Tiroid ince iğne aspirasyon biyopsisi 1. Tiroid nodülü olan

Tiroid ince iğne aspirasyon biyopsisi
1. Tiroid nodülü olan hastalarda sitolojik analiz için yapılmaktadır.
2. İşlem hasta yatar pozisyondayken, boyun geriye atılarak uygulanmaktadır.
3. İşlem öncesinde veya sırasında herhangi bir sakinleştirici ya da anestezi gereksinimi
yoktur.
4. Genellikle 10 cc.lik ve 22-23 Gauge tek kullanımlık şırıngayla, nodülün bulunduğu
yerdeki cilt alkollü pamukla silindikten sonra, nodüle iğne batırılıp hücre almaya
çalışılarak yapılır.
5. İğne boyuna batırıldığında hastanın konuşmaması ve yutkunmaması istenir.
6. İğne batırıldıktan sonra nodül içinde iğnenin döndürülmesi ve aşağı-yukarı oynatılarak
şırınganın pistonuyla basınç yaratılmak suretiyle aspirasyon yapılması mümkündür.
7. Aynı nodüle bir seferde birden fazla iğne batırılabilir. Ayrı zamanlarda bu biyopsi
tekrarlana da bilir.
8. Nodülden yeterli hücre alınamama olasılığı vardır ve bu oran yaklaşık %15-20
arasında değişir. Yeterli hücre alınamadığı durumlarda biyopsinin tekrarı gerekebilir.
9. İşlem sırasında enjeksiyon yerinde ağrı (nadiren çene ve kulaklara yayılabilir ve 1-2
gün sürebilir) nodül ve tiroid içine az miktarda kanama, geçici ses kısıklığı, ciltte
morarma, boyunda şişme, baş dönmesi, fenalık hissi, bayılma olabilir. Kanama ve
morarma komplikasyonları antikoagülan ilaç alanlarda daha sık görülebilmektedir.
Oral glukoz tolerans testi (standart ve gebe OGTT dahil)
1. Halk arasında "gizli şeker" ismi ile bilinen glukoz tolerans bozukluğunu açığa
çıkarmak ve diyabet tanısını koymak için kullanılan bir testtir.
2. Hastalar sabah aç karnına (en az 8 saatlik) pudra şeklinde olan glukozdan 75g yaklaşık
300-400 ml suya karıştırılarak ağızdan içerler. Yapılan solüsyon çok tatlı olduğu için
beraberinde limon da alınabilir.
3. Gebelerde tarama amacıyla 50 gr ve tanı amacıyla 100 gr glukoz kullanılmaktadır. 50
gr.lık testde aç olma koşulu yoktur.
4. Tatlı su içiminden önce ve sonra yarım saat aralıklar ile 4 kez kan alınmaktadır.
Alınan kanda glukoz tayini yapılır.
5. Aşırı tatlı su bir miktar bulantı ve fenalık hissi yapabilir.
Uzamış açlık testi
1. Hipoglisemi ayırıcı tanısında en değerli testtir.
2. Testin amacı, 72 saatlik açlık durumunda hipogliseminin gelişimini ve bu sırada
insulin, C-peptid düzeylerini değerlendirmek suretiyle insulinoma tanısını koymak ya
da dışlamaktır.
3. Bu test ayaktan hastalara yapılmamaktadır. Hastalar yatırılarak gözetim altında test
uygulanmaktadır.
4. Test sırasında hastanın yemesine veya kalorili içecekler içmesine izin verilmez.
Hastaların hareketleri kısıtlanmaz.
5. Kan şekeri düşen hastalarda halsizlik, bulantı, baş dönmesi, terleme, çarpıntı, acıkma
hissi, titreme gibi şikayetler görülür, bunlar beklenen bir durumdur ve şekerli su
verilerek düzelirler. Ancak test tehlikeli de olabilir ve hipoglisemi sırasında kalp ritim
bozuklukları, kalp krizi, hipoglisemiye bağlı şuur kaybı, hatta çok nadiren ölüm
olabilir.
6. Plazma glukoz, insülin, C-peptit çalışın. Plazma glukozu <60 mg/dl olana dek 6 saatte
bir ölçümleri tekrarlayın. 60 mg/dl’nin altına düştüğünde ölçüm aralığını 1-2 saatte
bire düşün.
7. Plazma glukozu <45 mg/dl olduğunda ve hastanın nöroglikopenik semptom ve/veya
bulguları varsa açlığı sonlandırın
8. Açlık sonunda, plazma glukoz, insülin, C-peptid, idrarda keton ölçün. Sonra 1 mg
glukagon intravenöz olarak verin ve 10, 20, 30. dakikalarda plazma glukozu ölçün.
Sonra hastanın beslenmesini sağlayın
Su kısıtlama testi
1. Çok fazla idrar yapan ve çok su içen kişilerde Diabetes insipitus tanısı için
kullanılmaktadır.
2. Hastalarda hipofiz bezinden salgılanan antidiüretik hormon ismi verilen ve vücuttaki
su dengesini ayarlayan hormonun az salgılanıp salgılanmadığını veya normal
düzeylerde salgılansa da böbrekler düzeyinde etkisiz olup olmadığını test etmek
amacıyla uygulanır.
3. Teste başlanmadan önce hastanın kan basıncı ve nabzı değerlendirilir, hasta tartılır;
plazma Na ve osmolalitesi ile idrar dansite/osmolalitesi bakılır.Hastanın sıvı ve sulu
gıdalar alımı önlenir.
4. Hastanın saat başı, kan basıncı, nabzı ve kilosu değerlendirilir.
5. Saat başı idrar volüm ve osmolalitesi/dansitesi ölçülür.
6. 2 saatte bir plazma Na ve osmolalitesi ve gerekirse AVP için kan örneği alınır.
7. Plazma osmolalitesi >295-300 mosmol/kg olmasına rağmen idrar dansitesi veya
osmolalitesi eğer son 3 ölçümde değişmezse 4µg desmopressin iv veya 10µg
desmopressin nazal yolla verilir ve aşırı olmamak şartıyla yemesine ve içmesine izin
verilir.
8. 1,3,5 ve16. saatte idrar osmolalite veya dansitesi ölçülür.
9. 5 ve 16. saatte osmolalite ölçmek için kan örneği alınır.
10. >%3 kilo kaybına izin verilmez.
Dekzametazon baskılama testleri
1. Bu test Cushing sendromu tanısını koymak veya obezitesi, böbrek üstü bezinde nodülü
olan hastalarda bu tanıyı dışlamak amacıyla yapılır.
2. Dekzametazon sentetik bir kortizondur. Bu madde, normal insanlarda böbrek üstü
bezini uyararak kortizon salgısını sağlayan ACTH isimli hormonu baskılar ve bunun
sonucunda böbrek üstü bezi salgısı baskılanır. Cushing Sendromlu hastalarda ise bu
durumun aksine baskılanma olmaz.
3. Test sırasında alınan test ilacına bağlı olarak, kan şekerinde yükselme, diyabet
regülasyonunda bozulma, tansiyon yükselmesi, baş ağrısı, mide rahatsızlığı, mide
ülserinde kötüleşme, mide kanaması, göz içi basıncında artma olabilir.
a. Gecelik 1 mg Dekzametazon Baskılama Testi
i.
Test için Dekort 0.5 mg isimli ilaçtan 2 tane gece saat 23:00'da alınır. Sabah aç
karna saat 8:00- 9:00 arasında kan alınarak baskılanma olup olmadığı gözlenir.
b. Gecelik 2 mg Dekzametazon Baskılama Testi
i.
Test için Dekort 0.5 mg isimli ilaçtan 4 tane gece saat 23:00'da alınır. Sabah aç
karna saat 8:00- 9:00 arasında kan alınarak baskılanma olup olmadığı gözlenir.
c. İki Günlük 2 mg Dekzametazon Baskılama Testi
i.
Test için Dekort 0.5 mg isimli ilaçtan 6 saatte bir olmak üzere günde 4 tablet
alınır. İkinci gün sabahtan itibaren idrar toplanır. Burada ikinci günün ilk idrarı
dışarı atılmalı ve sonraki idrarlar toplanmalıdır. Üçüncü gün sabah ilaç alınmaz
ancak ilk idrar toplama kabına yapılır ve sabah aç karna saat 8:00-9:00
arasında kan alınarak baskılanma olup olmadığı gözlenir.
d. İki Günlük 8 mg Dekzametazon Baskılama Testi
i.
Ektopik Cushing sendromu (Hipofiz bezi dışında bir organdan aşırı miktarda
ACTH salgılanması), Cushing hastalığı (Hipofiz bezinden aşın ACTH
salgılanması) ve adrenal Cushing sendromu (böbrek üstü bezinden otonom
kortizol salınımı) ayrımını yapmak için yapılır.
ii.
Ektopik Cushing sendromu ve adrenal Cushing sendromlu hastalarda
baskılanma olmaz.
iii. Test için Dekort 0.5 mg isimli ilaçtan sabah saat 06:00 da başlanarak 6 saatte
bir 4 tb alınır (bir günde toplan 16 tablet). İkinci gün sabahtan itibaren idrar
toplanır. Burada ikinci günün ilk idrarı dışarı atılmalı ve sonraki idrarlar
toplanmalıdır. 3. gün sabah ilaç alınmaz ancak ilk idrar toplama kabına yapılır
ve sabah aç karna kan alınarak baskılanma olup olmadığı gözlenir.
Desmopressin-ACTH-Kortizol testi
1. Desmopressin ile ektopik Cushing ve hipofizer Cushing ayrımının yapılabilmesi
amaçlanmaktadır. Buna ek olarak yalancı Cushing ile gerçek Cushing hastalarının
ayrımında da kullanılmaktadır.
2. Desmopressin
damar
yolu
ile,
buruna
sıkılarak
ya
da
ağız
yolu
ile
uygulanabilmektedir.
3. Test sırasında kan basıncında değişiklik (yükselme veya düşme), göğüs ağrısı, ödem,
baş ağrısı, uyku hali, çarpıntı, yüzde kızarına, beyin damarlarında tıkanma, bulantı,
hazımsızlık, karın ağısı, kramp, cinsel organlarda ağrı, öksürük, burun tıkanıklığı,
allerjik reaksiyonlar görülebilir.
4. 0-30-60-90-120. Dakikalarda ACTH ve plazma kortizolü için kan alınır
CRH Testi
1. CRH, hipofizden salgılanan ACTH nın uyarıcısıdır. ACTH gibi CRH da beyinden
salgılanmaktadır.
2. Ektopik Cushing sendromu (Hipofiz bezi dışında bir organdan aşırı miktarda ACTH
salgılanması) ile Cushing hastalığını (Hipofiz bezinden aşırı ACTH salgılanması) bazı
durumlarda birbirinden ayırmak için CRH testi yapılabilmektedir.
3. CRH ampul şeklinde bulunmaktadır. Bu hormon vücuda damar yolu ile verildikten
sonra belirli aralıklar ile kan alınarak ölçüm yapılır.
4. Alınacak sonuca göre olasılıkla her iki hastalıktan biri lehine tanıya karar verilir.
5. Testin her ilaçta olduğu gibi alerji yapma olasılığı vardır. Bu nedenle hastalar kısa
süreli yatırılarak test yapılır. Bunun yanında hafif ve kısa süreli sıcaklık hissi
duyulabilir.
ACTH uyarı testi
1. ACTH beyinde hipofiz ismi verilen iç salgı bezinden salgılanan bir hormondur.
Görevi böbrek üstü bezinden kortizon salgılatmaktır.
2. Böbrek üstü bezi yeterli hormon yapamadığı ya da hipofiz bezinden yeterli ACTH
salgılanmadığı durumlarda insanlarda tansiyon düşüklüğü, halsizlik, yorgunluk, karın
ağrıları, ishal gibi şikayetlere yol açabilmektedir.
3. Bu tür şikayetleri olan hastalarda hastalığı teşhis etmek amacıyla ACTH uyarı testi
yapılmaktadır.
4. Testin önemli bir yan etkisi olmamaktadır. Çok ender olarak tansiyon yükselmesi, kan
şekerinde yükselme, çarpıntı ve mide rahatsızlığı, mide ülserinde kötüleşme ve mide
kanaması olabilir.
5. Bu test ACTH (250 µg ampul) iv ya da im verilmesi ile uygulanır. Hormon verildikten
sonra 0-30-60. dakikalarda plazma kortizolüne bakılır
6. ACTH (Synacthene ampul) im ile yapıldığında ise 0-6-8. saatlerde plazma kortizolü
için kan alınır
ACTH uyarısına kortizol, 17α-0H Progesteron ve DHEA-S cevabı
1. Böbrek üstü bezinin doğumsal enzim eksikliği durumlarında ACTH istenen düzeyde
glukokortikoid ve seks steroidlerini üretemez. Bu durumda tansiyon düşüklüğü,
halsizlik, yorgunluk, karın ağrıları, ishal gibi şikayetler olabileceği gibi her iki cinste
eksik olan enzime bağlı olarak bozuk genital yapı, aşırı tuz kaybıyla giden ölümcül
durumlar veya tam tersine aşırı tuz tutulumuna bağlı ağır hipertansiyon, özellikle
kadınlarda erkek tipi kıllanma, adet düzensizliği gibi sorunlar ortaya çıkabilir.
Hastalığı teşhis etmek amacıyla bu test yapılmaktadır.
2. Test yukarıda tarif edildiği şekilde yapılır
Salin infüzyon testi
1. Aldosteron vücutta tuz miktarını dengeleyen ve böbrek üsttü bezlerinden salgılanan
bir hormondur. Bu hormonun fazlalığında kanda tuz miktarı artmakta ve
hipertansiyon, baş ağrısı gibi çeşitli şikayet ve bulgulara neden olmaktadır.
2. Hastalara test öncesi hafif bir kahvaltı yapılmasına izin verilir.
3. Hasta yatar durumda iken damar yolu açılır ve saatte 500 ml olarak %0.9 Sodyum
Klorür solüsyonu 4 saat boyunca verilir.
4. Test öncesi, testten 2 ve 4 saat sonra renin/aldosteron için kan alınır.
5. Test sırasında tansiyonda yükselme, bulantı-kusma, baş ağrısı, çok nadiren ölüm
olabilir.
İnsülin-Hipoglisemisine Kortizol-Büyüme Hormonu Cevabı
1. Kortizol veya büyüme hormonu eksikliklerinin tanısında kullanılan bir testtir
2. Normal sağlıklı bireylerde hipoglisemiye cevap olarak büyüme hormonu ve kortizolde
artmış olur. Kafa travmasına, geçirilmiş hipofiz cerrahisine, kafaya verilen
radyoterapiye veya hipofizdeki büyük nodüllere bağlı olarak hipofiz yetmezliği
gelişen hastalarda kortizol ve/veya büyüme hormonunda beklenen artış olmayabilir.
Ayrıca boy kısalığının nedeni büyüme hormonu eksikliği ise yine bu testle büyüme
hormonunda yeterli artış saptanmaz.
3. Hastalara damar yolu açılır ve buradan insülin verilerek hastanın kan şekerinin
düşmesi sağlanır. Belli aralıklarla kan şekeri ölçülüp kan alınır. Teste kan şekeri 40’ın
altına düşene ve hastada uyku hali, bilinç değişikliği, konuşma bozukluğu gibi
nöroglikopenik bulgular gelişene kadar devam edilir.
4. Kan şekeri düşen hastalarda halsizlik, bulantı, baş dönmesi, terleme, çarpıntı, acıkma
hissi, titreme gibi şikayetler görülür, bunlar beklenen bir durumdur ve şekerli su
verilerek düzelirler. Ancak test tehlikeli de olabilir ve hipoglisemi sırasında kalp ritim
bozuklukları, kalp krizi, hipoglisemiye bağlı şuur kaybı, hatta çok nadiren ölüm
olabilir.
5. Bir gece açlıktan sonra yapılır
6. 0.1-0.15 U/kg iv insülin verilir. 0-30-60-90. dakikalarda plazma glukozu, kortizol ve
büyüme hormonu için kan alınır.
7. Yeterli hipoglisemi için kan şekeri < 40 mg/dl olmalı ve nöroglikopenik bulgular
görülmelidir.
L-Dopaya Büyüme Hormonu Cevabı
1. Normal sağlıklı bireylerde L-Dopa verilmesi büyüme hormonu düzeylerini artırırken,
akromegalili hastaların yaklaşık yarısında büyüme hormonu düzeylerini %50 veya
daha fazla oranda düşürür.
2. Hastalara 500 mg L-Dopa (Madopar kaps) ağız yolu ile verilir.
3. L- Dopaya bağlı baş dönmesi, uyku hali, bulanık görme, denge bozukluğu, bulantı,
kusma, ishal, idrar ve tükrük gibi vücut sıvılarında kahverengi-kırmızı renk
değişikliği, hayal görme olabilir.
4. 0-60-120-180. dakikalarda büyüme hormonu için kan alınır
Glukoz-Büyüme Hormonu baskılama testi
1. Hastalar sabah aç karna (en az 8 saatlik) pudra şeklinde olan glukozdan 75g yaklaşık
300400 ml suya karıştırılarak oral yolla içerler. Yapılan solüsyon çok tatlı olduğu için
beraberinde limon da alınabilir.
2. Tatlı su içiminden önce ve sonra yarım saat aralıklar ile 4 kez kan alınmaktadır.
Alınan kanda glukoz ve büyüme hormon tayini yapılır.
3. Aşırı tatlı su bir miktar bulantı ve fenalık hissi yapabilir.
Pentagastrin uyarı testi
1. Medüller tiroid kanserli hastaların tanı ve izleminde kullanılır.
2. Pentagastrin 0.5 mcg/kg dozunda 5 saniyede verilir. Hastalardan kan örnekleri 1, 2, 5
ve 10. dakikalarda alınır.
3. Test sırasında baş dönmesi, baygınlık hissi, mide ağrısı, bulantı, karın ağrısı, sıcak
basması ve yüzde kızarma, terleme, baş ağrısı, yorgunluk hissi, bacaklarda güçsüzlük,
kalp hızında artma veya yavaşlama, ciddi alerjik reaksiyon ve buna bağlı çok nadiren
ölüm olabilir.
Kalsiyum infüzyonuyla Kalsitonin uyarı testi
1. Medüller tiroid kanserli hastaların tanı ve izleminde kullanılır.
2. Hastalar gece boyunca aç kalır. Test yatarak yapılmalıdır.
3. Test başlarken bazal kalsitonin düzeyi alınır.
4. Hastaya 2 mg/kg Kalsiyum 60 saniye süresince yavaş puşe edilir.
5. Hemen ardından pentagastrin 0.5 mcg/kg dozunda 5 saniyede verilir. Hastalardan kan
örnekleri 1, 2, 5 ve 10. dakikalarda alınır.
6. Kalsiyum infüzyonu sırasında bulantı, kusma, tansiyon yükselmesi, ritim bozukluğu
ve kalp durması olabilir.
GnRH uyarı testi (LHRH testi)
1. Erken puberte tanı ve ayrıcı tanısı ile hipogonadotropik hipogonadizmin ayırıcı tanısı
için kullanılabilir.
2. Hastalara LHRH 100 mcg ampul damar yolu ile verilir.
3. LH ve FSH ölçümleri için 0-30-60-90. dakikalarda kan alınır.
4. Test sırasında ciddi alerjik reaksiyon ve buna bağlı çok nadiren ölüm olabilir.
Thyrogen Uyarısı
1. Pazartesi ve Salı günü ardışık iki gün Thyrogen amp 0.9 mg yapılır
2. Çarşamba günü vücut taraması amaçlı I-131 dozu verilir
3. Cuma günü, Thyrogen amp son dozundan 72 saat sonra, TSH, hTg, anti-Tg için kan
alınır ve tüm vücut taraması için çekim yapılır.
Glukagon Kortizol- STH Testi
1. 1 mg Glukagon iv puşe yapılır
2. -5., 0., 6., 10. dakikalarda Kortizol ve STH için kan alınır
Glukagon-Kan şekeri-İnsülin-C peptit testi
1. 1 mg Glukagon iv puşe yapılır
2. 0-10-20-30. dakikalarda kan şekeri, insülin ve C peptit için kan alınır
Pregnyl (HCG) Uyarı Testi
1. 4 gün süreyle Pregnyl 5000 ü/gün yapılır
2. 0., 4., ve 5. günlerde testosteron için kan alınır
Kaptopril Testi
1. 25-50 mg kaptopril po verilir
2. 0-60-120. dakikalarda plazma renin aktivitesi ve aldosteron düzeyi için kan alınır