otoimmün karaciğer hastalıkları paneli,metabolik panel,lökosit,laktat

OTOİMMÜN
KARACİĞER
HASTALIKLARI PANELİ
Autoimmune liver disease panel; Liver disease test
panel – autoimmune;
Otoimmün karaciğer hastalıklarının teşhisinde kullanılan test
paneli dir. Kanda bakılır. Otoimmün karaciğer hastalıkları
vücudun kendi karaciğer dokusuna saldırması sonucu ortaya
çıkan hastalıklardır.
Otoimmün karaciğer
testleri içerir?
Anti
Anti
Anti
Anti
hastalıkları
paneli
hangi
Liver / kidney mikrozomal antikor,
mitokondrial antikor ( AMA),
nükleer antikor ( ANA) ,
düz kas antikor ( ASMA ),
Bazen bu panele diğer testlerde eklenir.
Otoimmün Karaciğer Hastalıkları Paneli için normal
değerler:
Normal şartlarda bu testlerin negatif olması beklenir.
Anormal sonuçlar ne anlama gelir?
Anormal sonuçlar antikor varlığına vücutta karaciğere karşı
bir saldırının ve hastalığın olabileceği anlamına gelir. Anti
mitokondrial antikorun pozitif olması primer bilyer siroz
anlamına gelir. İmmün globülinlerin yüksek, albümin in düşük
olması karaciğer sirozu veya kronik aktif hepatit anlamına
gelir.
Referanslar:
1. Angulo P, Lindor KD. Primary biliary cirrhosis. In: Feldman
M, Friedman LS, Brandt LJ, eds. Sleisenger and Fordtran’s
Gastrointestinal and Liver Disease. 9th ed. Philadelphia, Pa:
Saunders Elsevier; 2010:chap 89.
2. Czaia AJ. Autoimmune hepatitis. In: In: Feldman M, Friedman
LS, Brandt LJ, eds. Sleisenger and Fordtran’s Gastrointestinal
and Liver Disease. 9th ed. Philadelphia, Pa: Saunders
Elsevier; 2010:chap 88.
3. Hoofnagle JH. Chronic hepatitis. In: Goldman L, Ausiello D,
eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders
Elsevier
METABOLİK PANEL
Basic metabolic panel; SMAC7; Sequential multichannel analysis with computer-7; SMA7; Metabolic
panel 7; CHEM-7
Metabolik Panel: Amerika ve Avrupa ülkelerinde sık kullanılan
ana metabolik parametrelerin bakıldığı test panelidir.
Ülkemizde bu isimde çok kullanılmaz. Metabolizma hakkında kısa
ve öz bilgi verir. Kandan bakılır.
Metabolik panel hangi bilgileri verir?
Üre ( yada BUN), kreatinin, CO2, kan şekeri, ve elektrolitler
bakılır. Panel böbrek fonksiyonları, kan asit / baz dengesi,
kan şekeri, elektrolitler hakkında bilgi verir.
Metabolik panel için normal değerler:
BUN: 7 to 20 mg/dL
CO2 (carbon dioxide): 20 to 29 mmol/L
Kreatinin: 0.8 to 1.4 mg/dL
Glukoz : 64 to 128 mg/dL
Serum klor: 101 to 111 mmol/L
Serum potasyum: 3.7 to 5.2 mEq/L
Serum sodyum: 136 to 144 mEq/
LÖKOSİT
WBC; White Blood Cell,; Akyuvar
Lökositler kanın beyaz hücreleridir ve vücudun savunmasında
görev alırlar. Lökositler kemik iliğinde yapılır ve kan
yoluyla bütün dokulara ulaşır vücudumuzu mikrop ve yabancı
maddelere karşı korurlar. lökositler bağışıklık sisteminin en
önemli bölümünü oluşturlar.
Lökosit için normal değer :
4×109-11×109 / mm3 arasında değişir.
Lökositler 3 çeşittir:
Granülositler ( daha çok kan dolaşımında bulunurlar )
Nötrofiller,
Bazofiller,
Eozinofiller,
Lenfositler ( daha çok lenf sistemi içinde bulunurlar
),
Monositler ve makrofajlar ( daha çok dokularda
bulunurlar ).
Lökosit sayısını arttıran sebepler:
Enfeksiyon Hastalıkları,
Lösemiler ,
Kemik iliğini ilgilendiren hastalıklar ,
İlaçlar,
Alerjiler ( sadece Eozinofiller artar ),
Paraziter hastalıklar ( Sadece Eozinofiller artar ).
Lökosit sayısını azaltan sebepler:
Kemik iliğini bozan hastalıklar,
İlaçlar,
Radyasyon ,
Tümörler lökosit miktarını düşüren sebeplerdir.
LAKTAT DEHİDROJENAZ
LDH
Laktat dehidrogenaz şekerden enerji elde etmekte kullanılan
önemli bir enzimdir, hücre içinde bulunur 5 tipi vardır.
• LDH-1 (4H) – kalpte,
• LDH-2 (3H1M) – kanda,
• LDH-3 (2H2M) – akciğerde,
• LDH-4 (1H3M) – böbreklerde,
• LDH-5 (4M) – karaciğer ve kaslarda bulunur.
LDH birçok hastalıkta yükselir.Hatta normal gebelikte ve
kuvvetli egzersizde bile yükselir.
Laktat dehidrogenaz için normal Değerler:
LDH normal değeri : 210-425 U/L arasındadır.
Laktat dehidrogenazı arttıran sebepler:
Kalp krizi,
Hepatit,
Tümöral hadiseler,
Kemik iliği ve karaciğer hasarı yapan tümörler,
Zatüre,
Kan hastalıkları,
Gebelikte kan uyuşmazlığı varsa
Kas hastalıkları,
Kalp hastalıkları,
Böbrek hastalıkları LDH seviyesinin artmasına yol açan
hastalıklardır.
LDL-KOLESTEROL
Low Density Lipoprotein;
Düşük dansiteli lipoproteindir ve karaciğerden kolesterolü
alarak damar ve organ duvarlarına yapıştırıp damar sertliğine,
hipertansiyona ve buna bağlı hastalıkların oluşumuna neden
olur. Kötü kolesterol olarak bilinir. Kalp krizi geçirmiş
hipertansiyonu olan riskli kişilerde 135 mg dan az olması
istenir. Bazı hastalarda ilaçla düşürmek gerekebilir. Kalp
krizi riski taşıyan ve hipertansif kişilerde LDL kolesterolün
yakından izlenmesi gereklidir
LDL kolesterol için normal Değerler:
İdeal bir yetişkinde: < 155 mg/dl
Risk faktörü bulunan yetişkinde: < 135 mg/dl
LUTEİNİZAN HORMON (LH)
LH; Luteinizan Hormon ;
Beynin hipofiz bölgesinden salgılanır. Erkekte : sperm yapımı
ve testesteron salgılanmasını sağlar, kadında : kadınlık
hormonlarının üretimi ve yumurta olgunlaşmasını sağlar. Adet
sırasında yumurtlamadan hemen önce en yüksek değere çıkar (
ovulasyon dönemi ).
LH için normal değerler:
Erkek: 1.1_7.0 mlu/ml
Kadın:
Ovulasyon : 9.6_ 80 mlu/ml
Faliküler faz:1.5 _ 8.0 mlu/ml
Luteal faz : 0.2 _ 6.5 mlu/ ml
Menopoz: 8_33 mlu/ml
LH seviyesini arttıran sebepler:
Menopoz
Genetik kalıtsal hastalıklar,
Gonadal yetmezlik,
Kısırlaştırma,
Polikistik Over Sendromu ,
Böbrek üstü bezi hastalıkları,
Testiküler yetmezlik Luteinizan Hormon seviyesini
yükseltir.
LH seviyesini azaltan sebepler :
Genetik kalıtsal hastalıklar,
Hipotalamik supresyon,
Beynin hipofiz, hipotalamus bölgesi hastalıkları,
Yeme bozuklukları,
Hiper prolaktinemi,
Gonadotropin supresyon tedavisi Luteinizan Hormon
seviyesini düşürür.
KALSİTONİN
Calcitonin;
Tiroit bezinin içinde yer alan C hücrelerinden salgılanır.
İnsanlardaki tam vazifesi bilinmemekle beraber kalsiyum
metabolizmasında rol almaktadır. Paratiroit hormon (PTH) ve D
vitamininin aksine çalışır.
Kalsitonin ne için bakılır?
Tiroit bezinin içinde yer alan Medüller tiroit kanseri
sırasında kalsitonin artar. Hastalığın teşhisinde
kalsitonin testi önemlidir.
Multipl Endokrin Neoplazi ( MEN ) denilen bir gurup
hastalığın tanısında kullanılır,
Ensülinoma denilen ensülin salgılayan pankreas
tümöründe yükselir,
Akciğer kanserlerinin bazı çeşitlerinde yükselir,
VİP oma denilen bir pankreas tümöründe yükselir.
Kalsitonin için normal değerler:
Normal Kalsitonin miktarı 10 pg/mL dir.
Kalsitonin artışı ne anlama gelir?
İnsülinoma,
Akciğer kanseri,
Tiroit Medüller kanseri,
VİP oma.
İlaç olarak kalsitonin kemikten kalsiyumun çözülmesini ve
kemiklerin zayıflamasını engellediğinden aşağıdaki kemik
hastalıklarının
tedavisinde kullanılır:
Hiperkalsemi,
Osteoproz,
Paget hastalığı
KANAMA ZAMANI
Bleeding time;
Kılcal damarların kanamayı ne kadar sürede durdurduklarını
ölçen testtir. Ön kola iki adet küçük kesik yapılarak kanama
sağlanır daha sonra her 30 sn de bir kurutma kağıdı ile
dokunularak süre tutulur. Kanamanın durduğu süre belirlenir.
Bazı ilaçlar kanama zamanını arttırır. Aspirin ve ağrı
kesiciler pıhtılaşmayı bozarak kanama zamanını arttırırlar.
Kanama zamanı testi ne için yapılır?
Kanama, pıhtılaşma problemlerinin tespiti amacıyla yapılır.
Kanama zamanı için normal değerler:
Kanama zamanı normalde 1-9 dakikadır.
Kanama zamanını arttıran sebepler:
Trombositopeni,
Damar hastalıkları,
Trombosit hastalıkları;
Kazanılmış trombosit fonksiyon bozuklukları,
Konjenital trombosit hastalıkları,
Von willebrand hastalığı,
Primer trombositopeni.
Referanslar:
1. Schmaier AH. Laboratory evaluation of hemostatic and
thrombotic disorders. In: Hoffman R, Benz EJ Jr., Shattil SJ,
et al, eds. Hoffman Hematology: Basic Principles and Practice.
5th ed. Philadelphia, Pa: Churchill Livingstone Elsevier;
2008:chap 122.
2. Schafer A. Hemorrhagic disorders: Approach to the patient
with bleeding and thrombosis. In: Goldman L, Ausiello D, eds.
Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier;
2007:chap 178.
KOLESTEROL VE TRİGLİSERİD
Cholesterol
and
triglyceride
test;
Lipoprotein/cholesterol analysis; Lipid profile;
Lipid panel; Hyperlipidemia – testing; Coronary
risk profile;
Kolesterol mum benzeri katı bir yağdır. Hem gıdalar ile alınır
hem de vücutta yapılır. Kanda kolesterol ve trigliserid
miktarı kardiyo vasküler hastalık riskinin değerlendirilmesi
için çok önemli testlerdir. Vücudun düzgün çalışabilmesi için
bir miktar kolesterol gereklidir. Fazla kolesterol damarlarda
birikerek esnekliğin bozulmasına ( damar sertliği ) ve
tıkanmalara yol açarak hipertansiyon, kalp ve damar
hastalıklarına, enfarktüs, inme ve felçlere yol açmaktadır.
LDL kolesterol nedir?
Kolesterolün bir kısmı kötü kolesterol denen ve karaciğerden
kolesterolü damara taşıyan kısımdır, buna Low Density
Lipoproteinler denir (LDL Kolesterol), damar sertleşmesi ve
tıkanmasından sorumludur.
HDL Kolesterol nedir?
Kolesterolün bir kısmı damarlardaki kolesterolü karaciğere
taşır. High Density Lipoproteinler yada iyi kolesterol de
denir. Yüksek olması kalp damar hastalıklarından korur.
Lipit profili testleri nelerdir?
Lipit profili yada koroner risk profili testleri şunlardır:
Total kolesterol,
LDL kolesterol ( kötü kolesterol),
HDL kolesterol ( iyi kolesterol),
VLDL ( Very Low Density Lipoproteinler) bakılmalıdır.
LDL miktarı trigliserid ve total kolesterolden hesaplanır,
eğer trigliserid miktarı çok yüksek ise direk LDL ölçümü
yapılır.
Kolesterol ve trigliserid laboratuar testleri ne
için bakılır?
Kolesterol ler ve trigliserid koroner risk hesaplaması,
hipertansiyon, kardiyo vasküler hastalıklar ve inme
risklerinin değerlendirilmesi için yapılır. Kolesterol ve
kardiyo vasküler hastalıklar riski çocuk yaşta başlar bu
nedenle ailede kardiyo vasküler hastalık olan ( hipertansiyon,
enfarktüs, felç vb. ) herkesin çocuk yaştan itibaren
kolesterol ve trigliserid profiline baktırmaları gereklidir.
Lipit profili laboratuar testleri:
• Tüm çocuklara bir kez,
• Ailede diyabet, yüksek tansiyon, kalp hastalıkları, inme ve
felç var ise düzenli aralıklar ile,
• Yüksek kolesterol problemi var ise tedaviye ilave olarak
düzenli aralıklar ile bakılmalıdır.
Erişkinler için:
• 20 yaşından önce herkesin lipit profil laboratuar testleri
yaptırması tavsiye edilmektedir. Eğer yapılmadı ise erkeklerin
35 yaş öncesi bayanların ise 45 yaş öncesi lipit profillerine
baktırmaları önerilmektedir. Bu değerlerin saklanması gerekir.
• Eğer diyabet, hipertansiyon kalp hastalığı, koroner kalp
hastalığı, inme geçirmiş ise yaşa bakılmadan tedavi ile
birlikte düzenli aralıklar ile (en az yılda bir) kolesterol
trigliserid testleri bakılmalıdır.
• Erişkin hastalar lipit profili laboratuar testleri normal
ise 5 yılda bir lipid profili bakılmalıdır.
Çocuklarda lipit profili laboratuar testleri:
Çocuklarda ilk kolesterol değerlerini ne zaman bakılması
gerektiği konusunda uzmanlar arasında tam bir konsensüs olmasa
da çocukluk çağı kolesterol değerleri çok bilgi vermektedir.
Bazı otoriteler ailede kardiyo vasküler hastalık,
hipertansiyon, diyabet olanların diğer otoriteler ise bütün
çocukların kolesterol profillerinin bakılmasını önermektedir.
Kolseterol ve triglserid için normal değerler:
LDL kolesterol: <130 mg/dL,
HDL kolesterol:>40 – 60 mg/dL,
Total kolesterol: < 200 mg/dL,
Trigliserid:10 – 150,
VLDL: 2 – 38
Anormal değerler ne anlama gelir?
Kolesterol ve trigliserid değerlerinde anormal değerler
kardiyo vasküler hastalıklar, hipertansiyon, inme, enfarktüs
ve felç riski demektir.
Herhangi bir akut, aktif enfeksiyon (örneğin romatoid artrit
alevlenmesi vb.) total kolesterol miktarını değiştirir. Bu
dönemde yapılan testler 2-3 ay sonra tekrarlanmalıdır.
Referanslar:
1. Expert Panel on Detection, Evaluation, and Treatment of
High Blood Cholesterol in Adults. Executive summary of the
third report of the National Cholesterol Education Program
(NCEP) expert panel on detection, evaluation, and treatment of
high blood cholesterol in adults (Adult Treatment Panel III).
JAMA. 2001;285:2486-2497. Updated 2004.
2. Libby P. Lipoprotein disorders and cardiovascular disease.
In: Bonow RO, Mann DL, Zipes DP, Libby P, eds. Braunwald’s
Heart Disease: A Textbook of Cardiovascular Medicine. 9th ed.
Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2011:chap 49.
3. Gennest J, Libby P. Lipoprotein disorders and
cardiovascular disease. In: Bonow RO, Mann DL, Zipes DP, Libby
P, eds. Braunwald’s Heart Disease: A Textbook of
Cardiovascular Medicine. 9th ed. Philadelphia, Pa: Saunders
Elsevier; 2011:chap 47.
4. U.S. Preventive Services Task Force. Screening for lipid
disorders in adults: U.S. Preventive Services Task Force
recommendation statement. Rockville (MD): Agency for
Healthcare Research and Quality (AHRQ); 2008 Jun. Accessed May
20, 2011.
5. U.S. Preventive Services Task Force. Screening for lipid
disorders in children. U.S. Preventive Services Task Force
recommendation statement. Rockville (MD): Agency for
Healthcare Research and Quality (AHRQ); 2007 Jul. Accessed May
20, 2011
KATEKOLAMİNLER
Adrenalin; Epinefrin; Dopamin; Katekolaminler; 24
Saatlik İdrarda Katekolaminler; idrarda Vanil
Mandelik Asit; idrarda Homovalinik Asit; idrarda
Metanefrin; İdrarda dopamin; Katecholamines –
urine;
Katekolaminler böbrek üstü bezlerinde ve sinir sisteminde
yapılır. Adrenalin (epinefrin), noradrenalin (norepinefrin) ve
dopamin dir. Heyecan, panik ve korku durumunda salınır.
Katekolaminler in görevi vücudu acil duruma hazırlamaktır.
Hücreleri ve sinir sistemini uyarır. Kan kaslara hücum eder,
karaciğerden vücuda glikoz pompalanır, kan damarları genişler,
acı hissi azalır, göz bebekleri büyür böylece acil duruma
hazırlanılır. Adrenalin kana salındıktan birkaç dakika sonra
etkisini yitirir. Parçalanarak idrarla atılır. İdrarda
Katekolaminler olarak veya metabolitleri olan Metanefrin,
Vanil Mandelik Asit (VMA) yada Homo Valinik Asit (HVA) olarak
ölçülebilir.
Bu test ne için yapılır?
24 saatlik idrarda katekolamin testi feokromasitom denilen
böbrek üstü bezi tümörlerinin ve nöroblastom denilen sinir
hücresi kökenli tümörlerin teşhisinde kullanılır. Hem
nöroblastom ve hem de feokromasitom lar katekolamin
salgılayarak metabolizmayı bozarlar.
Adrenalinin vücuttaki etkisi nedir?
Adrenalin savaş yada kaç hormonudur. Acil durumda salgılanarak
vücudu hazırlar.
Kas damarları genişler, iç organ damarları kasılır,
Kalp hızı ve kan basıncı artar,
Göz bebekleri büyür,
Kan şekeri artar.
Katekolaminler idrarla atılır. Kanda veya 24 saatlik idrardaki
miktarları ölçülebilir.
Test sırasında dikkat edilmesi gerekenler:
Testten 3-4 gün önce aşağıdaki gıdaların kesilmesi
gerekir. Kahve, çay, kola, alkol içmemek, çikolata, muz,
kakao, limon, portakal, greyfurt, vanilyalı gıdalar
yememek gerekir.
24 saatlik idrar toplanırken aşırı stres, egzersiz
yapmamak gerekir.
Aşağıdaki ilaçlar bu testin sonuçlarını arttırır:
Aminofilin,
Amfetamin,
Buspiron,
Kafein,
Kokain,
Dekonjesan, soğuk algınlığı grip ilaçları içinde
bulunan fenilefrin, psedoefedrin,
Levodopa,
Metildopa,
Fenotiazid,
Reserpin,
Trisiklik antidepresan ilaçlar.
Aşağıdaki ilaçlar bu testin sonuçlarını düşürür:
Klonidin,
Disulfiram,
Guanetidin,
MAO inhibitörleri,
Salisilatlar.
Katekolaminler için normal değerler:
Kanda bulunan katekolaminler kısa sürede parçalanarak
idrarla atılırlar.
Dopamin Homovalinik Asit’e ( HMV) dönüşerek,
Norepinefrin Normetanefrin ve Homo Valinik Asit e
dönüşerek,
Epinefrin Metanefrin ve Vanil Mandelik Asit e (VMA)
dönüşerek idrarla atılırlar.
Aşağıdaki normal değerler aralığıdır.
Dopamin: 65 – 400 mcg/24 h
Epinefrin: 0,5 – 20 mcg/24h
Metanefrin: 24 – 96mcg/24h ( bazı laboratuarlarda
140-785 mcg/24h ),
Norepinefrin:15 – 85 mcg/24h
Normetanefrin: 75-375 mcg/24h,
Total idrar katekolaminleri: 14-110 mcg/24h
Valin Mandelik Asit (VMA): 2-7 miligram / 24 h.
İdrarda katekolaminler’i arttıran sebepler.
Feokromasitom,
Nöroblastom,
Akut anksiyete,
Ganglioblastoma ( çok nadir),
Ganglionöroma ( çok nadir),
Aşırı stres,
Multipl Endokrin Neoplazi
kullanılır.
tipII
teşhisinde
de
Referanslar:
1. Young WF. Adrenal medulla, catecholamines, and
pheochromocytoma. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil
Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier;
2007:chap 246.
2. Young WF. Endocrine hypertension. In: Goldman L, Ausiello
D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders
Elsevier