farmakolojiye giriş - E

FARMAKOLOJİYE
GİRİŞ
Yrd.Doç.Dr. Önder AYTEKİN
Farmakoloji : İlaç Bilimi demektir.
Farmakoloji ilaçların ve ilaç
olabilme potansiyeli olan maddelerin
kaynakları, aktiviteleri, etki
mekanizmaları, yararları
ve yan
etkilerini,
kısaca, biyolojik etkilerini
inceleyen bilim dalıdır.
Farmakoloji: İlaç bilimi
farmakon: ilaç
logos: bilim
2
Farmakolojinin konuları arasında ,
•
ilaçların kaynakları,
•
ilaçların kimyasal yapıları,
•
uygulama yolları,
•
etkileri,
•
vücuttaki seyirleri
sayılabilir.
3
İlaç (WHO’ya göre):
Fizyolojik sistemleri veya
patolojik durumları, alanın yararına
değiştirmek veya incelemek
amacıyla kullanılan veya
kullanılması öngörülen bir madde
veya üründür. İlaç: Hastalıkların önlenmesi,
teşhis veya tedavisi için
kullanılan ve biyolojik etkinliği
olan saf kimyasal madde ya da
4
İlaçlar üç amaç için kullanılır
1-teşhis
2-tedavi
3-profilaksi
İlaçlarla iki çeşit tedavi yapılabilir.
1-Radikal tedavi (kalıcı)
Hastalık nedeninin ilaçlar tarafından tamamen
ortadan kaldırılmasıdır.
2-Semptomatik/Palyatif tedavi (geçici)
5
İlaçlar iki kısımdan oluşur
1-Etken madde
2-Katkı ve taşıyıcı maddeler
Her ilaç bir veya birden fazla etken
maddeyi kapsayan bir üründür. Etken madde
vücutta beklenen etkiyi gösteren bölümdür.
Ancak, çoğu zaman etken madde yardımcı
maddelerle (ekspiyan) karıştırılarak sunulur. Bu
sunum şekline farmasotik şekil adı verilir. Bazen
farmasotik şekil içindeki ekspiyan maddeler de
kendilerine ait etkiler oluşturabilirler.
6
İlaçların 2 çeşit etkisinden söz edilebilir.
1- Gerçek etki:
İlaç içindeki etken madde ile oluşan etkiler
2-Psişik etki:
İlacı alanın psişik durumu ile ilgili , etken
madde ile ilgisi olmayan etkiler.
•
Plasebo:
İçinde etken madde bulunmayan, sadece psişik etki
oluşturan ilaç görünümündeki maddelerdir.
7
İlaç tedavisinin özellikleri
1-İlaçlar vücut veya zihinsel durumla ilgili
fonksiyonları değiştirerek etki oluştururlar.
2-İnsan vücudunda üretilen veya dışarıdan
besinlerle alınması gereken ve eksikliğinde
hastalık oluşan maddelerin yerini alarak etki
oluştururlar.
8
TEMEL KAVRAMLAR (ilaç)
Doz: Bir defada alinan ilaç miktari
Günlük doz: Bir günde alınan ilaç miktari
Doz aralığı: İki doz arasinda geçen zaman
Dozaj(dozlam): Doz miktarı ve doz aralığını ifade
eder
9
İlaç etkisinin üç özelliği vardır;
1-İlaç etkisi geçicidir: İlaç kesildikten belirli bir
süre sonra etkisi azalmalı ve sonra tamamen
kaybolmalıdır..
2-İlaç etkisi seçici/selektif olmalıdır: İlaçların
kullanılış amacı ile ilgili hücre veya yapılara ve
buralardaki belirli biyolojik olaylara etki
yapmasi, bunun dışındaki olaylara ve yapılara
etki yapmaması istenir.
10
İlaçların kaynakları
1-Sentetik ilaçlar:
İlaçların büyük çoğunluğu kimyasal sentez ile
elde edilir. Fakat bazı ilaçların sentez yolu ile elde
edilmesi ekonomik olmadığı için, tedavide doğal
şekilleri terecih edilir. (morfin, dijital, kinin gibi)
2-Yarısentetik ilaçlar:
Doğal kaynaklı ilaçların kimyasal yapılarında
bazı değişiklikler yapılarak elde edilen 11
ilaçlardır.
İlaçların adlandırılması
•
•
•
•
Genel ad (jenerik ad): DSÖ (WHO)’ nün
ilaca verdiği isim
Ticari ad (müstahsar adı): İlacı üreten
firmanın ilaca verdiği isim
Kimyasal ad (bilimsel ad): Uluslararasi
kimya birliğinin verdiği isim.
12
• Toksikoloji : Zehir bilimi demektir.
• Klinik Farmakoloji : Yeni ilaçların bulunması,
geliştirilmesi, normal ve hasta insanlarda
denenmesi ve değerlendirilmesiyle uğraşır.
• Kemoterapi : İnsan vücudunu istila eden
parazit, mikroorganizma ve bakteriler ile
neoplazmaların (kanser hücreleri) yaptığı
hastalıkların tedavisi ile uğraşır.
13
Yan Etki : İlaçların olağan dozlarında bile
istenilen etkilerine ilaveten yaptıkları
istenmeyen etkileridir.
Toksik Etki : Genellikle ilaçların
farmakodinamik etkilerinin şiddetlenmesine
bağlı hasta için hoş olmayan, rahatsızlık veren
ve hatta ölümüne neden olan etkilerdir. Yan
etkiler de genel anlamda toksik etki sayılabilir.
14
Yarar / Risk oranı
İlaçlar mutad (normal) dozlarda
kullanılmalarında bile toksik etkiler
oluşturabildiklerinden (örn. Kanser
ilaçları) ilaç tedavisinde göz önünde
tutulması gereken nokta ilacın yararının
zararına üstünlüğünün saptanmasıdır.
15
///
16