yiyecek ve su kaynaklı hastalıklar

YİYECEK VE SU KAYNAKLI
HASTALIKLAR
Dr. Sinan KARACABEY
 Gıda kaynaklı hastalık, iki veya daha fazla kişinin
ortak bir kontamine gıdayı tüketimi sonrası oluşan
bir hastalıktır.
 Geçmişte, gıda kaynaklı hastalıklar genellikle yerel
ya da bölgesel salgınlara neden olurdu. Ancak, gıda
üretimi ve ulaştırma teknolojilerinde gelişmelerle
birlikte küresel bir gıda kaynağı mevcut hale geldi.
Bu yüzden salgınlar artık dünya çapında meydana
geliyor.
 Uluslar arası gezilerde artış ve göçler de gıda
kaynaklı hastalık için risk faktörleridir.
KEAH ACİL TIP - Dr. Sinan Karacabey
 Centers for Disease Control and Prevention
(CDC)’ın rakamlarına göre yiyecek kaynaklı
hastalıklar ABD’de 76 milyon kişiyi hasta ediyor.325
bin hastaneye yatış 5000 ölüm gerçekleşiyor.
 Vakaların çoğunda etken tespit edilemiyor. Etken
tespit edilen vakaların 60bini hastaneye yatış
1800’ü ise ölümle sonuçlanıyor. Salmonella, listeria,
toxoplazmanın etken olarak tespit edildiği
hastalarda ölümlerin %75’inden sorumlu (1500)
 Virüsler yılda 23 milyon insanı enfekte ediyor.
Norwalk, astro, rota, enteric adenovirüsler başlıca
viral etkenlerdir.
KEAH ACİL TIP - Dr. Sinan Karacabey
 Yaşlılar ve bağışıklığı baskılanmış hastalar, gıda
kaynaklı hastalıklara daha duyarlı.
 Gıda kaynaklı enfeksiyonlar,nüfusun yaşlanması HIV,
DM ve kanser gibi hastalıklara bağlı immün sistemi
baskılanmış hastaların artması nedeniyle artan bir
halk sağlığı sorunu haline gelmiştir.
 Her ülke relatif olarak farklı riskler taşımasına rağmen
genel risk oranı %20-50’dir. Enterotoksijenik E. coli
(ETEC) turist ishalinin başlıca nedeni olarak kabul
edilmeye devam ediyor. Seyahatle ilgili diğer gıda
kaynaklı patojenler, Salmonella, Hepatit A,
Campylobacter, Cryptosporidium ve Giardia’dır.
KEAH ACİL TIP - Dr. Sinan Karacabey
PATOFİZYOLOJİ
KEAH ACİL TIP - Dr. Sinan Karacabey
 İnsan vücudunun bu patojenlere karşı
savunma mekanizmaları vardır.
 Gastrik asit
 Normal flora
 İntestinal motilite
 Bu mekanizmaları inhibe eden
ilaçlar,kronik hastalıkllar, ameliyat,
yaş veya patojenin kendisi hastalık
riskini arttırır.
KEAH ACİL TIP - Dr. Sinan Karacabey
KLİNİK BULGULAR
 Aynı evi veya aynı ortamı paylaşan iki veya daha fazla
kişide GI semptomlar gelişmesi halinde yiyecek
kaynaklı bir hastalıktan şüphelenmek gerekir.
 En sık görülen semptomlar bulantı, kusma, ishal ve
abdominal ağrıdır.
 Sistemik semptomlar daha ciddi hastalıklarda ortaya
çıkar. Ateş, dehidratasyon, ve keyifsizlik halidir.
 Hastaları yemek yedikleri yerler, gezi ve kamp
hikayesi çocuklarda kreş bakımı gibi riskli yerler
hakkında sorgulamak gerekir.
 Hastalar komorbidite açısından da sorgulanmaladır.
(HIV, DM, immünsüpresif ilaçlar)
KEAH ACİL TIP - Dr. Sinan Karacabey
KEAH ACİL TIP - Dr. Sinan Karacabey
KEAH ACİL TIP - Dr. Sinan Karacabey
TANI
Hastaların çoğunda tanısal teste ihtiyaç yoktur.
Şüpheli vakalarda veya salgınlarda testler yapılabilir.
Yumurta ve parazit için rutin gaita testi önerilmiyor.
Hastada ateş yüksekliği, kanlı ishal ciddi karın ağrısı
mevcutsa veya hastalık ciddi yahut uzun süreliyse
gaita kültürü yapılır.
 Parazit ve yumurta testi hasta immunsuprese veya
kronik semptomları varsa istenir.
 Elektrolit ve CBC toksik görünümde olan hastalarda
bakılır.
 Ayrıca Fekal lökosit, laktoferrin, GGK, C.difficile
antijeni, ve gram boyama yapılabilir.




KEAH ACİL TIP - Dr. Sinan Karacabey
KEAH ACİL TIP - Dr. Sinan Karacabey
KEAH ACİL TIP - Dr. Sinan Karacabey
KEAH ACİL TIP - Dr. Sinan Karacabey
KEAH ACİL TIP - Dr. Sinan Karacabey
KEAH ACİL TIP - Dr. Sinan Karacabey
KEAH ACİL TIP - Dr. Sinan Karacabey
Cholera beds
KEAH ACİL TIP - Dr. Sinan Karacabey
KEAH ACİL TIP - Dr. Sinan Karacabey
KEAH ACİL TIP - Dr. Sinan Karacabey
KEAH ACİL TIP - Dr. Sinan Karacabey
KEAH ACİL TIP - Dr. Sinan Karacabey
KRONİK SEKEL
 Yiyecek kaynaklı hastalıklarda süperantijenlere bağlı
kronik sekel gelişebilir.
 Salmonella, shigella ve campylobacter seronegatif
artrite neden olabilir. %2
 Campylobacter enfeksiyonu Guillain- Barre sendromu
ile ilişkilidir. (%40) GI semptomlar geriledikten 7-21
gün sonra ortaya çıkar.
 Multipl skleroz
 RA
 Psöriazis
 Graves hastalığı süper antijen kaynaklı diğer
otoimmun hastalıklardır.
KEAH ACİL TIP - Dr. Sinan Karacabey
 Yiyecek kaynaklı hastalıklar ayrıca HÜS ile ilişkilidir.
Özellikle E.coli O157:H7 ile enfekte olan genç
hastalarda görülür. ETEC, STEC, Campylobacter,
Citrobacter, Shigella, Salmonella, ve Yersinia ile
ilişkilidir.
 ABY
 Mikroanjiopatik hemolitik anemi
 Trompositopeni
 Renal tubuler epitelleri shiga toksin ile hasarlanması
sonucu ortaya çıktığı düşünülüyor.
 E.coli O157:H7 TTP ile de ilişkilidir.
KEAH ACİL TIP - Dr. Sinan Karacabey
SU KAYNAKLI HASTALIKLAR
 Kontamine suyun içilmesi ya da
yüzme havuzu, sauna, spa veya doğal
kaynak suları, deniz suyu ile temasla
ortaya çıkan hastalıklardır.
 Fekal kontaminasyon veya endojen
aquatic organizmalar(p.aeruginosa,
vibrio, aeromonas, nontuberculosis
mycobacterium ve lejyonella) ile
ortaya çıkar.
KEAH ACİL TIP - Dr. Sinan Karacabey
EPİDEMİYOLOJİ
 Gerçek insidansı bilinmemekle birlikte
ABD’de yılda 19.5 milyon insan su
kaynaklı hastalıklara yakalanıyor.
1200 kişi yıllık ölüm oranı.
 Bütün diyarelerin %30’unun su
kaynaklı olduğu tespit edilmiş.
KEAH ACİL TIP - Dr. Sinan Karacabey
BAKTERİLER VE SU KAYNAKLI
HASTALIKLAR
 Gelişmiş ülkelerde dezenfeksiyon ve filtrasyon
işlemlerinin gelişmişliğinden ötürü oldukça nadir
görülmekle birlikte gelişmekte olan ülkelerde hala
ciddi bir etken olarak karşımıza çıkmaktadır.
 Campylobacter yüzey sularında kuş pisliğinden bulaş
yoluyla hala gözükmektedir. E. coli(O157:H7),
Shigella, Salmonella ve Yersinia diğer bakteriyel
nedenler olarak karşımıza çıkmaktadır. Bunlar
klorlamaya duyarlı etkenlerdir.
 Vibrio da feçesle bulaşan bir etkendir. Denizlerde ve
haliçlerde sıklıkla karşımıza çıkar. Diyare ve cilt
enfeksiyonlarına sebep olur. V. Vulnificus hayatı ve
uzuvları tehdit eden nekrotik yaralara neden olur. Açık
yaraya temas ile bulaşır. Septisemiye neden olur ve
sıklıkla ampütasyonla sonuçlanır. Mortalite %17-24
KEAH ACİL TIP - Dr. Sinan Karacabey
 Aeromonas tatlı ve tuzlu sularda bulunur ve yara
enfeksiyonuyla ilişkilidir. Basit selülitle karakterize
olmakla beraber nekrotizan enfeksiyonlar bildirilmiştir.
 Pseudomonas fırsatçı bir patojendir. İmmunsuprese
hastalar risk altındadır. Normal konakta otitis eksterna
ve cilt enfeksiyonlarına neden olur.
 M.marinum granülomatöz cilt enfeksiyonlarına neden
olur.
 M.avium complex immun suprese hastalarda GI,
pulmoner hastalıklara neden olmaktadır.
 Lejyonella kontamine aerosollerin inhalasyonuyla
bulaşır. Lejyoner hastalığı veya pontiac ateşi yapar.
KEAH ACİL TIP - Dr. Sinan Karacabey

Skin infection from Mycobacterium marinum. A painful
indurated plaque is noted on the dorsal surface of the proximal
thumb.
KEAH ACİL TIP - Dr. Sinan Karacabey
PROTOZOALAR VE SU KAYNAKLI
HASTALIKLAR
 Giardia lamblia en sık görülen
etkendir. Klorlamaya dirençilidir.
Akarsulardan gelen yüzey sularında
bulunur.
 Enfekte hayvanların (kunduz) suları
kontamine etmesiyle de oluşur.
 Akut ve kronik gastroenterite neden
olur. Birçok vakalar asemptomatik
kalabilir.
KEAH ACİL TIP - Dr. Sinan Karacabey
 Criptosporidium intrasellüler bir protozoadır.
Gastroenterit etkendir. Klorlamadan etkilenmez
filtreler oosit sayısını azaltarak enfeksiyon riskini
düşürür.
 Normal konakta kendini sınırlayan bir ishal olarak
ortaya çıkmakla birlikte immünsüprese hastalarda
kronikleşir ve hayatı tehdit eder. Cyclospora, ısospora
ve mikrospora immünsupresif hastalarda ciddi
hastalıklara neden olur.
 Entamoeba histolytica orta şiddette ishalden ciddi
dizanteriye kadar olan bir yelpazede hastalıklara
neden olur. Fulminan kolit barsak nekrozu ve
perforasyonu görülebilir. (<%1) KC’e sıçrayabilir;
özellikle altta yatan KC hastalığı olnalarda amibik
hepatik abseler yapar.
KEAH ACİL TIP - Dr. Sinan Karacabey
ENTERİK VİRÜSLER VE SU
KAYNAKLI HASTALIKLAR
 Enterik virüsler su kaynaklı hastalıkların
önemli bir sebebidir. Bir çok enterik virüs
klorlamaya dirençlidir.
 Hepatit A ve E kontamine sularla epidemik
ve sporadik enfeksiyonlara neden olur.
 Hepatit A’ya bağlı enfeksiyonda akut
kendini sınırlayan bir hepatit gelişir.
Nadiren fulminan hepatik yetmezliğe ilerler.
 Norwalk virüs,rotavirüs ve enterik
adenovirüs diğer etkenlerdir.
KEAH ACİL TIP - Dr. Sinan Karacabey
KLİNİK
 Hastaların çoğunluğu bulantı, kusma ve
ishal ile gelir. Kamp veya gezi hikayesi
sorgulanmalıdır. Ciddi veya kronik
gastroenteritte immünsüpresyon nedenleri
sorgulanmalı.
 FM’de dehidratasyon bulguları ve açık yara
aranmalıdır.
 Basit selülitten nekrotizan fasciitise kadar
uzanan cilt enfeksiyonlarına neden olur.
KEAH ACİL TIP - Dr. Sinan Karacabey

Skin infection from Vibrio vulnificus. V. vulnificus was cultured
from the bulla aspirates from this patient with hemorrhagic and
bullous skin lesions of the lower legs.
KEAH ACİL TIP - Dr. Sinan Karacabey
KEAH ACİL TIP - Dr. Sinan Karacabey
Hastaların çoğunda tanısal teste ihtiyaç yoktur.
Şüpheli vakalarda veya salgınlarda testler yapılabilir.
Yumurta ve parazit için rutin gaita testi önerilmiyor.
Parazit ve yumurta testi hasta immunsuprese veya
kronik semptomları varsa istenir.
 İnvasif enterik bakteri düşünülüyorsa Fekal lökosit,
laktoferrin, GGKve gram boyama yapılabilir.
 Hastada ateş yüksekliği, kanlı ishal ciddi karın ağrısı
mevcutsa veya hastalık ciddi yahut uzun süreliyse
gaita kültürü yapılır.
 Cilt enfeksiyonun tanısı FM ve hikayeyle konur. Ancak
etkenin gösterirlmsi için gram boyama ve yara kültürü
yapılır. Kan kültürü sistemik enfekiyonu olan
hastalarda yapılır.




KEAH ACİL TIP - Dr. Sinan Karacabey
TEDAVİ
 Hastaların çoğunda tedavi hidrasyondur.
 Ampirik antibiyotik tedavisi invasiv
bakteriyel gastroneteritlerde başlanır.
E.coli O157:H7 HÜS riski nedeniyle
antibiyotik verilmez.
 Ciprofloksasin 500mg 2*1
 Tmp-sx 2*1
 Azitromisin 500mg 1*1 (gebeler ve
çocuklarda ve florokinolon direnci olan
bölgelere seyahatte [Thailand])
KEAH ACİL TIP - Dr. Sinan Karacabey
KEAH ACİL TIP - Dr. Sinan Karacabey
KEAH ACİL TIP - Dr. Sinan Karacabey