Full Text
advertisement
Türk © TKBBV 2002 Otolarengoloji Arflivi Düzelti sonras› kabul tarihi / Accepted after revision: Ocak / January 29, 2001 Turkish Archives of Otolaryngology Okul Öncesi Krefl Çocuklar›nda Efüzyonlu Otitis Media* A. Hidayeti, E. ‹nci, N. Korkut, M. Ada, A. Kaytaz, ‹. Devrano¤lu Otitis Media with Effusion in Pre-school Children Özet Incidence of otitis media with effusion and negative pressure in the middle ear, their epidemiology and etiological factors were investigated in 200 ears of 100 children in a kindergarten. The ages of 51 girls and 49 boys were between 3-6. Bu çal›flmada, yafllar› 3-6 aras›nda de¤iflen 51’i k›z, 49’u erkek olmak üzere 100 krefl çocu¤unun 200 kula¤›nda efüzyonlu otitis media ve orta kulakta negatif bas›nç prevalans tayini ve epidemiyolojik, etyolojik faktörler araflt›r›lm›flt›r. The incidences of otitis media with effusion and negative pressure in the middle ear are higher in the kindergarten group with reference to the 2-6 age group of the normal population. The children carry etiologic and epidemiological risk factors originating from themselves, their families, their environment and day care facilities. Otitis media with effusion and negative pressure in the middle ear prevalence are high in these children. In preventive medicine these children must be followed with screening and routine examinations. Efüzyonlu otitis media ve orta kulakta negatif bas›nç prevalans›n›n özellikle 2-6 yafl grubu çocuklarda yüksek oldu¤u bilinmektedir. Çocuklar kendilerinden, ailelerinden, çevrelerinden ve günlük bak›mevlerinden kaynaklanan etyolojik ve epidemiyolojik risk faktörleri tafl›maktad›rlar. Efüzyonlu otitis media ve orta kulakta negatif bas›nç prevalans› bu çocuklarda yüksektir. Koruyucu hekimlikte bu hastal›klar›n rutin tarama ve muayenelerle takip edilmesi gerekir. In our study we detected otitis media with effusion in 19.5% and negative pressure in 7% of children who did not have any otologic complaints. According to our findings we concluded that the prevalence of otitis media with effusion and negative pressure had a tendency to decrease with age and increase with a history of passive smoking, family history of allergy and otitis media. Also in this study we did not find a significant difference in the prevalence of otitis media with effusion and negative pressure among the breast fed children who were grouped according to the duration of feeding. Çal›flmam›zda çocuklar›n hiçbir otolojik flikayetleri yokken %19.5 oran›nda efüzyonlu otitis media ve %7 oran›nda negatif bas›nç prevalans› saptanm›flt›r. Yafl artt›kça efüzyonlu otitis media ve negatif bas›nç prevalans› s›kl›¤›n›n azald›¤›, pasif sigara içiminin efüzyonlu otitis media ve negatif bas›nç prevalans›n› artt›rd›¤›, otitis media hikayesi olan ailelerin çocuklar›nda prevalans›n di¤er çocuklara göre daha fazla oldu¤u, allerji hikayesi olan ailelerin çocuklar›nda yine daha s›k görüldü¤ü ortaya ç›km›flt›r. Çal›flmam›zda de¤iflik süre anne sütü ile beslenen gruplar aras›nda efüzyonlu otitis media ve negatif bas›nç prevalans› bak›m›ndan belirgin bir fark saptanmam›flt›r. Key Words: Otitis media with effusion, negative pressure pre- Anahtar Sözcükler: Efüzyonlu otitis media, negatif bas›nç pre- valence, kindergarten. valans›, anaokulu. Turk Arch Otolaryngol, 2002; 40(1): 53-57 Türk Otolarengoloji Arflivi, 2002; 40(1): 53-57 Dr. Ali Hidayeti, Dr. Ender ‹nci, Dr. Naz›m Korkut, Dr. Mehmet Ada, Dr. As›m Kaytaz, Dr. ‹rfan Devrano¤lu ‹stanbul Üniversitesi Cerrahpafla T›p Fakültesi Kulak Burun Bo¤az ve Bafl Boyun Cerrahisi Anabilim Dal› * Bu çal›flma 23-27 Eylül 1997’de, Antalya’da düzenlenen 24. Ulusal Türk Otorinolaringoloji ve Bafl Boyun Cerrahisi Kongresi’nde poster olarak sunulmufltur. Girifl Efüzyonlu otitis media (EOM) lokal ve genel enfeksiyon bulgular› olmadan sa¤lam kulak zar› arkas›nda s›v› toplanmas› ile karakterize bir otitis media 53 Hidayeti A ve ark. Epidemiyolojik bilgiler, yafl, cinsiyet, do¤um tart›s›, bebeklikte anne sütü ile beslenme süresi, ailede allerji hikayesi, çocuklar›n sigara duman›na maruz kal›p kalmad›¤›, ailede otitis media hikayesi, sosyoekonomik durum, çocu¤un kreflte bulunma süresi gibi birçok faktör incelemeye al›narak rutin KBB muayenesi yap›ld›. Otoskopik muayenede 98 çocukta kulak zarlar› intakt olarak bulundu. 2 çocukta çift tarafl› ventilasyon tüpü tespit edildi. 98 çocukta 196 kulak timpanometrik incelemeye tabi tutuldu. Ventilasyon tüpü olan 2 çocuk da di¤er çocuklarla birlikte çal›flmaya dahil edildi. Otolojikli muayene otoskop veya mikroskopla yap›ld›ktan sonra timpanometrik ölçüm klini¤imizin Odyoloji Ünitesi’nde mevcut Danplex Tymp. 82 cihaz› ile yap›ld›. Aile büyüklerinin tüme yak›n› hastanemizde çal›flan insanlar oldu¤u, sosyoekonomik faktörler olarak ele ald›¤›m›z anne ve baban›n e¤itim düzeyi, mesle¤i, aile bireylerinin say›s›, ailenin ayl›k geliri ve evin yüzölçümü gibi de¤iflkenlerin aras›nda benzerlik bulundu¤u için çal›flma program›ndan ç›kart›ld›. Ayr›ca kreflte bulunma süresi çocuklar›n yafl›na parelellik gösterdi¤i için, örne¤in 6 yafl›nda olan çocuklar›n tüme yak›n› 4 y›l, 5 yafl çocuklar› 3 y›l, 4 yafl çocuklar› 2 y›l ve 3 yafl›ndaki çocuklar›n bir y›la yak›n bir süre kreflte bulunduklar› saptanarak yaflla ilgili prevalans›n kreflte bulunma süresinin etkisini de yans›taca¤› düflünülerek kreflte kalma süresi çal›flma d›fl› tutuldu. 54 %53.5 %19.5 %18.0 %7.0 fiekil 1. Veritülasyon tüpü %2.0 B tipi Bu çal›flma Haziran 1995’de ‹stanbul Üniversitesi Cerrahpafla T›p Fakültesi Çocuk Yuvas›’nda bulunan yafllar› 3-6 aras›nda de¤iflen erkek ve k›z toplam 100 çocu¤un 200 kula¤› üzerinde yap›lm›flt›r. 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 C2 tipi Gereç ve Yöntem Çal›flmam›zda toplam 200 kulakta yap›lan timpanometrik de¤erlendirme sonucu B tipi timpanogram %19.5, C2 tipi timpanogram %7 oranda bulunmufltur (fiekil 1). C1 tipi Bu çal›flmada de¤iflik epidemiyolojik, ailesel ve çevresel faktörler çocuk yuvas›nda bulunan 100 çocuk üzerinde incelenmifltir. Bulgular A tipi (OM) tipidir. Çocukluk döneminin en çok görülen kulak problemi olup, iflitme kay›plar›n›n en s›k nedenidir. Yaflam›n ilk befl y›l›nda EOM insidans› oldukça yüksektir. Birçok etyolojik faktörü olan bu hastal›¤›n oluflumunda çeflitli epidemiyolojik, ailesel ve çevresel faktörler de rol al›r.1 Toplam 200 kulakta yap›lan timpanometrik de¤erlendirme sonucu (%). K›z, erkek çocuklar aras›nda EOM prevalans› aç›s›ndan belirgin bir fark bulunmam›flt›r. Negatif bas›nç prevalans› (NBP) için k›z çocuklarda oran %5.88 iken, erkek çocuklarda %8.16 olarak ortaya ç›km›flt›r (fiekil 2). 100 80 60 K›z Erkek 40 20 0 A tipi fiekil 2. C1 tipi C2 tipi B tipi Grommet K›z ve erkek çocuklarda EOM prevalans› (%). B tipi timpanogram 3 yafl›nda çocuklarda %33.33 iken, 4 yafl›ndaki çocuklarda %20, 5 yafl›nda %11.36 ve 6 yafl›nda %0’a inmifltir. Ayn› flekilde çocuk yafl› büyüdükce NBP’nin azald›¤› gözlenmektedir. C2 tipi timpanogram 3 yafl›ndaki çocuklarda %8.33 iken, 4 yafl›nda %6.66, 5 yafl›nda %6.81 olmufl ve 6 yafl›ndaki çocuklarda %4.76’ya inmifltir (fiekil 3). Sigara duman›na maruz kalanlarda B tipi timpanogram %24.13 iken, ailelerinde tütün kullan›lmayan çocuklarda %13.09 olarak ortaya ç›km›flt›r (fiekil 4). Ailede OM hikayesi pozitif olan 19 kiflide B tipi timpanogram %34.12, C2 tipi %15.78 iken, aile hi- Türk Otolarengoloji Arflivi / Turkish Archives of Otolaryngology, Cilt / Volume 40, Say› / Number 1, 2002 Okul Öncesi Krefl Çocuklar›nda Efüzyonlu Otitis Media 3 yafl 5 yafl 4 yafl 6 yafl Allerji Hik. + A tipi fiekil 6. A tipi fiekil 3. C1 tipi C2 tipi B tipi Grommet Çocuklarda yafl ile de¤iflen EOM prevalans› (%). Sigara + Sigara – C2 tipi B tipi Grommet 3 aydan az 3-6 ay aras› 6 aydan fazla fiekil 7. C1 tipi C2 tipi B tipi Grommet Anne sütü alanlarla, almayanlar›n EOM prevelans› (%). Tart›flma A tipi C1 tipi C2 tipi B tipi Grommet Sigara duman›na maruz kalan ve kalmayanlar›n EOM prevalans› (%). kayesi negatif olan 81 kiflide B tipi timpanogram %16.04, C2 tipi %4.93 olarak saptanm›flt›r (fiekil 5). Ailede OM + Ailede OM – 100 80 60 40 20 0 A tipi fiekil 5. C1 tipi Allerji hikayesi olanlarla, olmayanlar›n karfl›laflt›r›lmas› (%). 100 80 60 40 20 0 A tipi 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 fiekil 4. Allerji Hik. – 100 80 60 40 20 0 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 C1 tipi C2 tipi B tipi Grommet Ailede otitis media (OM) hikayesi olanlarla, olmayanlar›n karfl›laflt›r›lmas› (%). Allerji hikayesi pozitif olan 36 çocu¤un B tipi timpanogram› %29.16, C2 tipi %9.72, negatif olan 64 çocu¤un B tipi %14.06, C2 tipi %5.46 olarak saptanm›flt›r (fiekil 6). Çal›flmam›zda çocuklar›n %90’› 3 aydan daha fazla ve çocuklar›n %50’sinden fazlas› 6 aydan daha çok bir zaman anne sütü alm›fllard›r. Sadece bir çocuk anne sütü almam›flt›r. 3 aydan daha az, 3-6 ay ve 6 aydan daha fazla anne sütü alan gruplar›n aras›nda anlaml› bir fark bulunmam›flt›r (fiekil 7). Araflt›rmac›lar›n ço¤u otitis media (OM), tekrarlayan OM ve efüzyonlu otitis median›n (EOM) kreflte yaflayan çocuklarda önemli derecede fazla oldu¤unu belirtmifllerdir.2-6 Günlük bak›m üniteleri enfeksiyon ajanlar›n›n tafl›nmas› için uygun ortamlard›r. Bu ajanlar›n tafl›nmas› sonucu OM dahil olmak üzere solunum yolu enfeksiyonlar› ortaya ç›kabilir. Tuba östaki disfonksiyonu; negatif bas›nç prevalans› (NBP) geliflimi ve EOM’nin ortaya ç›k›fl›nda çok önemli bir faktördür.7 Bunun için NBP ve EOM birbirinden ayr› iki problem olarak düflünülmemeli ve bütün çal›flmalarda birlikte ele al›nmal›d›r. Çal›flmam›zda toplam 200 kulakta yap›lan timpanometrik de¤erlendirme sonucu B tipi timpanogram %19.5, C2 tipi timpanogram %7 oran›nda bulunmufltur. Çocuklar›n herhangi bir otolojik flikayetlerinin olmamas› dikkate al›narak %20 civar›nda EOM ve %7 civar›nda NBP prevalans›, toplu halde yaflayan çocuklarda asemptomatik EOM ve NBP’nin ne derece yayg›n oldu¤unu göstermektedir. Ayr›ca çal›flma zaman›n›n yaz aylar›nda olmas› dikkate al›n›rsa üst solunum yolu enfeksiyonlar›n›n yayg›n oldu¤u k›fl aylar›nda bu problemin daha da ciddi boyutlara eriflece¤i bir gerçektir. Ülkemizde yap›lan bir çal›flmada 3-6 yafl okul öncesi prevalans %13.8 olarak saptanm›flt›r.8 Türk Otolarengoloji Arflivi / Turkish Archives of Otolaryngology, Cilt / Volume 40, Say› / Number 1, 2002 55 Hidayeti A ve ark. Çal›flmam›zda k›z, erkek aras›nda EOM prevalans› aç›s›ndan belirgin bir fark bulunmam›flt›r. NBP için k›z çocuklarda oran %5.88 iken, erkek çocuklarda %8.16 olarak ortaya ç›km›flt›r. Daha erken yaflta ilk otit epizodu geçirenler, daha geç yaflta ilk otit epizodu geçirenlere göre kal›c› orta kulak efüzyonu bak›m›ndan daha yüksek risk alt›ndad›rlar.9,10 Burada altta yatan neden tuba östakinin anatomik, fizyolojik ve immunolojik disfonksiyonu olabilir. Ayr›ca nazofarenksin anatomik özellikleri ve orta kulak mukozas›n›n immunolojik matüritesi önemli olabilir.11 Yafl ve EOM aras›ndaki iliflkiyi araflt›ran çal›flmalara göre OM insidans ve prevalans› okul öncesi y›llarda zirveye ulafl›r, daha sonra yafl büyüdükçe azal›r.12,13 Bu zirvenin en çok yaflam›n 2. y›l›nda oldu¤u düflünülür.9 OM ile yafl aras›ndaki ters orant› yenido¤an ve erken yafltaki çocuklar›n solunum yolu enfeksiyonlar›na karfl› daha çok risk tafl›mas›, immün yetmezlik ve tuban›n durumuna ba¤lanabilir. Çal›flmam›zda fiekil 3’te görüldü¤ü gibi, yafl artt›kça EOM prevalans›nda bariz bir düflüfl görülmektedir. B tipi timpanogram 3 yafl›nda çocuklarda %33.33 iken, 4 yafl›ndaki çocuklarda %20, 5 yafl›nda %11.36 ve 6 yafl›nda %0’a inmifltir. Ayn› flekilde çocuk yafl› büyüdükce NBP’nin azald›¤› gözlenmektedir. C2 tipi timpanogram 3 yafl›ndaki çocuklarda %8.33 iken, 4 yafl›nda %6.66, 5 yafl›nda %6.81 olmufl ve 6 yafl›ndaki çocuklarda %4.76’ya inmifltir. Rasmussen ve ark. ailenin tütün içimi ile EOM riski aras›nda bir iliflki bulunmad›¤›n› bildirmifllerdir.14 Kramer ve ark. evde günde 2 paket sigara içen kifli varsa bu evde persistan orta kulak efüzyon riskinin 3 kat, 3 paketten fazla sigara içilirse riskin 4 kat artt›¤›n› ortaya koymufllard›r.15 Çal›flmam›zda sigara duman›na maruz kalan 58 çocuk ve maruz kalmayan 42 çocu¤un durumu ele al›nm›flt›r. Sigara duman›na maruz kalanlarda B tipi timpanogram %24.13 iken, ailelerinde tütün kullan›lmayan çocuklarda %13.09 olarak ortaya ç›km›flt›r. Bu da ailede sigara içiminin çocuk sa¤l›¤› üzerine etkisini ortaya koymaktad›r. Birçok çal›flmada OM, tekrarlayan OM ve EOM’nin ailevi yatk›nl›¤› bildirilmifltir.2,13,15 Bu yatk›nl›k ortak genler, çevre veya her ikisinden kaynaklanabilir. 56 Çal›flmam›zda anne, baba ve kardefllerde OM hikayesi olan ve olmayan çocuklar›n aras›ndaki fark ele al›nm›flt›r. Aile hikayesi pozitif olan 19 kiflide B tipi timpanogram %34.12, C2 tipi %15.78 iken, aile hikayesi negatif olan 81 kiflide B tipi timpanogram %16.04, C2 tipi %4.93 olarak saptanm›flt›r. Otitis media hikayesi olan ailelerin çocuklar›nda EOM prevalans›n›n yaklafl›k 2 kat, NBP prevalans›n›n 4 kat fazla oldu¤u görülmektedir. Allerjinin EOM’de etkili olup olmad›¤› tart›flmal›d›r. Ancak bilimsel çal›flmalar›n ço¤u allerjinin çok etkili olmad›¤›n› gösteriyor. Teele ve ark., yapt›klar› çal›flmalarda kiflisel ve ailesel allerjisi olan çocuklarda EOM ve rekürren OM insidans›nda bir art›fl olmad›¤›n› belirtmifllerdir.13 Baz› çal›flmalarda EOM’li çocuklarda %25-35 oranda allerji saptanm›flt›r. Çal›flmam›zda allerji hikayesi pozitif olan 36 çocu¤un B tipi timpanogram› %29.16, C2 tipi %9.72, hikayesi negatif olan 64 çocu¤un B tipi %14.06, C2 tipi %5.46 olarak saptanm›flt›r. Anne sütü ile beslenmenin OM’den korunma sa¤lad›¤› bir çok çal›flmada gösterilmifltir.12,16-18 Büyük bir prospektif çal›flmada anne sütü ile beslenmenin EOM'n›n süresinin k›salt›lmas›n› sa¤lad›¤›n› ortaya koymufltur.13 Çal›flmam›zda çocuklar›n %90’› 3 aydan daha fazla ve çocuklar›n %50’sinden fazlas› 6 aydan daha çok bir zaman anne sütü alm›fllard›r. Sadece bir çocuk anne sütü almam›flt›r. 3 aydan daha az, 3-6 ay ve 6 aydan daha fazla anne sütü alan gruplar›n aras›nda anlaml› bir fark bulunmam›flt›r. Sonuç Çal›flmam›zda çocuklar›n hiçbir otolojik flikayetleri yokken %19.5 oran›nda EOM ve %7 oran›nda NBP saptanm›flt›r. Yafl artt›kca EOM ve NBP s›kl›¤›n›n azald›¤›, pasif sigara içiminin EOM prevalans›n› art›rd›¤›n›, otitis media hikayesi olan ailelerin çocuklar›nda EOM ve NBP’nin di¤er çocuklara göre daha fazla oldu¤u, allerji hikayesi olan ailelerin çocuklar›nda EOM ve NBP’nin daha s›k görüldü¤ü ortaya ç›km›flt›r. De¤iflik süre anne sütü ile beslenen gruplar aras›nda EOM ve NBP prevalans› bak›m›ndan belirgin bir fark saptanmam›flt›r. Türk Otolarengoloji Arflivi / Turkish Archives of Otolaryngology, Cilt / Volume 40, Say› / Number 1, 2002 Okul Öncesi Krefl Çocuklar›nda Efüzyonlu Otitis Media Kaynaklar 1. Austin FD. Catarrhal diseases of the middle ear. Diseases of the Nose, Throat, Ear, Head, and Neck’de. Ed. Ballenger JJ. 14. bask›. Philadelphia, Lea and Febiger, 1991; 1101. 2. Black N. The aetiology of glue ear- a case-control study. Int J Pediatr Otorhinolaryngol 1985; 9(2): 121-33. 3. Fleming DW, Cochi SL, Hightower AW, Broome CW. Childhood upper respiratory tract infections: to what degree is incidence affected by day-care attendance? Pediatrics 1987; 79(1): 55-60. 4. Stahlberg MR, Ruuskanen O, Virolainen E. Risk factors for recurrent otitis media. Pediatr Infect Dis J 1986; 5(1): 30-2. 5. Tainio VM, Savilahti E, Salmenpera L, Arjomaa P, Siimes MA, Perheentepa J. Risk factors for infantile recurrent otitis media: atopy, but not type of feeding. Pediatric Res 1988; 23(5): 509-12. 6. Tos M, Poulsen G, Borch J. Tympanometry in 2-year old children. ORL J Otorhinolaryngol Relat Spec 1978; 40(2): 77-85. 7. Casselbrant ML, Brostoff LM, Cantekin EI ve ark. Otitis media with effusion in preschool children. Laryngoscope 1985; 95: 428-36. 8. Demireller A. ‹lkokul önces› çocuklarda seröz otitis media insidans›. Uzmanl›k Tezi. Ankara Üniversitesi T›p Fakültesi K.B.B. Anabilim Dal›, Ankara, 1985. 9. Marchant CD, Shurin PA, Turczyk VA, Wasikowski DE, Tutihasi MA, Kinney SE. Course and outcome of otitis media in early infancy: a prospective study. J Pediatr 1984; 104(6): 826-31. 10. Shurin PA, Pelton ST, Donner A, Klein JO. Persistence of middle ear effusion after acute otitis media in children. N Engl J Med 1979; 300(20): 1121-3. 11. Infante-Rivard C, Fernandez A. Otitis media in children: frequency, risk factors and research avenues. Epidemiol Rev 1993; 15(2): 444-65. 12. Stewart I, Kirkland C, Simpson A ve ark. Some factors of possible etioligic significance related to otitis media. Recent Advances in Otitis Media with Effusion’da. Ed. Lim DJ. Philadelphia, Bc Decker Inc., 1984; 25-7. 13. Teele DW, Klein JO, Chase C, Menyuk P, Rosner BA. Otitis media in infancy and intellectual ability, school achievment, speech, and language at age 7 years. Greater Boston Otitis Media Study Group. J Infect Dis 1990; 162(3): 685-94. 14. Schuknecht HN, Gulya AJ. Anatomy of Temporal Bone with Surgical Implatications. Philadelphia, Lea Febiger, 1986; 45-109. 15. Kraemer MJ, Richardson MA, Weiss NS ve ark. Risk factors for persistent middle-ear effusion. Otitis media, catarrh, cigarette smoke exposure, and atopy. JAMA 1983; 249(8): 1022-5. 16. Cunningham AS. Morbidity in breast-fed and artificially fed infants. J Pediatr 1977; 90(5): 726-9. 17. Schaefer O. Otitis media and bottle feeding. An epidemiological study of infant feeding habits and incidence of recurrent and chronic middle ear disease ›n Canadian Eskimos, Can J Pub Health 1971; 62(6): 478-89. 18. Strangert K. Otitis media in young children in different types of day-care. Scand J Infect Dis 1977; 9(2): 119-23. ‹letiflim Adresi: Dr. Ender ‹nci ‹stanbul Üniversitesi Cerrahpafla T›p Fakültesi KBB ve Bafl Boyun Cerrahisi Anabilim Dal› K.M.Pafla 34303 ‹STANBUL Tel: (0212) 588 48 00 / 1519 e-posta: [email protected] Türk Otolarengoloji Arflivi / Turkish Archives of Otolaryngology, Cilt / Volume 39, Say› / Number 4, 2001 57
