Kadına Yönelik/Cinsiyet Temelli Şiddet

+
Kadına Yönelik/Cinsiyet Temelli Şiddet: Uluslararası
ve Ulusal Gelişmeler, İlkeler ve Devletin
Sorumluluğu
Cinsiyet Eşitliği İzleme Derneği
+
Uluslararası Gelişmeler/Mevzuat
 Kadınlar, yasalarda
ve gerçek hayatta erkeklerle
eşit haklara sahip olmayı 18 yüzyıldan bu yana
talep etmektedirler.

Mary Astell (eğitimde fırsat eşitliği)


1694: Gerçek ve En Yüksek Çıkarlarının Geliştirilmesi için
Hanımlara Ciddi Öneriler)
Mary Wollstonecraft (temel haklarda eşitlik)

1787: Kızlarının Eğitimi Üzerine Düşünceler

1792: Kadın Haklarının Gerekçelendirilmesi
Cinsiyet Eşitliği İzleme Derneği
+
Uluslararası Kurumlar ve Mevzuat
 1945: Birleşmiş
 1948

Milletler’in (BM) Kuruluş Anlaşması
BM İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi
devletlerin vatandaşlarının eşit, ırkına, rengine, cinsiyetine,
diline, dinine vb. bakılmaksızın ayrımcılık ve şiddetten
uzak bir yaşam sağlama sorumluluğu olarak tanınması
 1945: BM
Ekonomik ve Sosyal Konsey bünyesinde
Kadının Statüsü Komisyonu
Cinsiyet Eşitliği İzleme Derneği
+
 Toplumsal

Cinsiyet kavramının icadı
John Money (1955)
 2. Dalga
Kadın Hareketi’nin gelişimi (1960/1970)
 1975: I. Dünya
Kadın Konferansı (Mexico City)
CEDAW’ın (Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın
Tasfiye Edilmesi Sözleşmesi) kaleme alınması
kararlaştırıldı.
 8 Mart’ın Dünya Kadın Günü kabul edildi (1977).

Cinsiyet Eşitliği İzleme Derneği
+
 1980: II. Dünya
Kadın Konferansı (Kopenhag)

CEDAW’ın imzaya açılması (1980)

CEDAW, kadınların kamusal ve özel (aile içi) hayatta
kadın-erkek arasındaki eşitsizliklerin/ayrımcılıkların
sadece mevzuatta değil, fiiliyatta da ortadan
kaldırılmasını taraf devletin sorumluluğu olarak
tanımlar

CEDAW’a göre toplumsal cinsiyet eşitliği:
«kültürel, kurumsal, davranışsal ve kanaatsel ayrımcılığın bir
sonucu olarak engellenmiş olan hakların
gerçekleştirilmesidir.»
Cinsiyet Eşitliği İzleme Derneği
+
 1985: III. Dünya

Kadın Konferansı (Nairobi)
İleriye Dönük Stratejiler
 Kadına Yönelik Şiddetin bir alan olarak
tanımlanması
 Şiddet görene sığınak, destek ve yeniden uyum için
gerekli önlemleri alma konularının devletin
sorumluluğunda olduğunun kabul edilmesi
 Türkiye’nin
CEDAW’ı Nairobi konferansında
imzalaması
Çekincelerin kaldırılması:
 Türk Medeni Kanunu (1999),
 Vatandaşlık düzenlemesi (2008)
 İhtiyari protokolün onaylanması (2002)

Cinsiyet Eşitliği İzleme Derneği
+
 1989: CEDAW
Komitesinin Kadına Yönelik Şiddet
başlıklı 12 No’lu tavsiye kararı
 12

No’lu Tavsiye Kararı:
Kadınların günlük yaşamlarında karşılaştıkları cinsel
şiddet, aile içinde istismar, iş yerinde cinsel taciz gibi
her türlü şiddete karşı korunmalarını, bu tür şiddetin
ortadan kaldırılması için önlemlerin alınmasını
ve saldırı ve istismar mağduru kadınlar için destek
hizmetlerinin varlığını ve şiddet vakaları ve kadın
mağdurları hakkında istatistiki veri toplanmasını
taraf devletlerin sorumluluğu olarak tanımlar.
Cinsiyet Eşitliği İzleme Derneği
+  1993: BM Viyana İnsan Hakları Konferansı ve
Deklarasyonu
Kadın-erkek eşitliği, kadınların özgürlükleri ve
şiddetten ve ayrımcılıktan uzakta bir yaşam
sürdürmelerini insan haklarının bir parçası olarak
tanımlamış, kadın ve kız çocuklarının maruz kaldığı
cinsiyet temelli şiddet, doğrudan ve dolaylı
ayrımcılık ve sömürü ile bunları haklı gösteren
kültürel önyargıların, geleneksel, inançsal, töresel
uygulamaların tasfiye edilmesi gereğini tanımış,
kadının insan haklarının korunması ve teşvik
edilmesini sivil toplumun, devletlerin ve
uluslararası toplumun görevi olarak tanımlar.
 Kadın Haklarının Birleşmiş Milletler İnsan Hakları
Mekanizmalarıyla Bütünleştirilmesi ve Kadına Yönelik
Şiddetin Tasfiye Edilmesi Önergesi (1994)


Birleşmiş Milletler bünyesi içinde Kadına Yönelik
Şiddet Özel Raportörlüğü
Cinsiyet Eşitliği İzleme Derneği
+
 1992: CEDAW
Komitesinin Kadına Yönelik Şiddet
başlıklı 19 No’lu tavsiye kararının görüşmesi

19 Nolu Karar’a göre cinsiyet temelli şiddet:




Kadının hak ve özgürlüklerini erkeklerle eşit şekilde
kullanmasının önünde engel olan bir ayrımcılık
biçimidir.
CEDAW’ın tam uygulaması kadına yönelik şiddetin
tasfiye edilmesiyle mümkündür.
Cinsiyet temelli şiddetin kadınların, “yaşam”, “insanlık
dışı ve kötü muameleye veya cezaya maruz kalmama”,
“silahlı çatışmalarda eşit korunma”, “özgürlük ve
güvenlik”, “yasalarca eşit korunma”, “aile içinde eşitlik”,
“fiziksel ve düşünsel sağlığın en yüksek standardına
ulaşma” ve “adil çalışma koşullarına ulaşma” hak ve
özgürlüklerini ihlal ettiği kabul edilmiştir.
cinsiyet temelli şiddete aile içinde, toplumda ve devlet
tarafından maruz kalınabilir olması nedeniyle, taraf
devletler nerede ve kim tarafından gelirse gelsin her
türlü cinsiyet temelli şiddetin ortadan kaldırılması için
uygun ve etkili önlemler almalıdır.
Cinsiyet Eşitliği İzleme Derneği
+
Devletin
alması elzem olan
önlemler:

Kadınların bütünlüğü ve onuruna saygıyı gözeterek
koruma sağlanmak;

Her türlü şiddete uygun korunma ve farkındalık eğitimi
olan uzmanlarla destek hizmetlerinin sağlanmak

Kırsal, izole yerlerde yaşayan ve sığınmacı kadınların da
yararlanmasını sağlamak;

Hukuk, kanun uygulayıcıları ve diğer kamu görevlilerine
toplumsal cinsiyete duyarlılık eğitimleri vermek;

Medyanın kadına saygı göstermesini ve saygı gösterilmesini
teşvik etmesini sağlamak;
Cinsiyet Eşitliği İzleme Derneği
+

Şiddetin boyutlarını, nedenlerini ve etkilerini ortaya koyacak
istatistiki veri toplanması ve araştırmalar yapılmasını
sağlamak;

Kadına yönelik şiddetin devamına katkıda bulunan kanaat,
gelenek ve kültürel uygulamaların doğası, boyutu ve hangi
tür şiddetin devamına katkıda bulunduğuna dair tespitler
yapmak ve bunların ortadan kaldırılması için etkili önlemler
almak;

kadınların eşitliğine karşı önyargıları ortadan kaldırıcı
önlemler almak; insan ticareti ve cinsel sömürünün
cezalandırılmasına karşı etkili cezai ve önleyici tedbirler
almak;


şikayet ve tazminat mekanizmaları geliştirmek;
iş yerinde cinsel tacizi ve diğer cinsel şiddeti önlemek;
Cinsiyet Eşitliği İzleme Derneği
+

doğum ve üreme konularında zorlamanın ve kadınların
sağlıksız tıbbi koşulları aramalarına neden olmayacak
önlemler almak

ev işlerinde çalışan kadınların çalışma koşullarının
izlenmesini sağlamak;

aile içi şiddette ceza indiriminin, namus adına şiddeti ortadan
kaldırmak, ensest ve cinsel şiddette aile için destek hizmeti
sunulmak ve şiddet uygulayanı rehabilite etmek;

cezai müeyyideler uygulanmak ve veri toplanmasını
sağlamak.
Karar, yasal önleyici ve koruyucu önlemler alınmasını, her
aşama için veri toplanmasını ve mücadele alanının
izlenebilir ve etkin şekilde müdahale edilebilir hale
getirilmesi öngörmektedir.
Cinsiyet Eşitliği İzleme Derneği
+
 1995: BM
IV. Dünya Kadın Konferansı (Pekin)
 Pekin
Eylem Platformu’nun belirlediği 12 öncelikli
alandan biri kadına yönelik şiddettir.
 Eylem
Platformuna göre kadına yönelik şiddet:
“kadının fiziksel, cinsel ve psikolojik olarak
incinme
ve eziyet görmesiyle sonuçlanan veya
sonuçlanma olasılığı taşıyan her türlü cinsiyet temelli
şiddet davranışıdır.”
Kamusal + özel alan; şiddet davranışı + tehdit + baskı +
özgürlükten mahrum bırakmayı da içerir
Cinsiyet Eşitliği İzleme Derneği
+
 Hassas
gruplar tanımlaması
 Şiddet, eşitlik, kalkınma
ve barışın önünde engel
olarak tanımlanır.
 Şiddet, erkeğin
kadına tahakkümünün aracı olarak
tanımlanır: eşitsiz dağılmış iktidarın tezahürüdür.
 Şiddetten
uzak bir yaşam kadının hakkı olarak
tanımlanır.
 Şiddet, yapısal, kültürel
Cinsiyet Eşitliği İzleme Derneği
yönleriyle ele alınır.
+
 Devlet-sivil
toplum ve iş dünyasının dahil olduğu
çok sektörlü ve bütüncül bir yaklaşımla
çözülmelidir, ama ana aktör devlettir.
 Şiddetle
mücadeleyi ulusal mekanizma
planlamalıdır.
 Şiddetle
mücadele süreçleri izlenmelidir.
 Cinsiyet
eşitliği ana plan ve programlara
yerleştirilmelidir.
Cinsiyet Eşitliği İzleme Derneği
+
Avrupa Birliği
 1957
Roma Anlaşması (eşit işe eşit ücret)
 1993
Kopenhag kriterleri (cinsiyet eşitliği)
 1999
Amsterdam Anlaşması (cinsiyet eşitliği)
 2005
Lizbon Anlaşması (cinsiyet eşitliğinin AB’nin
temel değeri olarak kabul edilmesi)
Cinsiyet Eşitliği İzleme Derneği
+  Kadına yönelik şiddetin ortadan kaldırılması AB’nin 6
öncelikli alanından biridir.
«Bir kişiye o kişinin toplumsal cinsiyeti veya toplumsal
cinsiyet kimliği veya toplumsal cinsiyet ifadesi nedeniyle
şiddet yöneltilmesi şeklinde veya bir toplumsal cinsiyete
mensup olan kişileri orantısız olarak etkileyen şiddet,
toplumsal cinsiyete dayalı şiddet olarak anlaşılır. Mağdurun
fiziksel, cinsel, duygusal veya psikolojik zarar, veya
ekonomik kaybıyla sonuçlanabilir. Toplumsal cinsiyete dayalı
şiddet, bir ayrımcılık biçimi olarak ve mağdurun temel
özgürlüklerinin ihlalidir ve yakın ilişki içindeki şiddeti, cinsel
şiddet (tecavüz, cinsel saldırı ve taciz dâhil); insan ticareti,
kölelik ve zorla evlendirme, sözde “namus cinayeti” gibi
zararlı uygulamaları içerir. Toplumsal cinsiyete dayalı
şiddetin kadın mağdurları ve onların çocukları maruz
kaldıkları şiddetle bağlantılı yüksek, ikincil ve tekrar
mağduriyet, sindirilme ve misillemeye maruz kalma riskleri
taşıdıkları için özel destek ve koruma
gereksinimindedirler» Directive 2012/29/EU
Cinsiyet Eşitliği İzleme Derneği

+
 2011: İstanbul
Sözleşmesi
«Kadınlara yönelik toplumsal cinsiyete dayalı şiddet»
i, doğrudan kadınlara yalnızca kadın oldukları için
uygulanan veya orantısız bir şekilde kadınları
etkileyen şiddet olarak tanımlar.
 kadın erkek eşitliği ilkesini kendi ulusal anayasalarına
ya da diğer uygun mevzuata dahil edecek ve bu
ilkenin uygulamada gerçekleştirilmesini güvence
altına alacak,
 kadınlara yönelik ayrımcılığı, ihtiyaç bulunması
halinde, yaptırımlar uygulamak yoluyla yasaklayacak,
 kadınlara yönelik ayrımcı yasa ve uygulamaları
kaldıracak adımları geciktirmeksizin atması
gerekliliğini vurgular.

Cinsiyet Eşitliği İzleme Derneği
+
 GREVIO: İstanbul
Sözleşmesi’nin Öngördüğü
İzleme Mekanizması
 Uzman
eylem grubundan oluşur.
 Uzman
grubu coğrafi dağılım, cinsiyet
kompozisyonu, çok disiplinli uzmanlık bilgileri
dikkate alınarak seçilen15 üyeden oluşur.
 Uzmanları Taraf
Cinsiyet Eşitliği İzleme Derneği
Devletler Komitesi seçer.
+
Uluslararası Mevzuat Karşısında Devletin
Sorumlulukları
 Toplumsal
cinsiyet eşitliği perspektifini esas almak
 Farkındalık
artırıcı çalışmalar yapmak
 Şiddet
göreni korumak
 İzleme
yapmalı
Cinsiyet Eşitliği İzleme Derneği
+
Türkiye’deki Gelişmeler
 Cinsiyet
eşitsizliği ve kadına yönelik şiddetle
mücadele Türkiye’de ilk olarak kadın hareketi
tarafından başlatıldı.
Kadın Çevresi tarafından Somut Dergisi’nin Feminist
sayfasının yapılması (1983)
 CEDAW’ın uygulanması için 4000 imzalı dilekçenin
meclise gönderilmesi (1986)
 Dayağa Karşı Dayanışma Kampanyası (1987)
 Sosyalist feminist Kaktüs Dergisi (1988)
 Kadın Dayanışma Vakfı ve Mor Çatı’nın Kuruluşu (
 İlk kadın sığınağının açılışı (1991)

Cinsiyet Eşitliği İzleme Derneği
+
Yasal Kurumsal Gelişmeler
 1990: Bakırköy
Belediyesi’nin kadın konuk evinin
açılması,
 1990: KSSGM’nin
 SHÇEK

kuruluşu (2004’te kanunla)
konuk evlerinin açılması
Bugün 87’si Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, 32’si
belediyeler ve 1’i STK tarafından yürütülen toplam
120 sığınma evi vardır.
 Toplumsal
Cinsiyet Eşitliği Eylem Planı (1998)
 II. Toplumsal
Cinsiyet Eşitliği İzleme Derneği
Cinsiyet Eşitliği Eylem Planı (2008-13)
+
 I. Kadına Yönelik
Şiddetle Mücadele Ulusal Eylem
Planı (2007-2010)
 I. Kadına Yönelik
Şiddetle Mücadele Ulusal Eylem
Planı (2012-2015)
 2011: Aile
ve Sosyal Politikalar Bakanlığı
 1998: 4320
sayılı Ailenin Korunmasına Dair Kanun
 2002: Yeni Türk
 2002: Aile
Medeni Kanunu
Mahkemeleri’nin Kurulması
 2004: yeni Türk
Cinsiyet Eşitliği İzleme Derneği
Ceza Kanunu
+
 2005: TBMM’de Töre
ve Namus Cinayetlerini
Araştırma Komisyonu
 2005: TBMM’de Töre
ve Namus Cinayetlerini
Araştırma Komisyonu kurulması
 2009: TBMM’de
KEFEK’in kurulması
 2005: Ailenin
Korunmasına Dair Kanunun Emniyet
Genel Müdürlüğünce Uygulanması hakkında İç
İşleri Bakanlığı Genelgesi
 2005: 5393
Cinsiyet Eşitliği İzleme Derneği
sayılı Belediye Kanunu
+
 2006: Çocuk
ve Kadınlara Yönelik Şiddet
Hareketleriyle Töre ve Namus Cinayetlerinin
Önlenmesi İçin Alınacak Tedbirler başlıklı
Başbakanlık Genelgesi
 2006: 4320
sayılı Kanunun Uygulanması Hakkında
Adalet Bakanlığı Genelgesi
 2012: 6284
sayılı Ailenin Korunması ve Kadına
Yönelik Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun
Cinsiyet Eşitliği İzleme Derneği
+
 Yukarıda
kısa bir listesi çıkartılmış olan yasal ve
kurumsal düzenlemeler, 1989 yılında KSSGM’den
önce Başbakanlık Aile Araştırma Kurumunun
kurulmasından başlayarak daha çok aile içi
şiddetin önlenmesi/tasfiye edilmesine yöneliktir.
Yani aile merkezlidir ve ilgili uluslararası
mevzuatın bir kısmını kapsamaktadır. BM
bünyesinde yer alan sözleşmeler ve tavsiyeler gibi,
İstanbul Sözleşmesi de şiddete maruz kalan her
kadının (18 yaş üstü ve altı) korunmasını
öngörmektedir. Yani, engelli, çocuk, sığınmacı,
insan ticareti, LBT, vatandaş olan olmayan her
kadın, cinsiyet eşitliği ilkesi temelinde şiddetten
korunmalı ve kanundan yararlanmalıdır.
Cinsiyet Eşitliği İzleme Derneği