KONFEKSiYON SEKTORUNUN
advertisement
(1,1) -1- 201704051013.pdf 05.04.2017 16:53:43 HAZIR GİYİM e • •• •• •• KONFEKSiYON SEKTORUNUN •• •• •• L SORUNLARI ve OZUM ONER iTİP 2.00 i AZ 016 ·ı· İSTANBUL TİCARET ÜNiVERSiTESi (1,2) -2- 201704051013.pdf 05.04.2017 16:53:33 (1,1) -2- 201704051013.pdf 05.04.2017 16:53:33 \ rd.Doç.Dr.:\luhittin SEh:TÖREL F.TÜTLER \"F. \RAŞ' I ·r İSTAN BUL TİCARET ÜN iVERSiTESi llHI L.\R (1,2) -3- 201704051013.pdf 05.04.2017 16:53:26 Copyright © İTO ( İstanbul Ticaret Odası) Tüm haklar saklıd ı r. Bu yayın ın hiçbir bölümü, yazarın ve İTO ' nun önceden yazılı izni olmaks ı zın mekanik olarak, fotokopi yoluyla veya herhangi bir şek i lde çoğalt ı lamaz. Eserin bazı bölümleri veya paragrafları , sadece araştırma veya özel çalışmalar amacıy la, yazarın adı ve İTO belirtilmek suretiyle kullanıl abilir. lSBN 978-605-137-555-7 (Basılı) lSBN 978-605- 137-556-4 (Elektronik) İTO ÇAGR l MERKEZİ Tel: 444 O486 İTO yayın ları için ayrıntı l ı bi lgi İ leri Araştırmalar Koord i natörlüğü Dokümantasyon Birimi'nden Tel Faks E-posta İ nternet Adres alınabil i r. : (212) 455 63 29 : (212) 512 06 41 : ito.yayin@ ito.org.tr : www.ito.org.tr : Reşadiye Caddesi 34 112 Eminönü-Fatih I İstanbul Odam ı z yay ın larına İnternet tam metin ve ücretsiz olarak sitemizden u laşabilirsin i z. GRAFİK, TASARIM Mod Aj ans Reklamcılı k ve Ticaret Ltd.Şti. Tel: (2 12) 227 63 50 Faks: (2 12) 227 87 55 E-posta: info@ modajans.com İnternet: www.modajans.com Kristal Reklam ve YAYTNA HAZIRLIK, BASKJ M a tbaacılı k Hizmetleri Gıda Sanayi Tel: O (212) 217 97 77 [email protected] Yayıncı sertifika no: 23035 Tic.Ltd . Şti. (1,1) -3- 201704051013.pdf 05.04.2017 16:53:26 iÇiNDEKİLER .5 Takdim.............. ............................ ...................7 Yönetici özeti ............................................ ............ 9 1.Giıiş........ . 2.Çalışmanın Yöntemi ve Kapsamı .................................................... . ........................................................................10 3.Hazır Giyim ve Konfeksiyon Sek1örü Sorunları ve Çözüm Önerileri. .................. . .............................. 11 A.İstanbul Ticaret Odası Hazır Giyim ve Konfeksiyon Komitesl'nce Bildirilen Sorunlar B.Hazır Gıyim ve Konfeksiyon Sektörünün Çalışma Kapsamında Belirlenen Sorunları 4.Türkiye Hazır Giyim ve Konfeksiyon Sektörünün Ulusla rarası Rekabet Gücü. ... ............................... 5.Sonuç ve Değerlendirme.... .. ....................... ................................. .................... Kaynakça...... ....................... . ..................... ........................... 24 ....... .27 ...............................................................28 GRAFİKLER LİSTESİ Grafik 1. Türkiye Hazı r Giyım ve Konfeksiyon İhracatı .................................. ............. .............. .......................7 Grafik 2 Nisan 2014- Ekim 2015 İstanbul Ticaret Odası Hazır Giyim ve Konfeksiyon Komitesi'nce Bildırilen Sorunlar.................................................................................................................................................... 11 Grafik 3.İstanbu l Ticaret Odası Hazır Giyim ve Konfeksiyon Komitesınde Faaliyet Alanına Göre Bildirilen Baş lıca Sorunlar.................................... ........ 13 Grafik 4.Örme Giyim Eşyası ve Aksesuarı Grubu Rekabet Gücü........................................ ............................... 24 Grafik 5.Örülmemiş Giyim Eşyası ve Aksesuarı Grubu Rekabet Gücü .... 25 Grafik 6.Dokumaya Elverişli Maddelerden Diğer Hazır Eşya: Takımlar: Kullanılmış Giyim Eşyası ve Dokumaya Elverişli Maddelerden Kullanılmış Eşya; Paçavralar Grubu Rekabet Gücü..... .............. 25 TABLOLAR LİSTESİ Tablo 1.Türkiye Hazır Giyim ve Konfeksiyon Sektörü Dış Ticaret Fazlası ...................................................................9 Tablo 2.Nisan 2014- Ekim 2015 Döneminde Hazır Giyim ve Konfeksiyon Komitesince Beyan Edilen Baş lıca Sorunlar ve Çözüm önerileri................ ...................... Tablo 3.GT İP 61, GT İ P 62 ve GTİP 63 için hesaplanan AKÜ değerleri............... . ......................................12 ..............................24 (1,2) -4- 201704051013.pdf 05.04.2017 16:53:18 (1,1) -4- 201704051013.pdf 05.04.2017 16:53:18 HAZIR GİYİM ve KONFEKSİYON SEKTÖRÜNÜN GÜNCEL SORUNLAR! ve ÇÖZÜM ÖNERİLERİ TAKDİM insanlık tarihi açısından hiç de uzun sayılmayacak bir süreçte küreselleşme, dünya ekonomisini kökten deve iletişim imkanları artarken, altyapı sistemleri gelişi rken ve üretimin çarkları her geçen gün daha hızlı çal ış ırken pek çok sektör dev adımlarla büyüdü. Nitekim insanlığın son 200 yıllık tarihi bu dönüşümün örnekleriyle doludur. ğiştirdi. Ulaştırma Dünya tekstil ve haz ır giyim ekonomisi, muhakkak ki bu küresel inkişafın gerçekl eşmesinde merkezi bir rol üstlendi. Bugünün dünyasında da, her iki sektörün toplam büyüklüğü yaklaşık 800 Milyar ABD Dolarını aşan dev bir hacme sahip. Türkiye, işte bu büyük ve stratejik sektörün dünyadaki dördüncü büyük aktörü. Ne mutlu ki yüzyıllardır tezgahlarında en iyi kumaşların dokunduğu, Osmanlı döneminde uluslararailk örneklerine imzasını atan ve Cumhuriyetle beraber sanayinin en önemli parçasından biri olmuş Türk tekstil ve hazır giyim sektörü, net ihracatçı olarak ülke ekonomisine değer katıyor. sı modanın Yeri geldi, sıkıntılı zamanlarda, rahmetli yapanlar "dar kumaştan bol gömlek dikti." Barış Manço'nun bir şarkısında söylediği gibi sektörde iş Şimdiyse ... Hazır giyimde yeni başarı hikayelerine doğru atılacak adımların şafağındayız. O nedenle üretimden tüketime, markalaşmadan ihracata, nitelikli personelden teşvik sistemine kadar geniş bir alanda geçerli olacak ve en önemlisi de ulusal ölçekli bir stratejiye i htiyacı mız var. Ziı a bu sayede sektör, uluslararası ölçekli konjonktüre! gelişmeleri bertaraf ederek marka değerle­ rini artı rabi lir ve etkin kamu teşvik leriyle daha fazla üretim yapabilir. Ayrıca yeterli teşvik ve düzenlemeyle, üretim maliyetleri aşağı çekilerek küresel rekabette ciddi bir avantaj sağlanabilir. işte sektörün talep, görüş ve çözüm önerilerini içeren çalışmamız bu noktalarda önemli kaynak vazifesi görecektir. Nitekim 16 Aralık 2015'te Hazır Giyim ve Konfeksiyon Komitemizin düzenlendiği "Sektör Çalışma Toplantısı"nda ortaya koyulan sonuçları da içeren çalışma, sektöre ilişkin açık ve bütüncül bir bakış açısı sağlıyor. Ben bu vesileyle çalışma toplantısını gerçekleştiren Komite Başkanı Sayın Şenol Aras'ın şahsında tüm komite üyelerini tebrik ediyorum. Ayrıca çalışmayı gerçekleştiren İstanbul Ticaret Üniversitesi öğre­ tim üyelerinden Yrd. Doç. Dr. Muhittin Adıgüzel'e şükranlarımı sunuyorum. inanıyorum ki bu önemli rapor, hem kamu idarecilerimiz ve sektör mensupları hem de araştırmacı l ar için önemli bir kaynak olacak, sektörün geleceğine ışık tutacaktır. En kalbi selam ve saygıl a rımla. İbrahim ÇA~LAR İstanbul Ticaret Odası Yönetim Kurulu Ba şkanı - 5- (1,2) -5- 201704051013.pdf 05.04.2017 16:53:11 ÇALIŞMAYI DESTEKLEYEN VE KATKIDA BULUNAN İSTANBUL TİCARET ODASI 38 NO'LU HAZIR GİYİM VE KONFEKSİYON KOMİTESİ ÜYELERİ Servet SAMSAMA ......................... Şenol .... Komite Üyesi. Meclis Üyesi, Yönetim Kurulu Üyesi . ....................................... Komite Başkanı. Meclis üyesi ARAS .... Çetin ALTINDAG......................... . ...... Komite Adnan DANIŞMAN ........................................................ Bıışkan Yardımc ısı ........................................... Komite Üyesi, Meclis Üyesi G ıyasettin EYYÜPKOCA ............. ... Komite Üyesi, Meclis Üyesi Murat SUNGURLU ................................................... ... Komite Üyesi, Mec lis Üy esi Özden BİLİRDÖ NMEZ........................ .................................. Komite Üyesi Ahmet YABANOGLU ........................................................ . ...................................... Komite Üyesi Abdurrah man ÖRS .................. ...................................... Komite Üyesi Tayar GÜN B EYİ ....................... ............................. Komite Üyesi Mehmet MİRZA .. ................................................................ ......................... -6- .......................................... Komite Üyesi (1,1) -5- 201704051013.pdf 05.04.2017 16:53:11 HAZIR GİYİM ve KONFEKSİYON SEKTÖRÜNÜN GÜNCEL SORUNLAR! ve ÇÖZÜM ÖNERİLERİ vn...ıETİCİ ÖZETİ Dünya tekstil sektörünün büyüklüğü 300 Milyar ABD Dolara, hazır giyim sektörünün büyüklüğü ise 500 Milyar ABD Dolarına yaklaşırken, ihrac.atında dünyada 4. Sırada bulunan Türkiye, uluslararası pazarlarda toplam tekstil ve haz ı r giyim ihracatın ın %3,5'1ik payına sahiptir.' 2023 ihracat hedenıeri tekstilde 20 Milyar ABD Dolar ve hazır giyimde 60 Milyar ABD Doları'dır. 2001-2015 döneminde yalnız "Hazır Giyim ve Konfeksiyon sektörü" dış ticaret fazlasının toplam 182,6 Milyar ABD Doları, 2006-2015 arasındaki son on yıldaki sektörün dış ticaret fazlasının 131,361 Milyar ABD Doları olduğu görülmektedir Grafik 1. Türkiye Hazır Giyim ve Konfeksiyon İhracatı 2014 - 2015 HAZIR GiYiM VE KONFEKSiYON iHRACATI (Bin$) Kaynak: Türkiye İhracatçılar Meclisi Haz ır giyim ve konfeksiyon sektörü Türkiye ekonomisinin üretim, istihdam, katma değer ve ihracat gelen sektörlerindendir.' Ancak son yıllarda yakın coğrafyada yaşanan siyasi istikrarsızlıklar ve başta Avrupa olmak üzere diğer ıhracat pazarlarındaki ekonomik sorunlar ve durgunluk, sektörde ciddi anlamda bir daralma meydana getirmiştir. 2014 yılındaki sektörün 18,7 Milyar ABD Dolar olan ihracatı, dolar bazında% 9.4 gerileyerek 2015 yılında 16,9 Milyar ABD Dolara düşmüştür.' açısından başta Sektörün yaşamış olduğu pazar daralması yanında son bir kaç ay özellikle Rusya Federasyonu ile krizden sonra bu ülke ile ticaret yapan işletmelerin finansman sorunu (alınan banka kredilerinin vadesi gelmediği halde bankalarca tek taraflı olarak erken geri çağrılması gibi) acil olarak çözümlenmesi geı ekli bir hal almıştır. yaşanan Emek yoğun sektörde son zamanlarda üretim maliyetlerinin artması. sektörün uluslararası rekabet gücünü azaltmaktadır. Kurlardaki dalgalanma, kalifiye personel bulunamaması sektörün göze çarpan diğer önemli sorunları arasında yer almaktadır. Hazır cıyla giyim ve konfeksiyon sektörünün başlıca soru nları ve çözüm önerilerinin tespit edilmesi amakonunun 14 başlık a ltında irde lendiği bu çalışmada öne çıkan sorunların; http://aiesec.org.rr/category/fırına-partner-hi kayel eri/page/3/ lstanbul Hazır Giyim ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği 20 14 Yılı Faaliyet Raporu TÜİK ve Trademap Verileri - 7- (1,2) -6- 201704051013.pdf 05.04.2017 16:53:03 - Finansman yetersizliği ve finansman koşullarının uygun olmaması , - ihracat pazarlarındaki yaşanan ekonomik ve politik sorunlar. - ithal girdi politikalarının sektörün maliyet ve rekabet gücünü olumsuz etkilemesi, - iş gücü ve enerj i maliyetlerinin rakip ülkelere göre yüksekliği, - Ulusal bir tekstil ve hazır giyim -Teşvik ve yatırım mevzuatının politikası ihtiyacı, sektöre rekabet gücü kazandıracak şekilde düzenlenmesi ihtiyacı. - Üretim ve istihdam üzerindeki parasal yüklerin yüksekliği , - Sektörün 2005 yılından sonra gerileyen rekabet gücü, olduğu ve çözüm önerileri raporda yer almaktadı r. değerlen dirilmektedir. Sektörün diğer çeşitli sorunları Türkiye ekonomisinin lokomotif sektörlerinden biri olan hazı r giyim ve konfeksiyon sektöründe bu ciddi olums uzlukların bir krize dönüşmeden atlatılabilmesi için; yaşanan -Devletin, üretim maliyetlerini düşürecek, uluslararası rekabet gücünü arttıracak vergi, SGK primleri, enerji maliyetleri ve benzeri alanlarda iyileştirmeler yapması, - Sektörü küresel piyasalarda güçlendirecek yatırım, teknoloji. ar-ge ve üretim ile ilgili politika ve destek ve teşviklerin getirilmesi, uygulamaların geliştirilmesi, -Başta ması Rusya ve diğer ülke pazarların daki sıkı ntıl ar ve daralmalar nedeniyle yeni pazarlar oluşturul­ konusunda devletin aktif desteğine ihtiyaç duyulmaktadır. -8- (1,1) -6- 201704051013.pdf 05.04.2017 16:53:03 HAZIR GİYİM ve KONFEKSİYON SEKTÖRÜNÜN GÜNCEL SORUNLAR! ve ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Dünya tekstil sektörünün büyüklüğü 300 Milyar ABD Dolara, hazır giyim sektörünün büyüklüğü ise 500 Milyar ABD Dolarına yaklaşırken, ihracatında dünyada 4. Sırada bulunan Türkiye, uluslararası pazarlarda toplam tekstil ve hazır giyim ihracatının %3,5'1ik payına sahiptir.' 2023 ihracat hedefleri tekstilde 20 milyar ABD Dolar ve hazır giyim ve konfeksiyonda 60 milyar ABD Dolardır. Hazır giyim ve konfeksiyon sektörü Türkiye ekonomisinin üretim, istihdam, katmadeğer ve ihracat gelen sektörlerindendir.' Ancak son yıllarda yakın coğrafyada yaşanan siyasi istikrarsızlıkl ar ve başta Avrupa olmak üzere diğer ihracat pazarlarındaki ekonomik sorunlar ve durgunluk, sektörde ciddi anl;:;mda bir daralma meydana geti rmiştir. 2014 yı l ındaki sektörün 18,7 Milyar ABD Dolar olan ihracatı, dolar bazında% 9,4 gerileyerek 2015 yılında 16,9 Milyar ABD Dolarına düşmüştür. 3 açısından başta Hazır giyim ve konfeksiyon sektörünün tanımlandığı Gümrük istatistik Tarife Pozisyonu'ndaki 61. F<ısıl "Örme giyim eşyası ve aksesuarı", 62. Fasıl "Örülmemiş giyim eşyası ve aksesuarı"; 63.Fasıl "Do- kumaya elverişli maddelerden diğer hazır eşya; takımlar; kullanılmış giyim eşyası ve dokumaya elverişli maddelerden kullanılmış eşya; paçavralar" grubunun 2001-2015 yılları arasındaki dış ticaret fazlası Tablo 1'de yer almaktadır. Tekstil sektörü aşağıdaki tablonun içinde yer almama ktadır. Tablo.1 incele n diğinde 2001-2015 döneminde yaln ı z hazır giyim ve konfeksiyon sektörü dış ticaret toplam 182.629.479.000 ABD Dolar, 2005-2015 arasındaki son on yıldaki sektörün dış ticaret fazlasının 144.069.142.000 ABD Dolar o lduğu görülmektedir. Sektörün 2015 yılı Dış Ticaret Fazlası 13.9 Milyar ABD Doları olmuştur. Bu rakamlar, sektörün Türkiye ekonomisi, ihracatı ve dış dengesi için önemini yeterince ortaya koymaktadır. Hazır gıyim ve konfeksiyon sektörünün tekstil sektörü ile bağlantısı da göz önüne alındığında iki sektörün Türkiye ekonomisinin stratejik sektörlerinden olduğu sonucu ortaya çıkmaktadır. Bu çalışmada, Türkiye ekonomisi açısından bu kadar önem taşıyan hazır giyim ve konfeksiyon scktörünun sorunları ve çözümleri öz bir şekilde ortaya konulmaya çalışılmıştır. fazlasın ın Tablo 1. Türkiye Hazır Giyim ve Konfeksiyon Sektörü Yıl Dış Ticaret Fazlası (bin Amerikan Doları) 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 7.1 12.859 8.645.192 10.772.273 12.030.013 12.671.331 12.529.717 14.057.385 13.130.004 Kaynak: Trademap verilerinden Dış Ticaret Fazlası 2001-2015 Yıl Dış Ticaret Fazlası (bin Amerikan Do ları) 10.849.600 11.516.3 12 12.485.493 13.267.926 14.178.873 15.473.186 13.909.315 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 hesaplanmıştır. http://aiesec.org.tr/category/firnı:ı-partner-hikayeleri/page/3/ lstanbul Hazır Giyim ve Konfeksiyon lhf3catçıları Birliği 20 14 Yılı Faaliyet Raporu Tül K ve Trademap Verileri - 9- ~ . ...... "'--- ~ • ,: ._.,. (1,2) -7- 201704051013.pdf 05.04.2017 16:52:55 ' ' :.. ~ ' 1 .......... . ._.....f -....---:: ~- 2 '"'.Allf'llllAMIN YÖNTEMİ VE KAPSA ~I Çalışmada, "Türkiye Hazır Giyim ve Konfeksiyon Sektörü" sorunları ve çözüm önerilerinin belirlen· mesi amacıyla; A. Sektör ile ilgili ikincil kaynaklar olarak sektörle ilgili literatür, a raştırma ve yayınlar incelenmiştir. 8. İstanbul Ticaret Odası ve İstanbul Ticaret Üniversitesi Ekonomi ve Finans Uygulama ve Araştırma Merkezi işbirliği ile Nisan 2014 - Ekim 2015 döneminde İstanbul Ticaret Odası 38 No'lu Hazır G iyım ve Konfeksiyon Komitesinde karşılaşılan başlıca sorunlar ve çözüm önerileri için her ay yapılan bir anketin sonuçlarından faydalanılmıştır. C. 16 Aralık 2015 tarihinde İstanbul Ticaret Odası 38 No'lu Hazır Giyim ve Konfeksiyon Komitesi'nce sektörle alakalı kamu kurumları, sivil toplum kuruluşları ve firma temsilcilerinden oluşan yaklaşık 250 katılımcı ile İstanbul Ticaret Odası'nda bir çalışma toplantısı düzenlenmiştir. D. 16 Aral ık 2015 tarihindeki çalışma toplantısı için İstanbul ilindeki sektör sivil toplum kuruluşlarından sektörün sorun ve çözüm önerileri ile ilgili görüşleri alınmıştır. E. Sektör içerisinde, sektörün farklı alanlarında faaliyet gösteren işadamı ve yöneticilerle görüşmeler yapılmıştır. F. Gümrük Tarifesi istatistik Pozisyonu'nda (GTİP) hazır giyim ve konfeksiyon sektörünü tanımlayan Fasıl 61 ve Fasıl 62 bazında Türkiye hazır giyim ve konfeksiyon sektörünün uluslararası rekabet gücü, "Açıklanm ış Karşılaştırmalı üstünlükler İndeksi (AKÜ)" kullanılarak ölçülmüştür. - 10- (1,1) -7- 201704051013.pdf 05.04.2017 16:52:55 HAZIR GİYİM ve KONFEKSİYON SEKTÖRÜNÜN GÜNCEL SORUNLAR! ve ÇÖZÜM ÖNERİLERİ ~ · · • ..,.1R GİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜ SORUNLAR! VE ÇÖZÜM ÖNERİLIRİ A . İSTANBUL TİCARET ODASI HAZIR GİYİM VE KONFEKSİYON KOMİTESİ'NCE BİLDİRİLEN SORUNLAR lstanbul Ticaret Odası (İTO) ve İstanbul Ticaret Üniversitesi işbirliği ile İTO Hazır Giyim ve Konfeksiyon Komitesı'nde Nisan 2014-Ekim 2015 döneminde, sektörde karşılaşılan başlıca sorunlar ve çözüm önerilerinin belirlenmesi amacıyla her ay yapılan anketin sonuçları aşağıda verilmiştir. Grafik 2. Nisan 2014- Ekim 2015 Döneminde Sorunlar Hazır Giyim ve Konfeksiyon Komitesi'nce Bildirilen Kaynak: İstanbul Ticaret Üniversitesi Ekonomi ve Finans Araştırma ve Uygulama Merkezi lstanbul Ticaret Odası 38 No'lu Hazır Giyim ve Konfeksiyon Komitesi tarafından bildirilen finansman temelinde banka faizlerinin yüksekliği ve faizsiz veya düşük faizli kredi desteği bulunamaması tespitleri yer a lmaktadır. Ayrıca. ihracat yapılan ülke ekonomilerinde daralma sebebiyle iç piyasada finansman ihtiyacının çoğalması vurgulanmıştır. sorunlarının Talep daralması sorununa ilişkin tespitlerde, iç ve dış piyasada ekonomik daralma sebebiyle oluşan durumun yeni pazarların bulunarak aşılabi l eceği, bunun için sektöre ilişkin tanıtı m ve pazarlama faaliyetlerinin desteklenmesi önerilmiştir. Sektörün ara eleman ihtiyacının karşılanması için sektöre gun eğitim birimlerinin açılması önerilmiştir. ilişkin bilgilendirmenin yapılması ve uy- Sektörde en önemli maliyet kaleminin üretim maliyetleri olduğu değerlendirilmi ştir. Çözüme yönelik öneriler olarak, fiyat ve vergi politikasında iyileştirme özellikle de istihdama ilişkin maliyetlerde iyileştir­ me talep edilmektedir. - 11 - (1,2) -8- 201704051013.pdf 05.04.2017 16:52:46 Tablo 2. Nisan 2014- Ekim 2015 Döneminde İTO 38 No.lu Hazır Giyim ve Konfeksiyon Komitesi'nce Beyan Edilen Başlıca Sorunlar ve Çözüm Önerileri Sorun Çözüm Önerisi Finansman Bankalardan Daha Uygun Kredi Sorunları Masrafiarın Düşürülmesi Talep Tanıtım Daralması Arttırılması. Sağlanmas ı , Faiz Dışı ve Pazarlama Faaliyetlerinin Desteklenmesi ve Sektörlere Yönelik Yeni Pazarlar Bulunması İçin Çalışmalar Yapı lması Kalifiye Personel Eksikliği Meslek Lisesi, Ön Lisans. Lisans Öğretimi ve Sertifika Eğitiml eri, Mesleki Kurslar Konusunda İnisiyatif Kullanılması Maliyet Artışı Fiyat ve Vergi Pol itikasında İyileştirme Yapı l ması Altyapı Çevre ve Trafikte Yaşanan Sorunların Giderilmesine İlişkin Projeler Hazırlanması ve Mevzuatta Düzenlemeler Eksikliği Yapılması Küresel Belirsizlikler Bürokrasi Komşu Ülkelerde Yaşanan Daralma ve İstikrarsızlıklardan Kaynaklanan Sorunlar Mevzuatın Basitl eştirilmesi ve H ızlı Uyg ulanır Hale Getirilmesi Döviz Kuru Döviz Kurunda Aşırı Dalgalanmaların ve Bel i rsizliğinin Giderilmesi Mevzuattan Kaynaklanan Üretim Sürecini Aksatan Sorunlar Mevzuatın Takip Edilmesi ve Bilgilendirilmesi, Yapılacak Düzenlemeler ve Uygulamadaki Aksaklıklar Konusunda Komitelerin Görüşlerin i n Kamu Otoritelerine Aktarılması. Mevzuat Değişikliğinde Komitelerden Gelen önerilerin Dikkate Alınması Kayıt Dışılık Denetimlerin Arttırılması. Yaptı rımlar Uygulanması. Vergi Yüklerinin Düzenlenmesi Hammadde Hammadde Temin Sürecinde Yaşanan Aksaklıkların Çözümü İçin Kamu Otoritelerinin İlgili Sektörlerde Planlama ve Teşviklerde Bulunma s ı Kaynak: lstanbul Ticaret Üniversitesi Ekonomi ve Finans Uygulama ve Araştırma Merkezi - 12 - (1,1) -8- 201704051013.pdf 05.04.2017 16:52:46 HAZIR GİYİM ve KONFEKSİYON SEKTÖRÜNÜN GÜNCEL SORUNLAR! ve ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Grafik 3. 45,00% Hazır Giyim ve Konfeksiyon Komitesi'nde Faaliyet Alanına Göre Bildirilen Başlıca Sorunlar 41,67% 40,00% 35,00% 30,00% 2.5,00% 20,00% 15,00% 10,00% 5,00% 0,00% Finansman Sorunlan Altyapı Talep Döviz Kuru Daralması Talep Daralması Ticaret Kalifiye Personel Finansman Sorunları ü retim Kaynak: lstanbul Ticaret Üniversitesi Ekonomi ve Finans Araştırma ve Uygulama Merkezi Sektördeki ilk dört sorun "Finansman sonel"dir. Sorunları", "Talep Daralması", "Maliyet Artışı" ve "Kalifiye Per- Sektörde. ticaret ve üretim alanı nda faaliyet gösteren firmaların yaşadığı sorunlarda önem sırası yönünden farklı laşma mevcuttur. Sektörde ticaret alanında faaliyet gösteren firma ların başlıca sorunları; "Finansman Sorunu", "Talep Daralması", "Altyapı Sorunları" ve "Döviz Kurunda Yaşanan Dalgalanma"ya ilişkin sorun lardır. Üretim alanında faaliyet gösteren işletmelerde ise temel sorun "Talep Daralması" ikinci sırada "Kalifiye Personel" sorunudur. Üretim alanında faaliyet gösteren firmalarda "Finansman Sorunu" üçüncü sırada gelmektedir. B. HAZIR GİYiM SEKTÖRÜNÜN ÇALIŞMA KAPSAMINDA BELİRLENEN SORUNLAR! Çalışma kapsamında 1. Tasarım, ürün e le alınan sorunlar ve çözüm önerileri; gelişti rme 2. Hammadde ve yarımamül 3. Üretim - Personel ve işçilik -Enerji - Makina-teknoloji 4. Pazarlama ve satış 5. Finansman 6. Piyasa ve sektör koşulları 7. Mevzuat - 13 - (1,2) -9- 201704051013.pdf 05.04.2017 16:52:39 8. İhracat 9. İthalat 10. Çalışma mevzuatı 11. Teşvik sistemi ve yatırım 12. Fuarlar 13. Vergiler 14. Diğer konular 1. TASARIM, ÜRÜN GELİŞTİRME A. Sorunlar 1) Turquality ve Marka Destek Program ı kapsamındaki uygulama ve i şleml erde bürokratik engeller nedeniyle zorluklarla karşılaşı lmakta ve gecikmeler yaşanmaktadır. 2) Şirketlerin kendi bünyelerinde gerçekleştirdikleri tasarım faaliyetlerinin desteklenmesi (Turquality ve Marka Destek Programı hariç) etkin olarak gerçekleştirilmemektedir. 3) Markalaşmanın gerçekleşmesi sınırlı kalmaktadır. 4) Yüksek katma değerli ürün tasarımında ve üretiminde istenilen sevıyeye ulaşılamamıştır. B.Çözüm Önerileri 1) Tasarım ve ürün geliştirme projeleri desteğine ilişkin uygulama usul ve esasları genelgesinin hazırlanmasında sektör temsilcilerinin görüşlerinin alınması, tasarım desteklerinin mevcut ta sarım kapasitesini kurmuş olup geliştirecek olan firmalar için nasıl uygul anacağının detaylandırılması, tasarımcı ve sanayi işbirliğinin arttırılmasına dönük tedbirlerin alınması faydalı olacaktır. 2) Dünya moda merkezlerindeki kurumlar ile işbirliğ i geliştiri lmeli, ortak projeler ve etkinlikler gerçekleştirilmelidi r. 3) İstanbul Moda Akademisi ve benzeri kurumların eğitim ka tkısının arttırılması sağlanma l ıdır. 2.HAMMADDE VE YARIMAMÜL A. Sorunlar 1) Türk hazır giyim ve konfeksiyon sektörü son yıllarda pamukta ithalata bağıml ı hale gelmiştir. 2) Hammadde, aksesuar ve ithal kumaşlara getirilen korunma önlemleri ile artan girdi maliyetleri rekabet gücünü azaltmaktadır. 3) Polyester kumaşta gerekli yatırımların yapılmamış olması ve çeşitli polyester kumaşın yurtiçi üretiminin olmaması, rekabet gücünü olumsuz etkilemektedir. B. Çözüm Önerileri 1) Hazır giyim ve konfeksiyon sektörü için başta pamuk, ham deri ve kürk ile kıymetli kürk postları olmak üzere ana hammaddelerin yurtiçi üretimi desteklenmelidir. 2) Yurtiçi iplik ve kumaş üretimi desteklenmelidir. - 14 - (1,1) -9- 201704051013.pdf 05.04.2017 16:52:39 HAZIR GİYİM ve KONFEKSİYON SEKTÖRÜNÜN GÜNCEL SORUNLAR! ve ÇÖZÜM ÖNERİLERİ 3) Yurtiçinde üretilmeyen hammadde ve kumaş türlerinin ithalatında rekabet gücünü azaltacak tarife ve tarife dışı engeller konulmamalıdır. 3.ÜRETİM A. Sorunlar Personel ve İşçilik 1) Hazır giyim ve konfeksiyon sektörünün en büyük sıkıntılarından birisi kalifiye veya vasıfsız eleman açığı dır. Mesleki eğitim, sektörün artan ve çeşitlenen insan kaynaklari ihtiyaçlarını yeterince karşılayamamaktadır. 2) Türk hazır giyim ve konfeksiyon sektöründe başta iş gücü olmak üzere üretim girdi maliyetleri rakip ülkeler ile karşılaştırıldığında yüksek kalmaktadır. Asgari ücretin 1.300 Türk Lirasına çıkması ile emek yoğun sektörde maliyetler ve rekabet gücü olumsuz etkilenmiştir. Bangladeş'te işçilik saat ücreti 0.65 Cent. Vietnam'da 0.74 Cent, Hindistan'da 1.12 ABD Doları, Çin'de 2.65 ABD Doları iken Türkiye'de 5.5 ABD Dolarıdır.' 3) Sektör, yeni nesil 4) Sektörde 5) Yurt dışı Enerji 1) eğitimli kayıt dışı ve nitelikli iş gücü bulmakta sıkıntı yaşamaktadır. istihdam sorunu vardir. mağazacılıkta, pazarlamada, moda yönetiminde, nitelikli eleman ihtiyacı vardır. Pahalı enerji. Türk tekstil, hazır giyim ve konfeksiyon sektörlerinin dünya gücünü olumsuz yönde etkilemektedir. Makina-Teknoloji 1) Türk tekstil. hazı r giyim ve konfeksiyon sektörleri, makine ve yedek pazarlarındaki parça ların da yurt rekabet dışı na ba- ğımlıdır. 2) KOBİ'lcr; insangücü, finansman kısıtları nedeniyle yenilikleri takip edememekte ve araştırma ve geliştirme (Ar-Ge) faaliyetlerınden uzak kalmaktadır. Üretim Tesisi 1) Hazır giyim ve konfeksiyon sektörü için İstanbul' da arsa ve yerleşim sorunu vardır. B.Çözüm Önerileri 1) Üretimin pozitif ayrımcılı kla desteklenmesi, üretim ve sanayi üzerindeki yüklerin hafifietllmesi ve ihracata odaklı büyüme politikasının devam ettirilmesi gerekliliği değerlendirilmektedir. 2) Yüksek katma değerl i üretim desteklenmelidir. 3) Küçük ölçekli firmaların, tasarıma, Ar-Geve Ür-Ge'ye, inovasyona verilen teşviklerden faydalanabilmesinin mekanizma ları o luşturulmalıdır. 4) Sektörde üniversite-sanayi işbirliğ inin geliştirilmesi ve gerçek anlamda tesis edilmesi gerekmektedir. 16 Aralık 20 15 tarihli Hazı r Giyim ve Konfeksiyon Sektörü Sorunl arı Çalışma Toplantısı Tutanakları - 15 - ....,. ~ ~~· \.~ (1,2) -10- 201704051013.pdf 05.04.2017 16:52:31 ."-._ J 1 -:...:::=:. ---~ ~J.. <ı: -.,..:;::.- . 5) Enerji fiyatlarının ~ rakip ülkeler düzeyine çekilmesi rekabet gücümüzü olumlu etkileyecektir. 6) Büyük şeh irlerdeki mevcut üretim tesislerinin şehir etrafında kurulacak ihtisas organize sanayi bölgelerine taşınması ve bu bölgelerde üretim maliyetlerinin düşürülmesi için destek ve proj elerin ge liştirilmesi, mekansal yeniden yapılanma içine girecek işletmelere uygun finansman olanakları sağlanmas ı ve ilk 3 yıl Kurumlar Vergisi istisnası getirilmesi önerilmektedir. 7) Haz ır giyim ve konfeksiyon sektörü kümelenme düzenlemesi yapı larak mevcut kümelerde yatı­ desteklenmelidir. Uzun yıllardır oluşan tedarik zincirleri ve kümelenmelerin bozulmaması, tüm küme uns ur larının desteklenerek mekansal yeniden yapıl anmanın gerçekleştiri l mesi sağ ­ rımla r l anmalıdır. 8) Atığı bazı olmayan ve kirlilik yaratmayan hazır giyim ve konfeksiyon sektörü gibi sanayi muafiyetler ve esneklikler tanınmalıdır. kol l arı için 9) Sektörün içinde bulunduğu dönüşüm sürecine uygun olarak orta vadede ihtiyaç duyduğu yeni nesil iş gücü planlamasının ve yetiştirilmesini n gerçekleştirilmesi önem taşımaktadır. 10) Meslek liseleri, meslek yüksek oku lları ve üniversitelerde "lisans, yüksek lisans ve doktora" eği­ tim programlarının günümüz ihtiyaç ve koşulları n a göre yenilenmesi. uygulama ağırl ıklı eğiti me geçilmesi, yeni nesil iş gücü ihtiyacı nı karşılayacak eğitim verilmesi sağlanmalıdır. 11) Şirketlerin işbaşı eğitim programl arını arttırmas ını n teşvik eğitim hilrcamalarının 12) Mesleki lise edilmesi ve akredite ku rumların verdiği desteklenmesi, sektörde insangücü kalitesini arttıracaktır. mezunları nın s~ktörde istihdamı özendirilmeli ve desteklenmelidir. 13) Türkiye'de hazır giyim ve tekstil sektörünün önemli temel hammaddesi olan iplik sanayi ve aksesuar itha l atında var olan anti-damping önl<:mleri gözden geçirilerek, rekabet gücümüzü azaltmayacak hale getirilmelidir. 14) Hazır giyim ve konfeksiyon sektörünün başta "tekstil sektörü" olmak üzere ilgili sektörlerle işbi r­ liği içine girmesi ve entegre iş modellerinin geliştirilmesi sağlanmalıdır. 4.PAZARLAMA VE SATIŞ A. Sorunlar 1) Yurt dışı aktif pazarlama ve tanıtım yeterince yapılmamaktadır. 2) Sektörün en büyük pazarı olan Avrupa Birli ğ i ekonomisindeki zayınama. talebe olan ilgiyi azaltmakta, dolayı sıyl a ülke sektöründe negatif ivme ol uşturma ktad ı r. 3) Çevre ülkelerindeki siyasi belirsizlikler ve istikrarsızl ıklar sektörü olumsuz etkilemektedir. 4) Hedef ülkelerden heyetlerin getirilmesinde; konaklama, rince devlet desteği alınamamaktadır. 5) "Türk Ticaret Merkezleri"nin açılması konusundaki gelişmeler 6) Hedef pazarlardan ve Afrika ülkelerinden davet edilen - 16 - ulaşım v.b. hizmetler konusunda yete- yetersiz ve yavaştır. işadamları vize zorluğu yaşamaktadır. (1,1) -10- 201704051013.pdf 05.04.2017 16:52:31 HAZIR GİYİM ve KONFEKSİYON SEKTÖRÜNÜN GÜNCEL SORUNLARI ve ÇÖZÜM ÖNERİLERİ B.Çözüm Önerileri 1) Hedef pazarlara yönelik teşvi k 2) "Türk Ticaret Merkezleri" 3) Yabancı ülkelerde geliştirilmeli, işlevselliği artırılmalıdır. mağaza 4) Potansiyel pazarlar için ve destekler geliştirilmeli , reklam ve tanıtım desteklenmelidir. açma konusunda destekler arttırılmalıdır. çalışmalar ivedilikle yapılmalıdır. 5) Hedef pazarlardan ve özellikle Afrika ülkelerinden davet edilen işadam l arı na vize kolaylığı sağ­ la nma lıdı r. 5.FİNANSMAN A. Sorunlar 1) Dövizdeki ve Türk Lirası'ndaki dalgalanma, sektörde sektörünü olumsuz etkılemektedir. öngörülebilirliği azaltmakta ve hazır giyim 2) işletme sermayesi yükü, önemli finansal sıkıntılara yol açmaktadır. 3) Finansman maliyetleri ve koşulları 4) Proje finansmanı sektördeki iş letmele r gelişmeyi için önemli sorunların başında gelmektedir. engelleyen bir unsurdur. 5) Finansman maliyetleri yüksektir ve finansmana ulaşmak özellikle KOBİ'ler için çok güçtür. 8. Çözüm Önerileri 1) Rakip ülkelerin koşullarında uygun faizle kredi sağlanması sel<törün rekabetini arttıracaktır. 2) " Kalkınma ve Yatırım Bankacıl ı ğı" geliştiri lerek sektöre uygun koşullarda finansman sağlanmalı dır. 3) KOBİ'lere finansmana ulaşım kolaylığı ve desteği sağlanmalıdır. 6. PİYASA VE SEKTÖR KOŞULLAR! A. Sorunlar 1) Yüksek vergi uygulamaları ve yüksek üretim maliyetlerinin yol dışı haksız rekabet ortamı sektörün önemli sorunlarındandır. açtığı kayıt dışılık ve kayıt içi-kayıt 2) Haz ı r giyim sektöründe firmalara üretim yapma fikri cazip gelmediğinden ötürü, sektörde kalma isteği zayıfiamakta ve sektöre yeni girişler sınırlı kal maktadır. 3) Yurt dışı piyasalarda daralma vardır. 4) iç piyasada zincir mağaza ve alışveriş merkezlerinin etkileri ağırlaşarak büyümektedir. iç piyasada küçük ve orta ölçekli firmaların aleyhine temerküz yaşanmaktadır. 5) Yerel firmala rın 6) Yatırım alışveriş merkezlerine girmesi çok güçtür. teşvikle ri kapsamında sektör için doğuya yatırım - 17- çekici değil di r. (1,2) -11- 201704051013.pdf 05.04.2017 16:52:23 7) Kurumsallaşma ve markalaşma sorunu mevcuttur. B. Çözüm Önerileri 1) Kamu ile özel sektördeki tüm paydaşların katılımı ile uzun vadeli bir sektör strateji ve eylem planı hazırlanması; uygulanması ile sektördeki belirsizliklerin ortadan kaldırılması, ekonomi yonetimi ile uyumun sağlanması, sektör imajı nın iyileştirilmesi, sektörün gelişimi açısından önem taşımak­ tadır. 2) Öncelikle sektörün üretim, ticaret, v.b. kapasite envanteri çı karı l mal ı ve bu envanterin güncel tutu l ması sağlanmalıdır. 3) Haz ır giyim ve konfeksiyon sektöründe; kamu. özel sektör ve diğer kurumlarca hazı rlanmış sanayi, ihracat ve benzeri başlıklı sektör strateji belgelerinin güncellenmesi, uyumlaştırıl ması ve konsolidasyonu sağlanmalıdır. 4) Hazır giyım ve konfeksiyon sektöründe, önemli yurt dışı satış kapasitesı olan Osnıanbey, Merter. Laleli bölgelerindeki faaliyetler özel bir statüye kavuşturulmalı ve fiziki sınırları belirlenerek, ihracat odaklı serbest ticaret veya özel statülü bölgeler/alanlar haline dönüştürülmesi konusunda çalışma yapılmalıdır. 7. MEVZUAT A. Sorunlar 1) Alışveriş merkezleri yasasının ç ık ması ve yerel firmalara konusunun ivedilikle realize edilmesi sağlanmalıdır. a l ışveriş merkezlerinde yer verilmesi 2) ihracat alanındaki teşviklerde; yoğun. karmaşık ve ağır işleyen, ilave mali yükümlülükler getiren mevzuat ve bürokrasi vard ı r. B. Çözüm Önerileri 1) üretim maliyetlerinin rakip ülkelere göre yüksek olması. sektörün rekabet edebilirl iğinde sorun teşki l etmekte, bu bağlamda maliyetlerdeki kamusal yüklerin makul seviyelere çekilmesinin önemi artmaktadır. 2) Sektör içerisinde. özellikle tekstil sektöründe, KDV farklılıklarının giderilmesi için çalışma yapıl­ malıdır. 3) Dahilde işleme Rejimi (DİR) uygulamaları ile Gümrük Yönetmeliği'nde sektörün sorunlarını gıde­ recek değişikliklerin yapılması için çalışmalar başlatılmalıdır. 8. İHRACAT A. Sorunlar 1) Çevre ülkelere yap ılan özel satışların hali hazırda ihracat sayılmaması nedeniyle firmalar, ihracat desteklerinden yararlanamamaktad ı r. 2) Aracı firma ve uçak kargo ile gönderilen ürünler (bavul ticareti) fiilen ihracat ihracat sayılma maktadır. - 18 - o lmasına rağmen (1,1) -11- 201704051013.pdf 05.04.2017 16:52:23 HAZIR GİYİM ve KONFEKSİYON SEKTÖRÜNÜN GÜNCEL SORUNLAR! ve ÇÖZÜM ÖNERİLERİ 3) Sektör ihracatında 4) Birçok ülkenin 2015 yıl ında yaklaşık% 10 düşüş yaşanmıştır. korumacı B. Çözüm Önerileri 1) Yurt dışındaki ticaret ve haksız rekabet yaratan uygulama ve politikaları vardır. müşavirlikleri kadrolarının arttırılması, yurt dışı pazarların geliştirilmesi ve bu pazarlara nüfuz edilmesi açısından önemli olacaktır. 2) EXIMBANK tarafından sevk sonrası gerçekleşen ihracatlar ile ilgili izlenen prosedür daha esnek hale getirilmelidir (Örneğin: ispanya ve İngiltere'ye yapılan ihracat kapsamında talep edilen teyit mektup larının zorunluluğunun kaldırılması). 3) Yurt dışında markalı, toptan ve perakende satış faaliyetlerinde bulunan firmalara yönelik cestek programları geliştirilmelidir. 4) Yurt dışı sektöre! pazar bilgileri icin "bilgi bankası" kurulmalı ve faaliyetleri desteklenmelidir. 5) özel fatura kapsamında gerçekleştirilen satış lar ihracat sayılmalı ve resmi ihracat rakamlarına dahil edilebilmelid ir. 6) Bazı ülkelerin korumacı ve haksız rekabet yaratan uygulama ve politikalarına karşı önlemler geliştirilmelidir. 9. İTHALAT A . Sorunlar 1) Sek1ör için hammadde, dolayısıyla üretim maliyetini arttıran anti damping 2) Polyester kumaşta Uzakdoğu ile rekabet şansımız yoktur. Bu alandaki sanayicilerinin üretimden çı kmasına yol açmaktadır. 3) Bazı ürünlerde yüzde 70'1ere varan Gümrük Vergisi, kaçakçılığı teşvik uygulamaları vardır. korumacı lık hazır giyim etmek1edir. B.Çözüm Önerileri 1) Hammadde ve kumaşlar üzerindeki rekabet gücünü düşüren ek vergilerin kaldırılması ve üretilemeyen hammadde ve ara malların vergilendirilmesinde dikkatli davranılması önem taşımaktadır. 2) Dahilde işleme Rejimi (DIR) kapsamındaki ürünlerin gümrük giriş ve çıkış işlemleri esnasında kı rm ızı hat uygu lamasının doğurduğ u sıkıntı la ra çözüm bul unması ile kumaş karışı m oranlarına i liş k in olarak gümrüklerce yapılan laboratuvar analizlerinin (ayniyat tespiti) ka ldı rı l ması veya artı-eksi tespit edilecek yak laşık bir oranda tolerans tanınmalıdır. 3) Dahilde işleme Rejimi (DİR) kapatma işlemlerinde e-devlet belgeleri resmi olarak kabul edilmelidir. 4) Dahilde işleme rejimi kapsamında geçici kabullerde verilen 6 aylık sürenin üretim uygun olmaması nedeni ile 6 aylık sürenin uzatı lması önem taşımak1adır. - 19 - planlarına (1,2) -12- 201704051013.pdf 05.04.2017 16:52:05 10.ÇALIŞMA MEVZUAT! A. Sorunlar 1) "Kıdem Tazminatı" sorunu, işçi işveren çatışmasına dönüşmüş, istihdamdaki sıkıntıları arttırmıştır. 2) SGK tarafından yapılan işyeri denetimlerinde. birimlerin koordine edilmeksizin birbirinden habersiz şekilde denetim yapması. firmaların mağduriyetine neden olmaktadır. Firmaların mağduriyet­ lerinin giderilmesi amacıyla mükerrer denetimlerin önlenmesi ve üç ayda bir denetim yapılması çözüm olarak değerlendirilmektedir. 3) "İş Sağlığı ve Güven liğin e İ lişkin işyeri Tehlike Sı nıfları" tebl iği kapsamında yapılan sı nıflandırma sektör açısından hakkaniyetli değildir. 4) Sigorta primleri ve vergileri yüksektir. B. Çözüm Önerileri 1) "Kıdem Tazminatı " sorunu ile ilgili hukuki düzenlemenin yapılması 2) Esnek ve yarı zamanlı ça lışma olanakları koşullarda istihdam ına getirilmeli, yerli ve olanak sağlanmalıdır. ıvedilikle gerçekleştı rilmelidlr. yabancı nitelikli iş gücünün esnek 3) "İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin işyeri Tehlike Sınıfları" tebliği gözden geçirilmelidir. 4) Sigorta primleri ve vergileri rekabet edebilirliğimizi arttıracak düzeye çekilmelidir. 11. TEŞVİK SİSTEMİ VE YATIRIM A. Sorunlar 1) Geniş bir yelpazeye yayı lan devlet desteklerindeki bilgi ve uygulama dağınıklığı , işlemlerdeki aş ırı bürokrasi ve firmala rı n yeterli bilgiye sahip olmaması, firmal arın destek ve teşviklerden yeterince yararlanamamasına dolayısıyla isteklerinin kırılması na neden olmaktadır. 2) Yurt dışında mağaza açanlara yapılan teşvikler yetersiz kalmaktadır. 3) Bölgeler arasındaki farklı teşvik uygulamaları sektörün kümelendiği bölgeler için dezavantajlar ve daha yüksek maliyetlerin oluşmasına neden olmaktadır. 4) Beşinci ve altıncı bölgede sağlanan yatırım teşviklerini n dahi özellikle iş gücü maliyetleri yönünden yetersiz kal ması ve ya tırımların yeterince teşvik edilememesi söz konusudur. 5) Sanayideki yeni yatırım lar için verilen desteklerin, sadece 5. ve 6. Bölge illeri ile sınırlanması ve ayrıca bu illerdeki yetişmiş iş gücü ve altyapının yetersiz olması sorun teşki l etmektedir. 6) KOSGEB desteklerinin genişletilmesi ve daha ulaşılabilir hale getirilmesi önem taşımaktadır. (Katalog ve tanıtıc ı reklam teşviklerinin 2 yılda bir ve çok düşük miktarda olması örnek gösterilebilir.) 7) Teşvik bölgeleri yönünden 4.Bölgedekl bir ilçe 6.Bölgeden daha fakir olabilmektedir. 8) Hazır giyim sektöründe kullanılan yatı rım teşvikleri nin - 20 - % 20'si, 6. Bölgede kullan ı lma ktadı r. (1,1) -12- 201704051013.pdf 05.04.2017 16:52:05 HAZIR GİYİM ve KONFEKSİYON SEKTÖRÜNÜN GÜNCEL SORUNLAR! ve ÇÖZÜM ÖNERİLERİ 9) Sanayi kôrlı lığın son yıllarda önemli ölçüde gerilemesi, sektörü olumsuz etkilemekte, sektörden ayrılmalar olmaktadır. B. Çözüm Önerileri 1) 6. Bölgede yatırım yapılacak bir ortam bugün itibariyle yoktur. 5. ve 6. Bölgeye sağlanan olanakların batıdaki firmalara da verilmesi yatırımları arttıracaktır. 2) Teşviklerin il baz ında değil ilçe bazında da olması sağlanmalıdır. 3) Mevcut tesislerdeki makinelerin yeni yatırımlarda "teşvi k uygulama", 2. Bölge modernizasyon yatırımlarının da "bölgesel teşvik kapsamı"na alın ması sağ l anmalıdır. 4) Devlet yardımları kapsamında sağlanan tüm destekler ile özellikle "Turquality" ve "Marka Destek Programı" kapsamındaki ödemelerin daha hızlı ve harcamalar ile birlikte yapılması, ödemelere ilişkin süreçlerin iyileştirilmesi, yine bu kapsamda "İhracatçı Birlikleri"ndeki ilgili uzman sayısının artırılması sağlanmalıdır. 5) Firmalarda teşvik verilmelidir. dosyalarını hazırlayan kişilerin yetkinliklerinin artırılması için eğitim ve destek 6) Sanayi üretiminde istihdamın sanayi dışı sektörlere göre pozitif ayrımcılık ile desteklenmesi sağ­ lanmalıdır. 7) İlk yatırım sonrası yapılan ilave yatırımlarda orijinal teşvik unsurlarının uygulanması sağlanmalıdır. 8) üretici firmaların çoğunluğu şahıs firmaları olup, devlet destekleri anonim ve limited şirketlere verilmektedir. Bu nedenle şahıs firmaları "Fuar Destekleri"nden, "Ar-Ge" ve "Ür-Ge projeleri"nden faydalanamamaktadır. Bu konudaki mevzuat düzenlenmelidir. 9) Sanayi için verilen desteklerde "bölge 10) Devlet destekleri kapsamı" genişl etil melid ir. kapsamında alınan yardımların "Kurumlar Vergisi" matrahından muaf tutul ması sağlanmalıdı r. 11) Tanıtım ve ticaret amaçlı moda desteklenmesi sağlanmalıdır. 12) Türk portallarının kuru lmasının hazır tanıtım ve yurt dışı tanıtımlarının yapılmasının giyim markaların ın bölge ve diğer ülkelerde tanıtım ı ve bu amaçla desteklerinin daha yaygı n ku llandırıl ması sağlan ma l ı dı r. 13) Sektör makineleri için yatırım teşvikine, sağlanan yurt dış ı uygun ve uzun vadeli kredi ve destek verilmelidir 14) Yatırım teşvikleri nde esneklik sağlanmalıdır. 12. FUARLAR A. Sorunlar 1) lstanbul'da büyük ölçekli iki fuar kurumunun rekabetinden kaynaklanan sorunlar vardı r. Özellikle - 21 - '~~ ~- ....,_ (1,2) -13- 201704051013.pdf 05.04.2017 16:51:57 ' - ~ 1 ,· ~ ~. ...._ ı- .:. r-..- ~-- fuar tarihlerinin çakışması ve talep görmeyen sektörlerle ilgili fuarların düzenlenmesi konuların­ da sıkıntılar yaşanmaktadır. 2) Yurt dışı ülkelerde yapılan fuarlarda katma değerli ürünler sergilenmekte. bu nedenle fuarlarda bulunan standların kalitesine dikkat edilmesi gerekmektedir. B. Çözüm Önerileri 1) Ülkemizin mevcut potansiyelinin değerlendirilerek. Avrupa'nın en büyük moda fuarının istanbul'da gerçekleştirilmesi organize edilmelidir. 2) Merter. Laleli. Osmanbey gibi sektörün yoğun şeki l de kümelendiği bölgelerde açı lışı, festival, fuar gibi tanıtım faaliyetleri teşvik edilmeli ve desteklenmelidir. 3) Sektörde "milli fuarcılık" yapı l an sezon desteklenmelidir. 13. VERGiLER A. Sorunlar 1) Vergi maliyet yükleri; gerek finansmana erişim, gerekse üretimin gelişmesinin önünde ciddi bir engel oluşturmakta, dolayısıyla uluslararası rekabet edebilirliğımlzı azaltmaktadır. B. Çözüm Önerileri 1) Üretim ve istihdam üzerindeki vergi yükleri azaltılmalıdır. 14. Dİ~ER KONULAR A. Sorunlar 1) lstanbul'daki üretim tesislerinin yeni şehir planına göre mekansal olarak yeniden yapılanma zorun luluğu vardır. 2) İstanbul için, resmi ve güncellenen bir sektör envanteri bulunmamaktadır. 3) Ulusal bir tekstil ve hazır giyim politikası yoktur. 4) Şirketlerde kurumsallaşma yetersizdir. 5) Çevre ülkeler ile yaşanan güncel sorunlar ve her bir gerginlik ülkemiz ihracatını etkilemekte ve bu durum, diğer sektörler gibi hazır giyim ve konfeksiyon sektörüne de olumsuz yansımaktadır. 6) ihracatta lojistik destek yetersizdir. 7) Suriyeli işletmecilerin açtığı kayıtdışı fason atölyeler haksız rekabet yaratmaktadır. 8) Avrupa Birliği'nin 3. Ülkelerle yaptığı anlaşmalardan sektör olumsuz etkilenmektedir. Transatlantik Ticaret ve Yatırım Anlaşması {TTIP) dışında kalmanın sektöre etkisi olumsuz olacaktı r. 9) Asgari geçim indirimi ödemeleri kamu desteği kapsamına alınmalıd ı r. 10) Dahilde işleme Rejimi (DİR) ka psamında yurt dışından getirilen ürünlerin ta ma m ı gümrüklerde "kırm ızı hat"a düşmektedir. - 22 - (1,1) -13- 201704051013.pdf 05.04.2017 16:51:57 HAZIR GİYİM ve KONFEKSİYON SEKTÖRÜNÜN GÜNCEL SORUNLAR! ve ÇÖZÜM ÖNERİLERİ 11) Sektörün imaj sorunu vardır. B. Çözüm Önerileri 1) Rusya ile çalışan firmalara faizsiz kredı desteği sağlanmalı. EXIMBANK kredisi kullanan varsa. süreleri uzatılmalı. sektörde özel banka kredilerinin kamu bankalarına aktarı lmasının yolu açıl­ malıdır. 2) Rusya'ya ihraç ettiği 3) Kur riskine malı geri çekmek isteyen firmalara karşı kullanılan kolaylık sağlanmalıd ır. araçlar üzerindeki ciddi yüklerin 4) Sektörün ekonomideki önemli vasıfları nın ön plana azaltıl ması sağlanmal ıdır. çıkarılması ve kamuoyunda tanıtımının ya- pılması gerçekleştırilme lidir. 5) ithalatta ve iç pazarda tüketici sağlığının korunmasına yönelik önlemler alınmalıdır. 6) "Serbest Ticaret Anlaşmaları ". "Tercihli Ticaret Anlaşmaları " gibi ekonomik entegrasyonlardan sektörün olumsuz etkilenmemesini sağlayacak politikalar izlenmelidir. - 23 - (1,2) -14- 201704051013.pdf 05.04.2017 16:51:49 4. TÜRKiYE HAZIR GiYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜNÜN ULUSLARARASI RFKABET GÜCÜ Gümrük Tarife istatistik Pozisyonu'nda (GTİP) "Türkiye Haz ır Giyim ve Konfeksiyon Sektörü"nü tanımlayan fasıl 61, fasıl 62 ve fasıl 63' den; 61. Fasıl "Örme Giyim Eşyası ve Aksesuarı" grubunu; 62. Fasıl "Ö rülmemiş giyim eşyası ve aksesuarı" grubunu; 63.Fasıl"Ookumaya elverişli maddelerden diğer hazır eşya; takımlar; kullanılmış giyim eşyası ve dokumaya elverişli maddelerden kullanılmış eşya; paçavralar" grubunu temsil etmektedir. "Türkiye Hazır Giyim ve Konfeksiyon Sektörü"nün uluslararası rekabet gücü, b u fasıl l a r bağlamında "Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler İndeksi (AKÜ)"yöntemi ile ölçülmüş ve so n uçları Tablo 3'de verilmiştir. Tablo 3. GTİP 61, GTİP 62 ve GTİP 63 için hesaplanan AKÜ değerleri GTİP 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 61 372.4 340,8 316,1 275,59 254,1 252.65 262.47 274,06 279,01 275,02 255,68 62 288,09 258.48 230,87 189,02 163,28 158,36 158,54 172,77 162,63 162,64 141,16 63 372.47 343,06 311,93 295,99 285,04 284,82 271.48 267,80 290,36 268,28 248,59 Kaynak: Yazar tarafından hesaplanmıştır. Tablo 3. ve Grafik 4,5,6'da yer alan değerlere göre; Fasıl 61 "Örme giyim eşyası ve aksesuarı" grubunda 2005 yılında 372.4 olan AKÜ değeri 2010 yılına kadar düşüş trendi sergilemiş ve 2010 yılında 252,65 değerine gerilemişti r. 2011 yılı itibariyle yükselişe geçerek, 2014 yılında AKÜ değeri 275,02 değerine u laşmıştır. 2015 yılındaki gerileme ile 255.68 olarak gerçekleşmiştir. Grafik 4. "Örme giyim eşyası ve aksesuarı grubu" rekabet gücü 2005-2015 GTIP 61: "Örme Giyim Eşyası ve Aksesuarı" AKÜ Değerleri 400 - 3-7-2:4 340.8 350 >lo.I 27-S..59 300 254.1 252.65 2~""'06-219-0L;ı+..s,o 255.68 250 200 150 50 - o - 100 - - - ~ 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 - 2015 GTIP 62. "Örü lmemiş giyim eşyası ve aksesua rı " g rub unda 2005 yı lı nda 288,09 olan AKÜ değeri yıllar itibariyle düşüş trendi serg ilemiş ve 2010 yılında 158,36 değerine kadar düşmüştür. 2011 yı lı itibariyle - 24 - (1,1) -14- 201704051013.pdf 05.04.2017 16:51:49 HAZIR GİYİM ve KONFEKSİYON SEKTÖRÜNÜN GÜNCEL SORUNLAR! ve ÇÖZÜM ÖNERİLERİ yükselişe geçerek, 2012 yılında 172,77 2013 ve 2014 yıllarında sırasıyla 162,63 ve 162,64 olarak gerçek2015 yılındaki düşüş ile 141,16 olmuştur. leşmiştir. GTİP 63.Fasılda yer alan "Dokumaya elverişli maddelerden diğer hazır eşya; takımlar; kullanılm ış giyim eşyası ve dokumaya elverişli maddelerden kullanılmış eşya; paçavralar· kategorisinde Türkiye'nin rekabet gücu 2005 yılında 372,47 olan AKÜ değeri yıllar itibariyle düşüş trendi sergilemiş ve 2015 yı lın­ da 248,59 değerine kadar düşmüştür. Grafik 5. Örülmemiş giyim eşyası ve aksesuarı/ Dokuma hazır giyim grubu" rekabet gücü 2005-2015 GTİP 62: "Örülmemiş Giyim Eşyası ve Aksesuarı/Dokuma Hazır Giyim Grubu" AKÜ Değerleri 350 1 300 288 09 - 258.48 - no. 87 250 200 ,... 150 100 .... 189.02 ı- 163.2s 15s 36 158.54 ırı:- 162.63 162.64 141.16 . 77 ~ - 5: - ~ 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 20 12 2013 2014 2015 Grafik 6. "Dokumaya elverişli maddelerden diğer hazır eşya; takımlar; kullanılmış giyim eşyası ve dokumaya elverişli maddelerden kullanılmış eşya; paçavralar" rekabet gücü 2005-2015 elverişli diğer hazır eşya; takımlar; GTIP 63: "Dokumaya maddelerden kullanılmış giyim eşyası ve dokumaya elverişli maddelerden kullanılmış eşya; paçavralar" AKÜ değerleri 1 ;~~ 300 250 200 150 100 50 o 31241 - 343.06 - -- ~- ::ıt93 295.99285.04284.82 ~Zl.48-26-7.8 290.36268-.2824™ - - -- - - ~ 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 "Gümrük Tarife istatistik Pozisyonu"nda (GTIP) Fasıl 61'de yer alan "Örme giyim eşyası ve aksesuarı", Fası l 62'de yer alan "Dokuma/Örülmemiş giyim eşyası ve akses uarı" ve 63. Fası lda yer alan "Doku- maya elverişli maddelerden d iğer hazır eşya; takımlar; kullanılm ış - 25 - giyim eşyası ve dokumaya elverişl i (1,2) -15- 201704051013.pdf 05.04.2017 16:51:40 maddelerden kullanı l mış eşya; paçavralar· için 2005-2015 dönemindeki Türkiye'nin ul uslararası rekabet gücü "Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler indeksi (AKÜ) kullanılarak hesaplanmış ve elde edilen sonuçlar aşağıda verilmiştir: - Türkiye hazı r giyim sektörünün 2005-2015 yılları arasındaki rekabet gücünü ifade eden AKÜ degiyim sektörünün rekabet gücünün olduğu gözlemlenmektedir. ğerleri değerlendirildiğinde hazır - Gümrük Tarife istatistik Pozisyonu (GTİP) 61. Fasıl "Örme giyim eşyası ve aksesuarı· grubuna ait AKÜ değerle ri, Türkiye'nin "Örme giyim eşyası ve aksesuarı" kategorisinde rekabet gücünün olduğunu göstermektedir. Ancak 2005 yıl ı nda 372,4 olan AKÜ değeri 2015 yılında 255,68 değeri ne gerilemişti r. Bu gelişmeyle, 61.Fasıl Grubunda, rekabet gücünde bir gerileme olduğu gözlemlenmektedir. - Gümrük Tarife istatistik Pozisyonu (GTİP) 62. Fasıl, "Dokuma/Örülmemiş giyim eşyası ve aksesuarı· grubuna ait AKÜ değerleri ne göre, Türkiye'nin "Dokuma/Örülmemiş g iyim eşyası ve aksesuarı" grubunda da olduğu gibi rekabet gücü vardır. Ancak, bu grupta 2005 yıl ı nda 288,09 olan AKÜ değeri, 2015 yılında 141,16 değerine gerilem iştir. Bu gelişme 61.Fasıl Grubunda, rekabet gücünde ciddi bir gerileme olduğunu ortaya koymaktadır. - GTIP 63 .Fasılda yer alan "Dokumaya elverişli maddelerden diğer hazır eşya; takımlar; kullan ı lmış giyim eşyası ve dokumaya elverişli maddelerden kullanılm ış eşya: paçavralar" kategorisinde Türkiye'nin rekabet gücü olmakla birlikte 2005 yılında 372,47 olan AKÜ değeri 2015 yılında 248,59 olarak gerçekleşmiştir. Son 6 yılda bu alt sektördeki AKÜ değerleri 285 ile 248 arasında değişm iştir. - Türkiye'nin, örme sektörüne ait GTIP 6116 "Eldivenler, tek parmaklı eldivenler ve parmaksız eldivenler (örme)", 6113 "59.03, 59.06 veya 59.07 Pozisyon larındaki örme mensucattan yapılmış giyim eşyası", alt sektörlerinde rekabet gücü yoktur. - Dokuma sektörüne ait GTIP; 6201 "Erkekler veya erkek çocuklar için paltolar, kabanlar, kolsuz ceketler, pe lerinler, anoraklar (kayak ceketleri dahil), rüzgarlıklar ve benzeri eşya (62.03 pozisyonundakiler hariç)", 6215 "Boyun bağları, papyonlar ve kravatlar", 6217 "Giyim eşyası nın diğer hazır aksesuarı; giyim eşyasının veya giyim eşyası aksesuarının parçaları (62.12 pozisyonundakiler hariç)", 6216 "Eldivenler, tek parmaklı eldivenler ve parmaksız eldivenler" ve 6210 "56.02, 56.03, 59.03, 59.06 veya 59.07 Pozisyonlarındaki mensucattan hazır g iyim eşyası" alt sektörlerinde rekabet gücü olmadığı belirlenmiştir. - AKÜ değerlerinin hazır giyim ve konfeksiyon sektörünün örme, dokuma ve dokumaya elverişli maddelerden diğer haz ır eşya olmak üzere her üç kategorisinde de 2005 yılından sonraki 3-4 yıl itibariyle düşmesi, Türkiye'nin sektördeki rekabet gücünün son 11 yıllık dönemde zayıfladığını göstermektedir. Dolayısıyla Türkiye'nin haz ır giyim ve konfeksiyon sektöründe rekabet gücünün olduğu, ancak 2005 yıl ın dak i kadar güçlü olmadığı görülmektedir. - Türkiye'nin sektördeki rekabet gücünün son yıllarda sergilediği gerileme trendi; Çin'in Dünya Ticaret Örgütü'ne katılımı ve diğer gelişmekte olan ülkelerin emek yoğun bu sektördeki pazara giderek daha yoğun şekilde katılmaları nedeniyle, sektörün artan küresel rekabetten olumsuz etkilendiği sonucunu ortaya koymaktadır. - 26- (1,1) -15- 201704051013.pdf 05.04.2017 16:51:40 HAZIR GİYİM ve KONFEKSİYON SEKTÖRÜNÜN GÜNCEL SORUNLAR! ve ÇÖZÜM ÖNERİLERİ 5. SONUÇ VE DEGERLENDİRME 1. Türkiye hazır giyim ve konfeksiyon sektörünün uluslara rası rekabet gücünün 2005-2015 dönemi için, "Açıklanmış Karşılaştırmalı Usıünlükler İndek5i (AKÜ)" ile ölçümü sonuçlarına göre, sektörün 2005 ile 2009 yılları arasında rekabet gücü gerılemiş, 2010-2014 yılları arasında yaklaşık aynı kalmıştır. 2015 yılında rekabet gucünde gerileme olduğu lıesaplarımıştı r. 2. Sektörün başlıca sorunları ortaya konulmakla beraber, öne çıkan sorunları ayrıca aşağıda s ıralanmak­ tadır; - Finansman yetersizligi ve finansman başı nda gelmektedir. koşulların ı n uygun olmaması sektörün hayati problemlerinin - İthal girdi politikdları sektörün maliyet ve rekabet gücünü olumsuz etkilemektedir. - iş gücü ve enerji ma liyetleılnın rakip ülkelere göre yüksekliği rekabet gücümüzü azaltmaktadır. - "Ulusal tekstil ve hazır - "Teşvik ve yatırım politikası"nın oluşturulmas ı büyük önem arz etmektedir. mevzuatı"nın duyulmaktadır. Teşvik, - giyim sektöre rekabet gücü kazandıracak şekilde düzenlenmesine ihtiyaç destekler ve uygulamalar konusunda sistem çok agır işlemektedir. Başta " Kıdem Tazminatı" olmak üzere mevzuattan kaynaklanan kronikleşmiş sorunlar vardır. - Rusya ve diğer çevre ülke pazarlarındaki sıkıntılar ve daralmalar nedeniyle yeni pazarlar o luşturulma­ sı konusunda devletin aktif desteğine ihtiyaç duyulmaktadır. - Hammadde ve kumaşlar üzerindeki ek vergiler rekabet gücünü olumsuz etkilemektedir. - Üretı m ve istihdam üzerindeki yükler yüksek olup, maliyetlerin düşürülmesi nde önem arz etmektedir. - H az ı r giyim sektöründekı rekabet gücümüz 2005 yı lından 2010 yılına kadar gerilemiş, bu yıldan sonra önemli değişiklik gösterme mi ştir. 3. "Hazır giyım ve konfeksiyon sektörü" Türkiye ekonomisinin üretim. istihdam. katma değer ve ihracat gelen sektörlerindendir. Ancak, son yı llarda yakın coğrafyada yaşan a n siyasi istikrarsızlık ve başta Avrupa olmak üzere diğer ihracat pazarların daki ekonomik sorunlar ve durgunluk, sektörde ciddi anlamda bir daralma meydana getirmiştir. 2014 yılındaki sektörün 18,7 Milyar ABD Dolar olan ihracatı dolar bazında% 9,4 gerileyerek 2015 yılında 16,9 Milyar ABD Dolara düşmüştür.' açısından başta 4. Türkiye ekonomisinin lokomotif sektörlerinden olan hazır giyim ve konfeksiyon sektöründe yaşanan bu ciddi olumsuzlukların bir krize dönüşmeden atlatılabilmesi için; - Devletin, üretim maliyetlerini düşürecek, uluslararası rekabet gücünü enerji maliyetleri ve benzeri alanlarda ıyileştirmeler yapması, arttıracak vergi, SGK primleri, - Sektörü küresel piyasalarda güçlendirecek yatırım, teknoloji, ar-geve üretim ile ilgili politika ve uygulamaların geliştirilmesi, destek ve teşviklerin getirilmesi, - Başta Rusya ve diğer ülke paza rlarındaki sıkıntı lar ve daralmalar nedeniyle yeni pazarlar oluşturulma­ sı konusunda devletin aktif desteğine ihtiyaç duyulmaktadır. TOIK ve Trademap Verileri - 27 - (1,2) -16- 201704051013.pdf 05.04.2017 16:51:33 • 1 ' <&......::- ...... ... ~~· ' ': -=--=: !!ı" . ~--"""" .....;;~ VAYNAKÇA • Alp. Elçin Aykaç ve Mete Han Yağmur (2016): İstanbul Ticaret Odası Ticari Faaliyet Endeksi ve Meslek Komiteleri Tespit ve önerileri, İTO- İstanbul Ticaret Üniversitesi, İstanbul • Bayrampaşa Tekstilci ve Sanayici iş Adam ları Derneği (2015): " Haz ır Giyim Sektörü Sorunlar ve Çözüm önerileri" Yayınlanmamış Rapor • İstanbul H az ır Giyim ve Konfeksiyon İhracatçıları B i rliği 2014 Yılı Faaliyet Raporu • İstan bu l Ticaret Odas ı (2015): 16 Aralık 2015 tarihli Hazır Giyim ve Konfeksiyon Sektörü Sorun ları Çalışma Top la ntı sı Tutanakları • İstanbul Tekstil ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği (2015): Türkiye Tekstil ve Hammaddeleri İhracatı, Aralık 2015 • İstanbul Tekstil ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği Turquality Raporları • Kalkınma Bakanlığı (2014); Ulusal İstihdam Stratejisi (2014-2023) • Laleli Sanayici ve İşadamları Derneği (2015): Rusya Federasyonu İle Yaşadığımız Ticari Sorunlara İlişkin Çözüm Önerileri Raporu • MÜSIAD (2014);Tekstil ve Hazır Giyim Seklörünün Dönüşüm Stratejileri ve Yeni Yol Haritası. İstanbul • Osmanbey Tekstilci İş Adamları Derneği (2015); Hazır Giyim Sektörünün Sorunları ve Çözüm Önerileri Raporu • T.C. Bilim, Sanayi Ve Teknoloji Bakanlığı Sanayi Genel Müdürlüğü (2014); Tekstil, Hazırgiyim ve Deri Ürünleri Sektörleri Raporu (2014/1) • T.C. Kalkınma Bakanlığı (2014): Onuncu Kalkınma Planı (2014-2018).Tekstll - Deri · Hazır Giyim Çalış­ ma Grubu Raporu • Tekstil ve Haz ır Giyim Sanayiinin Türk Ekonomisindeki Yeri, İstanbul • Türkiye İhracatçılar Meclisi(2013): İhracat Stratejileri, Turkishtıme Temmuz. 2013 • Türkiye Tekstil Sanayii İşverenleri Sendikası. Tekstil İşveren Dergisi Veri Tabanı • Türkiye istatistik Kurumu Veri Tabanı • Türkiye Tekstil Sanayi işverenleri Sendikası ve Pglobal (2014); • Türkiye Tekstil Sanayii işverenleri Sendikas ı, Tekstil işveren Dergisi Veri Tabanı • Uluslararası Ticaret Merkezi, Ticaret Haritası Veri Tabanı (lnternationaı Trade Center. Trademap) • http://www.tekstilisveren.org/detay.aspx?haberid=407 (16 Haziran 2014) • http://aiesec.org .tr/category/şrma-partner-hlkayeleri/page/3/ - 28 - (1,1) -16- 201704051013.pdf 05.04.2017 16:51:33 NOTLAR - 29- ._J_ '' "---- . ... ....,. '. ,.. (1,2) -17- 201704051013.pdf 05.04.2017 16:51:25 • ., - 1 - ~ ~- --- ~ ~~ ..... -- - 30 - (1,1) -17- 201704051013.pdf 05.04.2017 16:51:25 NOTLAR --------~ ~- . 31 . (1,2) -18- 201704051013.pdf 05.04.2017 16:51:18 - 32- (1,1) -18- 201704051013.pdf 05.04.2017 16:51:18 NOTLAR - 33 - 4...l - ....,_ . "---- . (1,2) -19- 201704051013.pdf 05.04.2017 16:51:11 . 1 ~~ ~ ~\_ - .,..... ...:. ...... (' -............- -- --- - 34- (1,1) -19- 201704051013.pdf 05.04.2017 16:51:11 NOTLAR ---- -- --------- - 35 - .w "' .- . • ' ....,. , - ~ . -~· - ~ ..:.... '"-......:.- '----- '. .,. . \.._~ (1,2) -20- 201704051013.pdf 05.04.2017 16:51:03 . . - 36 - (1,1) -20- 201704051013.pdf 05.04.2017 16:51:03 (1,1) -21- 201704051013.pdf 05.04.2017 16:50:50 ISBN 978-605-137-555-7 111111111111111111111111111111 9 786051 375557 Reşadiye Cad. 34112 Eminönü/ lstanbul / TÜRKiYE
