihet bulunmadığına, duruÅŸmaya devam edilerek davanın neticelendirilmesi iktiza ederken, duruÅŸmanın tatiline ve evrakın hıfzedilmek üzere C. Savcısına tevdiine karar verilmesi yolsuzdur, denilmektedir. (Yargıtay 2. Ceza Dairesinin 27.1.1937 tarih 769 esas 1213 karar sayılı içtihadı.) Ä°tiraz olunmayan ademi takip kararları muhkem kaziye teÅŸkil etmez. MaÄŸdur yeni delil göstererek dava açılmasını isteyebilir. C.U.H. 14.1.1946 tarih 7-1 sayılı karar. C- Hak DüÅŸürücü Süre Ä°le Ä°lgili Gerekçe Sanık avukatlarının deÄŸindikleri ikinci husus, DEK’te yapılan konuÅŸmaların TÖB-DER’ce basıldığı, ancak basın kanunun 35. maddesi uyarınca 6 aylık süre içinde dava açılmadığı bu nedenle, süre yönünden davanın reddi gerektiÄŸidir. Açılan dava büyük bölümü olarak basın yolu ile iÅŸlenen suçlara iliÅŸkindir. Ancak burada davanın özü, basılan eser deÄŸil, Demokratik EÄŸitim Kurultayında yapılan konuÅŸmalardır. Bu konuÅŸmalar, aleniyet unsuru taşımakta olup, T.C.K.’nun 141 ve 142 maddeleri kapsamına girmektedir. Burada iÅŸleyecek olan süre anılan maddeler içindir. T.C.K.nunda 102 ve 104. maddelerde belirtilen süredir. Ve zamanaşımı dolmamıştır. Bu nedenle sanıklar vekillerinin bu itirazına da Mahkememizce itibar olunmamıştır. Bazı sanıklar hakkında hem T.C.K.nun 141 hem de 142 maddesini ihlal ettikleri iddiası ile dava açılarak bu iki maddeden ayrı ayrı cezalandırılmaları talep edilmiÅŸtir. ÖrneÄŸin; Hem derneÄŸin yasal halde, gayrı yasal hale dönüÅŸmesini saÄŸlamak, hem de demokratik eÄŸitim kurultayında konuÅŸma yaptığı gerekçesi ile Mahkememizce iddia makamının bu görüÅŸüne ÅŸu gerekçe ile itibar edilmemiÅŸ, eylem tek suçun unsur ve safhası olarak kabul edilmiÅŸ, ancak ceza uygulamasında asgari hadden uzaklaÅŸma, yani taktiri teÅŸdit sebebi sayılmıştır. D- Yasadışına DönüÅŸme Ä°le Ä°lgili Gerekçe Gerekçemiz ÅŸudur: Yasalara uygun olarak Legal biçimde kurulan TÖB-DER yöneticilerinin sistemli ve planlı çabalan ile Ä°llegal hale dönüÅŸmüÅŸtür. Bu dönüÅŸme muhtelif dönem ve safhalar ve aÅŸamalar göstermektedir. Yayınlar, çıkarılan dergiler, bültenler, verilen demeçler, yapılan konuÅŸmalar bu aÅŸamanın ya da oluÅŸumun birer parça veya Halit Çelenk 261 safhasıdır. Her ne kadar bir çok benzeri davada mahkemeler olsun, Savcılar olsun teknik bilirkiÅŸi dinleme yoluna gitmiÅŸlerse de, mahkememiz buna gerek görmemiÅŸtir. Hakim içtimai ve kültürel durumu itibarı ile yapılan bir konuÅŸmanın, eylemin anılan yasa maddeleri kapsamına girip girmediÄŸini taktir edecek durumdadır. Mahkememizde bu hususda kendini yeterli gördüÄŸünden bilirkiÅŸi dinleme cihetine gitmemiÅŸtir. E- Ses Bantları Kamu davası ikame edildiÄŸinde, iddiaya mesnet olarak gösterilen bazı delillerin iddianın içeriÄŸinde belirtildiÄŸi halde Mahkemeye sunulmadığı, ya da eksik sunulduÄŸu, örneÄŸin, 1976 başından bu yana TÖBDER Yönetim Kurulu karar defterlerinin bazılarının hatta bir çoÄŸunun mevcut olmadığı, DEK’na ait kongre tutanakları, konuÅŸma bantları bulunmadığı görülmekle, bu hususlar araÅŸtırılmamış karar defterlerinden çok az bir kısmı dernekte yapılan aramada bulunmuÅŸ, DEK. nda yapılan konuÅŸmaları içeren bantların önce mevcut olmadığı gerek As. savcılık gerekse Emniyet makamlarınca bildirilmiÅŸ, daha sonra bu bantların Ankara C. Savcılığında bulunduÄŸu anlaşılmış, ancak sözü edilen kongre tutanağının tutulmadığı, Emniyetçe gönderilen bant çözümlerini içeren konuÅŸmalarda konuÅŸmayı yapan ÅŸahsın adının bel olmadığı görülmekle ve bazı sanıkların iddia edilen konuÅŸmayı yapmadıkları iddiası ve bant kayıtlarının tek başına delil olamayacağı gibi, hususlarda gözetilerek bu bantları dinlemeyi olumlu bir sonuç doÄŸurmayacağı, aksine davanın gereksiz yere uzatılacağı düÅŸünülerek alınan ara kararı ile dinlenilmesinden vazgeçilmiÅŸtir. F- DELÄ°LLERÄ°N TARTIÅžMA VE DEÄžERLENDÄ°RÄ°LMESÄ° 1976-1978 TÖB-DER Çalışma ProÄŸramı: Sayfa 7- TÖB-DER’in Siyasal partiler karşısındaki tavrı baÅŸlıklı bölümden... BaÅŸta iÅŸçi sınıfımız olmak üzere, tüm emekçi sınıf ve tabakaları bağımsızlık ve demokrasi mücadelesinde yerini alır. Bu doÄŸrultuda diÄŸer demokratik kitle örgütleri ile dayanışma içine girer. Sayfa 7- EÄŸitimin DemokratikleÅŸtirilmesi Adlı Bölümden: TÖB-DER eÄŸitimin emperyalist, feodal, ırkçı-ÅŸoven ve diÄŸer her türlü gerici, baskıcı etkiden kurtarılarak, biçimde ulusal, özde emekçi halktan yana bir niteliÄŸe kavuÅŸturulması için mücadele eder. Sayfa 9- Demokratik eÄŸitim kurultayı baÅŸlıklı bölümden: TÖB- 262 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası DER mücadelemizin yakın hedefi olan eÄŸitimin DemokratikleÅŸtirilmesi sorununun iÅŸçi sınıfı bilimi altında incelemek, mevcut eÄŸitim sistemini bu açıdan geliÅŸtirerek, öneriler getirmek, öÄŸretmen sorunlarını en geniÅŸ biçimde tartışmak amacı ile bir Demokratik EÄŸitim Kurultayı toplar... Aynı Sayfada Demokratik Merkeziyetçilik BaÅŸlıklı Bölümden: Örgütümüzün iÅŸleyiÅŸ mekanizmasının ilkesi örgüt için birlik ve disiplinin temeli Demokratik Merkeziyetçiliktir. Sayfa 13- GiriÅŸ BaÅŸlığını Taşıyan Bölümden: ÖÄŸretmenlerin demokratik örgütlenmelerini güçlendirerek faÅŸizme emperyalizme, feodalizme, ırkçı-ÅŸoven baskılara ve sömürünün her türlüsüne karşı mücadelelerini ileri boyutlara ulaÅŸtırmalarını zorunlu kılmaktadır. ÖÄŸretmenler bu sorunun çözümünü, toplumsal muhalefetin en tutarlı ve en fedakar gücü iÅŸçi sınıfımızın fiili önderliÄŸinde verilecek mücadelede aktif bir ÅŸekilde yer almakla, saÄŸlayabilirler. Sayfa 14- Nasıl Bir Dünyada Yaşıyoruz BaÅŸlıklı Bölümden: Ä°ÅŸçi sınıfının iktidara yönelik mücadelesinin henüz baÅŸarıya ulaÅŸmadığı ülkelerdeki iÅŸçi sınıfı hareketi ise, Dünya devrimci sürecinin ikinci önemli gücünü temsil etmektedir. Bu ülkelerdeki iÅŸçi sınıfının uluslararası hareketin burjuva iktidarları yüreÄŸinden sarsmakta, sosyalizmin zaferini müjdelemektedir. ... BaÅŸta sosyalist sistem olmak üzere, uluslararası iÅŸçi sınıfı hareketi ve ulusal kurtuluÅŸ hareketlerinden meydana gelen Dünya devrimci sürecinin giriÅŸimi, emperyalizmin karşısında kesin olarak yer alan bu üç gücün bütünlüÄŸünün ve iÅŸçi dayanışmasının kuvvetlendirilmesini zorunlu kılar. Emperyalizmin nihai olarak yenilgiye uÄŸratılması ancak bu yollarla gerçekleÅŸebilir. Emperyalizmin kaçınılmaz çöküÅŸünü yavaÅŸlatmak, geciktirebilmek için bu üç gücün arasını açmaya, bütünlüÄŸünü bozmaya yönelik çeÅŸitli oyunlara giriÅŸmektedir... Emperyalizm, tekelci evresine girmiÅŸ kapitalizm demektir. Bu evrede kapitalizmin çöküÅŸü baÅŸlar. Çöküntüye giden can çekiÅŸen kapitalizm saldırganlaşır. Ekonomik ve siyasal egemenlik bir avuç para babasının eline geçer... Emperyalist savaÅŸlara karşı mücadele etmek, bütün dünya insanlarının hayati bir görevidir. Bu gün sosyalist ülkelerin siyasi ve askeri gücü dünya barışının güvencesi haline gelmiÅŸtir. Ä°ÅŸçi-köylü ittifakı temeli üzerinde kurulan ve iÅŸçi sınıfının öncülüÄŸünde mücadele yürüten halk cephesi çıkarları emperyalizm ve faÅŸizm Halit Çelenk 263 ile çekiÅŸen toplum kesimlerini temsil eden siyasi veya demokratik kuruluÅŸların mümkün olduÄŸu kadar büyük bir kısmını kapsamak zorundadır. Bu nedenle, Demokratik kitle örgütleri birbiri ile ve çıkarlarım dile getiren diÄŸer kuruluÅŸlarla iÅŸ birliÄŸi içine girmelidir. Muhtelif Tarihlerdeki TÖB-DER Dergilerinden 1 Mart 1977 Tarih ve 148 Sayılı TÖB-DER Gazetesinden Sayfa: 11: Ve Sovyetler BirliÄŸinde halkın eÄŸitimi ve öÄŸretmen baÅŸlıklı yazı içeriÄŸinde, Devrim öncesi ve çarlığın yıkılmasından sonra kurulan komünist sistemin karşılaÅŸtırılması yapılarak yapılarak, devrim öncesi Rusya’da kültür düzeyinin çok düÅŸük olduÄŸunu, devrim sonrası Sovyetler BirliÄŸi’nde okuma yazma seferberliÄŸi baÅŸlatılarak aÅŸama aÅŸama çalışma yapılarak toplanan kongrelerde kararlar alındığı, ırk, milliyet, cinsiyet, maddi zenginlik, toplumsal durum, dini inanç ayrımı gözetilmeksizin her sovyet yurttaşı’nın öÄŸrenim gördüÄŸünü ve bu öÄŸrenimin parasız olduÄŸunu, Sovyetler BirliÄŸi’nde eÄŸitim ve bilim iÅŸçileri sendikası’nın toplum yaÅŸamında önemli bir yere sahip olduÄŸunu üyelerinin sınıfsız toplumun inÅŸasına ve bütün Dünya’daki iÅŸçilerin çıkarlarının savunulmasına katkıda bulunduÄŸunu v.s. belirtilerek Komünist rejimin övgüsü yapılmakta. TÖB-DER Yayınları FaÅŸizm, Anti-FaÅŸist Mücadele ve TÖBDER EÄŸitim Dizisi 7 Adı Altında Yayınlanan Kitapta: Sayfa: 3 Önsöz: Pek çok ülkede olduÄŸu gibi, Türkiye’de de AntiFaÅŸist mücadele halk güçlerinin ve tüm demokratik güçlerin gündemindeki en önemli maddelerden birisidir. 12 Mart’ta faÅŸist bir dönem yaÅŸamış olan Türkiye’de bu gün son derece kısıtlı burjuva demokrasisi koÅŸullarında faÅŸist tırmanışa karşı anti-faÅŸist mücadele demokrasiden yana bütün sosyal güçlerin ortak çizgisi ve ödevidir. Ülkemizde faÅŸist tırmanışın ve faÅŸist güçlerin boy hedefi seçtiÄŸi ilerici güçler arasında eÄŸitim emekçileri gelmektedir. Sayfa: 13 Burjuva EgemenliÄŸi, FaÅŸizm ve Burjuva Demokrasisi BaÅŸlığını Taşıyan Bölümden: Sınıflı bir toplumda sınıflardan birisi veya bir kaçı diÄŸer baÅŸka sınıflar üzerinde egemenlik kurmuÅŸsa bu egemenlik ÅŸu ya da bu biçimde, gerçekte bir diktatörlük türüdür. Ne varki; Devrimci öÄŸreti açısından önemli olan bu diktatörlüÄŸün türüdür, diktatörlüÄŸün sınıf karekteridir. Burjuvazinin sınıf egemenliÄŸi (dikta- 264 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası törlüÄŸü) en geniÅŸ emekçi yığınları üzerinde azınlık tahakkümünü temsil eder. Ä°ÅŸçi sınıfı iktidarı ise, bunun tam tersidir. En geniÅŸ yığınların büyük çoÄŸunluÄŸun Demokrasisini içerir. Bu nedenle; Burjuvazinin egemen olduÄŸu bir toplumdaki yönetimde gerçekte burjuva diktatörlüÄŸüdür. Bir baÅŸka deyiÅŸle, her türlü burjuva egemenliÄŸi özünde diktatörlüktür. Bu temel ve genel olguyu unutmamak gerekir. TÖB-DER 4. OlaÄŸan Genel Kurul Toplantısı Sırasında Yönetime Hakim Olmak Ä°steyen Muhtelif Grupların Bastırıp Dağıttıkları ve Genel Kurul’da Yapılan KonuÅŸmaların Ä°çeriÄŸini Kapsayan BroÅŸürlerden ÖrneÄŸin: Devrimci Demokratik Grubun Bastırdığı BroÅŸürün 8. Sayfasında Emperyalizm ve Türkiye BaÅŸlıklı Yazıdan; Kürt halkının kendi ana dilinde eÄŸitim yapması doÄŸrultusunda uÄŸraÅŸ vermek... 4. OlaÄŸan Genel Kurul’da Gruplarca Dağıtılan ÇeÅŸitli BroÅŸürlerden ÖrneÄŸin: Anti Sömürgeci ÖÄŸretmen Grubunun TÖB-DER 4. Kongresindeki KonuÅŸma Metninden; 1. Sayfa: ArkadaÅŸlar, Anti sömürgeci öÄŸretmenler adına yapacağımız eleÅŸtirilerle bazı detay sorunlar üzerinde durmaktan ziyade, sosyalist mücadelenin gerektirdiÄŸi Demokratik kitle örgütlerinin yaklaşımı ile ilgili bir iki temel konuya deÄŸineceÄŸiz. Demokratik EÄŸitim Kurultayında 8.2.1978 Günü Oy BirliÄŸi Ä°le Alınan Karar Metninden... Ä°ktidar son aylarda Türkçe-Kürtçe dillerinde yayın hayatına atılan Rojewelat gazetesini yayından alıkoymak için Anayasamızı açık biçimde çiÄŸnedi. Bunu baÅŸaramayınca gazetenin fiilen basımını, dağıtımını ve okunmasını engellemek için ağır polisiye tedbirlere baÅŸvurdu... Kurultayımız tüm ilerici demokrat basın ve bu arada Rojewelat gazetesi üzerindeki baskıları protesto eder... Demokratik Merkeziyetçiler Grubunun Bildirisinden: Sayfa-3; ÖÄŸretmenler, bu sorunun çözümünün toplumsal muhalefetin en tutarlı ve en fedakar gücü iÅŸçi sınıfımızın fiili önderleridir. Halit Çelenk 265 4 ve 5. Sayfalarda: Nasıl Bir Dünyada Yaşıyoruz BaÅŸlığını Taşıyan Bölümden; Dünyamız kapitalizmden sosyalizme geçiÅŸ çağını yaşıyor. Kapitalist üretim biçimi ile sosyalist üretim biçimi arasındaki uzlaÅŸmaz çeliÅŸki bugün pek çok ülkede olduÄŸu gibi, ancak devrimci yoldan çözümlenebilmiÅŸtir. Ä°ÅŸçi sınıfı iktidara yönelik mücadelesini henüz baÅŸarıya ulaÅŸmadığı ülkelerdeki iÅŸçi sınıfı hareketi ise, Dünya Devrimci sürecinin ikinci önemli gücünü temsil etmektedir. Bu ülkelerdeki iÅŸçi sınıfının Uluslararası hareketi burjuva iktidarları yüreÄŸinden sarsmakta, sosyalizmin zaferini müjdelemektedir... Devrimci Demokratik Birlik Grubunun Demokratik Kitle Örgütleri ve TÖB-DER BaÅŸlığı Altında Bastırılıp, Yayınladığı BroÅŸürden: Sayfa 22-23 ve Devamında; Demokratik kitle örgütlerinin ikili görev ve iÅŸlevi vardır. Birincisi: En geniÅŸ kitlesini kucaklayarak, onun ekonomik - demokratik (akademik) sorunları için mücadele etmek. Ä°kincisi: Halkların bağımsızlık, demokrasi, sosyalizm mücadelesinde gücü ve iÅŸlevi oranında yerini almak, Denildikten sonra, ilkeler bölümünde mevcut düzenin eleÅŸtiri adı altında açıkça yergisi yapılarak Kürt Ulusu’nun sömürge haline getirildiÄŸini ve ona karşı çıkmanın anti-ÅŸovenist ilke olarak benimsenmesi gerektiÄŸini ve tutulacak en önemli yolun, iÅŸçi sınıfı önderliÄŸinde verilecek mücadele olduÄŸu vurgulanarak, son sayfada “meslek örgütleri sadece iktisadi mücadelenin geliÅŸmesi ve örgütlenmesi için son derece yararlı olmakla kalmazlar aynı zamanda siyasi ajitasyonun ve devrimci’nin örgütlenme çok deÄŸerli bir yardımcısı olabilirler” Lenin’in mesajını vermektedir. Ek-37’ye kadar Genel Kurul toplantılarında muhtelif grupların örneÄŸin, emekçi öÄŸretmen, özgürlük, birlik dayanışma, Ankara Devrimci ÖÄŸretmen grubu, anti sömürgeci öÄŸretmen grubu konuÅŸmaları da aynı gaye doÄŸrultusunda yazıları içermektedir. Biz dosyada mevcut olan bu belgelerin hepsini gerekçeli karara geçirmeye gerek görmüyoruz. Aramada Bulunan Bildiri ve BroÅŸürler; Bundan sonra inceleyeceÄŸimiz deliller; TÖB-DER’in ÅŸubelerinde ele geçen bildiri, broÅŸür, vs. TÖB-DER Genel Yönetim Kurulu’nun amacı 266 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası doÄŸrultusunda, iÅŸçi sendikaları ile olan münasebetleri gerek bu sendikaların yaptıkları grevlere, gerekse muhtelif tarihlerde, öÄŸretmenlerin yasa dışı boykot eylemlerine itip itmediÄŸi hususunda bir kanı vermek yönünden ilginç bir manzara göstermektedir. Åžimdi Bu Delilleri Ele Alıp Ä°nceleyelim; TÖB-DER Ajansının 20.3.1978 günü DÄ°SK tarafından uygulanan Türkiye genelinde iki saatlik iÅŸi bırakma grevinin Genel Merkez tarafından desteklediÄŸi belirtilmekte ve basına bilgi verilmektedir. 3 Ekim 1979 tarihli TÖB-DER Merkez Yürütme Kurulu Üyeleri tarafından tüm meslektaÅŸların dersleri Türkiye genelinde boykot etmeye çaÄŸrı (tüm öÄŸretmenlerin yas tutmak üzere çalışmayacakları) ile ilgili olarak Cumhuriyet, Politika, Hürriyet gazetelerinde 2 Ekim 1979 tarihli verilmiÅŸ ilanlar. Yine 3 Ekim 1979 tarihli Politika Gazetesinde TÖB-DER adına Genel BaÅŸkan Gültekin GAZÄ°OÄžLU tarafından yapılan basın toplantısında verdiÄŸi beyanatı kapsayan TÖB-DER’in 29 Eylül’de Bursa’da öldürülen Fethi YILDIRIM’ın onun ÅŸahsında öldürülen tüm öÄŸretmenlerin anısına izafeden 3 Ekim 1979 günü Türkiye genelinde boykota çaÄŸrıldığı, öÄŸretmenlerin buna uyduÄŸu ve bu boykotun bir parçası olan Bursa Mitinginin Bursa Valisi tarafından keyfi bir tutumla, yürüyüÅŸün engellendiÄŸini belirlen beyanatı, yine Politika Gazetesine verilen beyanatı doÄŸrulayan TÖB-DER Ajansının 2.10.1979 tarihli bildirisi. ÖÄŸretmen Dergisinin Kasım 1979 Tarih 13 Sayılı Nüshasında; Kapakta, ülke çapında bir öÄŸretmen boykotu için yapılan çaÄŸrı, TÖB-DER Ajansı çok önemli ve ivedidir. BaÅŸlığı altında 21.4.1979 tarihli TÖB- DER Åžube BaÅŸkanlarına, bölge temsilcilerine ve Genel Yönetim Kurulu üyelerine, merkez yürütme kurulunun iÅŸçi sınıfının 1 Mayıs’da kutlayacağı bayrama ve yapacağı yürüyüÅŸe DÄ°SK saflarında katılmasına iliÅŸkin ve yapılması gerekenleri bildiren talimatı. Bu talimat’da; Kafilelerin 1 Mayıs’tan önce Ä°stanbul’a gelmeleri Aksaray ÅŸubesi ile irtibat kurmaları, hazırlanacak pankart ve sloganların Ä°stanbul’da verileceÄŸi, yine Gültekin GAZÄ°OÄžLU tarafından TÖB-DER Genel BaÅŸkanı olarak 1 Mayıs 1978 Ä°ÅŸçi mitingine DÄ°SK safında katılınıp, yapılması gerekenleri çok önemli ve ivedi tabiri ile bölge temsilcileri, ÅŸube baÅŸkanları ve Genel Yönetim Kurulu üyelerine gönderdiÄŸi Halit Çelenk 267 bildiri fotokopisi. Yine 1 Mayıs’da Miting alanında atılacak sloganlar, bez ve pankartlara yazılacak sloganların içeriÄŸini belirten yazı sureti. Åžubelerde Bulunan Çalışma Programı, Demeçler ve Bültenlerin Ä°ncelenmesi; TÖB-DER Ä°zmir ÅŸubesi 1978 Genel Kurul devrimci demokrat dayanışma adı altında Ä°zmir TÖB-DER Åžubesince bastırılan proÄŸram içeriÄŸinden, genel olarak Dünya BaÅŸlıklı bölümden; sınıflı toplumlar tarihi sınıf mücadeleleri tarihidir... Kısaca Türkiye’de sömürgecilik, Kürdistan’ın boyunduruk altında tutulması ile beslenmekte ve güçlenmektedir. Sayfa 7- YaÅŸasın TÖB-DER, YaÅŸasın Türk ve Kürt halklarının üzerindeki sömürgeci baskı, kahrolsun iÅŸçi ve emekçileri ezenler. ÖÄŸretmenler Boykotu DuruÅŸma safahatında sanık durumunda bulunan tüm Genel Yönetim ve Merkez yürütme Kurulu üyeleri öÄŸretmen boykotlarını Türkiye Genelinde planlayıp uygulamadıklarını böyle bir karar almadıklarını, böyle bir karar alınsa idi bunun karar defterine geçirileceÄŸini vurgulamışlardır. Yasa dışı bir eylemin düzen ve planlaması kararının karar defterine geçirilmemesi gerektiÄŸini deÄŸil, üstün kültür düzeyinde olan kiÅŸiler hiç kültürü olmayan bir kiÅŸi dahi düÅŸünebilir. Bulunabilen karar defterleri incelendiÄŸinde, sanıkların iddiası gibi alınmış bir karara rastlanılmamışsa da, TÖB-DER Ajansı tarafından genel sekreter Kemal UZUN imzası ile 4.10.1979 tarihinde tüm teÅŸkilata gönderilen 3 Ekim günü yapılan yasa katılan üyelerimiz hakkında yapılacak idari ve cezai kovuÅŸturmalarda aÅŸağıdaki ifade verilmektedir. Denildikten sonra: Ä°dari ve Cezai KovuÅŸturmalarda Verilecek Ä°fade; TÖB-DER üyesiyim. Anayasanın ve 171 sayılı Toplantı ve Gösteri YürüyüÅŸleri yasasının verdiÄŸi hakka dayanarak derneÄŸimizin Bursa Åžubesi Ekonomik - Demokratik haklarımızı savunmak amacı ile 29.9.1979 günü Bursa’da bir toplantı ve yürüyüÅŸ düzenlendi. Bursa ValiliÄŸi, Emniyet MüdürlüÄŸü, Anayasa ve toplantı ve gösteri yürüyüÅŸleri yasasına göre toplantıları engellemek yetkisi olmadığı halde bu toplantıyı engellediler. Polis ve Jandarma yasaları çiÄŸneyerek öÄŸretmenlerin üzerine saldırdı. Dipçik ve joplarla yapılan bu saldırı sonunda bir 268 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası öÄŸretmen arkadaşımız öldü, altısı ağır olmak üzere altmış öÄŸretmen yaralandı. Ayrıca son zamanlarda FaÅŸist saldırılar sonunda yüzlerce öÄŸretmen öldürüldü ve ağır yaralandı. Bu saldırılar eÄŸitim ve öÄŸretim çalışmalarımızı engelledi ve can güvenliÄŸimizi ortadan kaldırdı. Bu anayasa ve yasa dışı saldırıları protesto etmek amacıyla bir günlük yas tuttum. Bu yas kararının eylem biçimini tek başıma kimse ile görüÅŸmeden, serbest irade ile düÅŸünerek saptadım ve yaptım. Yas tutmak, öÄŸretmenin Anayasal ve yasal hakkıdır. Ben görevimi bırakmak, görev yapmamak kastı ile deÄŸil yasa dışı saldırıları protesto etmek amacıyla yas tuttum. Bu eylemin suç olduÄŸuna inanmıyorum. EÄŸer bir suç varsa, bunu yasalara aykırı hareket ederek adam öldüren yaralayan ve yasaları çiÄŸneyenler iÅŸlemiÅŸlerdir. Suçsuzum. Åžu belge dahi TÖB-DER’in yasa dışı olarak Türkiye genelinde 3 Ekim 1979 ve 24 Aralık 1979 tarihlerinde öÄŸretmenleri boykota çağırıp büyük bir kısmına boykot yaptırdığı ve bu boykot nedeni ile öÄŸretmenler hakkında açılan davalarının Sıkıyönetim Mahkemelerinde devam ettiÄŸi kesin bir gerçektir. Yukarıdan beri izah edilen delil ve gerekçelerin ışığı altında; ÖÄŸretmenlerin mesleki sorunlarını, programlarını çözüme ulaÅŸtırmak daha iyi, güzele götürmek amacı ile kurulan TÖB-DER’in Genel Merkezinde olsun ÅŸubelerinde olsun Türkiye’de Marksist-Leninist bir düzeni getirmek için iÅŸçi sınıfı bilimi geniÅŸ kitlelere öÄŸretip yayabilmeyi bu nedenle eÄŸitim faaliyetlerini bu amaç doÄŸrultusunda yönlendirirken nazariyenin gereÄŸi olarak böl ve parçala politikası icabı Türkiye’de birden çok ulusun var olduÄŸunu, bunlardan özellikle Kürt ulusu üzerinde ırkçı, asimilasyoncu bir politika uygulandığını iddia ve bu arada yine istemin gereÄŸi Ülkedeki manevi deÄŸerler tahrip etmek mevcut müesses nizamı halkın gözünde küçük düÅŸürmek için yapılan toplantılarda verilen demeçlerde periyodik olarak çıkarılan 15 günlük gazetelerde yine aylık olarak bastırılan dergilerde çok akılcı sistemli ve planlı bir ÅŸekilde hedeflerine adım adım varmayı tasarladıkları bu suretle yasal bir dernek görünümü altında yasa dışı faaliyetlere yöneldikleri ve yön verdikleri böylece legal halden illegal hale dönüÅŸtükleri kanısına varılmakla sanıkların yani haklarında dava açılmış bulunan TÖB-DER Genel Yönetim Kurulu üyeleri Merkez Yürütme Kurulu üyelerinin eylemleri sabit görüldüÄŸü gibi Genel Merkez ve ÅŸubelerinin yasal amaç dışında faaliyet gösterdikleri anlaşıldığından kapatılmasına karar verilmiÅŸtir. Halit Çelenk 269 G- SONUÇ ve HÜKÜM 1- Sanıklardan: Tahsin DoÄŸan, Yusuf Basat, Ä°brahim YeÅŸilyurt, Erol ÇaÄŸlayan, Necip BektaÅŸ, Mustafa Varol, Zeki Aslan, Mahmut Özçift, Ali Bayraktar, Feyzullah ErtuÄŸrul, Bahattin Özcan Acar, Ä°brahim Bekem’in beraatlerine, 2- Sanıklardan Kemal Uzun, Ä°brahim Sevimli’nin sorguları yapılamamış olduÄŸundan duruÅŸmanın tatiline, 3- Sanık Hüseyin ÅženÅŸaÅŸtımoÄŸlu’nun bir yıl ağır hapsine ve dört ay süre ile genel güvenlik gözetimi altında bulundurulmasına, 4- Sanık Ä°smail Okuducu’nun bir yıl hapis cezasıyla mahkumiyetine, 5- Sanık Cevat Gezgin’in bir yıl hapis cezası ile mahkumiyetine, 6- Sanık Ä°lhan Alkan’ın bir yıl hapis cezasıyla mahkumiyetine, 7- Sanık Fevzi Ceylan’ın beÅŸ yıl ağır hapis cezasıyla mahkumiyetine, bir yıl sekiz ay genel güvenlik gözetimi altında bulundurulmasına, beÅŸ yıl kamu hizmetlerinden mahrumiyetine, 8- Sanık Hayri ErdoÄŸan’ın beÅŸ yıl süre ile ağır hapis cezası ile mahkumiyetine bir yıl sekiz ay genel güvenlik gözetimi altında bulundurulmasına, beÅŸ yıl kamu hizmetlerinden mahrumiyetine, 9- Sanık Süleyman Özçiftci’nin beÅŸ yıl süre ile ağır hapsine bir yıl sekiz ay genel güvenlik gözetimi altında bulundurulmasına, beÅŸ yıl kamu hizmetlerinden mahrumiyetine, 10- Sanık Fikri Çalışkan, Metin Erdemirci, Kenan Hannan Hoplar, Nazmi Çoban, Celal Gül, Fuat Olgaç, Sezai Özen’in beÅŸer yıl süre ile ağır hapislerine, birer yıl sekizer ay süre ile genel güvenlik gözetimi altında bulundurulmalarına, beÅŸ yıl kamu hizmetlerinden mahrumiyetlerine, 11- Sanık Süleyman YaÅŸar, Ä°smet Yalçınkaya, Ali Rıza Aydın, Abdullah Gülbudak, Öner YaÄŸcı, Ä°brahim Nacar, Saim Baluken, HaÅŸim Çiçek, Selahattin Yetkin, Mahmut Nesil Ünal, Nabi BelekoÄŸlu, Hulusi Top, Faruk Atalayer, Enver Ä°nceler, Selçuk Arhan, DoÄŸan OÄŸuzer, Ahmet Ä°nce, Hüseyin Ä°sen, Åžeref Canbay, Mustafa Ergeldi, Mustafa Deprem, Hüseyin Selçuk Ural, Rıza Duru, Firuz Çetin Över, Turgut Yılmaz, Mustafa Çetin, Kenan Aras, Ahmet Fuat Özkan, Osman Akman, Olgun Delikanlı, Hasan YiÄŸit’in sekizer yıl süre ile ağır hapislerine, ikiÅŸer yıl sekizer ay süre ile genel güvenlik gözetimi altında bulundurulmalarına, müebbeden kamu hizmetlerinden mahrumiyetlerine, 12- Seyfettin Bican, Ä°brahim Ä°ÅŸyar, Ä°lhami Åžen, Ä°brahim Çerçi, Turgut Haskan’ın dokuzar yıl süre ile ağır hapislerine üçer yıl genel güvenlik 270 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası gözetimi altında bulundurulmalarına, müebbeden kamu hizmetlerinden mahrumiyetlerine, TÖB-DER binalarında ele geçen suç unsuru olan tüm dokümanların müsaderesine, TÖB-DER Genel Merkezinin ve ÅŸubelerinin kapatılmasına, burada bulunan demirbaÅŸ eÅŸyaların hazineye irat kaydına, Beraat kararları ile 3 yılı aÅŸan hürriyeti baÄŸlayıcı cezaları muhtevi karar bölümü açısından temyizi kabil, bu kararın üç yılı aÅŸmayan hürriyeti baÄŸlayıcı cezaları muhtevi kısmı açısından temyizi kabil olmamak üzere verilen karar okunup anlatıldı.” Not: Kararda görülen kelime yanlışlan ile cümle düÅŸüklükleri, hükmün metninde olup, düzeltilmemiÅŸtir. Bu mahkumiyet kararından sonra verilen hüküm biz TÖB-DER avukatları tarafından temyiz edilmiÅŸ ve Askeri Yargıtay BaÅŸkanlığına ayrıntılı, gerekçeli bir temyiz dilekçesi sunulmuÅŸtur. Bu temyiz itirazları Askeri Yargıtay Dördüncü Dairesinde yapılan duruÅŸmada da sözlü olarak açıklanmıştır. Bu temyiz dilekçesinin bir özetini okuyucuya sunuyorum. Halit Çelenk 271 VIII. BÖLÜM YARGITAY AÅžAMASI 1- Devlet Yok Sayılmıştır Bu davada yürürlükte bulunan yasalara göre kurulan ve bu yasalar çerçevesinde faaliyet gösteren TÖB-DER, hukuk ve yasalar zorlanarak yasa dışı bir örgüt konusu haline dönüÅŸtürülmüÅŸtür. Bu görüÅŸe ulaÅŸabilmek için 12 Eylül’den önceki Devlet Yok sayılabilmiÅŸ, Hukuk Devleti ilkeleri bir kenara itilebilmiÅŸtir. TÖB-DER’in faaliyet gösterdiÄŸi yıllarda ne devlet vardır, ne mahkemeler, ne savcılar, ne yargıtay ve ne de kolluk kuvvetleri vardır. Sanki derneÄŸin yaptığı toplantılar kolluk kuvvetleri tarafından izlenmemiÅŸ, hükümet komiserleri görev yapmamış, raporlar düzenlenmemiÅŸ, emniyet ve C. Savcıları bunları incelememiÅŸ, dernek yöneticileri hakkında davalar açılmamış, beraat kararları ya da takipsizlik kararları verilmemiÅŸtir. Hukuk devleti koÅŸullarında ve herhangi bir devlet yaÅŸamında böyle bir deÄŸerlendirme yapmak olanaksızdır. Böyle bir deÄŸerlendirme devlet kavramını yok saymak anlamına gelir ki, hukuk, böyle bir tutuma olanak veremez. 2- Kazanılmış Haklar Ortadan Kaldırılmıştır Mahkeme, hukuk devletinin ilkelerinden olan kazanılmış haklar” ı gözönüne almadan karar vermiÅŸtir. “Kazanılmış hak” kavramı davamız ve bu davada ileri sürülen iddialar açısından büyük önem taşımaktadır. Kazanılmış hak kavramı, hukuk devleti ilkesinin ayrılmaz bir parçasıdır. Yasal bir dernek olarak kurulan TÖB-DER’in yasadışı bir örgüte dönüÅŸtüÄŸü iddia edilen davamızda, kazanılmış hakların ihlal edilemeyeceÄŸi ilkesi, özel bir önem taşımaktadır. Åžöyle ki, iddianamede esas hakkındaki mütalaada ve kararda müvekkilimiz derneÄŸin gösterdiÄŸi 272 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası tüm faaliyetlerinden, yayınlarından, toplantılarından yargılanmış ve beraat etmiÅŸ olmasına raÄŸmen, beraatle sonuçlanan mahkeme kararları ve verilen takipsizlik kararlan yok sayılarak sanıkların suçlulukları ileri sürülmüÅŸ ve aynı eylemlerden ikinci kez yargılanmak istenmiÅŸtir. Bu tür bir iddia ve kabul, Anayasa’nın ikinci maddesinde kabul edilen Hukuk Devleti Ä°lkesinin “onsuz olmaz” öÄŸesi olan “kazanılmış haklar” ortadan kaldırmaktadır. (Anayasa Mahkemesinin K. 8.4.1963 gün ve 963/16-18 S.K. ve yine aynı mahkemenin 11.10.1963 gün ve 963/124-243 S.K.) 3- KesinleÅŸmiÅŸ Takipsizlik Kararı Delil Sayılmamıştır. Davaya konu yapılan Demokratik EÄŸitim Kurultayından sonra, kurultayda görüÅŸülen bildirileri ve yapılan konuÅŸmaları içeren “Demokratik EÄŸitim Kurultayı” adlı iki cilt halinde bir kitap yayınlanmıştır. Bu kitap, toplantıda dağıtılan bildiriler, broÅŸürler, yapılan konuÅŸmalar ve konuÅŸmaların bant tapeleri Ankara Basın Savcılığınca incelenmiÅŸ, bu konuda bilirkiÅŸi raporu da alınarak kitap içeriÄŸinde, bildiriler ve konuÅŸmalarda herhangi bir suç öÄŸesi görülmediÄŸinden bu konuda takipsizlik kararı verilmiÅŸtir. Bu karar aynen ÅŸöyledir: “Sözkonusu toplantıya çeÅŸitli dernek ve kuruluÅŸlar katılmış olup, toplantı günleri boyunca bu kuruluÅŸlara ait çeÅŸitli kiÅŸiler konuÅŸmalar yapmış ve yine toplantı ile ilgili bildiriler dağıtılıp kitap ve broÅŸürler bastırılmıştır. Toplantılarda yapılan tüm konuÅŸmaların bant çözümü yapılmış dağıtılan ve bastırılan kitap ve bildiriler alınarak evraka eklenmiÅŸ olup, gerek yapılan konuÅŸmalar gerekse evraka eklenen basılı eserler Prof. Dr. Yılmaz Günal’a incelettirilmiÅŸ olup, verilen raporda, ‘incelenen konuÅŸma, bildirge ve diÄŸer açıklamalarda TCK’nun 141, 142, 159, 311 ve 312. maddelerinde öngörülen suçların yasal unsurlarının bulunmadığı’ kanaati sonuç olarak bildirilmiÅŸ olmakla ve memuriyetimizce de yapılan bu kurultaydaki konuÅŸma v e bildirgelerde resen takibi gereken herhangi bir suçun yasal unsurları görülmemekle toplantı ve tertip heyeti üyeleri hakkında KAMU ADINA KOÄžUÅžTURMA YAPILMASINA YER OLMADIÄžINA” karar verildi. (21.4.1978) Halit Çelenk 273 Ä°tiraz yolu açık olmak üzere verilen bu karara Ceza Yargılamaları Usulü Yasasının 165-170. maddeleri gereÄŸince herhangi bir itiraz yapılmadığından karar kesinleÅŸmiÅŸtir. Bu karara raÄŸmen mahkeme takipsizlik kararına konu olan eylemleri suç olarak nitelemiÅŸtir. a- Politika Kavramında Yanlış DeÄŸerlendirme Burada iddia ve mahkeme kararına egemen olan bir yanlış görüÅŸe iÅŸaret etmek istiyoruz. Bu da karara göre Politika anlayışıdır. Olay tarihinde yürürlükte bulunan 1630 sayılı Dernekler Yasasının “Kurulması Yasak Dernekler” baÅŸlığını taşıyan 4. maddesinin 1. bendinde derneklere siyaset yapmak yasağı ÅŸöyle tanımlanmıştır: “Belli bir siyasi partiyi desteklemek veya aleyhinde çalışmak, yahut siyasi partiler arasında iÅŸbirliÄŸi saÄŸlamak ve yahut TBMM üyeliÄŸi veya mahalli idareler veya mahalle muhtarlık yahut ihtiyar heyeti seçimlerinde bir siyasi partiyi veya adaylarından birini veya birkaçını veyahut bağımsız bir adayı veya adayları desteklemek veya kazanmalarını önlemek, yahut bunlar arasında iÅŸbirliÄŸi saÄŸlamak” Görülüyor ki, politika yani dernekler için yasaklanan siyaset, yasanın açık hükmüne göre iktidar mücadelesine katılmalıdır. Oysa mahkeme, TÖB- DER’in çalışmalarını deÄŸerlendirirken Yasanın bu hükmüne uymamış, iktidar mücadelesi ile ilgisi olmayan ve sadece yurt sorunları üzerindeki düÅŸünce açıklamalarını ve üyeleri üzerinde uygulanan baskılar karşısında bu baskılan önleyici giriÅŸimlerini “politika” olarak deÄŸerlendirmiÅŸtir. b- Gerçek Dışı Dayanaklar Burada Savcılığın, mahkemece de kabul edilen baÅŸka bir yanılgısına deÄŸinmek istiyoruz. Sayın Savcı, 1971 yılında Türkiye ÖÄŸretmenler Sendikasının, yasa dışı faaliyetlerinden ötürü kapatıldığını iddia etmektedir. Mahkemeye verilen karar örneÄŸinden anlaşıldığı gibi TÖS yasa dışı faaliyetlerinden ötürü kapatılmamış, aksine bu konuda açılan dava sonunda beraat etmiÅŸtir. BilindiÄŸi gibi 12 Mart döneminde Anayasada yapılan deÄŸiÅŸikliklerle memur sendikaları ortadan kaldırılmıştır. Anayasa deÄŸiÅŸikliÄŸinden önce yürürlükte bulunan Anayasa hükümlerine ve 624 sayılı Personel Sendikaları yasasına göre kurulmuÅŸ olan TÖS Anayasa deÄŸiÅŸikliÄŸinden sonra hukuksal dayanağını yitirmiÅŸ ve hukuksal varlığı otomatik ola- 274 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası rak kendiliÄŸinden ortadan kalkmıştır. Gerçek bu iken, TÖS’ün yasa dışı faaliyetlerinden ötürü kapatıldığını ileri sürmek ciddiyetten uzak ve üzücüdür. 4- Karar, Cezaların KiÅŸiselliÄŸi Ä°lkesine Aykırıdır Anayasa’nın 33. maddesi “Ceza sorumluluÄŸu ÅŸahsidir.” kuralını içermektedir. Açıklanan durumda, bir tüzel kiÅŸinin yöneticilerinin, tüzel kiÅŸi yöneticisi sıfatıyla suçlanıp, cezalandırılabilmeleri, Anayasamızın 33. maddesinde kabul ettiÄŸi “ceza sorumluluÄŸu ÅŸahsidir” kuralı gereÄŸi hukuka aykırı neticeye yönelik fiillerin bilerek ve isteyerek iÅŸlenmesine baÄŸlıdır. Nitekim 1961 Anayasası Temsilciler Meclisi Anayasa Komisyonu Raporunda ÅŸu cümleleri okumak mümkündür: “Ä°nsanları baÅŸkalarının fiilinden dolayı cezalandırmaya cüret edebilen totaliter rejimlerin insanlığa getirdiÄŸi acı tecrübelerden sonradır ki, kiÅŸinin yalnız kendi fiil veya ihmalinden sorumlu olabileceÄŸi esasının Anayasalarda yer alması lüzumu bilhassa hissedilmektedir” (K.Öztürk Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, C: II- Sa: 1668) Davamızda mademki dernek tüzel kiÅŸiliÄŸinin yasal nitelikten çıkıp yasadışı birleÅŸime dönüÅŸtüÄŸü ile sürülmektedir, o halde bu dönüÅŸümde, yönetici olan sanıkların ayrı ayrı amaç ve eylemlerinin kanıtlanma zorunluluÄŸu vardır. Oysa mahkeme bu konuda hiçbir inceleme yapmamış ve kanıt da göstermemiÅŸtir. Bu Nasıl Yasadışı’lık? TÖB-DER KurulduÄŸu 1971 yılından bu yana, ciddi ve sürekli adli ve idari denetime tabi tutulmuÅŸ ve hiçbir faaliyetinden ötürü yargısal ve idari denetim dışında kalmamıştır. Yasa dışı olarak gösterilmeye çalışılan bu örgüte yakından bakalım: 200.000 üyesi ve yurt çapında 630 ÅŸubesi ile faaliyet gösteren TÖBDER: - ÇeÅŸitli siyasal iktidarların yasa dışı iÅŸlemlerinden ötürü bugüne deÄŸin 20.000’i aÅŸkın dava açarak üyelerinin hakkını aramış; - DeÄŸiÅŸik zamanlarda yapılan törenlerde CumhurbaÅŸkanlığınca ve Genel Kurmay BaÅŸkanlığınca protokolde yer verilerek temsil edilmiÅŸ; - Yaptığı kongre ve toplantılara zamanın hükümet baÅŸkanları, bakanları ve parlamenterleri katılmışlar ya da mesaj göndermiÅŸler; - ÇeÅŸitli ihbarlar sonucu on kez Genel Merkezi aranmış, herhangi Halit Çelenk 275 bir suç unsuru bulunmamıştır; - Ä°ki kez, amaç dışı faaliyet iddiası ile faaliyetten alıkonulmuÅŸ ve her ikisinde de bu iÅŸlemler Danıştayca iptal edilmiÅŸ; - Ve nihayet, bir çok kez, yöneticileri hakkında çeÅŸitli nedenlerle adli soruÅŸturmalar açılmış ve her defasında ya takipsizlik ya da beraat kararı verilmiÅŸtir. 10 Yılı aÅŸkın süredir yasaların ve idarenin denetiminde bulunan, çalışmaları konusunda yüzlerce basın açıklaması, radyo ve televizyon haberi yayımlanan, yöneticileri her yıl kapitalist - sosyalist ayrımı yapılmaksızın çeÅŸitli toplantılara davet edilen, bu konularda ve tüm faaliyetlerinde basının ve TRT’nin önemle üzerinde durduÄŸu TÖB- DER, bugün hukukun kabul etmediÄŸi istidlal (Akıl yürütme), yöntemleri ile karşımıza yasa dışı gizli bir örgüt olarak çıkarılmıştır. Mahkeme Kararı: KesinleÅŸmiÅŸ beraat kararıyla sonuçlanmış 1976-1978 Çalışma Raporunun hayata geçmemiÅŸ taslağına, Takipsizlik kararıyla sonuçlanan D.E.K. Çalışmalarına, Basın Yasasına göre süre aşımına uÄŸramış ve aslında suç unsuru taşımayan dergi, gazete ve çeÅŸitli yayınlara, Kim tarafından bastırılıp, yayınlandığı belli olmayan broÅŸürlere, TÖB-DER’le herhangi bir iliÅŸkisi olmayan ticari bir derginin içeriÄŸine, Sanıklarla bir iliÅŸkisi olmayan 3.10.1978 ve 24.12.1979 günlü iÅŸi bırakma eylemlerine, dayandırılmıştır. Bunların dışında hükme esas teÅŸkil edecek bir kanıt yoktur. Bunun aksine dosya hükmün özünü tek başına nakzedecek lehte yargı kararları ile doludur. Hüküm Mahkemesi, mahkum ettiÄŸi derneÄŸin adını dahi bilmemektedir. Dikkat edilecek olursa, Temyiz konusu ettiÄŸimiz ve özenle hazırlanan gerekçeli kararın kapak ve ilk sayfasında DerneÄŸin ismi “Tüm ÖÄŸretmenler BirleÅŸme ve Dayanışma DerneÄŸi” olarak yer almaktadır. Oysa mahkum edilen derneÄŸin ismi, “Tüm EÄŸitim - ÖÄŸretim Emekçileri BirleÅŸme ve Dayanışma DerneÄŸi”dir. 5- DuruÅŸmada Yazılı Belgeler Okunmamıştır Yürürlükteki yasaya ve hukuk öÄŸretisine göre tüm yazılı belgelerin 276 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası sanıklar huzurunda okunması, bu belgelere karşı ne diyeceklerinin sorulması, itirazlarının incelenmesi gerekir. Oysa davamızda yüze yakın yazılı belge (kitap, dergi, gazete...) delil olarak kullanılmış, ancak bunlar davanın bir an önce hükme baÄŸlanması amacıyla duruÅŸmada okunmamıştır. Böylece sanıkların savunma hakları bir kenara itilmiÅŸtir. Ayrıca, sanıkları baÄŸlamayan ve kendileriyle ilgisi olmayan kimi belgeler delil olarak kullanılmıştır. ÖrneÄŸin: - ÖÄŸretmen dergisinin Kasım 1979 tarihli nüshası, Ticari bir dergi olan bu yayının TÖB-DER ve sanıklarla bir ilgisi olmadığı halde, gerekçeli kararda delil olarak kullanılmıştır. - Gerekçeli kararda suç tarihi olarak 1976-1978 dönemi yönetiminin iÅŸ başına geldiÄŸi tarih gösterilmiÅŸtir. Oysa, mahkumiyet hükmüne esas alınan Ek 6-12 sırada yer alan kitap halindeki yayınlardan “ Sosyal Mücadelede TÖB-DER’in yeri ve Ä°ÅŸlevi”, “ Üretim EÄŸitim Ä°liÅŸkileri” , Emperyalizmin EÄŸitim Politikası ve Türkiye” adlı yapıtlar, sanık durumunda olan kiÅŸilerin yönetime gelmesinden, yani kararda belirtilen suç tarihinden önce yayınlanmıştır. Bu husus yayın tarihleri ile sabittir. - Bunun gibi EK: 19-20-22-23-24-48-50-52 ve 67’de yer alan belgeler sanık müvekkillere ait olmayıp, TÖB-DER Kongrelerinde görev yarışına giren grupların broÅŸür ve bildirileridir. - En önemlisi, sanıklar 1976-1978 ve 1978-1979 yönetimleri olarak yargılanmışlar ve bu ÅŸeklide mahkum edilmiÅŸlerdir. Her yönetici sanık yalnız kendi döneminde yayımlanan belgelerden sorumludur. Mahkeme ise bu konuda bir inceleme gereÄŸi duymaksızın, hangi belgenin hangi sanık açısından deÄŸerlendirilmesi gereÄŸini araÅŸtırmaksızın, aslında suç unsuru taşımayan bu belgeleri tüm sanıklar için kanıt olarak göstermiÅŸtir. Böyle bir uygulama adalete aykırı bir kararın oluÅŸmasına neden olmuÅŸtur. 6- Delil DeÄŸerlendirmede Yanılgıya DüÅŸülmüÅŸtür Dosyanın incelenmesinden; hüküm mahkemesinin ÅŸu delillerle sonuca gittiÄŸi anlaşılmaktadır: - 1976-1978 TÖB-DER Çalışma Programı, - Birkaç Dergi, birkaç gazete, - TÖB-DER yayınları, - 4. OlaÄŸan Kongre sırasında yönetime sahip olmak isteyen grupla- Halit Çelenk 277 rın bastırıp dağıttığı broÅŸürler, - Åžubelerde ele geçen bildiri, broÅŸürler, - Ve nihayet sendikalarla iliÅŸki ve boykotlara teÅŸvik, Bu deliller tek tek ele alındığında ÅŸu gerçekler ve mahkemenin deÄŸerlendirmedeki yanılgıları açıkça ortaya çıkmaktadır. A- Mahkemenin mahkumiyet hükmüne esas olarak aldığı kanıtlardan bir tanesi, 1976-1978 Çalışma Programıdır. Gerek adından gerek mevzuat hükümlerinden de anlaşılacağı gibi, program bir dönem için uygulanması düÅŸünülen tasarılar bütünüdür. Bu program, bir kitap halinde basılmış ve basın yasasına göre denetimden geçmiÅŸtir. Kaldı ki söz konusu rapor hakkında kamu davası açılmış ve sonuçta Ankara 9. Asliye Ceza Mahkemesi bu konuda 8.5.1979 gün ve E: 1978/705, K: 1979/ 295 sayılı kararı ile beraat kararı vermiÅŸtir. Savunma sırasında dosyaya ibraz ettiÄŸimiz bu karar, kesinleÅŸmiÅŸtir. KesinleÅŸmiÅŸ bir karara konu olan bu tasarının gerekçeli karara kanıt olarak alınması yolsuz ve yasaya aykırıdır. B- Yukarıda deÄŸindiÄŸimiz gibi dergi gazete ve öteki yayınlar, herhangi bir suç unsuru taşımamaktadır. Bu belgeler, esas hakkındaki yazılı savunmamızda tek tek ele alınıp, içerikleri ve esprileri titizlikle irdelendiÄŸinden, tekrardan kaçınıyoruz. BilindiÄŸi gibi 5680 sayılı basın yasası hükümlerine göre, basın yoluyla iÅŸlenen suçlarda dava açma süresi ve yayınlardan ötürü ceza sorumluluÄŸunun kimlere terettüp edeceÄŸi açıkça düzenlenmiÅŸtir. Olayımızda, sürelerin çoktan geçtiÄŸi ve yayınların sahip ve sorumlu yazı iÅŸleri müdürleri belli olduÄŸu halde, bunların hükme dayanak yapılması kanaatimizce yasaya aykırı bir kabul biçimidir. Basın Yasası, 141 ve 142. maddelerle düzenlenen suçlarla diÄŸer suçlar arasında bir ayırım gözetmediÄŸine göre, bu hükümlerin karara baÄŸlanan davada uygulanamayacağına iliÅŸkin Mahkeme görüÅŸü yasal dayanaktan yoksundur. C- 4. OlaÄŸan Kongre sırasında yönetime sahip olmak isteyen grupların bastırıp dağıttığı broÅŸürlerin içerikleri ele alınarak bunlardan sanıkları sorumlu tutmak da sanırız mevzuata aykırı bir deÄŸerlendirmedir. Nitekim, dosyaya sunduÄŸumuz mahkeme kararlarından da anlaşılacağı gibi, bu broÅŸürler sahiplerini ve dağıtılanları baÄŸlar. Aksi kabul biçimi cezaların ÅŸahsiliÄŸi ilkesine taban tabana zıt bir uygulamadır. D- 24 Aralık 1979 olayına gelince: Bu tarihte Merkez Yürütme 278 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası Kurulu Üyelerinin Mamak Askeri Cezaevinde tutuklu oldukları bilinmektedir. Ä°cra Organı durumunda bulunmayan ve o tarihlerde toplantıya çaÄŸrılmamış bulunan Genel Yönetim Kurulunun da bu olaydan sorumlu tutulamayacağı açıktır. Kaldı ki, celbedilen karar defterlerinin incelenmesinden, böyle bir kararın alınmadığı ortaya çıkmıştır. Durum böyle iken, hüküm mahkemesi gerekçeli kararın tümünde dile getirmeye çalıştığı kanıtsız ve geçersiz esprisini burada da sürdürmekte ve demektedir ki: “Bunlar bilinçli, sistemli ve planlı çalışmalar yaparak gizlilik içerisindedirler. Dolayısıyla bu konuda karar alınmayacağını da bilirler.” Bu kabul biçimine karşı söyleyeceÄŸimiz tek ÅŸey ÅŸudur: Söz konusu düÅŸünce bir yorumdur. Bunun da Ceza hukukunda yeri yoktur. 7- DEK’le Ä°lgili Kararlar Mahkeme Kararında DEK sanıkları adı altında yargılanan ve haklarında TCY’nin 142. maddesi uygulanan müvekkillerimizle ilgili düÅŸüncelerimizi mahkemeye sunduÄŸumuz yazılı savunmada açıklamıştık. Mahkeme sanıklar tarafından yapıldığı ileri sürülen konuÅŸmaları ve kurultaya sunulan bildirileri yanlış deÄŸerlendirmiÅŸ ve sanıklar hakkında Ceza Yasasının 142. maddesini uygulamıştır. Savunmalarda ileri sürdüÄŸümüz bilirkiÅŸi incelemesi istemleri mahkemece reddedilmiÅŸ ve sözü geçen konuÅŸma ve bildiriler bilimsel bir irdelemeden geçirilmeden, suç öÄŸelerinin oluÅŸup oluÅŸmadığı araÅŸtırılmadan hüküm verilmiÅŸtir. Savunmalarımızda DEK’in bilimsel bir toplantı olduÄŸu, toplantı konularının bilimsel açıdan incelendiÄŸi, Kurultayın TÖB-DER tarafından alman bir kararla 4-11 Åžubat 1978 tarihleri arasında Ankara’da düzenlendiÄŸi, bu toplantıda Türkiye’nin eÄŸitim ve öÄŸretim sorunlarının tartışıldığı, eÄŸitimin demokratikleÅŸtirilmesi doÄŸrultusunda hedeflerin saptandığı, toplantıya çok sayıda bilim adamının yanı sıra yabancı öÄŸretmen örgütleri temsilcilerinin ve meslek kuruluÅŸlarının, Sendika temsilcilerinin katıldığı Türk Dil Kurumu, Türk Tarih Kurumu, Türk Hukuk Kurumu, Tabibler Odası, Türk Mimar ve Mühendis Odaları BirliÄŸi, Türkiye Barolar BirliÄŸi ve benzeri kuruluÅŸların delege göndererek katıldıkları, yine bu toplantıya hükümet komiserinin de katıldığı açıklanmıştır. Yapılan görüÅŸme ve tartışmalar sonunda, eÄŸitim ve öÄŸretim sorunları üzerinde ilke kararları alınmıştır. Bu kurultayda yapılan tüm konuÅŸmalar “Demokratik EÄŸitim Kurultayı” adı altında ve iki cilt halinde bastırılarak yayınlanmıştır. Halit Çelenk 279 DEK’te yapılan konuÅŸmaların bant çözümleri, dağıtılan bildiriler ve bastırılan kitap Ankara Basın Savcılığınca incelenmiÅŸ, seçilen bilirkiÅŸiden rapor alınmış ve konuÅŸma ve bildirilerde suç öÄŸesi görülmeyerek takipsizlik kararı verilmiÅŸtir. Bu takipsizlik kararı yukarıda açıklanmıştır. Ä°tiraz edilmeyerek kesinleÅŸen bu takipsizlik kararma karşın mahkeme, böyle bir inceleme yapılmamış ve karar verilmemiÅŸ gibi konuÅŸma ve bildirileri yeniden ele alarak sanıklar aleyhine delil olarak kullanmıştır. Mahkemenin bu tutumunun yargılama hukukuna ve adalete aykırı olduÄŸu açıktır. 8- Aklananlar Yeniden Yargılanıyor Ä°ddianamede ve kararda, TÖB-DER ile ilgili olarak ortaya konulan ve suç sayılan eylemler, olaÄŸan bir dönemde, hukuk devleti ilkesine belli bir oranda saygı duyulan bir ortamda meydana gelmiÅŸtir. Her toplumda ve toplumsal geliÅŸmenin her döneminde bir devlet düzeni, bir hukuk düzeni varolagelmiÅŸtir. Bu düzen Anayasaların ve yasaların çizdiÄŸi sınırlar içinde, yargı organlarının verdiÄŸi kararlarla yürütülür. Dava konusu eylemlerin meydana geldiÄŸi dönemde de bir devlet, bir hukuk düzeni vardır. Bu devlet, yasama, yürütme ve yargı organları ile faaliyet halinde olup, mevcut düzeni koruyordu. Yürütmeye baÄŸlı birimler, kolluk kuvvetleri ve C. Savcıları suçlan izliyor ve gerek görülen hallerde kamu davaları açıyordu. Eylemler yargı denetiminden geçiyor, suç iÅŸlenip iÅŸlenmediÄŸi, yasa sınırlarının aşılıp aşılmadığı saptanıyordu. Yürürlükteki Anayasa’nın ve yasaların tanıdığı hak ve özgürlükleri kullanan müvekkillerimiz dernek yöneticileri ve üyeleri toplantılar, yürüyüÅŸler düzenliyor, konuÅŸmalar yapıyor ve derneÄŸin amacı doÄŸrultusunda faaliyet gösteriyordu. Bu eylemlerin ve çalışmaların suç oluÅŸturduÄŸunu ileri süren savcılar kamu davaları açıyor ve mahkemeler, yasalara göre bu eylemlerin herhangi bir suçu oluÅŸturmadığı sonucuna varıyor ve beraat ya da takipsizlik kararı veriyordu. Bu kararların büyük bir bölümü dosyadadır. Günümüzde de aynı yasa hükümleri yürürlüktedir. Ceza Yasası, Dernekler Yasası, Toplantı ve Gösteri YürüyüÅŸleri Yasası, Basın Yasası ve Yargılama Usul Yasaları yine yürürlüktedir. O dönemde suç sayılmayan, Mahkeme kararlan ile suç oluÅŸturmadığı anlaşılan ya da yasalara göre zamanaşımı ve hak düÅŸürücü süreler nedeniyle koÄŸuÅŸturulması olanaksız bulunan kimi eylemlerin bugün 280 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası yeniden müvekkillerimizin karşısına çıkarılması, hukuk devleti ilkesi ile ve hukuk devleti ilkesinin temel öÄŸelerinden biri olan kazanılmış haklarla baÄŸdaÅŸabilir mi? Toplumda istikrar kavramı ile barışabilir mi? OlaÄŸanüstü dönem gerekçesiyle, kurulu bir düzenin geçmiÅŸ iÅŸlevleri geçersiz sayılarak, o düzenin bahÅŸettiÄŸi haklar (kazanılmış haklar) ortadan kaldırılabilir mi? Kusurlu olduÄŸu ileri sürülen bir toplumsal düzenin hesabı, o düzenin yargıya iliÅŸkin iÅŸlemlerine ve kararlarına itibar edilmeyerek müvekkillerimizden sorulabilir mi? VatandaÅŸ, yargı organları önünde aklandıktan sonra yeniden yargılanabilir mi? Böyle bir tutum, “müesses nizam”’ ı korumak iddiasında olan 141. madde ile baÄŸdaÅŸabilir mi? Bir yandan müesses nizamın korunması öte yandan bu nizamın tanıdığı hakların tanınmaması bir çeliÅŸki deÄŸil midir? Bütün bunlar gözönüne alındığı takdirde hatıra “acaba devlet 12 Eylül’den önce vatandaÅŸlara bir tuzak mı kurmuÅŸtur?” sorusu gelir ki, bu soru ve düÅŸünce devlet kavramı ile baÄŸdaÅŸamaz. Yukarıda açıklanan ve Askeri Yargıtayda sözlü olarak açıklayacağımız nedenlerle, Hukuk devleti kavramına, kazanılmış hak ilkesine, Yargılama hukukuna, delil teorisine, dosyaya konulan savunma delillerine aykırı düÅŸen, “yargılanan ve aklanan insanları aynı eylemlerden ötürü yeniden yargılama” gibi Adaletin kabul etmediÄŸi bir tutuma dayalı olarak verilen bu haksız kararın bozulmasını talep ederiz. Avukat Ä°lhan DiÅŸçi, Avukat Åžükrü Güncl, Avukat Günler Karadeniz, Avukat Halit Çelenk Halit Çelenk 281 IX. BÖLÜM askeri yargıtay kararı A- Usül Yönünden Askeri Yargıtay tarafımızdan yapılan temyiz itirazlarını tümüyle red etmiÅŸ, TÖB- DER’in yasa dışına dönüÅŸtüÄŸünü kabul etmiÅŸtir. Biz burada Askeri Yargıtay Dördüncü Dairesince verilen onama kararının önemli gerekçelerini ortaya koyacak ve bu gerekçelerin neden hukuka, yasaya, bilime aykırı olduÄŸunu ve hükmün gerçek dışı belgelere dayanılarak verildiÄŸini açıklamaya çalışacağız. Askeri Yargıtay Dördüncü Dairesinin karar gerekçeleri özetle ÅŸunlardır: “1) TÖB-DER yöneticileri olarak sanıklara isnat edilen bu davadaki fiillerin içerisinde, yukarıda görüldüÄŸü gibi, evvelce mahkeme kararına beraat veya mahkumiyet ÅŸeklinde konu teÅŸkil etmiÅŸ olanlardan müstakilen birinin bulunmadığı, 4-11 Åžubat 1978 tarihinde yapılmış Devrimci EÄŸitim Kurultayı (DEK) hakkında Ankara C. Savcılığınca verilmiÅŸ bir KYOK var olmasına raÄŸmen o kurultayda yapılmış konuÅŸmalarla TCK.nun 142. maddesinin çeÅŸitli fıkralarındaki suçların iÅŸlendiÄŸi bu davada iddia ve kabul edilmiÅŸ ise de, bu kararlardan sonra yeni delillerin bulunması halinde veya yeni deÄŸerlendirmeye istinaden Savcılıklarca her zaman dava açılabileceÄŸinin kabul edildiÄŸi ve dava dosyasına eklenmiÅŸ 6 klasör içindeki EK-1-91 arasında sıralanan belgeler ve TÖB-DER’in tümü hakkında sonradan yapılan soruÅŸturma ile elde edilen delillere istinaden DEK’de yapılmış konuÅŸmaların yeniden deÄŸerlendirilmesi ve dava açılmasında yukarıda kabul muvacehesinde kanu- 282 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası na aykırılığa rastlanmadığı gibi, 2) Kanunların, bütün kurum ve kuruluÅŸları ile fonksiyonlarını tam olarak yerine getiren, suçların iÅŸlenmesinin istisnai olduÄŸu ve suçlularında en kısa sürede yargı mercileri önünde istisnasız olarak çıkarıldığı bir kamu düzeninde uygulanmak üzere kabul edilip çıkarıldıkları; Bu kanunlara vatandaÅŸları ve Egemenlik hudutları içinde bulunan kiÅŸileri riayet ettirmek ve kamu düzeninin bozulmasını engellemek ile görevli ve yetkili olan Devlet, bütün alınan tedbirlere raÄŸmen kamu düzeninin bozulmasını engelleyemediÄŸi takdirde, suç iÅŸlenmekle kamu düzenini bozmuÅŸ kiÅŸileri önceden konmuÅŸ bulunan kurallara göre zamanında gerekli ÅŸekilde cezalandırmak yetkisi var olmakla beraber, Devletin bu görevini, bütün kurum ve kuruluÅŸları ile uyum içinde çalışabildiÄŸi oranda yerine getirebileceÄŸi; Devletin, sözünü ettiÄŸimiz bu fonksiyonunu yerine getirmekte deÄŸiÅŸik nedenlerle zaafa düÅŸtüÄŸü zamanlarda makul ve suç iÅŸleme kastını taşımayan kiÅŸilerin, soyut kuralların arkasına sığınıp bozulmuÅŸ olan kamu düzeninden yararlanmak ve kamu düzenindeki bozuklukları daha büyük boyutlara ulaÅŸtıracak taleplerde bulunmalarının Demokratik ve makul düÅŸünce kurallarına aykırılığı aÅŸikar olduÄŸu; 3) Sanıkların Askeri Savcılıktan itibaren ifadelerinin alınması sırasında, kendilerinin suçlanmalarına neden olan ve mahkeme hükmüne esas teÅŸkil eden fiillerle belge ve yayınlar, kendilerine okunduktan sonra, bu belgeler muvacehesinde ne diyecekleri sorulmak suretiyle ifadelerinin alınmış olması gerçeÄŸi yanında, daha sonra duruÅŸmada da kendilerini ilgilendirdiÄŸi oranda sanıklara belgeler okunduÄŸu ve ne diyecekleri sorulduÄŸu; sanıklara isnat edilen suçun niteliÄŸi ile bu suça iÅŸtirak ÅŸekilleri gerektirmediÄŸinden, Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu ile 353 Sayılı Askeri Mahkemelerin KuruluÅŸu ve Yargılama Usulü Kanunu hükümlerinde belirtildiÄŸi ÅŸekilde, esas hakkındaki mütalaadan önce tüm yazılı delillerin bir tek bölümde tekrar tekrar okunmamış olmasının esasa etkili olabilecek bir hata ve zaaf olarak mütalaa edilmediÄŸi; 4) Mahkeme tarafından ikame edilmiÅŸ olan yazılı bel- Halit Çelenk 283 ge ve yayın niteliÄŸindeki delillerden bir kısmı, sanıkların sorumlu oldukları dönemlerden önceki yıllara ait olmakla beraber bu yayın ve sair belgelerin sanıkların sorumluluÄŸunun tesbitinde deÄŸil, TÖB-DER’in çatısı ve ismi altında nasıl bir kasıtla yöneltildiÄŸinin anlaşılmasında vicdani delilin net olarak oluÅŸmasına yardımcı olarak kullanılmak üzere fazladan ikame edilmiÅŸ delil niteliÄŸine bulunduÄŸu; 5) Sanıklara isnat edilen suçun subutu hususunda yeteri kadar delil toplandıktan sonra, subuta ermiÅŸ olan eylemlerin ceza itibariyle hafifletici ve vasfını sanıklar lehine deÄŸiÅŸtirecek nitelikte olmayan delil arama ve yeni soruÅŸturma iÅŸlemlerine giriÅŸilmesinde, davanın mahiyeti ile dosya muhtevasına göre yapılan konuÅŸmalarda sunulan bildirilerde suç olup olmadığının tesbiti için bilirkiÅŸi dinlenmesinde yargılama ekonomisi ve cezai adaletin tesisinde fayda bulunmadığı, keza, bu nitelikte bir delilin noksanlığına da dava dosyasında rastlanmadığı cihetle; Hükme karşı yöneltilen ve Devlet Kavramını ve Devletin devamlılığı ilkesinin zedelendiÄŸine; Kazanılmış hak ve kavramının çiÄŸnendiÄŸine; Yazılı belgelerin okunmasından sonra sanıklara ne diyeceklerinin sorulmadığına ve savunma hakkının bu suretle kısıtlandığına; Sanıkların sorumlu oldukları dönemlerden önceki TÖBDER yayınlarının da delil olarak okunduÄŸuna ve ikame edildiÄŸine; Hükümde noksan soruÅŸturma bulunduÄŸuna yönelik bulunan usule iliÅŸkin tüm temyiz itirazları varit ve kabule deÄŸer nitelikte görülmediÄŸinden oybirliÄŸi ile ve 353 Sayılı Kanunun 217/2. maddesi gereÄŸince REDDÄ°NE; karar verilmiÅŸtir. B- Esas Yönünden Askeri Yargıtay 4. Dairesi daha sonra “Esas yönünden” baÅŸlığı altında öÄŸretmen derneklerinin Cumhuriyet öncesi 1906 yılından baÅŸlayan geliÅŸimini, Türkiye ÖÄŸretmen Dernekleri Milli Federasyonu, Türkiye 284 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası ÖÄŸretmenler Sendikası, TÖB- DER’in kuruluÅŸu konularını kendi görüÅŸüne göre özet olarak açıklamıştır. Ülkemizdeki öÄŸretmen hareketini açıklandığını ileri süren kararda bu konuda ÅŸöyle denilmiÅŸtir: “... GeliÅŸimine geniÅŸ aralıklarla ve belli noktalarda deÄŸindiÄŸimiz öÄŸretmen hareketinin geçmiÅŸte bu harekete büyük ölçüde ve etkin bir ÅŸekilde Marksist doÄŸrultudaki siyasi ve ideolojik dünya görüÅŸünü, (Anadolu’da Rumeli’de 10 yıldan fazla sizin aranızda, sizin terk edilmiÅŸ ve her ÅŸeyden yoksun çevrenizde dertlerinize ortak olarak yaÅŸadım. Parlak üniformalar ve şık giyimli lise öÄŸrencisi size horlayarak bakarken, ben sizlerde çok yüksek, çok onurlu ruhlar okudum. Biliyordumki, siz hep proletaryamın çocukları idiniz. Ekmek parasını çıkaran, sizin karnınızı ve dimağınızı doyuramayan iÅŸçilerin çocukları idiniz. Sizin zekanız, dirayetiniz yeterliÄŸiniz bile olsa, sizi soylu okulları alamazdı. Siz öÄŸretmen okuluna, ancak yaÅŸayacak bir ak ekmek bulmak ve pek geliÅŸemeyen gereksinme fikrinizi doyurmak için gelirdiniz. EÄŸitim Bakanlığı size üvey evlat nazarı ile bakardı. Çünkü siz kimsesizdiniz, iÅŸçi çocukları idiniz. Yemek içmek ve yatacak bir bucak bulmak için geldiniz, öÄŸretmen okulunda kazandığınız sanatı bilgi ve kültür sizin kiÅŸiliÄŸinizi onlar indinde deÄŸiÅŸtiremezdi. Çünkü siz yine proleterdiniz, yine burjuva hademesiydiniz. Siz süslü ve zarif giyinemiyor, şık kravat baÄŸlayamıyor, burjuvalara özgü hareketler yapamıyordunuz. Onun için siz aÅŸağılanmaya, horlanmaya layık iÅŸçi ve köylü takımı insanlardınız. Burjuva hükümetleri sizden öç almak için sizi köylüler içinde çalışmaya mahkum ediyordu... Siz öÄŸretmen okulu öÄŸrencileri kendi öz sınıfınız, ezilen, soyguna uÄŸrayan ve cahil bırakılan biçare halkın arasına girdiÄŸiniz zaman köylüyü, köy çocuÄŸunu, iÅŸçi yavrusunu kurtarmaya çalışıyordunuz. Burjuva eÄŸitim bakanlığı, zengin çocuklarına özgü okulların öÄŸretmenlerini takdirle alkışlayıp ödüllendirirken, siz ömürlerinizi bir lokmaya yetmeyen maaşınızla köylerin, kasabaların ıssız sokaklarında harap ve yıkık evlerinde Halit Çelenk 285 sefil bir hayat geçiriyor yuva kuramıyordunuz. Kursanız bile bu ailevi yoksulluk ve yoksulluk içinde sürükleniyordu. Siz biliyordunuz ve yaÅŸayarak öÄŸreniyordunuz ki, aile sizin için deÄŸil, aile zenginlerin, burjuvaların esnafın, saraylılarındır. Sizin için aile kavramı bir yokluktur. ... ÖÄŸretmen okullu genç, sen kendin çok iyi biliyorsun ki sen proleter çocuÄŸusun, baban nasıl kolunun gücü ile çalışıyorsa sen de günde 15 saat kafanı yorarak, beynini ve öÄŸretmenlerin çektiÄŸi azabı, açlığı çekmeye okulun ve öÄŸrencilerinle yarın bu günkü biçimi ile hükümetin horladığı ilkokul öÄŸretmeni olacaksın ve öÄŸretmenlerin çektiÄŸi azabı açlığı çekmeye okulun ve öÄŸrencilerinle Devletlilerin okulu yanında horlanmaya mahkum olacaksın. O halde ey genç, Ey yarının öÄŸretmeni, ÅŸimdiden çıkarını bil. Sen gündelikle çalışan iÅŸçiden baÅŸka bir ÅŸey deÄŸilsin. Koluyla çalışan, yaÅŸama gücünü bir lokma yiyeceÄŸe harcayan bu haksız ve hain toplum içinde bilimden, teknikten payını alamayan biçare gençler ile bir arada, bir ortamda, bir huzursuzluk içinde olduÄŸunu kavra, onlarla elele ver “günlük rızkını saÄŸlayarak” yaÅŸayan sınıfın gençleri, çocukları ile birlikte çalış yarının Devrim hazırlıklarına giriÅŸ. Bu devrim tufanının baÅŸlangıcından önce öÄŸretmen okullarını bitirip hayata atılan meslektaÅŸların, görmüyor musun ki eziliyor. Eziliyor da öz iktisadi haklarını savunma güç ve kararlılığını gösteremiyorlar. Onlar gençliklerinde eÄŸer bütün ezilen, çalıştırılan, soyulan halkın gençleri ile birlikte olup iktisadi ve siyasi hakları savunan sendikalar, iÅŸçi dernek ve birlikleri oluÅŸturma yolunu öÄŸrenmiÅŸ olsalardı bugün mesleÄŸiniz esaretten kurtulmuÅŸ olurdu. Silkininiz, yarın ki savunma kurultayını siz bu gün gençlik birlikleri içinde diÄŸer iÅŸçi gençleri ile birlikte kuracaksınız. Silkininiz, bütün yeni bir hayata ve baÅŸarılı bir devrime ait baÄŸlılık, içten ve pek ileri temeli gençlik örgütleriniz, gençlik birlikleriniz, gençlik heyecanlarınız hazırlayacaktır. Proleter genç, bil ki sana güç verecek, seni egemenlerin kuru bir aracı olmaktan kurtaracak yalnız Sosyalizmdir. Sen çalış, gücünü öyle koy, öyle ortam oluÅŸtur ki “Karl Marks ve Engels”in bu günkü toplumun belki almayı baÅŸa- 286 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası ramadığı en ince yazılarını uygulamaya ortam ve olanak saÄŸla. Ä°stikbal sensin proleter genç. Sen Sosyalizm etrafında ne kadar çalışırsan biz istikbalde o kadar güvenli olacağız. ÖÄŸretmen okullu yoldaÅŸ, Devrim için gençliÄŸin savaşı var. ArÅŸ iÅŸ başına ÅŸeklinde ve “ÖÄŸretmen Okullu Gençlere” baÅŸlıklı yazısı ile (Demokratik EÄŸitim Kurultayı kitabı 1. Cilt) hakim kılmış Mustafa Nejat gibi idareci ve teorisyen olmuÅŸtur. Bu sebeplerle bu hareket seyrek diyebileceÄŸimiz zamanlar dışındaki duraklamaları hariç tutulacak olursa Marks ve Engels tarafından ortaya atılan ve Lenin tarafından geliÅŸtirilen Diyalektik ve Tarihsel Maddeci dünya görüÅŸü istikametinde çıkışlarla belirlenen bir geliÅŸim göstermiÅŸtir.” Yine kararın 14. sayfasında, “TÖB-DER’in ideolojik ve siyasi yanını belirtir hususlar” baÅŸlığı altında “... yasal bir dernek görünümündeki TÖB-DER’in kurulduÄŸu 1971 yılından itibaren ve özellikle dava sanıklarının dernek yönetiminde bulundukları 1976-1978 ve 1978-1979 yılları arasındaki faaliyetlerini daha yakından tetkik ve deÄŸerlendirmekte zaruret görülmekledir” denilmiÅŸtir. Daha sonra delil olarak TÖB-DER’in yayınları ele alınmıştır. Ele alınan yayınlar ÅŸunlardır: 1- Bağımsızlık, demokrasi, Barış ve Özgürlük Mücadelesinde TÖBDER. Çalışma Programı. 1976-1978 2- TÖB-DER EÄŸitim Yayınlarından “FaÅŸizm, AntifaÅŸist Mücadele ve TÖB-DER. 3- 1 Mart 1977 günlü ve 138 sayılı TÖB-DER Gazetesinde yer alan ve Gültekin GazioÄŸlu tarafından SSCB EÄŸitim ve Bilim Ä°ÅŸçileri Sendikasına gönderilen Kutlama mesajı. 4- TÖB-DER’in EÄŸitim yayınlarından “Sosyal Mücadelede TÖBDER’in Yeri” adlı broÅŸür. 5- Prof. Sadun Aren tarafından yazılan ve TÖB-DER EÄŸitim Yayınları arasında yer alan “Üretim-EÄŸitim Ä°liÅŸkileri” adlı kitap. 6- Cemil Çakır tarafından yazılan “Emperyalizm - EÄŸitim politikası ve Türkiye” adlı kitap. Halit Çelenk 287 7- TÖB-DER yayınlarından “Emperyalizm - Ulusal Bağımsızlık ve Kültür” adlı kitap. 8- TÖB-DER yayınlarından “Ekonomi - Sınıflar ve EÄŸitim” adlı kitap. 9- Gültekin GazioÄŸlu tarafından önsözü yazılan, TÖB-DER yayınlarından “Militarizm-Barış Mücadelesi ve EÄŸitim” adlı yazarı belli olmayan kitap. 10- 18 Temmuz 1977 tarihli ve 146 sayılı TÖB-DER Gazetesinden kesilmiÅŸ ve 20 Temmuz 1974 Barış harekatının yıl dönümünün “20 Temmuz Åžovenizmin Bayramı” olarak nitelendiÄŸi yazı. 11- 11 Nisan 1979 tarih ve 169 sayılı TÖB-DER Gazetesinden alınmış olan “21 Mart Irkçılıkla SavaÅŸ Günü” baÅŸlıklı yazı fotokopisi. 12- 1 Eylül 1976 tarih ve 127 sayılı TÖB-DER Gazetesinden alınmış “Dünya Barış Günü Kutlandı” baÅŸlıklı yazı. 13-TÖB-DER’in AÄŸustos 1978 tarihinde yapılan 4. OlaÄŸan Genel Kongresinde yönetime hakim olmak isteyen çeÅŸitli gruplar tarafından bastırılıp dağıtılmış ve Genel Kurulda okunmuÅŸ olan konuÅŸmaların muhtevaları. 14- TÖB-DER’in 3. ve çoÄŸunlukla 4. OlaÄŸan Genel Kongresinde yönetime hakim olmak isteyen muhtelif gruplar tarafından yayınlanıp dağıtılmış siyasi ve ideolojik fikirleri içeren broÅŸürler muhteviyatı. 15- TÖB-DER Ajansının (Genel BaÅŸkan Gültekin GazioÄŸlu’nun 22.3.1978 günü yaptığı basın toplantısında “TÖB-DER herzaman demokrasi güçlerinin ve demokrasinin yanında yer alacaktır.” dedi) özet baÅŸlıklı ve 16 Mart 1978 günü Ä°stanbul Üniversitesi bahçesinde bir bombalama olayında 6 gencin öldürülmesini protesto etmek bahanesiyle DÄ°SK tarafından 20.3.1978 tarihinde Tüm Türkiye’de uygulamaya konmuÅŸ olan kanunsuz iki saatlik iÅŸi bırakma ÅŸeklindeki direniÅŸi TÖB-DER’in de desteklediÄŸini TÖB-DER Genel BaÅŸkanı Gültekin GazioÄŸlu’nun basma açıklayışı ve bu sözleri teÅŸkilata bildiren TÖBDER Ajansının üç sayfalık fotokopisi. 16- (25 Eylül’de Bursa’da yasal haklarımızı kullanmak üzere toplanan öÄŸretmenlerin saldırıya uÄŸramasını, bir arkadaşımızın öldürülmesi ve yüzlercesinin ağır yaralanmasını protesto ederiz. Saldırı sonucu hayatını kaybeden üyemiz Fehmi Yıldırım 3 Ekim 1979 ÇarÅŸamba günü topraÄŸa verilecektir. Öldürülen tüm üyelerimiz ve Fehmi Yıldırım arkadaşımızın anılan için 3 Ekim günü 1 günlük yas tutacağımızı tüm meslektaÅŸlarımıza duyururuz. TÖB-DER MERKEZ YÜRÜTME KURULU 288 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası ÜYELERÄ°) ÅŸeklinde basına dağıtılan duyuru. 17- Aynı haberin Gültekin GazioÄŸlu tarafından basına açıklanmasını yayınlayan TÖB-DER Ajansının 2.10.1979 tarihli nüshası. 18- (Ülke çapında bir öÄŸretmen boykotu, tüm çalışanların Genel Grevine hazırlanalım, örgütümüze ve mücadelemize uzanan elleri kıracağız) baÅŸlıklarını taşıyan Kasım 1979 tarih ve 13 sayılı Yurtsever Devrimci ÖÄŸretmen Gazetesi’nin kapak ve 5. sayfasının fotokopisi. 19- 24 Aralık 1978 KahramanmaraÅŸ Katliamını protesto ve bir günlük grev ve boykot için tüm öÄŸretmenlere Yurtsever Devrimci ÖÄŸretmen imzalı bir sahifelik broÅŸür ile Hatay Devrimci ÖÄŸretmenler Cephesi imzalı bir sahifelik broÅŸür. 20- TÖB-DER Genel BaÅŸkanı Gültekin GazioÄŸlu’nun 13.12.1979 tarihinde tutuklu bulunduÄŸu Ankara Sıkıyönetim Cezaevinden TÜM DEVRÄ°MCÄ° DEMOKRATÄ°K GÜÇLERE, TÖB-DER GENEL YÖNETÄ°M KURULU ÜYELERÄ°NE, TÖB-DER ÜYELERÄ°NE, TÖB-DER ÅžUBE BAÅžKANLIKLARINA yayınladığı ve (Yeni yıla, emekçi halkımıza ve öÄŸretmenlerimize yönelik yoÄŸun ekonomik ve siyasi baskılar altında giriyoruz. Egemen sınıfların besleyip koruduÄŸu faÅŸist saldırganlık en baÅŸta örgütümüzü ve üyelerimizi hedef seçmiÅŸtir. Ä°ÅŸbirlikçi, tekelci sermayenin her alandaki temsilcileri aşımıza, iÅŸimize, özgürlüÄŸümüze, canımıza yönelmiÅŸ bir durumda... Türkiye EÄŸitim emekçilerini örgütsüz bırakma, yıldırıp teslim alma gündemlerinde... saflarımızda yılgınlığa teslimiyetçiliÄŸe yer bırakmadan, tüm emekçi halk güçlerimizle birlikte faÅŸizme, emperyalizme, ÅŸovenizme karşı barikat kuracağız. Nihai zafer Devrimci Demokratik güçlerin olacaktır.) ÅŸeklinde devam eden yeni bir mesajının ihtiva ettiÄŸi fikir ve ifade tarzı ile aynı dizideki TÖB-DER Genel Sekreteri Seyfettin BÄ°CAN’ın ÅŸube baÅŸkanları ile MYK üyelerinin 10.11.1979 tarihinde tutuklanmış olmaları sebebi ile ilgili olarak verdiÄŸi beyanatı ihtiva eden TÖB-DER ajansı. 21 -Birlik Dayanışma Grubunun 24 Aralık 1979 tarihli Genel boykot münasebetiyle Politika Gazetesinin 27.12.1979 tarihli nüshasında yayınlanan yazı. 22- Politika Gazetesi’nin 27.12.1979 tarihli nüshasında 24 Aralık 1979 tarihli Genel Boykot nedeniyle gıyaben tutuklanmış olan TÖBDER Åžube BaÅŸkanları ile MYK üyelerinden 9 kiÅŸinin yayınlanmış beyanatları. 23- Gaziantep, Kilis, Nizip, Yavuzeli ve Ä°slahiye TÖB-DER Devrimci Birlik ÖÄŸretmenleri tarafından yayınlanmış olan ÖÄŸretmen ArkadaÅŸ Halit Çelenk 289 baÅŸlıklı duyuru; 21 Åžubat 1976 tarihinde TÖB-DER Ä°zmir ÅŸubesinin düzenlediÄŸi iÅŸsizliÄŸi pahalılığı, faÅŸist baskıları protesto ve Ä°ÅŸçi sınıfıyla BirleÅŸme ve Dayanışma mitingine ait bant çözümleri, taşınan flamalar, atılan sloganlar, pankartlar; 8.5.1976 tarihinde ÖdemiÅŸ’de, 29.1.1977 tarihinde Diyarbakır’da, 5.2.1977 tarihinde Ankara Tan- doÄŸan Meydanında, 28 Eylül 1978 tarihinde TandoÄŸan Meydanında yapılan DGM Yasa tasarısına karşı DÄ°SK’in düzenlediÄŸi ve içlerinde TÖBDER’in de bulunduÄŸu olaylı miting, aynı tarihte Bursa’da TÖB-DER’ce gerçekleÅŸtirilmek istenen miting vs. yürüyüÅŸler hakkındaki yazılar, tutanaklar ve gazete fotokopileri. 24- (1977 yılı 1 Mayısında iÅŸçi sınıfı ve emekçi halkın düÅŸmanı FaÅŸist güçlerin giriÅŸtiÄŸi katliam sonucu, 6 üyemizin 33 yurtseverle birlikte öldürüldüÄŸü dikkate alınarak 1978 1 Mayısına daha güçlü katılacağız. 1 Mayıs 1978, çıkarılmak istenen engellere raÄŸmen yine, adı iÅŸçiler ve emekçiler tarafından “1 Mayıs Alanı” olarak deÄŸiÅŸtirilen Ä°stanbul Taksim alanında kutlanacaktır. Bu nedenlerle TÖB- DER olarak 1 Mayıs’a iliÅŸkin somut görevlerimizi, yapılacak çalışmaları, örgüt birimlerimize mutlak uyulması gerekli prensipler ve kurallar olarak iletiyoruz. DÄ°SK ve tüm demokratik kitle örgütleri ile yapılan ortak toplantılarda kararlaÅŸtırılan ortak slogan ve pankartların listesi iliÅŸiktir... Günün anlamı dikkate alınarak kesinlikle -DoÄŸru bulsak da- ortak slogan ve pankartların dışına çıkılmayacaktır... Pankart yarışı yapılmayacaktır... “Sendika hakkımızı Söke Söke alacağız, Grevli toplu sözleÅŸmeli sendika hakkı için ileri” slogan ve pankartı her ÅŸubemiz için ön plana çıkarılmalıdır...) ÅŸeklinde düÅŸünceler ihtiva eden talimat ve bu talimata ekli bulunan atılacak sloganları ve taşınacak pankartları gösteren listedeki “YAÅžASIN SOSYALÄ°ZM - GENEL GREV HAKKIMIZ, SÖKE SÖKE ALIRIZ - REFERANDUM HAKKIMIZ, SÖKE SÖKE ALIRIZ, DGM’YÄ° EZDÄ°K, YAÅžASIN DÄ°SK - HAK VERÄ°LMEZ ALINIR - Ä°ÅžÇÄ° KÖYLÜ, GENÇLÄ°K- DEVRÄ°M Ä°ÇÄ°N BÄ°RLEÅžTÄ°K - KURTULUÅžUMUZ SOSYALÄ°ZM - YAÅžASIN Ä°ÅžÇÄ° SINIFININ BÄ°RLİĞİ - IRKÇI, ÅžOVEN, ASÄ°MÄ°LASYONCU EĞİTÄ°ME HAYIR - BÄ°R ÖLÜRÜZ, BÄ°N DOÄžARIZ” ÅŸeklinde olan slogan ve pankartlar muhtevaları ile bu mitinge TÖB-DER’in de katılışını gösteren TÖB- DER Gazetesinde bulunan fotoÄŸraflar. 25- Türkiye Kürdistanı Sosyalist Partisi Sanıkları Nihat Yurtkuran, Mustafa Aydın, Kemalettin Korkmaz, Celal Deniz, Yalçın Türkmen ve Yavuz KoçoÄŸlu’nun ifadeleri. 26- THKP/C-KURTULUÅž ÖRGÜTÜ SANIKLARI Burhanettin Biber ile 290 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası Ahmet Telli’nin emniyet tarafından alınmış ifadeleri. 27- TÖB-DER Genel Sekreter Yardımcısı Seyfettin BÄ°CAN’ın 20.12.1979 tarihli TÖB-DER Ajansında yayınlanmış olan ve Türkiye ÖÄŸretmenlerinin örgütlü varlığına karşı yapılan faÅŸist zorbalığın ve terörün dinmesine kadar demokratik direnme haklarını sonuna kadar kullanacaklarına iliÅŸkin beyanı. 28- 20 Ekim 1977 tarih ve 152 sayılı TÖB-DER Gazetesinden alınmış ve TÖB- DER Genel BaÅŸkanının Vatan Gazetesine verdiÄŸi beyanat fotokopisi ile 1 Åžubat 1977 tarihli ve 137 sayılı aynı gazetede yayınlanan (Ekonomik - Demokratik mücadelemiz güçleniyor) baÅŸlıklı yazı muhtevası. 29- DEV-YOL Merkez yürütme Kurulu Üyeleri olarak haklarında soruÅŸturma yapılan Mehmet Ali Yılmaz, Halil Kızılöz, Bülent Horta, Yasin KetenoÄŸlu ile Erol Savumlu’nun TÖB-DER Sanıkları ve TÖB-DER hakkındaki ifadeleri. 30- TÖB-DER GYK ve MYK üyelerini 1976 ve 1978 yıllarında oluÅŸturanların Ankara Emniyetince tastik edilmiÅŸ listeleri. 31- Zarf içinde bulunan a) tutuklu yöneticiler hakkında imza kampanyası baÅŸlatılmasına iliÅŸkin ve M. Tekin Üstün imzalı, TÖB-DER baÅŸlıklı tek yapraÄŸa yazılmış yazı, b) 3 Ekim 1979 günü yapılan genel öÄŸretmen boykotuna katılmış olan TÖB-DER üyesi öÄŸretmenler hakkında yürütülecek olan idari ve cezai soruÅŸturmalarda verilecek ifade örneÄŸi hakkında TÖB-DER Gen. Sek. Kemal Üzün adına imzalanmış 4.10.1979 tarihli tek yapraktaki ifade örneÄŸi, c- son geliÅŸmeler hakkında TÖB-DER Åžb. BÅŸk.larına GYK üyelerine, bölge Temsilcilerine bilgi verip örgütsel disiplini koruyup hiyerarÅŸiye sımsıkı sarılmak durumunda oldukları bir dönemde yaÅŸadıklarının unutulmamasına, demokratik eylemlerde önceden genel merkezin haberdar edilmesine, olur ve onayı alındıktan sonra kitle gösterileri ile benzeri eylemlere baÅŸvurulacağını, aksi düÅŸünce ve davranışların tüm örgüte zarar vereceÄŸinin unutulmamasına iliÅŸkin G. GAZÄ°OÄžLU imzalı 406 sayılı duyuru muhtevası. 32- TÖB-DER 4. OlaÄŸan Genel Kurul Toplantı Tutanağı. 33- Yukarıdaki toplantının bant çözümleri. 34- G. GazioÄŸlu, Kemal Uzun, Muzaffer Yalçın’ın tertip komitesinde yer aldıkları Ankara GMK bulvarındaki Ä°lker DüÄŸün Salonunda düzenlenmiÅŸ 21.9.1979 tarihli “Ä°lköÄŸretim Haftası Paneli” ile ilgili rapor Halit Çelenk 291 ve bant tapesi. 7 Eylül 1979 tarihli TÖB-DER Ajansında yayınlanmış (Åž. BÅŸk. larına, GYK. üyelerine, Bölge Temsilcilerine ) Genel Sekreter Kemal Uzun imzalı yazı. Aynı nitelikli ve konulu TÖB-DER Ajansındaki yazı. Gültekin GazioÄŸlu’nun “DÄ°SK çatısı altında daha güçlü, daha heyecanlıyız” baÅŸlıklı basma açıklamasını içeren 8.7.1978 tarihli TÖBDER Ajansı. (14 Demokratik örgülün 27 Eylül 1976 tarihinde Ankara TandoÄŸan Meydanında yapacakları DGM’ye HAYIR mitingine iliÅŸkin haberi veren TÖB-DER Ajansı ve ekindeki 5 sahifelik yazı. Yeni Toplum Dergisinin Ekim-Kasım 1977 tarih ve 21. sayısından alınmış bölümler muhtevası. 30 Kasım 1978 tarihli ve 166 sayılı TÖB-DER Gazetesinden alınmış bölümlerin muhtevası, 15 Kasım-15 Aralık 1976 tarihli ve 131-132-133 sayılı TÖB-DER Gazetesi muhtevaları ile birlikte tüm dosya münderecatı. Askeri Yargıtay 4. Dairesi; Kararında, yukarıda açıklanan yayınlardan alıntılar yaptıktan sonra ÅŸu deÄŸerlendirmeyi yapmaktadır: “ÖÄŸretmenlerin mesleki sorunlarını çözmek, eÄŸitim ve öÄŸretim programlarını ve yaÅŸam düzeylerini daha iyiye ve güzele götürmek, öÄŸretmenlerin özlük ve sosyal haklarını koruyup geliÅŸtirmek, bu yolda birleÅŸmelerini ve dayanışmalarını saÄŸlamak amacı ile kurulmuÅŸ olan TÜM EĞİTÄ°M ÖÄžRETÄ°M EMEKÇÄ°LERÄ° BÄ°RLEÅžME VE DAYANIÅžMA DERNEĞİ (TÖB-DER)’nin kısmen bu amaç paralelinde faaliyetleri olmasına raÄŸmen, sosyal bir sınıfın diÄŸer sosyal sınıflar üzerinde tahakkümünü tesis etmeye veya bir sınıfı ortadan kaldırmaya veya memleket içinde müesses iktisadi ve sosyal temel nizamlardan herhangi birini devirmeye matuf ve o amaca uygun olarak yönetildiÄŸi subuta ulaÅŸmaktadır. Gerçekten, sanıkların yönetimde bulundukları dönemde ve öncesinden beri süregelmekte olan yayınlarında sürekli olarak kullandıkları terimlerin başında (Anti-FaÅŸist, Anti-Emperyalist, Hakim sınıf, iÅŸçi sınıfı, Ä°ÅŸçi sınıfı bilimi, Devrimci Demokrat, baskı ve Sömürü....) Marksist ve Leninist terminolojinin deyimleri gelmekte; Bu deyimlerden biri olarak en sık kullandıkları, ilk kez kapsamlı ve derli toplu olarak Marks-Engels tarafından 1848 yılında Manifesto’da açıklanmış bulunan (Ä°ÅžÇÄ° SINIFININ BÄ°LÄ°MÄ°) deyimini alıp dava dosyalarına Ek: 292 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası 3’deki Markscı-Leninci Felsefe SözlüÄŸündeki karşılığına: (bilimsel sosyalizmde denir. GeniÅŸ anlamda tüm MarkscıLeninci teori ve bu teorinin felsefesi, ekonomik ve sosyopolitik görüÅŸleri; dar anlamda, iÅŸçi sınıfının bilimi ya da bilimsel sosyalizm denince, Markscılık-Lenincilik’in bir parçası, yani iÅŸçi sınıfının tarihsel görevinin proletaryanın sosyalist hareketin stratejisi ve taktiÄŸinin, sosyalizmin ve sınıfsız toplumun kuruluÅŸunun, sosyalist ve sınıfsız toplumun yönetiminin ve ulusal kurtuluÅŸ hareketlerinin öÄŸretisi anlaşılır... Sosyal kökeni bakımından iÅŸçi sınıfının devrimci sınıf mücadelesinin ve proletarya hareketinin biricik teorik ifadesidir. Uluslararası iÅŸçi hareketinin emperyalizme karşı verdiÄŸi devrimci mücadelenin ve sosyalizmi ve sınıfsız toplumu kurma çalışmalarının deneyimlerini iÅŸleyip deÄŸerlendirir... Ä°ÅŸçi Sınıfının Bilimi, Markscılık-Lenincilik gibi, özü ve içeriÄŸi bakımından uluslararası bir öÄŸretidir. Bazı ulusların kendilerine özgü yollardan sosyalizme geçiÅŸini dile getiren milliyetçi anlayışlarla baÄŸdaÅŸmadığı gibi, sosyalizmin deÄŸiÅŸik ulusal biçimleri ile de uyuÅŸmaz; çünkü iÅŸçi sınıfı varlık koÅŸulları ve temel çıkarları bakımından tam anlamı ile uluslararası bir sınıftır. Uluslararası emperyalizme karşı mücadele verir ve sınıfsız sosyo - ekonomik kuruluÅŸun doÄŸuÅŸ ve geliÅŸiminin sosyo-politik geliÅŸim yasaları, her ülke için genel-geçerli yasalardır. Ä°ÅŸçi sınıfının biliminin Marks ve Engels tarafından kurulması sosyo - politik düÅŸüncede nitelikçe bir sıçrama anlamına gelir...) ÅŸeklinde açıklandığı; (DEVRÄ°M) kelimesinin de aynı eserde (Toplum yapısında esaslı ve niteliksel deÄŸiÅŸme, çoÄŸu kez yaÅŸamını doldurmuÅŸ bir sosyo-ekonomik kuruluÅŸun yerine daha yükseÄŸinin kurulmasını beraberinde getirir ve politik iktidarın gerici bir sınıfın elinden ilerici bir sınıfın eline geçmesi ile karakterize edilir. UzlaÅŸmaz sınıflı toplumlarda sosyal devrimler, geliÅŸen üretim güçleri ile geliÅŸmeyen üretim iliÅŸkileri arasındaki çatışmanın kaçınılmazlığından bir görünümdür. Bu çatışma, kokuÅŸmuÅŸ üretim iliÅŸkilerinin ve bundan doÄŸan sosyo-politik düzeni her yola baÅŸvurarak, özellikle de Devlet zoru kullanarak savunan gerici sınıflar ile, ilerleyen, tırmanan sınıflar arasındaki sınıf mücadelesinin sosyal ze- Halit Çelenk 293 minini oluÅŸturur. Bu mücadele, doruk noktasını sosyal devrimde bulur. Devrimci gerici sınıfın egemenliÄŸi kurulur... Devrim halk kitlelerindeki bilinçlenmenin, örgütlenmenin ve disiplinin geliÅŸmesini hızlandırır. Toplumsal geliÅŸmedeki kendiliÄŸindenliÄŸin yerini, geniÅŸ ölçüde kitlelerin bilinçli ve örgütlü faaliyeti alır... Tarihsel geliÅŸim içindeki nesnel konumu dolayısıyla kapitalizmi devirmek ve Sosyalizmi kurmak gibi bir tarihsel görevle yükümlü olan iÅŸçi sınıfı, Sosyalist devrimin öncü gücüdür. Devrimci partisinin önderliÄŸinde, tüm emekçi sınıf ve tabakalarla bütünleÅŸerek politik iktidarı ele geçirir ve devrimin zafere ulaÅŸması için en önemli koÅŸul ve yani toplumun kurulması için en önemli araç olan proletarya diktatoryasını kurar. Politik iktidarın ele geçirilmesi, sosyalist devrimin bitimi deÄŸil baÅŸlangıcıdır ve devrimi bekleyen esas görev, ekonomik, politik ve kültürel yönden sosyalist toplumun kurulmasıdır...) ÅŸeklinde açıklandığı; keza aynı eserde (DEMOKRASÄ°) kelimesinin de, (Ä°çerik ve iÅŸlevi, devletin sınıfsal karakteriyle ve son tahlilde mevcut toplumun üretim iliÅŸkileri ile belirlenen ve her yurttaşın biçimsel, hukuksal yönden eÅŸit olması ve azınlığın çoÄŸunluÄŸa uyması biçimindeki temel ilkelere dayanan devlet biçimi... UzlaÅŸmaz çeliÅŸkili sınıflı toplumlarda demokrasi, bir devlet biçimi olarak sömürü ve baskı altındaki sınıflara uygulanan dikta demektir...) ÅŸeklinde açıklanmakta olduÄŸu; Görülmekte ve TÖB-DER’in; Türkiye’de diÄŸer bütün sınıfların ortadan kaldırıldığı, sadece proletaryanın egemen olduÄŸu, tüm toplumdaki üretim iliÅŸkilerinin iÅŸçi sınıfı ve emekçilerden yana sermayenin ve mülkiyetin tüm toplumun olduÄŸu bir devlet düzeninin zorla kurulmasını amaçlayan bir dernek halinde yönetildiÄŸi ve idare edildiÄŸi anlaşılmaktadır. Zira, II. bölümden bu yana atıfta bulunulmuÅŸ olup delil olarak kabul edilmiÅŸ bulunan eylemlerine v e yayınlarına iliÅŸkin belge ve olaylar muhtevasında; (Kari Marks ve Engels tarafından temeli atılıp daha sonraları da Lenin tarafından geliÅŸtirilmiÅŸ olduÄŸu, Toplumun iÅŸçi ve burjuva olarak iki sınıfa ayrıldığı, 294 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası Tarihsel bütün olaylara ve savaÅŸlara bu iki sınıf arasındaki maddi paylaÅŸma mücadelesinin sebep olduÄŸu, Bütün istihsal vasıtaları fertlerin elinden alınıp iÅŸçi sınıfının eline geçtiÄŸi, Burjuva sınıfının yok olacağı ve toplumun yalnızca iÅŸçi sınıfından meydana geleceÄŸi, toplumda da toplumsal ortak mülkiyetin kurulacağı, Ancak, bu safhadan önce iÅŸçi sınıfının iktidarı ele geçirmesi gerektiÄŸi, bundan sonra sosyalizme ulaşılabileceÄŸinden, ÅŸu neticeye ulaÅŸmak için her yolun meÅŸru olduÄŸu.) Åžeklinde özetlenebilecek, EgemenliÄŸin kayıtsız ÅŸartsız Türk milletinin olduÄŸuna ve hiç bir suretle belli bir kiÅŸiye veya zümreye veya sınıfa bırakılmayacağını, herkesin mülkiyet ve miras hakkına sahip olduÄŸuna, herkesin dilediÄŸi alanda çalışma ve sözleÅŸme hürriyetine sahip bulunduÄŸuna, özel teÅŸebbüsün kanun çerçevesinde serbest olduÄŸuna, bu hürriyetlerin ancak kamu yararı sebebi ile kanunla sınırlanabileceÄŸine, herkesin din-ırk-cinsiyet-siyasi düÅŸünce-felsefi inanç ve mezhep ayırımı gözetilmeden kanun önünde eÅŸit olduÄŸuna iliÅŸkin olan anayasa hükümlerine aykırı bulunan, Diyalektik materyalizmin hakim kılındığı; Türkiye Cumhuriyeti Devletinin müesses Anayasal nizamını bu yönde deÄŸiÅŸtirmeyi, ifade ve iddialarında iÅŸçi - fakir köylü - küçük memurlardan meydana geldiÄŸini sık sık belirttikleri proletarya sınıfının kesin egemenliÄŸini saÄŸlamayı amaçladıkları ve idaresine hakim oldukları TÖB-DER’i bu amaç için kullandıkları; Bu amaçlarını deÄŸiÅŸtirmek için TÖB-DER’in çoÄŸunlukla çatısı altında ve ismini kullanarak yayınlar yaptıkları, konferans ve seminerler düzenledikleri, açık hava toplantıları ve yürüyüÅŸler yaptıkları; Yayınlarında konferans ve kongreleri ile miting ve gösteri yürüyüÅŸlerinde, meslek kuruluÅŸu olması sebebi ile tüzüklerinde belirtildiÄŸi gibi üyelerinin ekonomik, demokratik, sosyal ve özlük haklarını korumak ve geliÅŸtirmek ÅŸeklindeki faaliyetlerini mevcut anayasal düzen içinde yürütmeleri gerekirken, öncelikle anayasal düzeni ve bu düzenin gereÄŸi Halit Çelenk 295 olan iktisadi ve sosyal nizamı iÅŸçi sınıfı lehine deÄŸiÅŸtirmek gerektiÄŸini anlatmaya çalıştıkları, TÖB-DER bu gayeye hizmette araç bir cemiyet halinde kullanıp idare ettikleri tartışmasız olarak sübuta ulaÅŸmaktadır.” Askeri Yargıtay Dördüncü Dairesinin TÖB-DER hakkında verilen mahkumiyet kararını onaylarken gösterdiÄŸi gerekçeleri bunlardır. Bu “Onama Kararı” 12 Eylül hukukunun tüm özelliklerini taşıyan bir karardır. Onama kararının bu niteliÄŸini, özelliÄŸini, hukuk kurallarına, hatta yürürlükteki yasalara aykırılığını ortaya koyabilmek için kimi noktalara eÄŸilmek ve bunları açıklamak gerekmekledir. 296 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası X. BÖLÜM DEÄžERLENDÄ°RME 1- Davanın A ç ı l ı ÅŸ ı n da Temel N e d e n l e r : Bu konuyu aydınlatabilmek için 12 Eylül müdahalesinin nedenlerini ve amaçlarını irdelemekte yarar görüyoruz. TÖB-DER ve Yöneticileri hakkında açılan bu davayı tek başına ele almanın ve onu 12 Eylül felsefesinden, 12 Eylül darbesinin nedenlerinden ve amaçlarından soyutlayarak deÄŸerlendirmenin bizi doÄŸru bir yargıya ve sonuçlara götüremeyeceÄŸi inancındayız. BaÅŸka bir deyiÅŸle, bu davanın açılış nedenleri, TÖB-DER hakkında verilen mahkumiyet, kapatma ve mallarına el koyma kararını doÄŸru deÄŸerlendirebilmek için 12 Eylül müdahalesinin temeldeki neden ve amaçlarını saptamak gerekir. 12 Eylül müdahalesinin kuÅŸkusuz ekonomik, siyasal, askersel iç ve dış nedenleri vardır. Bu nedenler müdahalenin yapılmasında ayrı ayrı ve birlikte rol oynamışlardır. Biz burada sözü edilen nedenler arasında önemli bir yeri olduÄŸuna inandığımız iç ekonomik nedenler üzerinde kısaca durmak istiyoruz. BilindiÄŸi gibi 12 Eylül temelde 12 Mart’ın bir devamıdır. BaÅŸka bir deyiÅŸle 12 Mart’, yarım kalmış bir 12 Eylül’dür. 12 Eylül müdahalesi yarım kalan 12 Mart’ı tamamlamak, onu hedefine ulaÅŸtırmak için yapılmıştır. Bu nedenle konu incelenirken 12 Mart ile 12 Eylül’ü birlikte deÄŸerlendirmekte yarar vardır. Ülkemizde burjuvazi öteden beri dışa bağımlı, iÅŸbirlikçi, kapitalist bir ekonomi sistemini yerleÅŸtirmek ve uygulamak çabası içinde olmuÅŸtur. Ä°nsan hakları, temel hak ve özgürlükler, düÅŸünce ve örgütleme özgürlüÄŸü ve sendikal haklar; burjuvazinin bu amacına ulaÅŸmasını zorlaÅŸtıran, sermayenin istediÄŸi aşırı karı, emek sömürüsünü bir oranda da olsa sınırlayan etkenlerdir. Bu nedenle burjuvazi ve finans kapital Halit Çelenk 297 gerçek demokrasiye, ve özellikle iÅŸçi haklarına ve sendikal hak ve özgürlüklere her zaman karşı olmuÅŸtur. 1961 Anayasası Türkiye insanına önemli oranda hak ve özgürlükler saÄŸlamıştı. Ä°ÅŸçi ve emekçi sınıflara sendika, toplu sözleÅŸme ve grev haklarını getirmiÅŸti. Bu Anayasaya dayanılarak çıkarılan Sendikalar yasası, Toplu sözleÅŸme ve grev yasası da anılan bu hakları düzenledi. Kamu görevlilerine sendika kurma hakkı tanındı. Bu hakları kullanmaya baÅŸlayan iÅŸçi ve emekçi halk yığınlarında belli oranda bir bilinçlenme süreci baÅŸladı. 2- Egemen Sınıflarda Tedirginlik: Bu geliÅŸmeler karşısında sınıfsal çıkarları bozulan burjuvazi tedirginlik duymaya baÅŸladı. Sermayenin temsilcileri, 1961 Anayasa’sının Sendikalar, Toplu SözleÅŸme ve Grev Yasalarının deÄŸiÅŸtirilmesini, kurulan Sosyalist Partilerin kapatılmasını, Memur Sendikalarının kaldırılmasını istediler ve bunu siyasal iktidara önerdiler. Onlara göre Anayasa ve Yasaların getirdiÄŸi hak ve özgürlükler anarÅŸi yaratıyordu. Bu anarÅŸi önlenmeliydi. Burjuvazinin istek ve önerilerinin görüntüsü bu idi. Ama bunun temelinde, sınıfsal çıkarlar yatıyordu. Burjuvazinin yayın organlarından Türkiye Ä°ktisat Gazetesi 9.7.1971 günlü sayılarında sermayenin bu isteklerini ÅŸöyle dile getiriyordu: “Bu gün artık anayasayı ve buna müteferri kanunları tadil etmeksizin anarÅŸiyi söküp atamazsınız. Memlekette kol gezen anarÅŸi bizzat anayasanın dibacesinde yazılı direnme hakkından ayrıca kuvvet alıp kullanarak bu zabıta kuvvetlerinin yüzlerine karşı haykırmaktadır. Bugün artık anayasayı ve buna müteferri kanunları tadil etmeksizin bir takım öÄŸretmen sendikalarını ve bunları mesajlarla teÅŸvik eden bir kısım politikacıları dünkü Köy Enstitülerinin ihyası için 17 Nisan günleri, AÅŸrı Muharrem ayinleri tertip etmekten alıkoyamazsınız.” “Anayasadan baÅŸlamak üzere mevzuatı icaplarına göre müessir hale getirmeden tehlikeleri bertaraf etmeye bugün artık imkan kalmamıştır. DüÅŸününüz ki Ceza Kanunundaki 141-142. maddeler kollektivist parti tarafından Anayasa Mahkemesine götürülmüÅŸtür. Mesela Milli Birlik yerini 298 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası devrin siyasi hareketine terk ettiÄŸi günlerde ve yahut hiç olmazsa 21 Mayıs 1963 ayaklanmasını müteakip ortada cereyan eden kanun dışı parti mahkemeye verilip kapıları seddübent edilmiÅŸ (kapatılmış) olsaydı, maksad da hasıl olurdu. Olmadı, olamadı. Ne için olmadı? Åžimdiye kadar burası karışık ismi fail bir mesel olarak kalmıştır. Partinin kapatılması için mutlaka teÅŸebbüse geçilmek icabederdi.” Tekelci Sermayenin bu istekleri doÄŸrultusunda ve öteki iç ve dış etkenlerin de dürtüsü ile, çeÅŸitli yöntemlere baÅŸvurularak 12 Mart faÅŸizmi tezgahlandı. 6 Bu müdahale, 1961 Anayasası’nın getirdiÄŸi hak ve özgürlükleri ortadan kaldırmayı, iÅŸçi ve emekçi sınıf ve tabakaların uyanışını ve haklarına sahip çıkmasını önlemeyi ve giderek tüm demokratik hakların ortadan kaldırılmasını hedef alıyordu. 12 Mart FaÅŸizmi 1961 Anayasası’nın Temel Hak ve Özgürlüklerle ilgili tüm maddelerini deÄŸiÅŸtirdi, bağımsız yargı ilkesine aykırı düÅŸen, sıkıyönetimi sürekli hale getiren ve bir sınıf mahkemesi niteliÄŸindeki DGM’leri kurdu, toplumsal içerikli tüm yasalarda deÄŸiÅŸiklikler yaptı. Toplantı ve Gösteri YürüyüÅŸleri Yasasını, Sıkıyönetim Yasasını, Askeri Mahkemelerin KuruluÅŸ ve Yargılama Usulleri hakkındaki Yasayı, Danıştay Yasasını deÄŸiÅŸtirdi. Yeni bir Dernekler Yasası oluÅŸturdu. Memur Sendikalarını ortadan kaldırdı. Binlerce Ä°ÅŸçi emekçi, aydın, yazar, sanatçı, öÄŸretmen, öÄŸretim üyesi, doktor, mühendis ve öÄŸrenci kontr-gerilla denilen iÅŸkence merkezlerinde sorgulandı ve ağır iÅŸkence gördü. TÖS ve birçok sendika, dernek ve kuruluÅŸ yargılandı. Yurtsever üç genç insan, yasalar zorlanarak yersiz ve haksız yorumlara gidilerek yapılan kısa bir yargılamadan sonra, verilen siyasal bir kararla idam edildiler. 3- 12 Eylül’e DoÄŸru: 12 Mart FaÅŸizmi bir oranda hedefine ulaÅŸmış ama amaçlarını tamamen gerçekleÅŸtirememiÅŸti. 1961 Anayasasına dayalı olarak çıkarılan Sendikalar yasası ile Toplu SözleÅŸme, Grev ve Lokavt yasasının getirdiÄŸi haklar, bu hakların kullanılması, iÅŸçi sınıfının artı deÄŸerden almakta olduÄŸu payda azda olsa bir yükselme saÄŸlamış ve sermayenin payını azaltmıştı. Burjuvazi bundan çok tedirgin olmuÅŸtu. Ona göre ücretler artmış ve böylece ekonomi bozulmuÅŸtu. Vehbi Koç 5.1.1980 günü 6 12 Mart müdahalesinin deÄŸiÅŸik nedenleri üzerine bak. DoÄŸan AvcıoÄŸlu, UÄŸur Mumcu’nun Suçlular ve Güçlüler kitabına önsöz, s. 5-36 Halit Çelenk 299 Milliyet Gazetesinde ÅŸunları söylüyordu: “ 1974 başından itibaren bozulan ekonomimiz, 1980 başında bugünkü hale gelmiÅŸtir. Memleket mukadderatının sözkonusu olduÄŸu böyle bir devirde, fiyatlar, ücretler, kiralar ve temettüler, belirli bir süre içinde dondurulmalıdır.” Sermayenin temsilcilerinden TÄ°SK’de ücret artışlarına karşı çıkıyor, bunu anarÅŸi olarak niteliyor ve yeni bir ücret politikasının uygulanmasını istiyordu. Türkiye Ä°ÅŸveren Sendikaları Konfederasyonunun 13. Genel Kurula sunulan çalışma raporunda ÅŸöyle deniliyordu: “Toplu Ä°ÅŸ SözleÅŸmesi uygulamasında gördüÄŸümüz aşırı ücret ve zam uygulamaları Türkiye’yi dar boÄŸaza sokan önemli nedenlerden biridir.” Türkiye uygulamasında bugüne kadar görülmüÅŸtür ki, ücret artışları ile üretim arasında olumlu hiçbir paralellik yoktur. Hatta bazı iÅŸ kollarında ücret artışlarına raÄŸmen üretimin düÅŸtüÄŸü bile görülmektedir. Oysa ücret artışları üretim artışlarının bir sonucu olmalıdır. “Konfederasyonumuzun görüÅŸüne göre, ücret politikasında bu başıboÅŸ gidiÅŸe bir çözüm getirmenin zamanı gelmiÅŸ ve geçmek üzeredir. Batı Ülkelerinin pek çoÄŸunda olduÄŸu gibi ülke çapında bir ücret politikasını uygulamamız kaçınılmaz bir zorunluluktur.” (Nisan 1980 S: 18-19) Burjuvazi böylece, ücretlerin dondurulmasını, iÅŸçi sınıfının örgütsüz ve hak arama olanaklarından yoksun bırakılmasını istiyordu. 1961 Anayasası kaldırılmalı, yeni bir anayasa yapılmalı, hak ve özgürlükler kısıtlanmalıydı. Bütün bunlar ancak bir askeri müdahaleyle yapılabilirdi. Bu önlemleri ve yasal düzenlemeleri, sınırlı da olsa demokrasi koÅŸulları içinde gerçekleÅŸtirmek olanaksızdı. 12 Eylül müdahalesi bu amacı gerçekleÅŸtirdi. Grevler yasaklandı. Ücretler donduruldu. DÄ°SK’in faaliyeti durduruldu, yöneticileri tutuklandı, iÅŸkenceden geçirildi, sonunda DÄ°SK kapatıldı ve yöneticileri cezalandırıldı. 1982 Anayasası baÅŸta olmak üzere Sendikalar Yasası, Toplu SözleÅŸme Grev ve Lokavt Yasası, Dernekler Yasası, Basın Yasası, Toplantı ve Gösteri YürüyüÅŸleri Yasası, OlaÄŸanüstü Hal Yasası bu amaçlarla çıkarıldı. Öteki yasalarda da bu amaca yönelik deÄŸiÅŸiklikler yapıldı. Devlet Güvenlik Mahkemeleri de bu hedefe yönelik olarak kuruldu ve sıkıyönetim uygulamalarını sürekli hale getirdi. YÖK Yasası bu nedenle çıkarıldı. Dernekler üzerinde 300 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası baskılar yoÄŸunlaÅŸtırıldı. Burjuvazi amacına ulaÅŸmış ve tekelci sermaye dikensiz bir gül bahçesine kavuÅŸmuÅŸtu. Ücretlerin dondurulması, iÅŸçi haklarının kısıtlanması sonunda, 1981, 1982,1983, 1984, 1985 ve 1986 yıllarında artı deÄŸerden sermayenin aldığı pay gittikçe yükseldi. Ä°ÅŸçinin payı azaldı. Burjuvazinin temsilcileri 12 Eylül müdahalesinin uygulamalarından memnun oldular. Vehbi Koç, 12 Eylül müdahalesinden sonra MGK BaÅŸkanına bir mektup yazarak baÅŸarı dileklerinde bulundu ve yapılması gereken yeni yasal düzenlemelere iliÅŸkin önerilerini iletti. Bu mektup ÅŸöyledir: “Åžimdi; ‘FaÅŸist ordu iktidara geldi, kapitalistlerle birleÅŸerek Türk iÅŸçisini istismar ediyor’ Propagandası yapılmaktadır. Böyle bir iftira karşısında, iÅŸçi- iÅŸveren iliÅŸkilerini düzenleyecek olan kanunlar dikkatle incelenerek, taraflar için adilane bir ÅŸekilde ve asgari hata ile çıkarılmalıdır. Bu düzenleme yapılırken, bazı sendikaların Türk Devletini ve ekonomisini yıkmak için bu güne kadar yaptıkları aşırı hareketler göz önünde bulundurulmalıdır. DiÄŸer taraftan, DÄ°SK’in kapatılmış olmasından dolayı bir kısım iÅŸçiler sendikal münasebetler yüzünden bekleyiÅŸ içindedirler. Militan sendikacılar, bu iÅŸçileri tahrik etmek ve faaliyeti devam eden sendikaların yönetim kadrolarına sızarak, kendi davalarını devam ettirmek niyetindedirler. Bu durum bilinerek, hazırlanacak kanunlarda gerekli tedbirler alınmalıdır.” (Mustafa Sönmez, Kırk Haramiler, s. 349) 4- 12 Eylül Felsefesi: 12 Eylül darbesinin bir felsefesi vardır, bu da iÅŸbirlikçi, tekelci sermayenin ve yabancı ortaklarının çıkarlarına dayanan bir felsefedir. Bu felsefeye dayalı 12 Eylül müdahalesinin amacı, ülkemizde dışa bağımlı, geri kalmış kapitalist bir ekonomi sistemini yerleÅŸtirmek ve yaÅŸama geçirmekti. Bu da demokratik ilkelere dayalı bir ortamda gerçekleÅŸtirilemezdi. DÄ°SK gibi Sendikal haklar alanında, TÖB-DER gibi insan hakları, barış ve demokrasi alanında etkin çalışmalar yapan kuruluÅŸlar susturulmalıydı. TÖB-DER’in varlığı ve çalışmalarını sürdürmesi 12 Eylül müdahalesinin felsefesine ve amaçlarına ters düÅŸüyordu. TÖBDER kendi üyelerini ve tüm öÄŸretmenleri, insan hakları, demokratik hak ve özgürlükler, barış ve demokrasi doÄŸrultusunda eÄŸitiyor, bilinçlenmelerine yardımcı oluyordu. 700’e yakın ÅŸubesi ile yurt düzeyinde Halit Çelenk 301 örgütlenmiÅŸti. Üyelerinin haklarını yargı organları önünde savunuyor ve haksızlıklara karşı çıkıyordu. Hakkında açılan davalarda beraat, takipsizlik kararlan alıyor ve aklanıyordu. Yaptığı toplantılarla, yürüyüÅŸlerle, yayınlarla dolaylı olarak kamuoyunu da aydınlatıyordu. Böyle bir kuruluÅŸun yaÅŸamını ve çalışmalarını sürdürmesi 12 Eylül’ün felsefesi ile baÄŸdaÅŸamazdı. Ä°ÅŸte TÖB-DER hakkında açılan davanın temeldeki nedeni inancımıza göre bu gerçeklerde yatmaktadır. 5- TÖB-DER OlaÄŸandışı Bir Mahkemede Yargılandı: TÖB-DER ve Yöneticileri olaÄŸanüstü, baÅŸka bir deyiÅŸle olaÄŸandışı bir mahkeme olan, hukuk açısından siyasal iktidara bağımlı Sıkıyönetim Askeri Mahkemesinde yargılanmışlardır. Bu mahkeme davayı 12 Eylül müdahalesinin yarattığı baskı ortamı içinde görmüÅŸ ve yedi ay gibi kısa bir sürede karara baÄŸlamıştır. Yukarıda da açıkladığımız gibi Yargılama Hukuku ve Adalet, her zaman “Genel ve OlaÄŸan Mahkeme” ilkesini kabul etmiÅŸ, olaÄŸanüstü yargıya karşı olmuÅŸtur. Dava ve davaya konu yapılan eylemlerin meydana geldiÄŸi yıllarda yürürlükte bulunan 1961 Anayasası’nın konu ile ilgili gerekçesinde ÅŸöyle denilmektedir: “Herkesin, kanunun genel olarak koyduÄŸu görev ve yetki esaslarıyla belli olan hakim tarafından muhakeme edilmesi, ÅŸahıs güvenliÄŸinin baÅŸ ÅŸartıdır. KiÅŸilerin kanuni (yani tabii) hakiminden baÅŸka mercilerce muhakeme edilmesi, bu alanda özel muameleye tabi tutulması, hukuk devletinin asla kabul edemeyeceÄŸi bir tutum teÅŸkil eder.” “KiÅŸilerin genel kaidelere göre belli olan tabii hakimlerinin elinden alıp, özel olarak kurulmuÅŸ olan üst mahkemelerin veya mercilerin kararına terk eden kanunların yapılmasını önlemek gayesiyle sevkedilmiÅŸ bulunan ikinci fıkra hükmü, sadece yakın tecrübelerin yarattığı bir reaksiyon hükmü deÄŸildir; devamlı bir ihtiyaca cevap vermektir. Bir çok anayasalarda ve eski kanunu esasiyemizde bile yer almaktadır.” (K.Öztürk, C. 2, sa. 1663) Gerçekten olaÄŸan mahkemeler, yasanın genel olarak koyduÄŸu ilkelere göre önceden kurulmuÅŸ ve kuruluÅŸ açısından somut eylemlerle ilgili olmayan mahkemelerdir. Yargıtay, Ağır Ceza, Asliye Ceza ve Sulh Ceza Mahkemeleri gibi. 302 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası OlaÄŸanüstü mahkemeler ise, genel mahkemelerin dışında, doÄŸal hakim ilkesine aykırı olarak, belli amaçlarla ve özellikle siyasal amaçlarla kurulan mahkemelerdir. Ünlü cezacı Laski’ye göre, “KiÅŸisel özgürlükler en belirgin ÅŸekilde olaÄŸanüstü mahkemelerin kurulması ile kısıtlanır... OlaÄŸanüstü mahkemelerin mutlaka bir mahkumiyete varmak için araç olduÄŸunu tecrübe göstermiÅŸtir.” (Erem, Ceza Usulü, sa. 93) Sayın Kunter’e göre “ Tabii hakim ilkesini ihlal etmeyen olaÄŸanüstü mahkeme mantıken kabul edilemez... OlaÄŸanüstü mahkeme, mevcut mahkemeye itimat etmemek veya belirli maksadlara uygun bir mahkeme kurmak ihtiyacından doÄŸar. OlaÄŸanüstü mahkemeler, tabii mahkeme olmadığından Anayasa’ya aykırıdır.” (Ceza Muhakemesi Hukuku, 4. Baskı, Sa. 94) Ä°ÅŸte TÖB-DER ve Yöneticileri Anayasa Hukukuna, doktrine ve Uluslararası antlaÅŸmalara göre olaÄŸanüstü ve özel bir mahkemede yargılanmış ve 12 Eylül darbesinin baskılı ortamında mahkum edilmiÅŸtir. 6. TÖB-DER Bağımlı Bir Mahkemede Yargılandı Davaya konu yapılan eylemlerin meydana geldiÄŸi ve davanın görüldüÄŸü dönemde yürürlükte olan 961 Anayasası’nın 7. maddesinde ÅŸu hüküm yer almıştır: “Yargı yetkisi, Türk Milleti adına bağımsız mahkemelerce kullanılır.” Yani yargı yetkisinin serbestçe kullanılabilmesi için mahkemelerin bağımsızlığı ve hakim güvencesi temel ilkedir. Mahkemelerin bağımsızlığı ÅŸu hükümlerle saÄŸlanmaktadır: Yargı organı, faaliyetinde ne yasama ne de yürütme organlarından emir ve talimat alamaz. Yargı organlarına genelge gönderilemez, tavsiye ve telkinde bulunulamaz. (Anayasa Mad. 132/3) Demek ki mahkemelerin bağımsızlığı için onun siyasal iktidarın doÄŸrudan doÄŸruya ya da dolaylı her türlü baskısından, etkisinden uzak olması zorunludur. Mahkeme hakimlerinin bağımsızlığı ve siyasal iktidarın baskısından uzak kalabilmeleri için ahlaklı ve erdemli olmaları yeterli midir? Sayın Prof. Dr. Münci Kapani bu soruya ÅŸöyle yanıt vermektedir: “Hakimlerin en kuvvetli teminatı, bizzat ahlak ve seciyelerinin metanetinde bulacaklarına dair sık sık tekrarlanan bir söz vardır. Bu söz bir hakikat payını ihtiva etmekle beraber demogojiye de çok müsaittir. Hakimin, yüksek ahlak Halit Çelenk 303 ve kuvvetli seciyeye sahip olması ÅŸüphesiz ki lazımdır, ÅŸarttır. Fakat, bu vasıflar kendisinin iktidar karşısında istiklalini temin etmek için kafi deÄŸildir. Zira unutmamak lazımdır ki, hakim ‘de nihayet bir insandır ve iktidar, kendisi üzerinde tasarruf edebilmek serbestisini haiz olduÄŸu müddetçe onun istiklalinden bahsetmeye imkan yoktur. “7 Anayasa Mahkemesi de bu konuda ÅŸöyle demektedir: “... Hakimlik teminatı, hakimleri korumak için deÄŸil; yargı organını bağımsızlığa kavuÅŸturmak yolunda adaletin gerçekleÅŸmesini saÄŸlamak için kabul edilmiÅŸtir... Ä°darenin arzusu ile ... mesleÄŸini kaybedebileceÄŸi endiÅŸesine kapılacak bir hakim, görevini adalet icaplarına uygun bir ÅŸekilde yapmakta müÅŸkülata düÅŸebilir, bağımsızlığını kaybedebilir. Sadece bir hakimin bu duruma düÅŸebilmesi ihtimali dahi, Anayasanın 133. maddesi ile kabul edilen hakimlik teminatının ve 7. maddesinde yer alan mahkemelerin bağımsızlığı esasının zedelenmesine yeterlidir.” 8 Bu düÅŸünce ve kararların ışığı altında Sıkıyönetim Mahkemesi Hakimlerinin atanmalarına iliÅŸkin 357 sayılı yasaya baktığımız zaman bu mahkemelerin Anayasa’da ilke olarak kabul edilen “Bağımsız yargı” kurallarına aykırı olarak kurulduÄŸu görülmektedir. Anılan yasanın 16. maddesine göre, “Askeri hakimlerin atanmaları... Milli Savunma Bakanı ile BaÅŸbakanın müÅŸterek kararnamesi ile CumhurbaÅŸkanının onayına sunulur.” Demek ki Askeri Hakimler, bir bakanla baÅŸbakan tarafından atanmaktadır. Böyle olunca, yürütme organı tarafından atanan kiÅŸilerin kendilerini atayan organa karşı bağımsız oldukları ileri sürülemez. Anayasa Mahkemesi, deÄŸil hakimlerin, Cumhuriyet Savcılarının bile bu ÅŸekilde atanmalarının Anayasaya aykırı olduÄŸuna karar vermiÅŸtir. Oysa bilindiÄŸi gibi savcılar bağımsız deÄŸildirler. Savcıların bağımsız olmadıkları Anayasa Mahkemesinin 22.9.1964 gün, 963/140 Esas ve 964/62 sayılı kararında açıklanmıştır. Anayasa Mahkemesi 18.12.1967 gün, 966/31 Esas ve 967/45 sayılı kararında yargı güvencesi konusunda ÅŸu düÅŸüncelere yer vermiÅŸtir: Teminatın ereÄŸi ise, görevlileri siyasi güç sahiplerinin etkisinden uzak tutabilmektir... Hukuk düzeninde yeterince 7 8 Ä°cra Organı Karşısında Hakimlerin Ä°stiklali. 1956 s. 84 Anayasa Mahkemesi Kararlar Dergisi sayı 1 s. 233 304 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası korunmayan bir görevlinin, kendi kaderi üzerinde söz sahibi bulunan kiÅŸinin dileklerine aykırı davranmamak eÄŸilimini duyması ve bu eÄŸilimin onun görevini aksatabilmesi, insan denilen varlığın zayıf yanlarındandır.. Görevlilerin hepsinin kanun dışı etkilere kapılmaksızın görevlerini yerine getirmeleri kuraldır, ancak görevliler arasında az da olsa kimi güçsüz kiÅŸilerin bulunabileceÄŸi ve bunların kanun dışı etkiler altında kalabilecekleri de bir gerçektir. Genellikle hukuk kurallarının ve özellikle teminat saÄŸlayan hükümlerin bu durumları önleyecek nitelikte bulunması bir zorunluluktur.” Askeri mahkemelerin bağımlılığı konusunda Askeri Yargıtay Eski BaÅŸkanı Hakim Tüm General Rafet Tüzün’ün ÅŸu düÅŸüncelerini anımsatmakta yarar görüyoruz: “Askeri Yargı hakimlerinin özlük haklarına ait 357 sayılı kanun ve deÄŸiÅŸik ÅŸekilde (...) askeri hakimleri biri idari, diÄŸeri mesleki iki koyu hiyerarÅŸi içine sokmuÅŸtur. (...) Bütün askeri mahkeme hakimleri, mahkemenin nezdinde kurulduÄŸu komutanının emrindedir, Askeri Yargıtay da hiyerarÅŸik müesseseye göre, Milli Savunma idari hiyerarÅŸisine dahil edilmiÅŸtir. HiyerarÅŸide amir, astın sicil üstüdür ve ast amirin idari sicil’i ile yükselebilir, terfi ve terfiler buna göre mümkündür. HiyerarÅŸik amirin malum ve inkar edilmez dört tür yetkisi vardır: 1- Amir asta her türlü emir, talimat verir, telkin ve tavsiyede bulunur genelge gönderir. En mühimmi, amir hizmetin ÅŸefi olduÄŸu için suç teÅŸkil etmeyen emirlerinin yapılmasını aynen ister. Anayasaya göre kanunların yorumu kendisine aittir. Ast aldığı emri yapmaya, hukuka ve vicdanına baÄŸlı kalma yerine amirin emrini ifaya zorunludur. 2- Amir, memuru, dilediÄŸi zaman denetleme yetkisine sahiptir. 3- Amir, maiyetinin yükselmesine sicil üstü sıfatiyle hakimdir. 4- Amir, memurunu disiplin kudreti yetkisi ile cezalandırabilir. Halit Çelenk 305 Bunlardan sonra hakim, Anayasaya uygun teminat içine konulmuÅŸ ve mahkemelerin bağımsızlık ilkesine sadık kalınmış olur mu? Anayasanın yorumunu yapmıyoruz. Açık ve kesin hükümlerini aynen ifade ettik. Onlarla bu hükümlerin baÄŸdaÅŸtırılabileceÄŸini söyleyecek bir hukukçu her halde bulunamaz.” (Milliyet Gazetesi. 12.2.1973 Yargı Gücü, Bağımsızlık ve Askeri Yargı baÅŸlıklı yazı.) Görülüyor ki TÖB-DER’in yargılayan mahkeme siyasal iktidara bağımlı bir mahkemedir. 7- DoÄŸal Hakim Ä°lkesine Aykırılık Sıkıyönetim Mahkemelerinin hukuk açısından siyasal iktidara bağımlı mahkemeler olduÄŸunu açıklarken bu mahkemelerin “DoÄŸal Hakim” ilkesine de aykırı olarak kurulduklarını anımsatmakta yarar vardır. Gerçekten bu mahkemelerin kuruluÅŸu dava tarihinde yürürlükte olan Anayasanın 32. maddesi ile kabul edilen “tabii hakim” ilkesine de aykırı bulunmaktadır. Bu maddede ÅŸöyle denilmektedir: “Hiç kimse, tabii hakiminden baÅŸka bir merci önüne çıkarılamaz. Bir kimseyi tabii hakiminden baÅŸka bir merci önüne çıkarma sonucunu doÄŸuran yargı yetkisine sahip olaÄŸanüstü merciler kurulamaz.” Maddenin gerekçesi de ÅŸöyledir: “Herkesin ,kanunun genel olarak koyduÄŸu görev ve yetki esaslarıyla belli olan hakim tarafından muhakeme edilmesi, ÅŸahıs güvenliÄŸinin baÅŸ ÅŸartıdır. KiÅŸilerin kanuni (Yani Tabii) hakiminden baÅŸka mercilerce muhakeme edilmesi, bu alanda özel muameleye tabi tutulması, hukuk devletinin asla kabul edemeyeceÄŸi bir tutum teÅŸkil eder.” DoÄŸal Hakim’in ne olduÄŸu konusunda Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ceza Hukuku, Ceza Usul Hukuku ve Adalet Psikolojisi Profesörü Faruk Erem ÅŸöyle demektedir: “Adaletin gerçekten varsayılabileceÄŸi ve geliÅŸebileceÄŸi tek ortam demokrasidir. Zira yalnız demokrasilerde adaletin siyasi rejim anlayışına alet etmek iddiasına ve teÅŸebbüsüne rastlanmaz. DiÄŸer bir deyimle bu iddia veya teÅŸebbüslere rastlanmaya baÅŸlandığında demokrasiden uzaklaÅŸmak tehlikeleri belirmiÅŸ demektir, içinde yaÅŸadığımız 306 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası asrın ‘adalet çağı’ olmasını istemek, demokrasiyi istemekle mümkündür. Fakat bu istek, bazı kavramlara verilecek anlamda ve uygulamada aldanmamakla yerine getirilebilir. Böylesine önemli kavramların başında “tabi hakim” gelir. “Bu kavram suçtan sonra (post delictum) hakim kavramının zıddıdır.” “Bazı memleketlerin anayasa mahkemesi kararlarına göre, anayasada kullanılan “Tabii Hakim” terimi, kanunun suçtan evvel gösterdiÄŸi hakim anlamındadır. Genel ölçülere göre, evvelden ve belki de davalar düÅŸünülmeksizin gösterilen hakim “tabii hakim” dir. Böyle anlaşılınca, davayı görecek hakimin suçun iÅŸlenmesinden evvel kanunla belli edilmesi “tabi hakim “den gayrisi önüne çıkarılması yasağının (Anayasa 32) uygulanması, hatta bu yasaktan anayasanın beklediÄŸi fayda, tabii hakimin yeterli açıklıkla kanunda gösterilmiÅŸ olmasına baÄŸlıdır.” “Davayı görecek hakimin kanunla gösterilmiÅŸ olması ile, kanunun bunu suçun iÅŸlenmesinden evvel yapmış olması arasında fark vardır. “Suçtan sonra (bilhassa o suçun sanıklarının belli olmasından sonra) hakimin kanunla gösterilmiÅŸ olması “olaÄŸanüstü mahkeme” kurmak demektir. Anayasa bunu yasaklamıştır. (Anayasa 32)9 Ä°stanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ceza Hukuku Profesörü Nurullah Kunter’e göre; “Yargılama makamları, bir de, olaÄŸan ve olaÄŸanüstü (straordinaryo) diye ikiye ayrılırlar. OlaÄŸan yargılama makamıyla olaÄŸanüstü yargılama makamını ayıran kıstas, genel veya özel olmak deÄŸil önce kurulmuÅŸ olup olmamaktır. Özel yargılama ile olaÄŸanüstü yargılama ise farklı ÅŸeyledir. OlaÄŸan yargılama makamları, olaylardan önce kurulmuÅŸ, müÅŸahhas olayla kuruluÅŸ bakımından ilgili olmayan makamlardır. Bunlara tabii yargılama makamı ve bunların hakimine tabii hakim denilir.” Nurullah Kunter anılan kitabının 226. sayfasında da bu konuda ÅŸöyle diyor: “Tabii Hakim “kanunla önceden kurulmuÅŸ her bakım9 Ceza Usulü Hukuku, Baskı 1970 s. 87 Halit Çelenk 307 dan yetkili mahkemenin hakimi” diye tarif edilebilir. Tabii hakim esası, yürütme erkinin yargılama makamları üzerindeki muhtemel tesirini önlemek için kabul edilmiÅŸ bir teminat tedbiridir... Tabii olmayan yani olaÄŸanüstü hakim de bir olaydan sonra sırf olay için kurulmuÅŸ veya olaya göre sonradan yetkili kılınmış mahkemenin hakimidir.”10 Anayasa mahkemesi de doÄŸal hakim ilkesi ile ilgili olarak verdiÄŸi bir kararda ÅŸu düÅŸüncelere yer vermiÅŸtir: 32. Maddede (Hiç kimse tabii hakiminden baÅŸka bir merci önüne çıkarılamaz. Bir kimseyi tabii hakiminden baÅŸka bir merci önüne çıkarma sonucunu doÄŸuran yargı yetkisine sahip olaÄŸanüstü merciler kurulamaz) ÅŸeklinde hükümlerle olaÄŸanüstü mercilerin tabii hakim olamayacağı belirtilmektedir. Anayasa komisyonu raporunda ise, (Herkesin, kanunun genel olarak koyduÄŸu görev ve yetki esasları ile belli olan hakim tarafından muhakeme edilmesi, ÅŸahıs güvenliÄŸinin baÅŸ ÅŸartıdır. KiÅŸinin kanuni yani tabii hakiminden baÅŸka mercilerde muhakeme edilmesi, bu alanda özel muameleye tabi tutulması hukuk devletinin asla kabul edemeyeceÄŸi bir tutum teÅŸkil eder.) ibareleri bulunmakta ve bunlarla 32. madde esasları vuzuh kazanmaktadır. Bunlardan anlaşılmaktadır ki, genel olarak ve herkes için kurulmuÅŸ, görev ve yetkileri kanunla belli edilmiÅŸ olan mahkemeler tabii mahkeme ve bunların hakimleri de tabii hakimdir. Bunlardan gayrı merciler umumi deÄŸil, özeldir Ve madde prensiplerine aykırıdır.”11 Yukarıda açıklanan anayasa hükümlerine, Anayasa mahkemesi kararlarına ve hukuk kuramına göre bu mahkemelerin, davaya konu yapılan eylemler ve sanıkları belolduktan sonra kurulan, bu açıdan Anayasanın 32. maddesinde kabul edilen “doÄŸal hakim” ilkesine ters düÅŸen mahkemeler olduÄŸu açıktır. Ä°ÅŸte TÖB-DER ve yöneticileri, olaÄŸanüstü, hukuk açısından siyasal iktidara bağımlı, Anayasanın DoÄŸal Hakim ilkesine aykırı olarak kurulmuÅŸ sıkıyönetim askeri mahkemesinde yargılanarak mahkum edilmiÅŸ ve tüm mallarına el konulmuÅŸtur. 10 11 Ceza Muhakemesi Hukuku, s. 95 28.3.1963 gün, 963/4 Esas ve 963/71 sayılı karar. 308 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası 8- Mahkemelere Baskı 12 Eylül döneminde, Askeri Mahkemeler ve Askeri Savcılar üzerinde baskılar, telkinler yapıldı ve yönlendirmeler uygulandı. Kararı beÄŸenilmeyen Askeri Hakimler görevlerinden uzaklaÅŸtırıldılar. SoruÅŸturma emirlerinin verilmesinde, davaların açılmasında, tutuklama istemlerinde, mahkeme ve Askeri Yargıtay kararlarında saÄŸ ve sol görüÅŸlü kiÅŸi ve örgütler arasında çifte standart uygulandı. Aynı yasalar saÄŸ görüÅŸlü kiÅŸilerle sol görüÅŸlü kiÅŸiler arasında, doyurucu olmayan gerekçelerle, deÄŸiÅŸik biçimlerde uygulandı. Böylece Adalete ve Hukuka gölge düÅŸürüldü. A- TÖB-DER ve Yöneticileri hakkında açılan dava devam ederken, MGK BaÅŸkanı Kenan EVREN tarafından yapılan konuÅŸmalarda TÖBDER “Yıkıcı Örgüt, “Milli EÄŸitime sızmak isteyen örgüt”, “ Ülke yönetimini ele geçirmek isteyen örgüt” ve “12 Eylül öncesinin kargaÅŸa, bölünme ve çaresizlik ortamını kendi ideolojik amaçları için kullanmak isteyen örgüt” olarak ilan edildi. Dernek Yöneticileri peÅŸinen suçlu ilan edilerek, davayı gören mahkemeye Anayasa Hükümlerine tamamen aykırı olarak telkinde bulunuldu ve hakimler yönlendirildi. B- 12 Eylül döneminde Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı Askeri Mahkemesinde görev yapan kıdemli Binbaşı Askeri Hakim Üstün Günsan, Sıkıyönetim Komutanı Orgeneral Recep ERGUN’un Hakim ve Savcılar üzerinde baskılar yaptığını açıklamış ve örnekler vermiÅŸtir. Üstün Günsan bu konuda ÅŸunları söylüyor: Aslında 12 Eylül hazırlanmış bir olaydı. Hiçbir zaman ben 12 Eylül’ün Devletin içinden çıkamadığı bir ortam sebebiyle yapılmış olduÄŸuna inanmıyorum. 12 Eylülü isteyen hangi güç bilmiyorum ama, o bu ortamı adım adım hazırladı. Bu ortamda oluÅŸan harekatı yapanlar, ‘iÅŸte biz bu sebeple ihtilal yaptık, bunlar vatanı satmaya kalktılar, bu derece kapsamlı bir örgütlenme içindeydiler, memleket iç savaÅŸa gidiyordu’ imajını verebildiler. Bunda bence de doÄŸruluk payı vardı ama, bütün bunların ortadan kaldırılması için 12 Eylül gerekmezdi. Bence 12 Eylül’ün gerçek amaçları ÅŸimdi, siyasi ve ekonomik alanda ortaya çıkıyor.” Hakim Üstün Günsan, 12 Eylül’ün niteliÄŸi ve amaçları konusunda bu açıklamaları yaptıktan sonra yargılamalarla ilgili düÅŸüncelerini de Halit Çelenk 309 ÅŸöyle açıklıyor: “Benim görüÅŸüme göre 12 Eylülden sonra yapılan yargılamalar sanki düÅŸmana karşı yapıldı. Suçu ne olursa olsun bir kiÅŸiye sanık olabilme hakkını vermek lazım. Yargılanacak kiÅŸiyi önceden zihinlerde mahkum elmiÅŸ olmak hatalıydı. 12 Eylülden sonra bu oldu maalesef... Yüzeysel olarak bakıldığında baskı yok gibi görülüyordu. Ama yoÄŸun ve kapsamlı bir etkileme vardı. BaÅŸta televizyon olmak üzere basın-yayın araçları bu etkilemenin en önemli unsurları arasındaydılar: Vatan haini deniyor, satılmışlar deniyor. Adam karşımıza geldiÄŸinde bu damgaları yemiÅŸ biri olarak geliyor’... yargı bu gün görevini yapamaz duruma geldi. “TÖB-DER davası, 1980 Sıkıyönetim döneminde açılan ilk davalardan biriydi. TÖB-DER binasında yapılan aramada, dışarıdan gelmiÅŸ birkaç bildiri ve bir genç kızın masasında Kawa dergisi bulunmuÅŸtu. Mahkeme karar aÅŸamasına gelmiÅŸti. Karar aÅŸamasında ben ‘beraat’ dedim. Yalnız masasında Kawa dergisi çıkan kız hakkında sıkıyönetim yasaklarını ihlalden bir ceza verilmesini ve bunun da tecil edilmesini istedim. Hamdi Sevinç, ‘Bunlardan üçünü beÅŸini mahkum edelim’ dedi. Karara muhalif kalacağımı ve muhalefet ÅŸerhi düÅŸeceÄŸimi söyledim. MünakaÅŸa sonunda mahkeme baÅŸkanı da benden yana oldu. Hamdi Sevinç azınlıkta kalınca karara katılmış, sonra da ortadan kaybolmuÅŸtu... Sevinç ve o zamanın savcısı, TÖB-DER soruÅŸturması ve davası için ‘Biz bunları asarız, keseriz diye önceden sözler vermiÅŸlerdi.12 Hakim Üstün Günsan’ın anlatımına göre, Ankara Sıkıyönetim komutanı Orgeneral Recep Ergun bir tatil günü kendisini odasına çağırmış, ancak Üstün Günsan tatil günü olduÄŸu için kot pantolon ve kazakla çalıştığını, eve girerek üniformasını giymek istediÄŸini bildirmiÅŸ, ancak komutan “canın saÄŸ olsun gel” demiÅŸtir. Böylece Üstün Günsan Sıkıyönetim Savcısı Nurettin Soyer’in düÅŸüncesini de alarak Komutanın odasına gitmiÅŸtir. Üstün Günsan bu görüÅŸmeyi ÅŸöyle anlatıyor: “Ben kapıdan girince yeniden (kıyafetim için özür dilerim) dedim. 12 Yeni Gündem Dergisi 1 - 7 Eylül 1986, s. 26 310 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası “Hiç sesini çıkarmadan masasına gitti. “Tek sayfa kağıt. Altında da benim imzamı taşıyan karar. “Döndü: (Bu bana saygısızlıktır, terbiyesizliktir) diye bağırmaya baÅŸladı. Aynen böyle. Ben de: (Karar verirken size terbiyeli ve saygılı olmayı düÅŸünmüyorum) dedim. (Biz önümüzdeki dosyaya bakarak karar veririz) dedim. (Dosyaya ve elimizdeki delillere baÄŸlıyız) dedim. (BaÄŸlı olduÄŸum baÅŸka yer yok) dedim. (Siz konuyu öyle alıyorsanız, o sizin yorumunuz, ben buna karışamam) dedim. “Bunun üzerine: (ben sana ÅŸöyle karar ver, böyle karar ver diyemi konuÅŸuyorum) dedi. (Zaten öyle söyleyemezsiniz, beni buraya çağırmanızdaki maksadı anlamıyorum) dedim. Bunun üzerine: (Sen önüne gelen adamı mahkum etmek görevinde deÄŸilmisin?) dedi. (Yok benim öyle görevim yok) dedim. (Konu neyse soruÅŸturur, ne delil varsa o delile göre karar veririm) dedim. (Peki çık dışarı) dedi. 13 C- Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı Askeri Savcısı Alb. Nurettin Soyer, sıkıyönetim Komutanı Recep Ergun’un, MHP Genel Merkez binasında silah, tabanca ve belgeler bulunması üzerine soruÅŸturma emri verilmesi için savcılıkça yazılan yazılara karşın soruÅŸturma emri vermediÄŸini söyledikten sonra ÅŸöyle demektedir: “Sol örgütler hakkında her gün yazılı emirler veriyordu. Biz sol saÄŸ örgüt demeden iÅŸimize devam ediyoruz. Ama Komutan saÄŸ örgütler hakkında soruÅŸturma yapmamızı pek benimsememiÅŸti. Bütün savcılık bilir bunları:” Nurettin Soyer saÄŸ ve sol kiÅŸi ve örgütler arasında yapılan ayırım konusunda ÅŸunları söylemektedir: “ 12 Eylül’den sonra savcılık karakol timi bir operasyon yaptı. Bu operasyon sonunda 5-6 tane tabanca ve 500’ün üzerinde mermi elegeçti. Operasyon gece yapılmıştı. Sabah silahları bana getirdiler. Ben biliyorum ki, elbette bir tabanca bile yakalandığında ödüllendirmeler oluyor. Polislere (hemen) dedim. 13 Cumhuriyet Gazetesi 29. 9. 1987 ve 25. 9. 1987 günlü sayılar. Yazar UÄŸur Mumcu tarafından yapılan röportaj. Halit Çelenk 311 (Komutana gidiyoruz). Åžeflerini de aldım. Åžefi emir albayının odasına bıraktım. Kendim girdim içeri. (Komutanım iyi haberlerim var) dedim. Baktım ki yüzü bozuk. (Buyrun efendim) dedi. Ben: Efendim uzun namlulu silah yakaladık. Otomatik silah 5-6 tane tabanca yakaladık... Pek çok mermi yakaladık. Bunlar pek çok katliam olaylarını, faili meçhul öldürme olaylarını aydınlığa kavuÅŸturacak dedim. Komutan: - Bırakın efendim onu... dedi. - Kızılay’da pankart asılmış, onun haberi geldi. Siz savcısınız gidip onun failini yakalayın bana... dedi. (Efendim) dedim: -… bu olayın failini de yakalarız. O da bizim görevimiz.. Ama siz pankartı, silahın önüne mi getiriyorsunuz?... (Evet) dedi: - Pankartı silahlardan önemli görüyorum! (çünkü) diye ekledi: - Ülkücüler, zaten sinmiÅŸ, tecrit olmuÅŸ, dönmüÅŸ.. Ama sol boÅŸ durmuyor. - Efendim, ama bunlar adam öldürmüÅŸ... biz de silahları yakalamışız... dedim. SinirlenmiÅŸti. - Bu silahlarla insanlar öldü.. dedim. - Beni ilgilendirmez dedi, beni ilgilendirmez... dedi. - Ben istemiyorum silahları. Ben silahları aldım açtım kapıyı. Bende artık büyük bir heyecan... Dışarıdan sesler duyuluyordu. Emir subayı ve odadakiler (Komutan savcıyı fırçalıyor) diye düÅŸünüyor olabilirlerdi., Kapıyı hızla açtım. Emir subayının odasına, ‘götürün bu silahları’ diye bağırdım. 312 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası Biz çıktık gittik. Bu olayla biraz önce anlattığım olayı bugüne baÄŸlarsak... Komutan ülkücülerde yakalanan silahları hiç önemsemez, ama solcu bir pankart astımı, Savcılığı da herkesi de ayaÄŸa kaldırırdı. Ama insan öldürülmüÅŸ, ben bunları yakalamışım... Bunların hiç önemi yoktur. Komutan için... Pankart daha önemlidir. Ben demiyorum ki, Pankart asmak suç deÄŸildir.. O da suç., görevimiz bu suçu da izlemek.. Ama adam öldürmek suçların en büyüÄŸü... Bunu anlatamadık... “ 12 Eylül’den sonra Emniyet MüdürlüÄŸü siyasi ÅŸubesinden bir tim bir ülkücü çeteyi yakaladı. Tabancalarıyla, silahlarıyla... hatta tahmin ediyorum bir de içlerinde polis varmış... Evrak geldi. Baktım her ÅŸey tamam. Emniyet’den böyle bir dosya gelmesinden de memnun olduk. Biz bu soruÅŸturmayı sürdürürken bu soruÅŸturmada komiser olarak görev yapmış Asım Akbulut bir gün bana geldi. Dedi ki: - Biz bu çeteyi ortaya çıkardık. Bu yüzden görevden alındık! Hemen bu konuyu komutana yazı ile bildirdim. Cevap alamadım. Savcı Soyer ile komutan Ergun arasında bu soruÅŸturmalar ile ilgili baÅŸka konuÅŸmalar da olmuÅŸtur. “… Behçet Dinlier adında bir çocuk emniyette sorgulanıyor. Sorgulanırken komaya giriyor. Tıp Fakültesine kaldırılıyor. Esasında Gülhaneye gitmesi lazım burada 10-15 gün tedavi ediliyor, ama kurtulamıyor. Efendim Örgüt üyesiymiÅŸ... Bu beni hiç ilgilendirmez.. Ben bu suç için gerekirse idam da isterim, ama o iÅŸ baÅŸka., suçunun cezasını mahkeme verecek. Tabii eÄŸer hukuk devleti devam edecekse. Yoksa orada, kendilerine göre suçlu gördükleri kiÅŸiyi vurup vurup öldürdükten sonra., yok biz bu iÅŸe karışmayız. O zaman bizlere de aynı ÅŸeyler olabilir. Cezayı mahkeme verir bunun için bu tür olaylarda çok dikkatli davranıyordum. Savcı arkadaÅŸlardan bir ikisini Halit Çelenk 313 görevlendirdim (Gidin Hastaneye bunun durumuna bakın) dedim. Gittiler (AÄŸabey) dediler. - Bu konuda doktorlardan baskı altında olanlar var... (O zaman) dedim, “tahkikatı derinleÅŸtirin!” Sabahtan akÅŸama kadar ifade aldılar. Ä°lk yaptığımız tespit, Tıp Fakültesi Dekanı -ki Çift tabanca ile dolaÅŸlyormuÅŸ- Celal Sungurun Doktorlara baskı yaptığı. Bunun üzerine Celal Sungur’u da kapsayacak ÅŸekilde soruÅŸturmaya devam ediyoruz biz... O akÅŸam saat 8.00’e kadar çalışıldı. Benim randevum olduÄŸu için saat 3.’de gittim. Yoksa her gün o saatlerde odamda olurdum. O gün benim erken çıkacağım tuttu. Benden sonra Komutan telefon ediyor. (Savcı Yardımcılarından en kıdemlisi o dosyayı bana gelirsin, göreceÄŸim dosyayı) diyor. Bizim savcı yardımcısı arkadaşımız götürüyor dosyayı. Komutan bakıyor, bakıyor dosyaya ve savcı yardımcısı arkadaşımız Erkan BaÅŸeren’e (bende kalsın bu dosya) diyor. Sabahleyin saat 6.00’da telefon çaldı. (ben) dedi. (Recep Ergun).... (Buyrun Komutanım) dedim. (Acele yukarı gel) dedi. Allah Allah! Konu bu dosyayla ilgili olabilir diye düÅŸündüm. Ama ne olursa olsun dedim, araba çağırttım. Altı otuzda Komutanlıktaydım. Baktım Adli müÅŸavir koridorda koÅŸuÅŸturup duruyor. Kurmay BaÅŸkanı, hareket baÅŸkanı., allah allah, o zaman baÅŸka bir ÅŸey oldu ve bunlar karargahtan gitmemiÅŸler. Girdim içeri “tak”’ diye bir yazı verdi elime. (Nurettin Soyer, Sıkıyönetim Askeri Savcısı) diye baÅŸlayan bir yazı bu. Yazıda (Yetkiniz olmadığı halde üniversitenin bir dekanını miiÅŸkiil durumda bıraktınız, sizin buna yetkiniz yok, yetkinizi aşıyorsunuz. Zaten size ben MHP hakkında soruÅŸtur- 314 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası ma emri vermediÄŸim halde siz soruÅŸturmaya baÅŸladınız. SoruÅŸturmaya çok uzun süredir devam ediyorsunuz. Uzun süreden beri MHP soruÅŸturması hala bitmedi) ÅŸeklinde birbııçuk sayfalık ve beni çok ağır itham eden bir yazı. Halbuki bende belgeler var benim yazdığını yazıda (Konseyden müsade isteÄŸi) diye not tutmuÅŸ onun el yazısıyla... bu belgeyi saklıyorum”. Ankara Sıkıyönetim Komutanı Recep Ergun’un odasına çaÄŸrılan Hakim Albay Nurettin Soyer ÅŸunları anlatmaktadır: “Enis ile birlikle, odasına gittik. Komutan Enis’e (sen) dedi (koministleri koruyorsun). Hatta (Komünistleri koruyorsun, Savcıların üstüne gidiyorsun) da dedi. Halbuki Enis Tunga, MHP soruÅŸturması dışında ayrıca solcu kuruluÅŸla ilgili tahkikatlar da yaptı. Ä°ddianameler de düzenledi. Enis bu konuda çok titiz bir adamdır. (Ben cam gibi adamım) dedi. Enis. Enis te biraz sert olarak (Benimle böyle konuÅŸamazsınız. Beni böyle itham edemezsiniz) diye cevap verdi. Åžimdi, (Hakim ve Savcılara baskı yapmamış) böyle diyor. Çok baskı yaptı.” 9- Doktorlara Baskı 12 Eylül döneminde iÅŸkence gören sanıklara rapor verilmemesi konusunda doktorlar üzerinde de çeÅŸitli baskılar uygulandı. Alb. Nurettin Soyer bu baskılardan bir kaç örnek vermekte ve ÅŸöyle demektedir: “Komutanın polisler ile bir deÄŸil birçok olayı var. Zaten polisler komutana o kadar baÄŸlılardı ki, polisler komutanın haberi olmadan nefes bile alamazlardı! Zeynel Abidin Ceylan adlı bir kiÅŸi Emniyet MüdürlüÄŸünde öldü. Ben hemen Savcı Yardımcılarından birini görevlendirdim. (Hemen git olaya müdahale et) dedim. Savcı arkadaşımız cezaevi doktorunu da yanına almış Halit Çelenk 315 Emniyet müdürlüÄŸüne, gidiyor. Oradan da Gülhane Hastanesine. Emniyet MüdürlüÄŸünde ilk muayeneyi yapacak doktor bulmaktansa Askeri doktoru yanında götürmüÅŸ. Yolda giderken doktor. ÜsteÄŸmen ya da yüzbaşı. Åžimdi rütbesini hatırlamıyorum: (Efendim ben ÅŸimdi cezaevine gelen sanıkların ilk muayenelerini yapıyorum. Cezaevine ilk muayenelerini yaptıktan sonra alıkoyuyoruz. Genç kızlar ve kadınlar çok kötü durumda geliyorlar. Bunlar önlenemez mi?) demiÅŸ doktor, Yani sanıkların, emniyet müdürlüÄŸünde fiziksel olarak ceza gördüklerini anlatmış doktor. Savcı bu arada gerekli tahkikatı yapmış, cesedi Gülhaneye sevketmiÅŸ, otopsi raporunu bekliyor. Bu arada Savcı Yardımcısı ArkadaÅŸ Doktordan duyduklarını bana anlattı. Biz tam konuÅŸurken telefon çaldı (Komutan sizi bekliyor) dediler. Gittim baktım odada Ankara Emniyet Müdürü Ünal Erkan duruyor. Komutan (ne oldu?) diye sordu. (Ölüm sebebi herhalde dövülme) dedim. (Otopsi raporunu bekliyoruz) Komutan birden bire: (Polise bu kadar yüklenmeyin) diye bir çıkış yaptı. Savcı Yardımcısı Enis Tunga da sert çıktı: (Efendim) dedi, (insan ölüyor). Komutan, Emniyet Müdürü Ünal Erkan’a dönüp, ‘görüyorsunuz iÅŸle’ dedi: (Ben bu savcılarla çalışıyorum bu savcılarla uÄŸraşıyorum). Savcı Yardımcısı Enis Tunga Emniyet MüdürlüÄŸüne giderken doktorun kendisine anlattıklarını aktardı. Emniyetten gelen kadın ve genç kızlara kötü muamele yapıldığını, bunun önlenmesi için önlem alınması gerektiÄŸini söyledi. Komutan bunun üzerine (kimmiÅŸ bu doktor) diye bağırdı. Komutanın sesi koridorlardan bile duyuluyordu. (KimmiÅŸ bu doktor?) Bağırıyordu. Hemen cezaevinden doktor getirildi. Ä°çeriye girer girmez 316 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası komutan, doktora (ulan nasıl dedikodu yaparsın?) Ben hemen (efendim doktor arkadaÅŸ dedikodu yapmadı. Bu konuda yetkili. Savcı arkadaÅŸa da gördüklerini anlatmış) dedim. (Hayır efendim) dedi. (Burada tek yetkili benim, bana söylemesi lazımdı). (Çık dışarı) diye bağırdı önce, sonra doktora sordu: (Senmi söyledin savcıya bunları?) (Evet) dedi doktor. (Ben söyledim). Komutan birden bağırmaya baÅŸladı yeniden: (Seni dedikoducu adam). Doktor gitti. Bir daha da ortalıkta görünmedi. Komutan doktoru görevinden almış bir baÅŸka yere sürmüÅŸtü.” Bu konudaki deÄŸerlendirmelerimizi Prof. Faruk Erem’in ÅŸu sözleriyle tamamlamak istiyoruz: “Oranı ne olursa olsun ‘yabancı unsur’ ile derhal bozulan biricik kavram Adalet’tir. ÖrneÄŸin, %96, %10 bakır tozu karışımında yine %90 altın mevcuttur. Fakat %1 dahi olsa yabancı unsurun müdahale ettiÄŸi ÅŸey “Adalet” deÄŸildir. Bu sebeble adalet’e müdahale yol ve olanakları kaldırılmalıdır.” (Ceza Adaleli, s. 6) 12 Eylül’ün Hukuk ve Adalet Anlayışı: TÖB-DER ve Yöneticileri hakkında açılan davaya iliÅŸkin savunmalarımızda; Yeni açılan bu davada derneÄŸe ve yöneticilere karşı ileri sürülen ve suç niteliÄŸi taşıdığı söylenen eylemlerden, yayınlardan ve toplantılardan ötürü 12 Eylül öncesi dönemde yargılandığımızı, açılan davalar ve soruÅŸturmalar sonunda TÖB-DER ve Yöneticileri hakkında beraat ve takipsizlik kararları verildiÄŸini, kimi yayınlar hakkında da dava süresi geçmiÅŸ olması nedeniyle dava açılamayacağını savunmuÅŸ ve ayrıca insanların, eylemlerinden ötürü bir kez yargılanabilecekleri i, aynı eylem nedeniyle ikinci kez yargılanamıyacaklarını, anılan eylemlerin meydana geldiÄŸi tarihlerde de Türkiye de bir devletin, mahkemele- Halit Çelenk 317 rin. C. Savcılarının bulunduÄŸunu ve görev yaptığını, bu mahkeme ve savcılıkların verdikleri kararlara saygı duyulması gerektiÄŸini, bunun Hukuk Devleti anlayışının bir sonucu olduÄŸunu, aksi halde, Toplumda istikrarın (kararlılık) ortadan kalkacağını, Hukuk Devletinin en önemli öÄŸelerinden birinin de (kararlılık) olduÄŸunu, bunun da vatandaÅŸa bir güvence saÄŸladığını, bu güvence ortadan kaldırıldığı takdirde toplum yaÅŸamında huzursuzlukların doÄŸacağını açıklamış ve sanıkların beraatlarına karar verilmesini istemiÅŸtik. Mahkeme ve Askeri Yargıtay 4. Dairesi; Hukukun temel kurallarına dayanan bu haklı savunmamızı kabul etmemiÅŸ, daha önce genel mahkemelerce ve C. Savcılıkları tarafından verilen beraat ve takipsizlik kararlarını gözönüne almamış, sanıkların daha önce yargılandıkları ve aklandıkları eylemleri de suç sayarak mahkumiyetlerine karar vermiÅŸtir. Askeri Yargıtay 4. Dairesi yukarıda açıklanan savunmamıza yanıt olarak ÅŸu ilgi çekici düÅŸünceleri ileri sürmüÅŸ ve isteklerimizi reddetmiÅŸtir. “Kanunları, bütün kurum ve kuruluÅŸları ile fonksiyonlarını tam olarak yerine getiren, suçların iÅŸlenmesinin istisnai olduÄŸu ve suçluların da en kısa sürede yargı mercileri önüne istisnasız olarak çıkartabildiÄŸi, bir kamu düzeninde uygulanmak üzere kabul edilip çıkarıldıkları; bu kanunlara vatandaÅŸları ve egemenlik hudutları içinde bulunan kiÅŸileri riayet ettirmek ve kamu düzeninin bozulmasını engellemek ile görevli ve yetkili olan Devlet, bütün alınan tedbirlere raÄŸmen kamu düzeninin bozulmasını engelleyemediÄŸi takdirde, suç iÅŸlemekle kamu düzenini bozmuÅŸ kiÅŸilerin önceden konmuÅŸ bulunan kurallara göre zamanında gerekli ÅŸekilde cezalandırmak yetkisi varolmakla beraber, Devletin bu görevini, bütün kurum ve kuruluÅŸları ile uyum içinde çalışabildiÄŸi oranda yerine getirebileceÄŸi; Devletin, sözünü ettiÄŸimiz bu fonksiyonunu yerine getirmekten deÄŸiÅŸik nedenlerle zaafa düÅŸtüÄŸü zamanlarda makul ve suç iÅŸleme kastını taşımayan kiÅŸilerin, soyut kuralların arkasına sığınıp bozulmuÅŸ olan kamu düzeninden yararlanmak ve kamu düzenindeki bozuklukları daha büyük boyutlara ulaÅŸtıracak taleplerde bulunmalarının demokratik ve makul düÅŸünce kurallarına aykırılığı aÅŸikar olduÄŸu;” 318 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası Anlaşıldığından, kazanılmış hak kavramının çiÄŸnendiÄŸine iliÅŸkin itiraz yerinde görülmemiÅŸtir. Bu karara göre; Bir ülkede yasalar çıkarılır ve yürürlüÄŸe konulur ama kamu düzenini korumak ve bozulmasını engellemekle görevli ve yetkili olan devlet bazan deÄŸiÅŸik nedenlerle acze düÅŸebilir. Kamu düzeni bozulabilir. Bu hallerde Hukuk Devleti ile ilgili isteklerde bulunmak demokrasi kurallarına aykırı düÅŸer ve artık hukuk kuralları sözkonusu edilemez. BaÅŸka bir deyiÅŸle, sıkıyönetim gibi olaÄŸanüstü hallerde hukuk ilkeleri, hukuk kuralları bir kenara bırakılabilir, uygulanmayabilir. Oysa Sıkıyönetim de Anayasa tarafından düzenlenmiÅŸ bir yönetim biçimidir. Bu yönetim biçiminin uygulanması, hukuk devletinin ve bunun gereklerinin yerine getirilmemesi sonucunu doÄŸurmaz. Davaya konu yapılan olayların meydana geldiÄŸi ve bunların yargılama konusu yapıldığı dönemlerde yürürlükte olan 1961 Anayasası’nın 124. maddesi ve bunun gerekçesi, sıkıyönetim hallerinde “hangi hükümlerin uygulanacağı ve iÅŸlerin nasıl yürütüleceÄŸi, hürriyetlerin nasıl kayıtlanacağı veya durdurulacağı kanunla gösterilir” demektedir. Yani bütün iÅŸlemler yasalarla düzenlenecektir. Oysa kabul edilen Sıkıyönetim Yasasında, kurulacak sıkıyönetim mahkemelerince, daha önce genel mahkemeler tarafından verilen aklama kararlarının ve C. Savcıları tarafından verilen takipsizlik kararlarının geçersiz sayılacağına iliÅŸkin bir hüküm yer almamıştır. Askeri Yargı ve yargılama ile ilgili diÄŸer yasalarda da buna iliÅŸkin bir hüküm yoktur. Ä°nancımıza göre, böyle bir devlet, hukuk ve toplum anlayışı, hukuk ve hukuk devletini yok saymakla eÅŸ anlamlıdır. Yine böyle bir anlayış, (Hukuk yok, otorite var) anlamına gelir. Böyle bir düzen anlayışının egemen olduÄŸu koÅŸullarda yasa, yargılama, yargı, hukuk, savunma hakkı kavramları varlık nedenlerini ve anlamlarını yitirir. VatandaÅŸ hukuksal güvencelerinden yoksun kalır. Yargı kararı ile aklanma, dava zaman aşımı ve hak düÅŸürücü süre kavramları kiÅŸiye hiçbir güvence saÄŸlamaz. VatandaÅŸ, devlete ve toplumsal düzene duyması gereken güveni duyamaz, duysa da bunun hiçbir yaran olamaz. Yine böyle bir deÄŸerlendirme ve gerekçe hukuksal deÄŸil siyasal nitelikli bir gerekçedir. Oysa yargı organlarının, koÅŸullar ve siyasal ortam ne olursa olsun, hukuk kuralları içinde kalması Hukuk Devleti kurallarına saygı göstermesi, iÅŸlevini bu kurallara göre yapması gerekir. Siyasal nitelikli deÄŸerlendirmeler yapma görevi Yargı’ya deÄŸil Halit Çelenk 319 Yürütme organına düÅŸen bir görevdir. 1961 ve 1982 Anayasalarının kabul ettiÄŸi “Güçler Ayrılığı Ä°lkesi” nin gereÄŸi de budur. 10- Komünizm Göstergesi, Bilimsel Deyimler! Ankara Sıkıyönetim 3 nolu Askeri Mahkemesi; TÖB-DER tarafından yayınlanan 1976-1978 yılı çalışma programının 9. sayfasında Demokratik EÄŸitim Kurultayı baÅŸlıklı bölümde ve yine TÖB-DER yayınlan EÄŸitim dizisinde “Militarizm, Barış Mücadelesi ve EÄŸitim” adlı broÅŸürde “Ä°ÅŸçi Sınıfı Bilimi” deyiminin kullanıldığını söyledikten sonra kararın 110. sayfasında ÅŸu deÄŸerlendirmeye yer vermiÅŸtir. “ ÖÄŸretmenlerin mesleki sorunlarını programlarını çözüme ulaÅŸtırmak, daha iyiye güzele götürmek amacıyla kurulan TÖB-DER’in Genel Merkezi’nde olsun ve ÅŸubelerinde olsun Türkiye’de Marksist-Leninist bir düzeni getirmek için iÅŸçi sınıfı bilimini geniÅŸ kitlelere öÄŸretip yayabil meyi ve bu nedenle eÄŸitim faaliyetlerini bu amaç doÄŸrultusunda yönlendirirken nazariyenin gereÄŸi olarak böl ve parçala politikası icabı Türkiye’de birden çok ulusun varolduÄŸunu, bunlardan özellikle Kürt ulusu üzerinde ırkçı, asimilasyoncu bir politika uygulandığını iddia ve bu arada yine sistemin gereÄŸi ülkedeki manevi deÄŸerleri tahrip etmek, mevcut müesses nizamı halkın gözünde küçük düÅŸürmek için yapılan toplantılarda verilen demeçlerde periyodik olarak çıkarılan onbeÅŸ günlük gazetelerde yine aylık olarak bastırılan dergilerde çok akılcı sistemli ve planlı bir ÅŸekilde hedeflerine adım adım varmayı tasarladıkları bu suretle yasal bir dernek görünümü altında yasa dışı faaliyetlere yöneldikleri...” anlaşılmaktadır. Bu mahkemenin kararını esas yönünden onaylayan Askeri Yargıtay 4. Dairesi’nin kararında da: “Gerçekten, sanıkların yönetimde bulundukları dönemde ve öncesinden beri süregelmekte olan yayınlarında sürekli olarak, kullandıkları terimlerin başında (Anti-FaÅŸist, Anti - Emperyalist, Hakim sınıf, Ä°ÅŸçi Sınıfı, Ä°ÅŸçi Sınıfı Bilimi, Devrimci Demokrat, Baskı, Sömürü..) Marksist ve Leninist terminolojisinin deyimleri gelmekte, denildikten sonra ÅŸu düÅŸünceler ve gerçekler ileri sürülmüÅŸtür. “Bu deyimlerden biri olarak en sık kullandıkları, ilk 320 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası kez kapsamlı ve derli toplu olarak Marks-Engels tarafından 1848 yılında Manifesto’da açıklanmış bulunan (Ä°ÅžÇÄ° SINIFININ BÄ°LÄ°MÄ°) deyimini alıp dava dosyalarına Ek3’deki Markscı- Leninci Felsefe SözlüÄŸündeki karşılığına bakıldığında: (Bilimsel sosyalizm de denir. GeniÅŸ anlamda tüm Markscı-Leninci teori ve bu teorinin felsefi, ekonomik ve sosyo - politik görüÅŸleri dar, anlamda iÅŸçi sınıfının bilimi yada bilimsel sosyalizm denince, Markscılık-Lenincilik’in bir parçası, yani iÅŸçi sınıfının tarihsel görevinin proletaryanın sınıf mücadelesinin, sosyalist devrimin ve proletarya diktatoryasının sosyalist hareketin stratejisi ve taktiÄŸinin, sosyalizmin ve sınıfsız toplumun, sosyalist ve sınıfsız toplumun yönetiminin ve ulusal kurtuluÅŸ hareketlerinin öÄŸretisi anlaşılır. Sosyal kökeni bakımından, iÅŸçi sınıfının devrimci mücadelesinin ve proletarya hareketinin biricik teorik ifadesidir. Uluslararası iÅŸçi hareketinin emperyalizme karşı verdiÄŸi devrimci mücadelenin ve sosyalizmi ve sınıfsız toplumu kurma çalışmalarının deneyimlerini iÅŸleyip deÄŸerlendirir. Ä°ÅŸçi sınıfının bilimi, Markscılık-Lenincilik gibi özü ve içeriÄŸi bakımından uluslararası bir öÄŸretidir. Bazı ulusların kendilerine özgü yollardan sosyalizme geçiÅŸini dile getiren milliyetçi anlayışlarla baÄŸdaÅŸmadığı gibi sosyalizmin deÄŸiÅŸik ulusal biçimleri ile de uyuÅŸmaz; çünkü iÅŸçi sınıfı, varlık koÅŸulları ve temel çıkarları bakımından tam anlamı ile Uluslararası bir sınıftır. Uluslararası emperyalizme karşı mücadele verir v e sınıfsız sosyo-ekonomik kuruluÅŸun doÄŸuÅŸ ve geliÅŸimini sosyo-politik geliÅŸim yasaları, her ülke için genel- geçerli yasalardır, iÅŸçi Sınıfının Biliminin Marks ve Engels tarafından kurulması, sosyo-politik düÅŸüncede nitelikçe bir sıçrama anlamına gelir...) ÅŸeklinde açıklandığı; (DEVRÄ°M) kelimesinin de aynı eserde, (Toplum yapısında ve niteliksel deÄŸiÅŸme çoÄŸu kez yaÅŸamını doldurmuÅŸ bir sosyo-ekonomik kuruluÅŸun yerine daha yükseÄŸinin kurulmasını beraberinde getirir ve politik iktidarın gerici bir sınıfın elinden ilerici bir sınıfın eline geçmesi ile karakterize edilir... UzlaÅŸmaz sınıflı toplumlarda sosyal devrimler, geliÅŸen üretim güçleri ile geliÅŸmeyen üretim iliÅŸkileri arasındaki çatışmanın kaçınılmazlığından bir görünüm- Halit Çelenk 321 dür. Bu çatışma, kokuÅŸmuÅŸ üretim iliÅŸkilerinin ve bundan doÄŸan sosyo-politik düzeni her yola baÅŸvurarak, özellikle de Devlet zoru kullanarak savunan gerici sınıflar ile ilerleyen, tırmanan sınıflar arasındaki sınıf mücadelesinin zeminini oluÅŸturur. Bu mücadele, doruk noktasını sosyal devrimde bulur. Devrimci gerici sınıfın iktidarı devrilir ve yerine devrimci sınıfın egemenliÄŸi kurulur. Devrim, halk kitlelerindeki bilinçlenmenin, örgütlenmenin ve disiplinin geliÅŸmesini hızlandırır. Toplumsal geliÅŸmedeki kendiliÄŸindenliÄŸin yerini, geniÅŸ kitlelerin bilinçli ve örgütlü faaliyeti alır... Tarihsel geliÅŸim içindeki nesnel konumu dolayısıyla kapitalizmi devirmek ve sosyalizmi kurmak gibi bir tarihsel görevle yükümlü olan iÅŸçi sınıfı, sosyalist devrimin öncü gücüdür; Devrimci Partisinin önderliÄŸinde, tüm emekçi sınıf ve tabakalarla bütünleÅŸerek politik iktidarı ele geçirir ve devrimin zafere ulaÅŸması için en önemli koÅŸul ve yeni toplumun kurulması için en önemli araç olan proletarya diktatoryasını kurar. Politik iktidarın ele geçirilmesi, sosyalist devrimin bitimi deÄŸil baÅŸlangıcıdır; ve devrimi bekleyen esas görev, ekonomik, politik ve kültürel yönden sosyalist toplumun kurulmasıdır...) ÅŸeklinde açıklandığı; keza aynı eserde (DEMOKRASÄ°) kelimesinin de, (içerik ve iÅŸlevi, devletin sınıfsal karakteriyle ve son tahlilde mevcut toplumun üretim iliÅŸkileri ile belirlenen ve her yurttaşın biçimsel, hukuksal yönden eÅŸit olması ve azınlığın çoÄŸunluÄŸa uyması biçimindeki temel ilkelere dayanan devlet biçimi... UzlaÅŸmaz çeliÅŸkili sınıflı toplumlarda demokrasi, bir devlet biçimi olarak, sömürü ve baskı altındaki sınıflara uygulanan dikta demektir...) ÅŸeklinde açıklanmakta olduÄŸu; Ä°ÅŸte Askeri Yargıtay 4. Dairesi, kararında bu açıklamalara ve TÖBDER’in yayınlarına dayanarak sanıkların derneÄŸi proletarya diktatörlüÄŸüne dayalı komünist bir düzen kurmak amacıyla yönettiklerini ve örgülü bu amaçları doÄŸrultusunda kullandıklarını kabul etmiÅŸtir. A- Bir derneÄŸin yayınlarında; Anti-FaÅŸist, Anti-Emperyalist, Hakim Sınıf, Ä°ÅŸçi Sınıfı, Ä°ÅŸçi Sınıfı Bilimi, Devrimci Demokrat, baskı ve sömürü deyimlerinin bulunması, olaya ön varsayımlardan uzak ve nesnel bir gözle bakılırsa, o derneÄŸin yasa dışına dönüÅŸtüÄŸünün, komünist bir düzenin gerçekleÅŸmesini amaçladığının ve bu yolda faaliyet gösterdi- 322 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası ÄŸinin bir kanıtı olmak ÅŸöyle dursun bir iÅŸareti bile sayılamaz. Sözü edilen deyimler, siyasal ve toplumsal tüm bilim dallarında kullanılan yerleÅŸmiÅŸ deyimlerdir. Anılan bilim dallarında yapılan araÅŸtırmalarda ve yayınlarda bu deyimlere her zaman rastlamak mümkündür. SaÄŸ ya da sol düÅŸünceleri benimseyen bilim adamları, siyasetçiler bu deyimleri sık sık kullanmaktadırlar. Günümüzde ekonomik ve toplumsal konularda yayınlanmış herhangi bir yapıta, bilimsel ve sanatsal alanda yapılmış herhangi bir araÅŸtırmaya baktığımızda bu deyimlere sık sık rastlamak olasıdır. Bu deyimler felsefe, hukuk, tarih, sosyoloji, tarih felsefesi gibi toplumsal bilim dallarında, üniversitelerimizde okutulan siyasal bilim, siyasal davranış, siyasal yaÅŸam, siyasal partiler gibi derslerde sık sık kullanıldığı gibi dünya üniversitelerinde ve bilimsel araÅŸtırma yapan enstitülerde de kullanılan yerleÅŸmiÅŸ deyimlerdir. Ä°ÅŸçi sınıfı, hakim sınıf, baskı ve sömürü deyimleri özellikle geçtiÄŸimiz yüzyıllarda ekonomi, siyasal bilim uzmanları tarafından sık sık kullanılagelmiÅŸtir. Bu sözler Adam Smith ve Ricardo gibi ekonomistlerin yayınlarında da kullanılan sözlerdir. Bu söz ve deyimler Marksizmin, Leninizmin kendine özgü sözler deÄŸildir. FaÅŸizm, Emperyalizm gibi sözler demokrasiyi karşıtları ile açıklayabilmek açısından üzerinde durulan deyimlerdir. Bu nedenle Askeri Yargıtay 4. Dairesi’nin bu terimleri “Marksist ve Leninist terminolojinin deyimleri” olarak nitelemesi bilim, sanat, ekin ve yayın yaÅŸamının gerçeklerine aykırı düÅŸtüÄŸü gibi nesnel bir deÄŸerlendirme olmaktan da uzak bulunmaktadır. Anımsatmakta yarar vardır ki Ankara Sekizinci Asliye Ceza Mahkemesi; TÖB- DER yöneticileri tarafından yayınlanan (Kamuoyuna) baÅŸlıklı bir bildiride FaÅŸizmin ve emperyalizmin yerildiÄŸi, bunlara karşı çıkıldığı, böylece Dernekler yasasına aykırı davranıldığı iddiasiyle açılan bir dava sonunda dernek yöneticileri Ä°smet Yalçınkaya, Mustafa Düzgün, Celal Yıldız ve Muzaffer Åžener haklarında beraat kararı vermiÅŸtir. KesinleÅŸen mahkeme kararında ÅŸu gerekçelere yer verilmiÅŸtir: “ Türkiyede faÅŸizme ve emperyalizme samimiyetle karşı çıkma her Türk vatandaşının görevidir, namus borcudur, insan olma haysiyetinim gereÄŸidir. FaÅŸizme ve emperyalizme karşı çıkmayan, samimiyetle bunu kınamayan bir toplumun mevcut dünya koÅŸulları içinde insanca yaÅŸamaya, insan olmaya, haysiyetli hayat sürmeye hakkı yoktur. TÖBDER bildirisinde, sonuç olarak bu yönlere yönelmiÅŸ tek kiÅŸi Halit Çelenk 323 tarafından baÅŸarılması mümkün olmayan birtakım haklı giriÅŸimleri dile getirmek istemiÅŸtir. Kamuoyuna açıkladığı düÅŸüncelerinde onları suçlu kılacak bir durum yoktur. (.... bu pahalılık emperyalizmin ve yerli ortaklarının baskı, tahakküm ve sömürüsünden gelmektedir.... faÅŸizm aydınlığın düÅŸmanıdır. FaÅŸizm yoksul halkın düÅŸmanıdır. FaÅŸizm emeÄŸin ve düÅŸüncenin düÅŸmanıdır.... biz Türk öÄŸretmenleri olarak görevimizin yalnızca sınıflara ders vermek olmadığını bildiriyoruz. Biz Türkiye öÄŸretmenleri olarak sorunlarımızın neden bu düzende engellendiÄŸinin bilincindeyiz... ÅŸimdi Türkiye halkı iki seçenek ile karşı karşıyadır: Ya tekrar elleri baÄŸlı, baÅŸları eÄŸik esirler gibi Amerika’ya yaltaklanacaktır. Ya da her türlü iliÅŸkiyi keserek özgürlüÄŸünü ve bağımsızlığını kazanmak için mücadele edecektir.) demekte suç yoktur. Ve bunu demekle bir dernek amacı dışına çıkarak siyasi faaliyet göstermiÅŸ sayılamaz. Sanıkların beraatı gerekmiÅŸtir. B- Sözlüklere bakarak Demokrasi, Devrim ve Ä°ÅŸçi Sınıfı Bilimi gibi deyimlerin anlamlarını saptamaya çalışmak da “gerçeÄŸe ve adalete ulaÅŸma” nın doÄŸru bir yöntemi sayılamaz. Çünkü deÄŸiÅŸik sözlükler, bu tür deyimleri deÄŸiÅŸik biçimlerde açıklayabilirler ve açıklamaktadırlar. Özellikle Demokrasi ve Devrim sözcükleri birçok sözlüklerde birbirlerinden çok farklı biçimde açıklanmıştır. Birkaç sözlüÄŸe göz atmak bize bu konuda bir fikir verebilir. Askeri Yargıtay 4. Dairesi’nin tek bir sözlüÄŸe ve özellikle (Markscı-Leninci Felsefe SözlüÄŸüne) bakarak ve baÅŸka sözlükleri incelemeden bu deyimlerin anlamını saptaması ve böylece kimi sonuçlara ulaÅŸması nesnellik ve yansızlık ilkeleri ile baÄŸdaÅŸtırılamaz. Böyle bir tutum sanıklar ve TÖB-DER hakkında bir önvarsayımın varlığı kuÅŸkusunu doÄŸurur. Böyle bir kuÅŸkunun doÄŸması uygulanan inceleme yöntemi karşısında haklı ve yerindedir. EÄŸer sözlükler bir kaynak ve kanıt olarak ele alınmak istenmiyorsa o zaman dilimizde yayınlanmış tüm sözlüklerin de incelenmesi bununla da yetinilmeyerek dünyaca kabul edilen dört ana dilde (Ä°ngilizce, Fransızca, Almanca ve Ä°spanyolca) yayınlanmış uluslararası sözlüklere de baÅŸvurulması ve buna göre bir deÄŸerlendirme yapılması objektif bir incelemenin önkoÅŸulu sayılmalıdır. Çünkü inceleme konusu deyimler, ekonomi, sosyoloji, hukuk, siyasal bilim ve benzeri bilim dallarında kullanılan uluslararası deyimlerdir. 324 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası 11-Belgeler, Yanılgılar: a- Askeri Yargıtay 4. Dairesi, kararının 25. sayfasında, dernek yayınlarında geçen “iÅŸçi Sınıfı Bilimi” kavramını TÖB-DER’in komünist bir düzen kurma amacına ve bu yoldaki çalışmalarına kanıt olarak göstermekte ve bu deyimin anlamını da dosyanın Ek-3’ündeki (MarkscıLeninci Felsefe SözlüÄŸü)’nde yer verilen açıklamaya dayandırmaktadır. Yine Askeri Yargıtay Dairesi, adı geçen sözlükten alıntılarda bulunmakta ve bu alıntıları gerekçe ve deÄŸerlendirmesine kanıt olarak göstermektedir. Oysa (Markscı-Leninci Felsefe SözlüÄŸü’nde) “Ä°ÅŸçi Sınıfı Bilimi” deyimi yoktur. ‘Bilimsel Komünizm’ deyimi vardır. Gerçekten sözlüÄŸün orijinalinde yani aslında bilimsel komünizm deyimi ele alınmış ve bunun açıklaması yapılmıştır. “SözlüÄŸün Almanca orijinalinde 573. sayfada açıklaması yapılan deyim ‘Ä°ÅŸçi Sınıfı Bilimi’ deÄŸil, ‘Bilimsel komünizm deyimidir.” SözlüÄŸü dilimize çevirenler, kimi kiÅŸisel kaygı ya da düÅŸüncelerle ‘bilimsel komünizm’ deyimi yerine Ä°ÅŸçi Sınıf Bilimi deyimini koymayı uygun görmüÅŸlerdir. SözlüÄŸün aslında yani Almanca orijinalinde Bilimsel Komünizm deyiminin karşısında yer alan açıklamalar karşılaÅŸtırıldığı zaman bunların kelime kelime aynı olduÄŸu görülmekte ve bu da sözlüÄŸün orijinalinde iÅŸçi sınıfı bilimi deyiminin bulunmadığını kanıtlamaktadır. Askeri Yargıtay 4. Dairesi sözlüÄŸün aslını incelemeye gereksinme duymadığı için böyle bir yanılgıya düÅŸmüÅŸ ve onama kararını yanlış ve gerçek dışı bir belgeye dayandırmıştır. TÖB-DER yayınlarında bilimsel komünizm deyimi kullanılmamış ve bu deyime yer verilmemiÅŸtir. SözlüÄŸün aslında Ä°ÅŸçi Sınıfı Bilimi deyimi bulunmadığına göre, çevirmen tarafından sözlüÄŸe eklenen “iÅŸçi sınıfı bilimi’ nin karşılığı olarak sözlükte bulunan ve Askeri Yargıtay kararma aktarılan düÅŸünce ve açıklamalarla TÖBDER’i suçlamak mümkün deÄŸildir. b- Dairenin ikinci “belge yanılgısı” da Komünist manifestoyu kaynak ve dayanak olarak göstermesinde görülmektedir. Daire; kararının 25. sayfasında sanıklara gönderme yaparak; “Bu deyimlerden biri olarak en sık kullandıkları, ilk kez kapsamlı ve derli toplu olarak Marks Engels tarafından 1948 yılında Manifestoda açıklanmış bulunan (Ä°ÅŸçi Sınıfı Bilimi) deyimini alıp dava dosyalarına Ek3’teki Markscı-Leninci Felsefe SözlüÄŸü’ndeki karşılığına bakıldığında....” Halit Çelenk 325 demektedir. Yani Daireye göre Ä°ÅŸçi Sınıfı Bilimi deyimi ilk kez Marks ve Engels tarafından Komünist manifestoda açıklanmıştır. Oysa Komünist Manifesto incelendiÄŸi zaman bu bildiride “Ä°ÅŸçi Sınıfı Bilimi” deyimine yer verilmediÄŸi ve bu konuda herhangi bir açıklamanın da yapılmadığı görülür. Askeri Yargıtay 4. Dairesi’nin, kararına dayanak olarak gösterdiÄŸi Komünist Manifesto da Dairenin deÄŸerlendirmesinin dayanaktan yoksun olduÄŸunu doÄŸrulamaktadır. 12- BaÅŸka Davalarda Ä°ÅŸçi Sınıfı Bilimine Beraat: Askeri Yargıtay 4. Dairesi “Ä°ÅŸçi Sınıfı Bilimi” deyimine mahkumiyet kararı verirken, Askeri Yargıtay 5. Dairesi ve Ä°stanbul 1 ve 3 nolu Sıkıyönetim Askeri Mahkemeleri beraat kararı vermiÅŸlerdir. Böylece Askeri Yargıtay’ın bu iki dairesi arasında görüÅŸ ayrılığı doÄŸmuÅŸtur. Ä°stanbul Gıda ve Ä°htiyaç Maddeleri Paketleme ve Satış Ä°ÅŸçileri Sendikası (PAK- SAT-Ä°Åž) 24.4.1980 gününde yapılan Genel Kurul Toplantısında tüzüÄŸünün amaç maddesini deÄŸiÅŸtirmiÅŸ ve sendikanın amacını “Ä°ÅŸçi Sınıfı Bilimine dayalı genel eÄŸitimi yaygınlaÅŸtırmayı, emekçi halkımızın ülkemizin yönetimini ele almasını saÄŸlamaya yönelik ekonomik, sosyal ve siyasal bilinci geliÅŸtirecek çalışmalarda bulunmayı temel amaç sayar” biçiminde düzenlemiÅŸtir. Bu deÄŸiÅŸiklik üzerine adı geçen sendikanın “yasal görünüm altında iÅŸçi sınıfının tahakkümü tesis etmeye, diÄŸer sosyal sınıfları ortadan kaldırmaya, Marksist-Leninist temele dayalı düzen kurmaya yönelik cemiyet kurduÄŸu” ileri sürülerek hakkında T.C.Y.’nın 141-1 maddesine göre dava açılmıştır. Davayı gören Ä°stanbul 1 Nolu Sıkıyönetim Askeri Mahkemesi, 22.12.1982 gün ve 982/504-1146 sayılı kararı ile, “PAK-SAT-Ä°Åž Sendikası’nın T.C.K.’nın 141-1 maddesinde açıkça menedilen faaliyetlerde bulunduÄŸuna, sanıkların bu amaç etrafında birleÅŸerek iÅŸçi sınıfının diÄŸer sınıflar üzerindeki tahakkümünü tesis etmeye, diÄŸer sınıfları ortadan kaldırmaya yönelik eylem ve faaliyette bulunduklarına dair, savunmalarının aksini gösterir, mahkumiyetlerine yeterli ve kanaat verici delil elde edilemediÄŸinden... beraatlarına karar verilmesi gerekliÄŸi sonucuna varılmıştır” gerekçesi ile sendika hakkında beraat kararı vermiÅŸtir. Bu karar Sıkıyönetim Komutanlığı ve Askeri Savcılığının temyiz itirazları reddedilerek, Askeri Yargıtay 5. Dairesi tarafından 4.5.1983 326 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası gün ve 983/299-296 Sayılı kararla onaylanmış ve kesinleÅŸmiÅŸtir. Yine Tüm Metal Ä°ÅŸ Sendikası da 10.2.1980 gününde yapılan Genel Kurul toplantısında tüzüÄŸünün amaç maddesini, “iÅŸçi Sınıfı Bilimine dayalı genel eÄŸitimi yaygınlaÅŸtırmayı, iÅŸçi sınıfı önderliÄŸinde tüm emekçilerin ülkenin yönetimini ele almasını saÄŸlamaya yönelik ekonomik, sosyal ve siyasal bilinci geliÅŸtirecek çalışmalarda bulunmayı temel amaç sayar” ÅŸeklinde deÄŸiÅŸtirmiÅŸtir. Bu deÄŸiÅŸiklik üzerine adı geçen sendika hakkında T.C.Y.’nın 141-1 maddesine aykırı eylemde bulunmaktan ötürü dava açılmıştır. Davayı gören Ä°stanbul Sıkıyönetim 3 Nolu Askeri Mahkemesi 19.3.1984 gün, 982/810 esas ve 984/75 sayılı kararı ile sendika yöneticileri hakkında ÅŸu gerekçelerle beraat kararı vermiÅŸtir. “Sendikanın Genel Kurul Karar defterinin incelenmesinden 10.2.1980 tarihinde yapılan kongre tüzüÄŸünün, sendikanın amaç ve ilkelerini gösteren 3. maddesinin (c- Ä°ÅŸçi Sınıfı Bilimine dayalı genel eÄŸitimi yaygınlaÅŸtırmayı, d- iÅŸçi Sınıfı önderliÄŸinde tüm emekçilerin ülkenin yönetimi ele almasını saÄŸlamaya yönelik ekonomik, sosyal ve siyasal bilinci geliÅŸtirecek çalışmalarda bulunmayı temel amaç sayar) ÅŸeklinde deÄŸiÅŸtirilmiÅŸ olduÄŸu anlaşılmaktadır, iddianamede tüzüÄŸün amaç maddesinin bu ÅŸekilde deÄŸiÅŸtirilmiÅŸ olması TCK’nun 141-1. maddesinde tarifi yapılan suçun unsuru olarak kabul edilerek sanıkların bu madde fıkrası gereÄŸince cezalandırılmaları talep edilmiÅŸtir. TCK’nun 141-1. maddesinde yazılı suçun oluÅŸabilmesi için sosyal bir sınıfın ortadan kaldırılmasının veya sosyal bir sınıfın diÄŸer sosyal sınıflar üzerinde tahakkümünü tesis etmesinin hedef alınması gerekmektedir. Tüzükte yapılan deÄŸiÅŸiklik ile iÅŸçi sınıfı önderliÄŸinde tüm emekçilerin ülkenin yönetimini ele almasını saÄŸlamaya yönelik bilinçlerinin geliÅŸtirilmesi hedef alınmıştır. Fakat bu deÄŸiÅŸiklikte diÄŸer sosyal sınıfların ortadan kaldırılması veya iÅŸçi sınıfının diÄŸer sosyal sınıflar üzerinde bir tahakküm kurması hedef alınmış deÄŸildir. Bu sebeple Tüm Metal Ä°ÅŸ Sendikası tüzüÄŸünün amaç ve ilkelerini belirleyen 3. maddesinin yukarıda açıklandığı ÅŸekilde deÄŸiÅŸtirilmiÅŸ olması, TCK’nun 141-1. maddesini ihlal eder mahiyette görülmemiÅŸtir. Dosya içerisinde sanıkların TCK’nun 141-1 veya 142-1. Halit Çelenk 327 maddelerine aykırı davrandıklarını, bu yolda herhangi bir eylemde bulunduklarını gösteren baÅŸkaca deliller de bulunmamaktadır. Bu sebeplerle mahkeme bütün sanıklara yükletilen suçları sabit görmemiÅŸtir. Tüm Metal Ä°ÅŸ Sendikası’nın 10.2.1980 tarihli kongresinde deÄŸiÅŸtirilmiÅŸ olan 3. maddesindeki (Ä°ÅŸçi sınıfı önderliÄŸinde, tüm emekçilerin ülkenin yönetimini ele almasını saÄŸlamaya yönelik bilinci geliÅŸtirecek çalışmalar) deyiminin olay tarihinde Mer’i olan 334. sayılı Anayasanın 1 , 2 , 3 , 1 9 ve 57. maddeleri ile ilgisi bulunmamaktadır. Sadece 4. maddesinde yazılı olan (EgemenliÄŸin kullanılması, hiçbir surette belli bir kiÅŸiye zümreye veya sınıfa bırakılamaz. Hiç kimse veya organ kaynağını Anayasadan almayan bir devlet yetkisi kullanamaz) ilkesine aykırı olup olmadığının araÅŸtırılması gerekmektedir. Yukarıda yazılı olduÄŸu gibi iÅŸçi sınıfı önderliÄŸinde, tüm emekçilerin ülkenin yönetimini ele almasını saÄŸlamaya yönelik bilinci geliÅŸtirmek çabasında, iÅŸçi sınıfının iktidara gelmesi bahis konusu edilmemekledir. Bu deyimde egemenliÄŸin münhasıran iÅŸçi sınıfına bırakılması, veya iÅŸçi sınıfının kaynağını Anayasaldan almayan herhangi bir devlet yetkisini kullanması manası bulunmamaktadır. Bu sebeple bahis konusu deÄŸiÅŸiklik Anayasanın 4. maddesinde yazılı ilkelere de aykırı deÄŸildir. Yukarıda açıklandığı gibi sanıkların kendilerine yükletilen diÄŸer eylemler de sabit görülmemiÅŸtir. Bu durum karşısında sendikanın kapatılması yolundaki talebin reddine karar verilmesi gerekli görülmüÅŸtür. Bu beraat kararı Sıkıyönetim Komutanlığı Askeri Savcılığı ve sanıklar tarafından temyiz edilmeyerek kesinleÅŸmiÅŸtir. Görülüyor ki, Askeri Yargıtay 4. Dairesi yayınlarında Ä°ÅŸçi Sınıfı Bilimi deyimini kullanan TÖB-DER’i bir sözlüÄŸün yanlış çevirisine dayanarak suçlamış, Askeri Yargıtay 5. Dairesi ile Ä°stanbul Sıkıyönetim Askeri Mahkemeleri ise Ä°ÅŸçi Sınıfı Bilimi deyiminin kullanılmasını, benimsenmesini hatta bu deyimin sendika tüzüÄŸünün amaç maddesi haline getirilmesini yasalara aykırı görmemiÅŸtir. Anımsatmakta yarar vardır ki, TÖB-DER’de yayınlarında Ä°ÅŸçi Sınıfı Bilimi deyimini eÄŸitim açısından kullanmış, mahkemenin ve Yargıtayın deÄŸerlendirmesi gibi bir sınıf egemenliÄŸi anlamında kullanmamıştır. 328 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası Buna karşın Askeri Yargıtay 4. Dairesi bir sözlüÄŸün yanlış çevirisine dayanarak ve yorum yolu ile TÖB-DER’in yasadışına dönüÅŸtüÄŸünü kabul ederek yanlış ve haksız bir hüküm oluÅŸturmuÅŸtur. 13- Hukuka Aykırı DeÄŸerlendirme: Gerek Askeri Mahkeme ve gerekse Askeri Yargıtay 4. Dairesi TÖBDER’in yasadışına dönüÅŸtüÄŸünü kabul ederken, kimi yayınları ve olayları gerekçe olarak göstermiÅŸtir. Dernek tarafından yayımlanan kitap ve broÅŸürler, yapılan toplantılar ve Demokratik EÄŸitim Kurultayı çalışmaları bu deÄŸerlendirmenin dayanağını oluÅŸturmuÅŸtur. Oysa, savunmalarda ve temyiz itirazlarında da açıklandığı gibi sözü edilen yayınlar hakkında Basın Yasası’na göre “Hak düÅŸürücü süre” olan altı ay içinde dava açılmamış, Demokratik EÄŸitim Kurultayı hakkında takipsizlik kararı verilmiÅŸ ve derneÄŸin birçok toplantı ve çalışmaları hakkında da beraat kararlan verilmiÅŸtir. Bu hukuksal durum karşısında ne yayınların ve ne de öteki çalışmaların suç oluÅŸturduÄŸu ileri sürülemez. EÄŸer bir yayın hakkında yasanın saptadığı süre içinde dava açılmamış ise artık bir ‘suç’tan söz edilemez. EÄŸer bir eylem hakkında beraat yada takipsizlik kararı verilmiÅŸ ve bu kararlar kesinleÅŸmiÅŸ ise artık bu eylem yeniden ele alınarak suç ve ceza konusu yapılamaz. Bu konuda iç hukukumuz açısından olduÄŸu gibi evrensel ceza hukuku açısından da dava açılamayacağı aÅŸağıda ayrıca açıklanacak, Askeri Yargıtay’ın bu konudaki yasaya aykırı uygulamasına deÄŸinilecektir. Mahkeme ve Askeri Yargıtay bütün bu beraat ve takipsizlik kararma ve yine “Hak düÅŸürücü süre” lerin, geçmiÅŸ olmasına raÄŸmen artık suç konusu yapılamayacak olan yayınları ve eylemleri baÅŸka bir suçun T.C.Y.’nın 141 ve 142. maddelerinin konusu olarak ele almış, TÖB-DER yöneticilerini ve TÖB-DER’i yeniden yargılamış ve cezalandırmıştır. Böyle bir yargılama yöntemini Ceza Hukuku kurallarına uygun bulmak olanaksızdır. Takipsizlik Kararı: TÖB-DER tarafından düzenlenen DEK (Demokratik EÄŸitim Kurultayı) nda yapılan konuÅŸmalar, yayımlanan bildiri ve broÅŸürler ve her türlü yayın Ankara Basın Savcılığı’nca incelenmiÅŸ, bu konuda bilirkiÅŸi incelemesi yapılmış, bilirkiÅŸi tarafından bütün bu konuÅŸma ve yayınlarda suç öÄŸesi bulunmadığı bildirilmiÅŸ ve bu rapor doÄŸrultusunda DEK çalışmalarında herhangi bir suçun iÅŸlenmediÄŸi sonucuna varılarak takipsizlik kararı verilmiÅŸtir. Gerek bu bilirkiÅŸi raporu Halit Çelenk 329 ve gerekse takipsizlik kararı yukarıdaki bölümlerde açıklanmıştır. Verilen takipsizlik kararına karşı yasal süresi içinde itiraz hakkı olan kiÅŸi ve makamlar tarafından itiraz edilmediÄŸinden takipsizlik kararı kesinleÅŸmiÅŸtir. Burada açıklamakta yarar vardır ki, hukuk açısından “Takipsizlik kararı muhkem kaziye oluÅŸturmaz” denildiÄŸi zaman bu hükümler ve bu yasal koÅŸullar anlaşılır. “Takipsizlik kararı muhkem kaziye deÄŸildir” demek, bu kararların hukukça bir deÄŸeri yoktur, bunlar hiç bir zaman “suçsuzluk belgesi oluÅŸturmaz” demek deÄŸildir. AÅŸağıda da açıklanacağı gibi, bunun anlamı yeni olaylar ve yeni kanıtlar elde edildiÄŸi takdirde dava açılabilir demektir. c- Bütün bunlara raÄŸmen DEK, dava, suç ve ceza konusu yapılmıştır. Oysa bir eylem hakkında takipsizlik kararı verildikten ve bu karar kesinleÅŸtikten sonra ancak yeni kanıtlar ve yeni olaylar ortaya çıkarsa takipsizlik kararı kaldırılır ve kamu davası açılabilir. C.Y.U. Yasanın 167/2 ve Askeri Yargılama Usulü Yasası’nın 109/3. maddeleri ancak yeni olaylara ve yeni kanıtlara dayanılarak dava açılabileceÄŸini saptamıştır. Askeri Yargıtay 4. Dairesi, bu konuda gösterdiÄŸi gerekçede yasanın koyduÄŸu bu koÅŸulları aÅŸmış, ‘yeni delillerin bulunması halinde veya yeni deÄŸerlendirmeye istinaden savcılıklarca her zaman dava açılabileceÄŸini’ kabul etmiÅŸtir. Askeri Yargıtay 4. Dairesi, kararın gerekçe bölümüne yasada bulunmayan “veya yeni deÄŸerlendirmeye istinaden” öÄŸesini eklemiÅŸtir. Dairenin yasa metnine herhangi bir ekleme yapmaya hakkı olmadığı gibi açık olan yasa hükmünü de yorumlamaya ve geniÅŸletmeye yetkisi yoktur. Yukarıda anılan yasa maddelerine göre yeni bir kanıt elde edilmeden, yeni olaylar meydana gelmeden aynı eylemlerin dava konusu yapılması yasanın sözüne ve anlamına aykırı düÅŸmektedir. Çünkü yasada “yeni deÄŸerlendirmeler” le dava açılabileceÄŸine iliÅŸkin bir hüküm yoktur. Nitekim Ceza ve Ceza Usulü Hukuku hocamız Tahir Taner, Ceza Muhakemeleri Usulü kitabında (sayfa 249) takipsizlik kararlarına raÄŸmen dava açılabilmesi için “yeni vakalar ve yeni delillerin mevcudiyeti ÅŸarttır” demektedir. DEK olayında takipsizlik kararından sonra Savcılık makamı yeni bir kanıt ya da yeni bir olay ileri sürmemiÅŸ ve böyle bir iddiada da bulunmamıştır. DEK’te yapılan bütün konuÅŸmalar ve yayınlar incelendiÄŸinde ve bunlarda bir suç öÄŸesi bulunmadığının saptandığına ve bunlar dışında bir kanıt ve olay da ileri sürülmediÄŸine göre artık bu konuÅŸma ve yayınların suç öÄŸesi olarak ele alınması Ceza Hukuku kurallarına tamamen aykırıdır. Nitekim Askeri Yargıtay 1. dai- 330 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası resi 3.3.1982 gün ve 982/74-75 sayılı kararında ÅŸöyle demektedir. “... Yasa dışı cemiyete girmek ve faaliyette bulunmak suçundan dolayı takipsizlik kararı verildiÄŸi bilahare... hiçbir vaka ve yeni deliller elde edilmeden, mevcut delillere dayanılarak... TKP adlı gizli cemiyete üye olduÄŸu ileri sürülerek... dava açıldığı ve... mahkumiyetine karar verildiÄŸi anlaşılmaktadır. “.... Yetkili makam tarafından verilmiÅŸ olan takipsizlik kararı usulüne göre kaldırılmadan ve keza yeni vakıalar ve deliller elde edilmeden dava açılarak hükme varılması usul kanunlarına mutlak muhalefet teÅŸkil ettiÄŸi cihetle... hükmün bozulmasına... karar verildi.” Askeri Yargıtay 4. Dairesi’nin verdiÄŸi kararın, yanlışlığını gösteren 1. Dairenin kararı hem yasaya ve hem de hukuk kuramına Uygun bulunmaktadır. Bu açıklama ve kararlar TÖB-DER’in yasadışına dönüÅŸtüÄŸünü kabul eden mahkeme ve Askeri Yargıtay 4. Dairesi’nin hükme dayanak yaptığı konuÅŸma ve yayınların bu konuda kanıt oluÅŸturamayacağını açıkça göstermektedir. 14- Yetersiz Kanıtlar Ankara Sıkıyönetim 3 Numaralı Askeri Mahkemesi, yetersiz kanıtlarla TÖB- DER’in yasadışına dönüÅŸtüÄŸüne karar vermiÅŸ, Askeri Yargıtay 4. Dairesi de bilimsel yanılgılara düÅŸerek ve hukuk dışı deÄŸerlendirmelerle yerel mahkemenin verdiÄŸi haksız kararı onaylamıştır. Askeri Yargıtay, bir sözlükte bulunmayan “Ä°ÅŸçi Sınıfı Bilimi” deyimini, sözlüÄŸün yanlış bir çevirisine dayanarak ve orijinalini yani aslını incelemeden yorumlamış ve hükmüne dayanak yapmıştır. Yine bu deyimin K. Marks ve Engels tarafından yayınlanan “Komünist Manifesto” da ilk kez kullanıldığını ve açıklandığını iddia ederek bir yanılgıya daha düÅŸmüÅŸtür. Ayrıca Askeri Yargıtay, Burjuvazi, Devrimci Demokrat, Ä°ÅŸçi Sınıfı Bilimi vb. deyimlerinin Marksist terminolojide özel deyimler olduÄŸunu ileri sürerek bu deyimleri kullanan TÖB-DER’in MarksistLeninist kuramı benimsediÄŸini ve ülkemize komünist bir düzen getirmek için faaliyet gösterdiÄŸini kabul etmiÅŸtir. Oysa Askeri Yargıtay Daireler Kurulu, bir derneÄŸin yasa dışına dönüÅŸtüÄŸünü kabul edebilmek için bu konuda kesin ve tereddüte yer vermeyecek kanıtların bulunması gerektiÄŸine karar vermiÅŸtir (28.5.1981 Halit Çelenk 331 gün ve 62/65 sayılı karar). TÖB-DER Davası’nda bu tür kesin ve tereddüte yer vermeyecek kanıtların bulunmaması bir yana, yanlış belgelere ve deÄŸerlerlendirmelere dayanılarak hüküm oluÅŸturulmuÅŸtur. Mahkeme, TÖB-DER’i suçlar ve mahkum ederken ciddi bir inceleme yapmamıştır. Bu, daha önceki bölümlerde yaptığımız açıklama ve irdelemelerden anlaşılmaktadır. O kadar ki mahkeme mahkum ettiÄŸi derneÄŸin adını bile kararma yanlış yazmıştır. Mahkeme Kararının kapağında ve ilk sayfalarında derneÄŸin adı “Tüm ÖÄŸretmenler BirleÅŸme ve Dayanışma DerneÄŸi” olarak gösterilmiÅŸtir. Oysa derneÄŸin adı “Tüm EÄŸitim-ÖÄŸretim Emekçileri BirleÅŸme ve Dayanışına DerneÄŸi” dir. Bu da mahkemenin davayı incelerken gösterdiÄŸi dikkatsizlik ve yüzeyselliÄŸin bir örneÄŸidir. Mahkeme, hükmüne dayanak olarak gösterdiÄŸi birçok belge, yazı ve yayını duruÅŸmada okumamıştır. Oysa 353 sayılı Askeri Mahkemelerin KuruluÅŸu ve Yargılama Usulleri hakkındaki yasa ile Ceza Yargılamaları Usulü yasası hükümlerine göre duruÅŸmada, kanıt olarak ileri sürülen her türlü kağıtlar ve belgeler okunur ve ne diyeceÄŸi sanıklardan sorulur. Böylece sanığın savunması ve varsa karşı kanıtları ile itirazları incelenir. Ä°ddia kanıtları bu tartışmadan sonra deÄŸerlendirilir. Mahkeme yasanın bu hükmünü göz önüne almamış, sözü edilen yayınları ve belgeleri duruÅŸmada okumamış ve sanıkların savunmalarını almamıştır. Askeri Yargıtay 4. Dairesi de onama kararında bu haklı ve yasaya uygun temyiz itirazını göz önüne almamıştır. 15. 78 Yıl Önceki Mektup Askeri Yargıtay 4. Dairesi Ethem Nejat tarafından 1910 yılında öÄŸretmen okulu öÄŸrencilerine hitaben yazılan ve Demokratik EÄŸitim Kurultayı kitabında yer verilen bir yazıyı da TÖB-DER’in yasadışına dönüÅŸtüÄŸünün bir kanıtı olarak kabul etmiÅŸtir. Bu yazıda geçen, proleter genç, yoldaÅŸ ve sosyalizm sözcüklerinin daireyi böyle bir kabule itliÄŸi anlaşılmaktadır. Ancak 78 yıl önce yazılan böyle bir yazının sanıklarla ne ilgisi olduÄŸunu ve onlar hakkında nasıl kanıt oluÅŸturduÄŸunu anlamak olanaksızdır. Yine Askeri Yargıtay 4. Dairesi Bursa’da bir öÄŸretmenin ölümü ve birçok öÄŸretmenin yaralanmasıyla sonuçlanan bir mitingi, davada sanıkların aleyhine bir kanıt olarak deÄŸerlendirmiÅŸtir. Oysa olayda 332 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası dernek ve yöneticilerinin bir kusuru, yasadışı bir tutumu olmamıştır. Bursa’da yapılan bir miting emniyet görevlileri tarafından engellenmek istenmiÅŸtir. Emniyet görevlilerine yasal bir toplantının engellenemeyeceÄŸi anlatılmak istenilmiÅŸ ise de emniyet görevlileri dağılma isteminde direnmiÅŸlerdir. Büyük bir topluluÄŸun zor kullanılarak dağıtılması, istenmeyen sonuçlar doÄŸurabileceÄŸinden ve toplulukla tepki yaratabileceÄŸinden emniyet görevlilerine dernek genel baÅŸkanı Gültekin GazioÄŸlu tarafından topluluÄŸa hitaben yapılacak bir konuÅŸma ile dağılmalarının bildirilmesi önerilmiÅŸtir. Polis görevlileri bu öneriyi kabul etmiÅŸler ancak dernek genel baÅŸkanı toplantı yerine gelmeden, topluluÄŸa saldırarak zorla dağıtmaya baÅŸlamışlardır. Emniyet görevlilerinin bu saldırısı esnasında bir öÄŸretmen ölmüÅŸ ve birçok öÄŸretmen de yaralanmıştır. Olayda kusur emniyet görevlilerine ait olduÄŸu halde toplantı tertip heyeti hakkında Bursa Asliye Ceza Mahkemesi’nde 171 sayılı Toplantı ve Gösteri YürüyüÅŸleri Yasası’na dayanılarak kamu davası açılmıştır. Mahkeme, yargılama sonunda sanıkları suçlu görmemiÅŸ, haklarında beraat kararı vermiÅŸ ve hüküm kesinleÅŸmiÅŸtir. Ä°ÅŸte yargılama konusu yapılan bu olay, TÖB-DER davasında, suçsuzlukları mahkeme kararıyla kanıtlanan yöneticiler aleyhine kanıt olarak kullanılmıştır. 16- DeÄŸerlendirme 12 Eylül döneminde açılan TÖB-DER ve benzeri davaları, bu davalar sonunda verilen mahkumiyet kararlarını yürürlükte olan hukuk kuralları ile açıklamak ve deÄŸerlendirmek mümkün deÄŸildir. Çünkü bu kararların oluÅŸturulmasında hukuk kuralları deÄŸil 12 Eylül’ün ekonomik ve siyasal politikası etken olmuÅŸ, bu davalar açılırken, görülürken ve hükme baÄŸlanırken temel alman ölçütler, 12 Eylül döneminin “olaÄŸan üstü” deÄŸer yargıları olmuÅŸ, baÅŸka bir deyiÅŸle 12 Eylül döneminin siyasal deÄŸerlendirmeleri bu dava ve kararlara yansımıştır. Bu kararlar, bu nedenle varolan yasalar, usul yasaları ve ceza hukuku kurallarına açıkça aykırı bir nitelik taşımaktadır. Siyasetin ÅŸu ya da bu oranda yansıdığı bir dava ya da karardan adalet beklemek olanaksızdır. 12 Eylül öncelerinde uygulanmakta olan kapitalist ekonomi sisteminin, içine düÅŸtüÄŸü yeni bir bunalım; uluslararası emperyalizmin, Halit Çelenk 333 uluslararası sermaye örgütlerinin, IMF’nin, Dünya Bankası’nın önerileri ile hazırlanan 24 Ocak Kararları ile aşılmak istenmiÅŸ, Turgut Özal tarafından hazırlanan bu kararlar dönemin BaÅŸbakanı Süleyman Demirel tarafından da kabul edilmiÅŸtir. Ücretlerin dondurulmasını, düÅŸürülmesini, emekçi halk kitlelerinin gelirlerinin düÅŸük tutulmasını, emeÄŸin yarattığı deÄŸerlerin sermayeye aktarılmasını öngören 24 Ocak Kararları’nın iÅŸçi sınıfı üzerinde, halk kesimlerinde ve aydın katmanlarda tepki doÄŸuracağı görülmüÅŸ ve böyle bir uygulamanın ancak sıkıyönetimle, askeri bir müdahaleyle mümkün olabileceÄŸi sonucuna ulaşılmıştır. Ä°ç ve dış sermaye çevreleri, burada ayrıntılarına giremeyeceÄŸimiz yöntemlerle 12 Eylül müdahalesini hazırlamışlardır. Bu müdahale sonunda, parlamento ve siyasal partiler kapatılmış, DÄ°SK, TÖBDER ve benzeri demokatik kuruluÅŸların faaliyetleri durdurulmuÅŸ, yöneticileri tutuklanmış, yargılanarak mahkum edilmiÅŸlerdir. Ä°nsan hak ve özgürlüklerine geniÅŸ oranda yer veren 1961 Anayasası kaldırılmış, yerine otoriter, yasakçı, baskıcı bir anayasa yürürlüÄŸe konulmuÅŸtur. Yeni bir sendikalar yasası, toplu sözleÅŸme grev ve lokavt yasası kabul edilerek grev ve toplu sözleÅŸme hakları kısıtlanmış ve kullanılamaz bir hale getirilmiÅŸtir. Yeni çıkarılan yasalarla ve yürürlükteki yasalarda yapılan deÄŸiÅŸikliklerle kiÅŸi hak ve özgürlükleri kısıtlanmış ve 12 Eylül baskı rejimi kurumlaÅŸtırılmıştır. Toplumsal yasalara yeni düzenlemeler getirilerek sendikalara, derneklere, odalara, barolara, Türkiye Barolar BirliÄŸi’ne, kooperatiflere “siyaset yasağı” konularak tüm halkın yurt sorunlarıyla ilgilenmeleri ve bu sorunlar üzerinde düÅŸünce açıklamaları engellenmiÅŸ ve böylece bir depolitizasyon politikası uygulamaya konulmuÅŸtur. 12 Eylül müdahalesinin baÅŸlarında MGK BaÅŸkanı tarafından TÖBDER, DÄ°SK ve benzeri örgütler suçlanmış, suçlu ilan edilmiÅŸ ve yargı organlarına telkinlerde bulunulmuÅŸ, mahkemeler ve savcılar etki altına alınmıştır. 12 Eylül döneminde, gerek siyasal iktidar ve gerekse sıkıyönetim komutanları tarafından Askeri Hakim ve Savcılar üzerinde baskılar yapılmış ve yargılamalar yönlendirilmeye çalışılmıştır. Hakim ve savcılara brifingler verilmiÅŸtir. Kararı beÄŸenilmeyen kimi hakimler görevlerinden uzaklaÅŸtırılmışlardır. 12 Eylül yönetiminin baskıcı tulumu yargı organlarını da etkilemekten geri kalmamış, Sıkıyönetim Askeri Mahkemeleri iÅŸkenceli anlatım tutanaklarına dayanarak sanıklara ölüm cezasına varan ağır 334 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası cezalar vermiÅŸlerdir. Mahkemeler ve Askeri Yargıtay, saÄŸ ve sol görüÅŸlü kiÅŸi ve örgütler arasında ayırım yaparak, aynı ya da benzer eylemlerde bulunan bu kiÅŸilere ayrı ceza hükümleri uygulamışlar, sol görüÅŸlü kiÅŸilere TCY’nın 146/1 maddesine göre ölüm cezası verilirken saÄŸ görüÅŸlü kiÅŸiler aynı yasanın “cürüm için cemiyet teÅŸkili” ni düzenleyen 313. maddesi uygulanmış (cezası 3-5 yıl hapistir) ve eÄŸer adam öldürme ya da yaralama da meydana gelmiÅŸse ayrıca bundan ötürü de ceza verilmiÅŸtir. Bu uygulama sol görüÅŸlü hükümlülere olası bir aftan yararlanma yolunu kapatmış saÄŸ görüÅŸlülere af yolunu açık tutmuÅŸtur. Askeri Yargıtay önceki kararlarında iÅŸkenceli anlatım tutanaklarının yasaya, ahlaka, adaba aykırı yöntemlerle düzenlendiÄŸi için kanıt olarak kabul edilemeyeceÄŸi görüÅŸünü benimsemiÅŸ iken, 12 Eylül döneminde bu görüÅŸünde deÄŸiÅŸiklik yapmış sanığa iÅŸkence yapılmış ve bu iÅŸkence altında ikrar anlatımı elde edilmiÅŸ olsa da bu ikrar baÅŸka yan kanıtlarla doÄŸrulanıyorsa bunların hükme dayanak yapılabileceÄŸini kabul etmiÅŸtir. Hukuka, ahlaka, uluslararası hukuk kurallarına aykırı olan bu deÄŸerlendirme ile sayısız insanlara en ağır cezalar verilmiÅŸtir. “Ä°ÅŸkence ve öteki zalimane insanlık dışı ve onur kırıcı davranış ve cezaya karşı” BirleÅŸmiÅŸ Milletler sözleÅŸmesi hükümet tarafından imzalanmış, Büyük Millet Meclisi’nce onaylanmış, Resmi Gazete’de yayınlanmış ve tüm uygulanma koÅŸulları yerine getirilmiÅŸ olduÄŸu halde bu sözleÅŸme hükümleri mahkemelerce uygulanmamıştır. SözleÅŸmenin 15. maddesine göre maddi ya da manevi iÅŸkence altında alınmış bir ikrar anlatımı yalnız iÅŸkenceci aleyhine kanıt olarak kabul edilebilir, bunun dışında ne tek başına ve ne de baÅŸka kanıtlarla birlikte hiçbir kimse aleyhine kanıt olarak kabul edilemez. Günümüzde sözleÅŸme yürürlüÄŸe girmiÅŸtir. Anayasanın 90. maddesine göre Uluslararası antlaÅŸmalar yasa hükmündedir ve bu antlaÅŸma hükümlerine uyulması zorunludur. SözleÅŸmenin 15. maddesinde yeralan hüküm, mahkemelerin ve Yargıtayın iÅŸkenceli anlatım tutanakları konusundaki günümüze kadar devam eden uygulamalarını yeniden gözden geçirmeleri ve deÄŸiÅŸtirmeleri sonucunu doÄŸuracak niteliktedir. SözleÅŸmenin 15. maddesi, Askeri Yargıtay’ın yukarıda sözü geçen, iÅŸkenceli anlatımların kanıt deÄŸeri konusundaki son uygulamalarının hukuka aykırılığını ve yanlışlığını göstermektedir. Sıkıyönetim kaldırıldığı halde sıkıyönetim askeri mahkemeleri, Anayasa Mahkemesi’nce daha önce iptal edilmiÅŸ olan 1402 sayılı yasanın 23. maddesine dayanılarak görevlerine devam etmekte ve savaÅŸ Halit Çelenk 335 hali hükümlerini uygulamayı sürdürmektedirler. Yasanın kullandığı “savaÅŸ” ve “savaÅŸ hali” deyimleri arasında bir ayırım yapılmayarak, sıkıyönetim askeri mahkemelerinde tarafsızlığını yitiren hakimleri reddetme hakkı ortadan kaldırılmıştır. Yine bu hükümlere dayanılarak hakime, sanık ve avukatının savunma hakkını süre bakımından sınırlama yetkisi tanınmıştır. Bu ve benzeri yasal düzenlemelerle 12 Eylül döneminde, “12 Eylül Hukuku” denilen bir “baskı yasaları yığını” ortaya çıkmıştır. Ä°ÅŸte TÖBDER hakkında verilen karar, bu baskı yasalarının ve siyasal amaçlı, hukuk dışı uygulamaların bir ürünü olmuÅŸtur. Böylece 12 Eylül felsefesini temel alan bir uygulamayla 200.000’e yakın üyeli TÖB-DER kapatılmış, tüm taşınır ve taşınmaz mallarına el konulmuÅŸ ve yöneticileri cezalandırılmıştır. Bu karar adalet tarihimizin en haksız kararlarından birini oluÅŸturmuÅŸtur. TÖB-DER hakkında verilen bu karar Adli Hata’dan da öte bir “Hukuksuzluk örneÄŸi” olarak adalet tarihimizde yerini alacak ve ileride yeni kuÅŸaklar tarafından ibretle anılacaktır. Ä°nanıyoruz ki, er ya da geç toplumsal koÅŸullar deÄŸiÅŸecek, ülkemiz demokratikleÅŸme sürecine girecek, bir adaletsizlik örneÄŸi olan bu dava yeniden görülecek, bu haksızlık ortadan kaldırılacak ve TÖB-DER aklanacaktır. 336 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası XI. BÖLÜM YENÄ° GELÄ°ÅžMELER Töb-Der Beraat Ediyor Gerek TÖB-DER davası görülürken, mahkemede, gerekse hüküm verildikten sonra Askeri Yargıtay’da dernek yöneticileri ve savunmanlar tarafından ileri sürülen savunmaların ve itirazların gerçeÄŸe uygunluÄŸu ve doÄŸruluÄŸu yeni bir belge ile, kesinleÅŸmiÅŸ bir mahkeme kararı ile ortaya çıktı. TÖB-DER’in yasalar çerçevesinde yönetildiÄŸi ve çalışmalar yaptığı, yasa dışına dönüÅŸmediÄŸi ve yöneticilerinin suç iÅŸlemediÄŸi belgelendi. Yukarıda açıklanan, Ankara Sıkı Yönetim 3 Numaralı Askeri Mahkemesinde görülüp mahkumiyet kararı ile sonuçlanan TÖB-DER davasının hazırlık soruÅŸturması yapılırken sorgulan yapılamayan ve dosyaları ayrılan, derneÄŸin Genel BaÅŸkanı Gültekin GazioÄŸlu ve 19 arkadaşı hakkında Ankara 2. Ağır Ceza Mahkemesinde aynı iddialara dayanılarak ikinci bir dava açılmıştır. Bu davada da TÖB-DER’in yasadışına dönüÅŸtüÄŸü ileri sürülerek hakkında Türk Ceza Yasası’nın 141-142. maddesinin uygulanması ve sanıkların bu maddelere göre cezalandırılmaları istenilmiÅŸtir. Ankara 2. Ağır Ceza Mahkemesi açılan bu davayı görmüÅŸ, Sıkı Yönetim Askeri Mahkemesinin mahkumiyete iliÅŸkin dava dosyalarını getirterek incelemiÅŸ, TÖB- DER’in çalışmalarında, yayınlarında, yönetim biçiminde, bildirilerinde herhangi bir suç niteliÄŸi bulunup bulunmadığını, derneÄŸin yasa dışına dönüÅŸüp dönüÅŸmediÄŸini saptayabilmek için bilirkiÅŸi incelemesi yoluna gitmiÅŸtir. Mahkemece bilirkiÅŸi olarak seçilen Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ceza Hukuku Profesörü Nevzat Toroslu dava dosyalarını inceledikten sonra TÖB-DER’in çalışmalarında Ceza Yasası’nın 141-142. Halit Çelenk 337 maddelerini ihlal eden bir yön bulunmadığı ve derneÄŸin yasa dışına dönüÅŸmesinin söz konusu olmadığı sonucuna ulaÅŸmış ve bu konuda düzenlediÄŸi bilirkiÅŸi raporunu mahkemeye vermiÅŸtir. Bu rapor ÅŸöyledir: Ankara 2. Ağır Ceza Mahkemesine Dosya No: 1986/121 Esas ÖZÜ: BilirkiÅŸi incelemesidir. BÄ°LÄ°RKİŞİYE VERÄ°LEN GÖREV: Makamınızca bilirkiÅŸi tayin edilerek, yukarıda numarası belirtilen dosya ve ekleri üzerinde gerekli incelemeleri yaparak, iddianamede belirtilen suçun unsurlarının oluÅŸup oluÅŸmadığını tesbitle görevlendirilmiÅŸ olduÄŸumuz anlaşıldı. YAPILAN Ä°NCELEME: I- Ä°ddianameye göre 1973 yılında yasal ÅŸekilde kurulan TÖB-DER’in daha sonraki yıllarda gerçekleÅŸtirdiÄŸi çeÅŸitli yasa dışı eylemlerle “sosyal bir sınıfın diÄŸer sosyal sınıflar üzerinde tahakkümünü tesis etmek, memleket içinde müesses iktisadi ve sosyal temel nizamları devirmek” amacı güden ve TCK.nun 141/1. maddesinde öngörülen yasa dışı bir örgüt haline dönüÅŸtüÄŸü ve dolayısıyla sanıkların da böyle bir örgütü sevk ve idare etmekten sorumlu oldukları ileri sürülmektedir. II- BilindiÄŸi üzere siyasi nitelikteki suçlar gerek yer, gerek zaman yönünden sürekli ÅŸekilde deÄŸiÅŸen suçlardır. Belli bir yerde veya zamanda suç sayılan bir kısım fiiller bir baÅŸka yerde ve zamanda meÅŸru ve hatta kahramanca fiiller olarak deÄŸerlendirilebilmektedir veya bunun aksi olabilmektedir. Nitekim ülkemizde de bir zamanlar NATO’yu veya A.B.D.ni eleÅŸtirmek “komünizm propagandasının göstergesi olarak kabul edilirken, bugün bu tür eleÅŸtiriler zaman zaman devletin en yetkili kiÅŸileri tarafından da yapılmaktadır. O halde TÖB-DER’e ve sanıklara isnat edilen fiilleri, bu fiillerin gerçekleÅŸtirildiÄŸi döneme göre, yani o dönemin yasal düzenlemesine, yine toplumda o dönemde hakim olan 338 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası görüÅŸlere, adli makamların tutumlarına göre deÄŸerlendirmek gerekmektedir. BilindiÄŸi üzere 12 Eylül 1980 öncesinde 1961 Anayasası kiÅŸi hak ve özgürlüklerine, bu arada düÅŸüncenin her türlü araçlarla açıklanabilmesi özgürlüÄŸüne büyük önem veriyordu. Yine bilindiÄŸi üzere o dönemde toplum, ülkenin hemen her yerinde esas itibariyle “saÄŸ” ve “sol” olmak üzere iki gruba ayrılmıştı ve bu iki grup Devleti yönetenlerin de zaman zaman müsamahası, zaman zaman da desteÄŸi ile çok ciddi bir mücadele içine girmiÅŸlerdi. Bu kargaÅŸa içerisinde, normal ÅŸartlarda, suç sayılabilecek pek çok fiil ya hiç koÄŸuÅŸturulmamaktaydı, veya çok defa koÄŸuÅŸturmalar beraatle sonuçlanmaktaydı. Dolayısıyla kamu oyu bu tür fiilleri o günkü mücadelenin normal sonucu ve bu itibarla meÅŸru fiiller olarak deÄŸerlendirebiliyordu. Söz konusu fiillerin failleri de, bütün bunları diÄŸer grubun saldırılarına karşı kendilerini korumak amacıyla iÅŸledikleri inancıyla hareket ediyorlardı ve çok defa fiillerinin antisosyalliÄŸi bilincine sahip, deÄŸillerdi. III- Ä°ddianamede TÖB-DER ve yöneticilerine isnat edilen fiiller bu açıklamaların ışığı altında deÄŸerlendirildiÄŸinde: a) Bir kere TÖB-DER yasal ÅŸekilde kurulmuÅŸ bir dernektir. Yasal ÅŸekilde kurulan bir derneÄŸin, zaman içerisinde yasa dışı bir derneÄŸe dönüÅŸmesi elbette mümkündür. Ancak böyle bir sonuca varabilmek için derneÄŸe izafe edilen yasa dışı fiillerin ve derneÄŸin yeni ÅŸeklinin güttüÄŸü amacın iyi belirlenmesi gerekir. Yasal bir derneÄŸin yetkili organlarının derneÄŸe isnat edilebilecek ÅŸekilde bir veya birkaç suç iÅŸlemiÅŸ olması onun mutlaka yasadışı bir kuruluÅŸ haline gelmesi sonucunu doÄŸurmaz. Bunun için söz konusu derneÄŸin tamamen yasadışı ve suç sayılan amaçlara yönelmesi gerekir. Bu itibarla yasal ÅŸekilde kurulan TÖB-DER’in TCK.nun 141/1. maddesinde belirlenen amaçlara yönelik bir derneÄŸe dönüÅŸmesi için anılan derneÄŸin faaliyetlerini esas itibariyle bu amaçları gerçekleÅŸtirmeye yöneltmiÅŸ olması gerekir. Halit Çelenk 339 b) Öte yandan, bir derneÄŸin yasallığını koruyup korumadığı, dolayısıyla yasa dışı bir amaca yönelik bir örgüt haline dönüÅŸüp dönüÅŸmediÄŸi, derneÄŸin üyelerinin hatta yöneticilerinin kiÅŸisel fiillerine göre deÄŸil, doÄŸrudan derneÄŸe ait sayılan, yani derneÄŸin yetkili organlarının dernek adına verdikleri kararlara göre gerçekleÅŸtirilen fiillere göre yapılabilir. Oysa iddianamede TÖBDER’in TCK.nun 141/1. maddesinde öngörülen amaçlara yönelik bir örgüte dönüÅŸtüÄŸüne dayanak olarak gösterilen fiillerin büyük bir çoÄŸunluÄŸu, özellikle sol düÅŸüncenin propagandası niteliÄŸinde sayılabilecek fiiller, doÄŸrudan TÖBDER’e maledilebilecek fiiller deÄŸildir. Bütün bunlar, esas itibariyle, adı geçen derneÄŸin üyelerinin ve özellikle yönetime seçilmek isteyen ve seçilen üyelerinin kendiliklerinden gerçekleÅŸtirdikleri fiillerden ibarettir. Nitekim TÖB-DER’in 141/1. maddede yasaklanan “cemiyet”e dönüÅŸtüÄŸü iddiasının en temel delili olarak gösterilen çeÅŸitli konuÅŸmalar ve yayınlar belli kiÅŸilerin kendi adlarına yaptıkları konuÅŸmalardır ve bunlarda suç unsurlarının varlığı kabul edildiÄŸi takdirde, bundan sorumlu olanlar konuÅŸmaları yapanlardır. c) Buna karşılık, Ä°ddianamede TÖB-DER’in yetkili organlarının kararlarına dayanılarak gerçekleÅŸtirildiÄŸi belirtilen eylem ve direniÅŸler bu arada, pahalılığı ve faÅŸist baskıları protesto mitingleri, ekonomik ve demokratik haklar adlı yürüyüÅŸler ve yasa dışı olarak nitelendirilen iÅŸi bırakma direniÅŸine katılma, ölen öÄŸretmenlerin anısına öÄŸretmenleri bir günlük boykota davet etme, MaraÅŸ olaylarını ve faÅŸizmi telin amacıyla direniÅŸler düzenleme gibi fiiller, ÅŸartları varsa Dernekler Kanunundaki ve diÄŸer bazı suçları oluÅŸturabilirse de, TÖB-DER’i 141/1. maddesinde öngörülen “cemiyet”e dönüÅŸtürmez. Zira böyle bir “cemiyet’ten söz edilebilmesi için ortada cebre dayalı sınıf kavgasını hedef alan, yani cebri yollarla sosyal bir sınıfın diÄŸer sosyal sınıflar üzerinde tahakkümünü tesis etmeyi veya sosyal bir sınıfı ortadan kaldırmayı veya memleket içinde müesses iktisadi veya sosyal temel nizamlardan herhangi birini devirmeyi amaçlayan bir “cemiyet”in bulunması ge- 340 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası rekir. FaÅŸizme, sömürüye, pahalılığa, MaraÅŸ katliamına karşı çıkan, mensuplarının öldürülmesini protesto eden bir derneÄŸin, bu karşı çıkışları ve protestoları yasal usullere uygun olmasa hatta suç teÅŸkil etse bile, TCK.nun 141/1. maddesinde tanımlanan nitelikte bir derneÄŸe dönüÅŸtüÄŸü söylenemez. Aynı ÅŸekilde 1961 Anayasasının geliÅŸtirdiÄŸi özgürlükler ortamında ve 12 Eylül 1980 öncesi ÅŸartlarda bir derneÄŸin sol düÅŸünceyi, iÅŸçi ve köylü haklarını ve emekçilerin hakimiyetini savunması da, söz konusu derneÄŸi 141/1. madde anlamında bir “cemiyet’e dönüÅŸtürmez. Yeterki bütün bunlar açıkça cebre dayalı bir sınıf kavgasına dayandırılmasın. Çünkü 141 ve 142. maddeler sol ve marksist düÅŸünce ile ilgili herhangi bir hususun benimsenmesini veya açıklanmasını yahut deÄŸerlendirmeye tabi tutulmasını deÄŸil, yine marksist teori ve pratikte yer alan cebre dayalı sınıf kavgasının hedef alınmasını ve propagandasını suç saymaktadırlar. Saygıyla sunulur. BÄ°LÄ°RKİŞİ Prof. Dr. Nevzat TOROSLU Halit Çelenk 341 Ankara 2. Ağır Ceza Mahkemesi de bu rapora dayanarak ve Dosyadaki kanıt ve bilgileri deÄŸerlendirerek TÖB-DER Genel BaÅŸkanı ve yöneticileri olan sanıkların çalışmalarında suç bulunmadığı sonucuna vararak oy birliÄŸiyle beraatlerine karar vermiÅŸ ve bu karar kesinleÅŸmiÅŸtir. Mahkemenin bu kararı aÅŸağıdadır: 342 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası T.C. ANKARA 2. AÄžIR CEZA MAHKEMESÄ° KARAR Esas No. : 1986/121 Karar No.: 1989/54 C.S. No. : 1986/159 Basın BaÅŸkan : Ä°smail UÄžUR 15493 Üye: Özdemir TÜRKER 12096 Üye : Yılmaz ERDOÄžAN 16657 C.S.Y. : Yılmaz UZUNER 18436 Katip: E.Birsen TÜRKMEN Davacı: K.H. SANIKLAR : 1- Gültekin GAZÄ°OÄžLU * 2- Mustafa DÜZGÜN * 3- Ä°smet ÖZDEMÄ°R * 4- Ömer ASLAN * 5- Bayram AYAZ * 6- Ayhan KUTLAY * 7- Cafer AKYÜZ * 8- Turan YILMAZ * 9- Ali Kemal YAYLI * 10- Cemal SAYGILI * Ahmet MELEK * 12- Aydın YEŞİLYURT * 13- Muhammet Tekin ÜSTÜN * 14- Halil USLU * 15- M.YaÅŸar ALAGÜNDÜZ * 16- Celal BALOÄžLU * 17- Ä°hsan KAPUSUZ * 18- Yılmaz APAYDIN * 19- Mustafa DURU * 20- Mehmet YALÇIN: VEKÄ°LLERÄ° : Av. Asım Atilla BALAMÄ°R, Av. Åžeref ÅžENDURA, Av. Ä°nci Ä°ÅžBULUR, Av. Osman ERGÄ°N, Av. Nurcan AKÇA: Ä°stanbul Barosu Av. (Sanıklar Mustafa DURU ve Turan YILMAZ vekilleri) Av. Metin BÜYÜKKURT (Sanık Mustafa Duru vekili Ank. barosu Av.) SUÇ: TCK’nun 141/1 Maddesine Muhalefet SUÇ TARÄ°HÎ: 1976-1979 Yılları. TEVKÄ°F T.: 19.12.1986 Sanık Mustafa Duru Hk.) TAHLÄ°YE T.: 27.1.1987 (Sanık Mustafa Duru Hk.) HÜKÜM TARÄ°HÄ°: 15.3.1989 Halit Çelenk 343 T.C.K.’nun 141/1. maddesine muhalefet suçlarından sanıklar Gültekin GAZÄ°OÄžLU ve arkadaÅŸları hakkında mahkememizde yapılan duruÅŸmaları sonunda. GEREĞİ DÜÅžÜNÜLDÜ: OLAY ve Ä°DDÄ°A: Sanıkların 1976-1979 yılları arasında TÖB-DER Genel Yönetim Kurulu Üyeleri olarak görev yaptıkları sırada derneÄŸin yönetiminden sarf ettikleri söz ve bildirileri ile Sosyal Bir sınıfın diÄŸer sosyal sınıflar üzerinde tahakkümünü tesis etmek müesses iktisadi ve sosyal temel nizamları belirleyen matuf hareketleri ve bu amaç doÄŸrultusunda komünizm ve bölücülük propogandası yaptıkları iddiasıyla: Komünizm propagandası yapmak suçundan kamu davası açılmasından ibarettir. SAVUNMA: Sanıklardan Mustafa DURU son tahkikattaki savunmasında; Atılı fiil ile ilgisi olmadığını, derneÄŸin yasal kuruluÅŸ bulunduÄŸunu yapılan mitinglere katılmadığını ifade etmiÅŸ, DiÄŸer sanıkların savunmaları alınamamıştır. DELÄ°LLERÄ°N TAKDÄ°R VE MÜNAKAÅžASI: Yapılan bilirkiÅŸi tahkikatında TÖB-DER ve Yönetim Kumlu üyelerinin derneÄŸin idare ve yönetimi sırasında yetkili organların verdikleri kararlar ve gerçekleÅŸtirilen fiillere göre TCK’nun 141/1. maddesinde öngörülen komünizm propogandası eyleminin unsurları itibariyle oluÅŸmadığı derneÄŸin belirtilen fiillerinin fiili tarihleri sırasında Türkiye içerisinde meydana gelen gayri ekonomik ve demokratik olmayan olayları, tayin etmek için gerçekleÅŸtirilen hareket tarzları olduÄŸu, bu hareket tarzlarının TCK’nun 141/1. maddesinde öngörülen cebre dayalı olarak sınıf kavgasını hedef alan sol ve marksist düÅŸünce ile Marksist ve teori olarak pratikte yer alan cebre dayalı sınıf kavgasını hedef almadığı anlaşılmıştır. Yukarıda izah edildiÄŸi gibi sanıklara atılı fiil hakkında belirtilen hareket tarzından baÅŸka mahkumiyetlerine yeter baÅŸkaca kat’i ve ikna edici deliller elde edilemediÄŸinden, HÜKÜM: Sanıklara atılı fiilin yasal unsurları bulunmadığı gibi mahkumiyetlerine yeter delilde elde edilemediÄŸinden BERAATLERÄ°NE, 344 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası Sanıklar hakkında verilen gıyabi tutuklama kararlarının geri alınmasına, (Bunun için C. Savcılığı’na müzekkere yazılmasına) Sanıkların yokluÄŸunda Yargıtay yolu açık olmak üzere talebe uygun oy birliÄŸi ile verilen karar açıkça okundu. 15.3.1989 BaÅŸkan 15493 Üye 12096 Üye 16657 Katib (Ä°ÅŸ bu karar aslının aynı olup, Temyiz edilmeyerek 23.3.1989 tarihinde kesinleÅŸmiÅŸtir. 31.8.1989- BaÅŸkan 12688) Böylece: TÖB-DER’in yasa dışına dönüÅŸtüÄŸünü, TCY’nın 141-142. maddelerine aykırı faaliyetlerde bulunarak suç iÅŸlediÄŸini kabul eden Sıkı Yönetim Askeri Mahkemesi tarafından verilmiÅŸ bir karar ile Ankara Ä°kinci Ağır Ceza Mahkemesi tarafından derneÄŸin yasa dışına dönüÅŸmediÄŸine, 141-142. maddeleri ihlal etmediÄŸine ve suçsuz olduÄŸuna iliÅŸkin biribirine aykırı iki karar ortaya çıkmıştır. Bu iki karar da kesinleÅŸmiÅŸtir. Sanıklardan Cafer Akyüz aynı eylemlerden ötürü sanık olarak yargılanmış, önce cezalandırılmış, son davadan beraat etmiÅŸtir. TÖB-DER Suçlu mudur, DeÄŸil midir? Bu soruya yanıt verebilmek için “YARGI” üzerine bir açıklama yapmakta yarar görüyoruz: Ceza yargılaması tarihinde biri “olaÄŸan” ve öteki “olaÄŸan dışı” (ya da olaÄŸanüstü) olmak üzere iki tür yargıya rastlanmaktadır. OlaÄŸan yargı yerleri bağımsız “doÄŸal hakim” ilkesine uygun, yani suçun iÅŸlenmesinden ve sanıkların belli olmasından önce kurulan genel mahkemelerdir. Sulh ceza, asliye ceza ve ağır ceza mahkemeleri gibi. Bu mahkemelerin hakimleri, kendi meslek kuruluÅŸları, örneÄŸin Yüksek Hakimler Kurulu tarafından görevlendirilir, siyasal iktidarın etkilerinden uzaktırlar. OlaÄŸan dışı yargı yerleri, yani olaÄŸandışı mahkemeler, siyasal iktidarların olaÄŸan ve genel mahkemelere güvensizliklerinden kaynaklanan, suçun iÅŸlenmesinden sonra siyasal amaçlarla kurulan mahkemelerdir. “OlaÄŸan dışı mahkemelere gereksinme, olaÄŸan mahkemelere güvenmemekten gelir. Asıl neden budur. Daha Halit Çelenk 345 hızlı adalet ve benzeri düÅŸünceler bahanedir.” Bu tür yargı yerlerinin en belirgin örneÄŸi, özellikle ülkemizde, sıkıyönetim askeri mahkemeleridir. Bu mahkemeler, hakim ve savcıları siyasal iktidar tarafından görevlendirilen, “mahkemelerin bağımsızlığı” ilkesine aykırı olarak kurulmuÅŸ mahkemelerdir. DoÄŸal hakim ilkesine de uygun olmayan bu mahkemeler, 12 Eylül döneminde örnekleri görüldüÄŸü gibi, siyasal iktidarın etki ve telkinlerine açık yargı yerleridir. 12 Eylül döneminde, TÖB-DER hakkındaki mahkumiyet kararını bu tür olaÄŸan dışı bir mahkeme vermiÅŸtir. MGK’nin ve Sıkıyönetim Komutanlarının sıkıyönetim askeri mahkemeleri üzerindeki baskı ve telkinleri gözönüne alındığı zaman Ankara 3. No.lu Sıkıyönetim Askeri Mahkemesinin mahkumiyet kararını hukuksal, yansız, adil bir karar olarak deÄŸerlendirmek olanaksızdır. Bu açıdan da ağır ceza mahkemesi tarafından verilen, uzman bilirkiÅŸi raporuna dayanan beraat kararını adil bir karar olarak deÄŸerlendirmek gerekir. Böyle bir deÄŸerlendirme yalnız mahkemelerin kuruluÅŸu açısından deÄŸil, kanıt durumu ve bunların deÄŸerlendirilmesi açısından da yerindedir. YARGILAMA YENÄ°LENMELÄ°DÄ°R: Kitabımızın sunuÅŸ yazısında da açıklandığı gibi TÖB-DER hakkında Ankara 2. Ağır Ceza Mahkemesinde Genel BaÅŸkan Gültekin GAZÄ°OÄžLU ve 19 yönetici arkadaşı sanık gösterilerek TCY’nın 141. maddesine göre açılan ikinci davanın yargılaması aÅŸamasında mahkemece bilirkiÅŸi incelemesi yaptırılmış, ve uzman bilirkiÅŸi tarafından, dava dosyalarına ve toplanan kanıtlara göre, derneÄŸin yasadışına dönüÅŸtüÄŸüne iliÅŸkin bir kanıt bulunamadığı yolunda verilen rapora dayanılarak, mahkemece BERAAT kararı verilmiÅŸ ve bu karar kesinleÅŸmiÅŸtir. Bu durum karşısında, TÖB-DER savunmanları, bu bilirkiÅŸi raporuna, beraat kararına göre, gerek askeri mahkemenin ve gerekse Askeri Yargıtay 4. Dairesinin karar gerekçelerinde bilimsel yanılgılara düÅŸüldüÄŸü, gerçekdışı sözlük çevirilerine dayanıldığı gerekçesiyle yargılamanın yenilenmesi ve karar düzeltilme isteminde bulunmuÅŸlardır. Bu konularda, Askeri Yargıtay BaÅŸkanlığına ve Askeri Yargıtay BaÅŸsavcılığına yapılan baÅŸvurulan, okuyucuya sunuyoruz. 346 Hukuk Açısından TÖB-DER Davası ASKERÄ° YARGITAY BAÅžKANLIÄžINA ANKARA Yargılamanın Yenilenmesini Ä°steyenler: Ä°smet Yalçınkaya, Süleyman YaÅŸar, Ali Rıza Aydın, Abdullah Gülbudak, Öner YaÄŸcı, Ä°brahim Nacar, Saim Baluken, HaÅŸim Çiçek, Selahattin Yetkin, Mahmut Nesil Ünal, Nabi BelekoÄŸlu, Hulusi Top, Enver Ä°nceler, Selçuk Arhan, DoÄŸan OÄŸuzer, Ahmet Ä°nce, Hüseyin Ä°sen, Mustafa Ergeldi, Mustafa Deprem, Hüseyin Selçuk Vural, Rıza Duru, Firuz Çetin Över, Turgut Yılmaz, Mustafa Çetin, Kenan Aras, Ahmet Fuat Özkan, Osman Akman, Olgun Delikanlı, Hasan YiÄŸit, Seyfettin Bican, Ä°brahim Ä°ÅŸyar, Ä°lhami Åžen, Ä°brahim Çerçi ve Turgut Haskan. Savunmanlar: Avukat Halit Çelenk, Avukat Günfer Karadeniz, Avukat Åžükrü Günel, Avukat Hasan Ürel, Avukat Akay Sayılır ve dilekçe altında adları yazılı diÄŸer avukatlar. Ä°stemin Konusu: TÖB-DER (Tüm EÄŸitim ve ÖÄŸretim Emekçileri BirleÅŸme ve Dayanışma DerneÄŸi) yöneticileri genel baÅŸkan yardımcıları Ä°smet Yalçınkaya, Süleyman YaÅŸar ve 62 arkadaşı hakkında TCY’nun 141. maddesine aykırı olarak yöneticisi oldukları DerneÄŸi yasa dışına dönüÅŸtürdükleri ve aynı Yasa’nın 142. maddesine aykırı olarak propaganda yaptıkları ileri sürülmüÅŸ ve haklarında Ankara 3 Nolu Sıkıyönetim Askeri Mahkemesinde dava açılmış, sanıkların cezalandırılmalarına, DerneÄŸin kapatılmasına ve taşınır taşınmaz tüm mallarının zoralımına karar verilmiÅŸtir. Bu karar Askeri Yargıtay 4. Dairesinin 15. 2 1983 gün ve 983/1 Esas, 1983/155 Karar sayılı ilamıyla onaylanarak kesinleÅŸmiÅŸtir. AÅŸağıda ilgili bölümde nedenleri açıklanacağı gibi ve 353 sayılı Askeri Mahkemeler’in kuruluÅŸu ve yargılama usulleri hakkındaki Yasa’nın 228. maddesine göre Yargılamanın yenilenmesine ve davanın yeniden görülmesine karar verilmesini talep ediyoruz. Yenileme Ä°steminin Yasal Dayanakları 353 Sayılı Askeri Yargılama Usulü Yasa’nın 234. maddesi Halit Çelenk 347 “Yargılamanın yenilenmesi istemi, bu istemin kanuni sebepleri ile subut delillerini kapsar.” demektedir. Biz yasanın bu hükmüne uygun olarak önce kanıtlarımızı ve daha sonra da istemin hukuksal nedenlerini Sayın BaÅŸkanlığınıza sunacağız. I- Yargılamanın yenilenmesi istemimizin birinci kanıtı ekte örneÄŸi sunulan BilirkiÅŸi Raporu’dur. A- Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı Askeri Savcılığı, TÖB-DER Yöneticileri Ä°smet Yalçınkaya, Süleyman YaÅŸar ve 62 arkadaşı hakkında, Yöneticisi oldukları DerneÄŸi yasa dışına dönüÅŸtürmek ve propaganda yapmak suçlarından ötürü TCY’nun 141 ve 142. maddelerine dayanarak Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı 3 No’lu Askeri Mahkemesinde bir kamu davası açmıştır. Adı geçen mahkeme 982/342 Esas sayılı dosya üzerinden bu davayı görmüÅŸ, iddiayı gerçekleÅŸmiÅŸ kabul ederek 25.12.1981 gün, 981/342 Esas ve 981/1081 sayılı kararı ile TCY’nun 141-142 maddelerine dayanarak sanıkların cezalandırılmalarına, DerneÄŸin kapatılmasına ve taşınır taşınmaz mallarının zoralımına karar vermiÅŸtir. B- Bu dava açılırken Dernek Yöneticilerinden bir bölümünün sorguları yapılamamış ve haklarında dava açılamamıştır. Daha sonra TÖB-DER Genel BaÅŸkanı Gültekin GazioÄŸlu ve 19 Yönetici arkadaşı hakkında aynı konuda, aynı iddia ve kanıtlarla Ankara 2. Ağır Ceza Mahkemesinde 1986/121 Esas Sayılı dosya ile ikinci bir kamu davası açılmıştır. Bu mahkeme davayı görmüÅŸ, Ankara Sıkıyönetim 3 No’lu Askeri Mahkemesi’nin daha önce hükme baÄŸlanan dava dosyalarını incelemiÅŸ ve TÖB-DER’in yasa dışına dönüÅŸüp dönüÅŸmediÄŸi, DerneÄŸin Yönetici’lerinin TCY’nun 141. maddesine aykırı eylemde bulunup bulunmadıkları konusunda bilirkiÅŸi incelemesi yapılmasına karar vermiÅŸtir. Mahkemece BilirkiÅŸi olarak seçilen Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ceza ve Ceza Usulü Hukuk Profesörü Dr. Nevzat Toroslu dava dosyalarını, Sıkıyönetim Askeri Mahkemesinin dosyalarını, Dernek tarafÄ