transfüzyon pratiği ve transfüzyon uygulamalarının takibi

TRANSFÜZYON PRATİĞİ VE
TRANSFÜZYON
UYGULAMALARININ TAKİBİ
Kıymet YILMAZ
Acıbadem Sağlık Grubu
Eğitim ve Gelişim Hemşiresi
[email protected]
20.11.12
• Kan Transfüzyonu
• Kayıtlar
• İnfüzyona Başlamadan Önce
• Transfüzyon ve Takibi
• Transfüzyon Pratiğinde Özel Uygulamalar
Kıymet YILMAZ
1666
1667
Richard Lower
Jean Dennis
Hayvandan
Hayvana
Hayvandan
İnsana
Kıymet YILMAZ
1818
James
Bundell
İnsandan
İnsana
1901
1907
1915
Karl
Landsteiner
Çapraz
karşılaştırma
ile ilk kan
nakli
Richard
Lewinsohn
Kan
Grupları
Kıymet YILMAZ
%0,2’lin
Sodyum Sitrat
Kan Transfüzyonu
Kan
•Canlı dokudur
Kan
Transfüzyonu
•Doku ve
•Organ Naklidir
Kıymet YILMAZ
1980 AIDS
Kıymet YILMAZ
7 Nisan
2000
Güvenli
Kan Günü
Kayıtların Önemi
KAYIT = KANIT
KANIT = KAYIT
Kıymet YILMAZ
Akut Hemolitik Transfüzyon Reaksiyonları
Kayıt Hatası
Etiketleme Hatası
Kimlik Doğrulama Hataları
ÖLÜM
Kıymet YILMAZ
Kimlik Doğrulama
Kan alınmadan
önce hasta
başında
Çapraz karşılaştırma
yapılırken
laboratuarda
Hastaya transfüzyon
uygulamasından önce
hasta başında
Kıymet YILMAZ
TRANSFÜZYON
EVLİLİK GİBİDİR…..
• İyice düşünmeden,
• Olumlu ve olumsuz durumları
belirlemeden,
• Emin olmadan,
TRANSFÜZYON YAPILMAZ…..
Kıymet YILMAZ
İnfüzyona Başlamadan Önce
• Endikasyonun
olunmalıdır.
doğru
konduğundan
emin
• Hekim ile birlikte hastadan transfüzyon onamı
yazılı olarak alınır.
• Hastanın onamı alındıktan sonra “Kan Ürünü İstek
Formu, cross match kontrolü için alınan kan ile
birlikte personel aracılığıyla kan bankasına
gönderilir.
Kıymet YILMAZ
• Kan sonuçları çıkana kadar hastaya uygun
kateter seçilir.
Anjiokat Çeşitleri

14G
16G
YETİŞKİN
18G
Kıymet YILMAZ
20G
22G
ÇOCUK
24G
• Kanın hazır olup olmadığı laboratuar çalışanı
ile konuşularak ya da bilgisayar sisteminden
kontrol edilir.
• Cross raporu onaylanmış ise kanın transfer
istemi yazılı olarak yapılır.
Kıymet YILMAZ
• Kan torbası özel kaplarda ya da pakette kata
getirilir (Transfer Kabı, poşeti).
• Kanı getiren personel servise geldiğinde istem
yapan hemşireye bilgi verir.
Kıymet YILMAZ
• Servise gelen kan bekletilmeden uygulamaya
alınır.
• Eğer uygulamada erteleme varsa kan bankası
bilgilendirilerek kan geri gönderilir.
SERVİS BUZDOLABINDA BEKLETİLMEZ
Kıymet YILMAZ
• Kan setlenmeden
•Hastanın
adı-soyadı
ile ürün etiketindeki hasta
önce cross
match
adı-soyadı aynı mı?
kontrolü yapılır.
•Hastanın kan grubu ile ürün etiketindeki kan
(2 kişi)*
grubu aynı
mı?
•Cross-match yapılmış mı? Uygun mu?
•Serolojik testler yapılmış ve negatif mi?
•Son kullanma tarihi ne zaman?
Kıymet YILMAZ
Homojenlik
Kan seti
takma
Set Havası
• 2 dakika
• Alt üst etme
• Kan verme seti
• Lökosit Fitresi
• Doğru çıkarılmalı
• Uç bağlantılar çıkarılmamalı
Kıymet YILMAZ
Uç bağlantıyı takarken dikkatli
olunur, torba delinebilir.
Kıymet YILMAZ
Lökosit filtreli setleri takarken
filtre haznesinin doğru yöntemle
doldurulması önemlidir.
Kıymet YILMAZ
Kan Verme
Seti
• Her uygulamada değiştirilmelidir***
• Maksimum 4 saat kullanılır***
Eritrosit
Lökosit Filtresi
• Maksimum 1 Ünite ES/TK gönderilir.
• Maksimum 4 saat kullanılır.
Trombosit
Lökosit Filtresi
• Maksimum 4-6 Ünite TS gönderilir
• Maksimum 1 saat kullanılır.
Kıymet YILMAZ
• Setlenen kan
bekletilmez.
takılmaya
hazırdır,
asla
• Hasta başı kimlik doğrulama yapılır.
• Kan transfüzyonuna başlangıç saati kayıt edilir.
• Transfüzyon öncesi vital bulguları kontrol
edilir.
Kıymet YILMAZ
Transfüzyon ve Takibi
• Transfüzyonun ilk 15 dakikası
gözetiminde yavaş yapılmalıdır.
hemşire
• Transfüzyonun 15. dakikasında, transfüzyon
bitene kadar 30 dk.da bir ve transfüzyon
bittikten 1 saat sonra vital bulguları yeniden
alınır ve kayıt edilir
Kıymet YILMAZ
Reaksiyon bulguları
• Bel ve sırtta ağrı ile birlikte ateş (akut
hemolitik transfüzyon reaksiyonu),
• Anafilaksi, ürtiker/kaşıntı (allerjik reaksiyon),
• Konjestif kalp yetmezliği (aşırı volüm
yüklenmesi) ve
• Tek başına ateş (febril non hemolitik
transfüzyon reaksiyonu) olabilir.
Kıymet YILMAZ
Özel riskli hastalar dışında premedikasyon önerilmez.
Kalp yetmezliği olan hastalarda kan kan merkezinde
eşit miktarda bölünebilir.
Çocuk hastalarda 1-3 ml/dk hızla verilir.
%0,9’luk Sodyum Klorür ve %5’lik Albumin dışında
hiçbir ilaçla karıştırılmaz, aynı hattan verilmez.
Dondurulmuş ürünler 2-6 C’de 24 saat boyunca
saklanabilir.
Kıymet YILMAZ
Tüm kan ürünlerinde ABO Rh uygunluğu önemlidir.**
Taze plazma, taze donmuş plazma, donmuş plazma,
trombositten zengin plazma, kriyopresipitat gibi
ürünlerde çapraz karşılaştırma yapmaya gerek yoktur
•1 Ünite Tam Kan/ES maksimum 4 saatte uygulanır.
•1 Ünite Plazma 30 dk-1 saat içerisinde uygulanır***
•4 Ünite TS 30 dk-1 saat içerisinde uygulanır***
Kıymet YILMAZ
Işınlama
Işınlamanın Gerekli
olduğu durumlar
2500-3000
Rad
T Lenfositler
•KİT planlanan ve yapılan hastalar
•Prematüre / YBÜ’ki yeni doğanlar
•Pediatrik hastalar
•Şiddetli immun yetmezlikli hastalar
•İntrauterin transfüzyonlar
•Exchange transfüzyonlar
•Hodgkin hastalığı
•HLA uygun trombosit süspansiyonu transfüzyonu yapılacak hastalar
•Akut lösemiler
•Hodgkin dışı lenfomalar
•Solid organ nakli yapılan hastalar
•Yoğun KT / RT nedeniyle bağışıklık sistemi baskılanmış olan solid tümörlü hastalar
Kıymet YILMAZ
Isıtma
Isıtma
Endikasyonları
Benmari
37 C’de
çözdürme
• Masif transfüzyonlar,
• İnfüzyon bölgesinde venöz spazma bağlı
ağrının geliştiği hastalar,
• Exchange transfüzyon (kan değişimi) gibi
hızlı transfüzyonlar,
• Paroksismal nokturnal hemoglobinüri veya
ciddi soğuk aglutinin hastalığı olanlar.
Kıymet YILMAZ
Transfüzyon Pratiğinde Özel
Uygulamalar
• Otolog
Transfüzyon
•Yenidoğan Döneminde ve Pediatride
Transfüzyon
•Masif Transfüzyon
•Acil Transfüzyon
•Maksimum Cerrahi Kan İstem Şeması
Kıymet YILMAZ
Otolog Transfüzyon
• Enfeksiyon bulaştırma,
• immün, hemolitik, febril, allerjik reaksiyonlarla
graft versus host hastalığının oluşma riski
yoktur.
• Sıvı yüklenmesi ve bakteri kontaminasyonu
riskleri vardır.
Kıymet YILMAZ
4 şekilde uygulanır.
1. Planlı
Preoperatif
deposit/bağış
ameliyattan
önce kanın alınmasıdır. Kan
dolabında 35-42 gün saklanır.
Hastadan
ameliyathanede, ameliyata
başlamadan önce, anestezi
2. Akut
normovolemik
hemodilüsyon
verilmesinden hemen önce veya sonra, ameliyathane şartlarında
kanının alınması işlemidir. Kan dolabında 24 saat saklanabilir.
3. İntraoperatif
salvage
Hastadan alınan
atık kan, santrifüj edilip yıkanarak
eritrosit konsantresi haline getirilir. İntra operatif
alınanlar kan dolabında
4. Postoperatif
salvage 24 saat, post operatif alınan
kanlar 6 saat saklanır. Enfeksiyon, malignite varsa
riskli,
Kıymet YILMAZ
Yenidoğan Döneminde ve Pediatride
Transfüzyon
• Pediatrik kan torbaları kullanılır (80-120 ml)
• Yavaş infüzyon
• Transfüze edilecek kan miktarı 10-15 ml/kg
• Yenidoğanlarda uygunluk testleri anne ve bebekten alınan
kan örneklerinde çalıştırılır.
• Kan ışınlanmalıdır.
• Lökosit filtresi kullanılması gerekir.
• Sıvı-volüm fazlalığı yönünden sıklıkla takip edilmelidir.
Kıymet YILMAZ
Masif Transfüzyon
• 24 saat içinde total kan volümüne eşit miktarda
kan transfüzyonu yapılması;
• 10 Ü den fazla tam kan veya 20 Ü den fazla
Eritrosit süspansiyonu (ES) verilmesi;
• 3 saat veya daha az bir süre içinde sirkülasyondaki
• Kan volümünün %50 den fazlasının replasmanı;
• 150 ml. / dk. kan transfüzyonu
• Uygulamada kan ısıtılmalıdır.
Kıymet YILMAZ
Acil Transfüzyon
• Hastada hem oksijen taşıma kapasitesi hem de volüm
eksiğinin düzenlenmesi gereklidir.
• Hipovolemik şokta acil volüm düzenlemesinin
kristaloid veya kolloid solüsyonlarla yapılması
önerilmektedir.
• Başarılı olunursa acil transfüzyon ihtiyacı azalır ve
transfüzyon öncesi testler için zaman kazanılır.
Kıymet YILMAZ
• Eğer bu mümkün değilse acil transfüzyon için kan
merkezi stoklarından daha önce viral seroloji
çalışması yapılmış "O Rh negatif" eritrosit
süspansiyonu seçilmelidir.
• Bu tür bir uygulamada hastanın hekimi mutlaka özel
(acil transfüzyon için) bir form imzalamak
durumundadır.
Kıymet YILMAZ
• Örnek tüpüne kan alındıktan en geç 15 dakika sonra
transfüzyon başlamalıdır.
• Bu nedenle acil hastaların başvurduğu hastane kan
bankaları 2-6 Ünite kadar O Rh negatif eritrosit
süspansiyonunu stokta saklı tutmalıdır.
• Daha güvenli olan grup spesifik eritrosit
süspansiyonları temin edilinceye dek 2-10 Ünite O Rh
negatif eritrosit süspansiyonu ve 4 Ünite AB grubu
taze donmuş plazma acilen ilk anda verilebilir.
Kıymet YILMAZ
• Çapraz karşılaştırma yapılmamış O grubu tam kan bu
amaçla kullanılmamalıdır.
• Günümüzde kullanılmakta olan membran ELISA
tekniğine dayanan hızlı tarama testleri de acil
durumlar için kullanılabilir.
• Ülkemizde de Sağlık Bakanlığı 1997 yılı içinde
yayınladığı bir tebliğ ile bu tip hızlı testlerin acil
şartlarda kullanılmak üzere kan bankalarında
bulundurulması gerektiğini belirtmiştir.
Kıymet YILMAZ
Maksimum Cerrahi Kan İstem Şeması
• Gereksiz kan isteminin önüne geçer.
• Kan bankası stok yönetim süreci önemlidir.
Kıymet YILMAZ
• C/T) bir hastanede uygun kan kullanımı ve
klinisyen-kan merkezi iletişiminin en iyi
göstergesidir.
• Eğer C/T oranı 2’nin üzerinde ise kan talebinin
gereğinden fazla olduğunu gösterir.
• Her hastane "maksimum cerrahi kan istem
şeması"nı hazırlamalıdır.
Kıymet YILMAZ
Maksimum cerrahi kan istem şeması,
• transfüzyon öncesi yapılan testleri
• günü geçen kan miktarını azaltmak,
• otolog kan kullanımını artırmak amacıyla
oluşturulmuştur.
Kıymet YILMAZ
Şema hazırlanırken:
• Daha önce yapılan operasyonlarda kullanılan
kan miktarları,
• Kaç hastada transfüzyona ihtiyaç duyulduğu,
• Kaç hastaya kan istemi yapıldığı,
• Her operasyon türü için C/T oranları tespit
edilmelidir.
Kıymet YILMAZ
• Cerrahın kendini emniyette hissetmek için
istediği kanlar operasyon sırasında ihtiyaç
duyulmadığı için kullanılmamaktadır.
• Bu tür operasyonlarda çapraz karşılaştırmaya
bağlı maliyet artışını engellemek için sadece
"tiplendirme ve tarama" yapılması
önerilmektedir.
Kıymet YILMAZ
• Tiplendirme ve tarama işleminde kan merkezi,
hastanın kan grubunu doğrudan ve karşıt gruplama
yöntemleri ile çalışır.
• Alıcı (hasta) serumunda transfüzyon reaksiyonuna
neden olabilecek antikorların varlığını gösterebilmek
için antikor tarama testi yapar.
• Antikor tarama testi negatif ise hastaya kan hazırlamak
için çapraz karşılaştırma testi yapılmaz, sadece aynı
gruptan kanın kan merkezinde bulunup bulunmadığı
kontrol edilir.
Kıymet YILMAZ
• Eğer cerrah operasyon sırasında transfüzyona ihtiyaç
hissederse telefonla kan merkezi bilgilendirilir.
• Merkez, antiglobulin fazı içermeyen hızlı çapraz karşılaştırma
yöntemi ile kanı 1-2 dakika içinde ameliyathaneye
ulaştırabilir.
• Hastada antikor tarama testi pozitif ise uygun kan bulmak
sorun olabilir.
• Bu durumda kan merkezi operasyon öncesi antiglobulin
fazını da içeren çapraz karşılaştırma testi çalışarak uygun
kanı hasta için hazırlamalı ve klinisyen tarafından uygun
görülen süre boyunca merkezde muhafaza etmelidir.
Kıymet YILMAZ
TEŞEKKÜR EDERİM
Kıymet YILMAZ