merkantilizm-fizyokrasi - Dokuz Eylül Üniversitesi

MERKANTİLİZM-FİZYOKRASİ
Doç.Dr.Dilek Seymen
Merkantilizm
1450 –1750 Ortaçağ Sonrası- Sanayi devrimine kadar
İlk İktisat Doktrini ve Politikası (Ticari Kapitalizm)
Ortam: Feodalizmin yıkılışı ve milli devletlerin kuruluşu
Coğrafi Keşifler ve yeni buluşlar, Avrupa ticaretinin gelişmesi
Güçlü devletlerin kurulması yönünde merkantilistlerin görüşleri:
-Tüccarın çıkarı ile ulusal çıkarlar çakışmaktadır; Ticari Merkantilizm, ticari
kapitalizm
-Güçlü nüfus; güçlü donanma, sanayi (imalat) için ucuz emek, nüfus artışı
-Para (altın ve gümüş); mevcut rezervlerin artırılması, ihracat yoluyla altın arzı
artışı, sömürgecilik…
-Aktif ticaret bilançosu; ihracat desteklenmeli, ithalat kısıtlanmalı
-Devlet müdahalesi, iktisadi milliyetçiliğin temelleri…
-İmalat sanayiinin gelişimine destek, tarım ihmal edilmiştir.
Thomas Mun (1571-1641) A Discourse of Trade from England unto the East
Indies (1621) (İngiltere'den Doğu Hindistan'a Olan Ticaret Üzerine)
Mun, ilk kitabı olan İngiltere'den Doğu Hindistan'a
Olan Ticaret Üzerine adlı kitabında,
Hindistan'dan ithal edilmiş olan madenlerin, ucuz
fiyatlarla alınıp daha sonra işlenerek yüksek
fiyattan Hindistan'a ihraç edilmesi ile İngiltere'ye
ithal edilen madenden daha fazla değerli
madenin ihraç yolu ile girdiğini ortaya koyar.
Mun, ölümünün ardından oğlu John Mun
tarafından yayımlanan England's Treasure by
Foreign Trade (1630), (Dış Ticaret Yoluyla
İngiltere'nin Zenginliği) adlı kitabıyla tanınır.
Merkantilizme Yöneltilen Eleştiriler;
Aktif ticaret bilançosu görüşündeki çelişkiler: ülkede üretim
ve tüketim malları kıt iken, altın ve gümüş bolluğu,
enflasyon (J.Bodin), ithalata getirilen aşırı kısıtlamalar,
Tarım ihmal edilmiştir (sanayinin hammaddesi)
Sanayileşme ve aktif ticaret bilançosu çelişkisi:
sanayileşme belli ölçüde yatırım malı ithalatını zorunlu
kılmakta
Fizyokrasi
Merkantilizme tepki olarak doğmuştur.
İnsan tabiatın bir parçasıdır ve tabiat kanunları onun için de geçerlidir,
Servetin kaynağı toprak ve tarımsal üretimdir,
Net hasılayı yaratan tek faaliyet tarımdır,
Toplum üç sınıfa ayrılır: toprak sahipleri, sanayici ve ttüccarlar,
ccarlar, çiftçiler
ift iler
Tek vergi politikası uygulanmalıdır,
Diş ticaretin başlıca görevi tarım ürünlerine dış alemde yeni mahreçler bulmak
ve bunların ihracatını arttırmaktır,
Ülkeye avantaj kazandıran sanayi malları ihracatı değil, tarım ürünlerinin
ihracatıdır.
Bu nedenle tarım ürünlerinin satışını sınırlayan engeller kaldırılmalıdır.
Ticaretin amacı tarımsal fiyatları düşürmek değil, yükseltmek olmalıdır.
François Quesnay (1694-1774), Tableau Economiqque (1758)
1752, 15. Kral Louis 'in hekimi.
Quesnay, Wersailles şatosunda kendisine ayrılan dairede
Diderot, Turgot, Mirabeau markisi, Dupont de nemours,
Lemercier de La Riviére gibi iktisat sorunlarıyla ilgilenen
ve ilerde fizyokrat grubunu oluşturacak olan saray çevresi
kişilerini bir araya getirdi.
Toplum konusunda genel bir kuram ileri süren ve biri felsefi
("doğal düzen") öbürü iktisadi ("katışıksız ürün") nitelikli iki
temel kavrama dayanan fizyokrasinin ya da fizyokratlar
okulunun kurucusu Quesnay , öğretisini, Diderot'un
Ansiklopedisi'ne yazdığı iki maddeyle ("çiftçi" (1756) ve
"tahıl" (1757) ) ortaya koydu.
1758'de doğal iktisat yasaları görüşünü biçimlendirdiği
temel yapıtı İktisadi Tablo’yu yayınladı.
Fizyokrasiye yöneltilen eleştiriler;
Zamana ve mekana bağlı olmayan evrensel iktisat
kanunları geliştirmeye uğraşmışlardır,
Üretimi net hasıla yaratmak olarak tanımlamışlardır.
İktisat politikalarında aşırı liberal davranmışlardır,
Tek vergi politikası ile devletin masraflarını sadece bir
kesimin üzerine yüklemişlerdir.
Kaynakça
ACAR, Sadık (2000), Uluslararası Reel Ticaret:
Teori, Politika, Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları,
İzmir.
KİBRİTÇİOĞLU,
Aykut (1996), Uluslararası
(Makro) İktisat Okumalar, Ankara Siyasal
Bilgiler Fakültesi, Ankara.
KRUGMAN, Paul, Maurice OBSTFELD ve Marc
MELITZ, (2012), International Economics: Theory
and Policy , 9/E, Pearson.