Hucre_Sinyalizasyonu256.96 KB

HÜCRE SİNYALİZASYONU
Prof. Dr. Gönül Kanıgür
Sinyalin alınması
• Ekstraselüler sinyal
molekülleri hedef
hücrelerin
yüzeyindeki veya
içindeki özel
reseptörler
tarafından tanınır.
Sinyale neden olan moleküller?
•
•
•
•
•
•
•
•
Peptidler, insulin, glucagon...
Proteinler
Amino asid türevleri- epinefrin, histamine
Diğer küçük biyomoleküller- ATP
Steroidler, prostaglandinler
Gazlar- Nitrik Oxide (NO)
Fotonlar
Hasarlanmış DNA
I. HÜCRE SİNYALİZASYONU
1. Hücre sinyalizasyonundaki aşamalar
Hücre
(1) (2)
(4)
(4) Sinyalleyici molekülün re
septörü tarafından tanınması
(3)
(5).intrasellüler sinyal oluşumu
Gen ekspresyon ve hücre
metabolismasındadegişiklikler
(1).sinyalleyici molekülün sentezi
.
(2sinyalleyici molekülün salgılanması
(3).sinyalleyici molekülün hedef hücreye
transportu
(6).hücresel cevabın sonlanması
(6)
(6)
Büyüme, farklılaşma, apoptosis gibi
Salgılanan moleküllerle sinyal
iletim şekilleri:
•
•
•
•
A-Parakrin
B-Sinaptik
C-Endokrin
D-Otokrin
Parakrin sinyal
• Sinyal molekül [lokal ]
bölgesel aracılar olarak
rol oynar.
• Komşu [yakınındaki hüc]
davranışını
düzenler.örnegin
pancreas da
– Glukagon;
somatostatin insülin
salgılayan hücreler
üzerine etki eder.
Nöronal (Sinaptik) Sinyal
• Nöron hücre [sinir ]
sinyalleri verilebilir.
• Nöronlar uzun aksonları ile
uzaktaki hedef hüc.ler ile
temas kurarlar. Çevreden
yada diğer nöronlardan
gelen sinyaller nöron
aksonu boyunca elektrik
impulsları şeklinde iletilir.
Bu impuls
nörotransmitterlerin
salgılanmasını saglar.
Endokrin sinyal
• Endokrin hücreler hormon
sinyal mol. Kan damarı içine
salgılar. Hormon kan dolaşım
yoluyla transport edilir. Farklı
hedef hücrelere ulaşan
hormon reseptörü ile
etkileşerek sinyali hücre icine
iletir.
• Örnek;
– Estradiol
Otokrin sinyal
• Hücrelerin kendisi tarafından oluşturulur
diger bir deyişle hücreler kendi kendilerine
sinyal gönderirler
• İmmün Sistem Hücrelerinde
– Büyüme faktörleri
– Hücre farklılaşması ve çogalması için tetik
mekanizmasıdır. Ayrıca gelişme
esnasında hücre farklılaşmasında oto
sinyaller kritik rol oynar.
– Otokrin sinyalindeki anormallik ise kanser
hücrelerinin çogalmasına neden olur.
Otokrin sinyal
• Hücre kendi kendine sinyal gönderir
• Erken gelişim evresinde “komünite etkisi”
“ Erişkinde
otokrin sinyalleşme;
• Eicosanoid
- yağ asidi türevleri
- Arachidonic asitden yapılır
- Erişkin memelilerde otokrin sinyal
molekülleri
Otokrin sinyal molekülleri
(prostoglandinler, prostacyclin,
tromboxan,lökotrien)
Eicosanoidlerin çeşitli biyolojik
aktiviteleri
• Düz kas kontraksiyonunu etkileme
(uterus kasında doğum sırasındaprostoglandin)
• Trombosit agregasyonunu etkileme
• Ağrı, ateş
• İltihabi reaksiyon
Doku hasarı →eicosanoid sentezi
(siklooksigenaz, lipoksigenaz)
Kontakt etkileşim
• Embryo gelişimi
esnasında görülür
Sinyalleyici Moleküller
Sinyalin
Tipi
Endokrin
Sinyal
Molekül
Hormonlar Bölgesel
Ligandlar
Dağılım/ Uzak
Fonksiyon hedeflere
Örnek
kan akımı
yolu ile
ulaşım /
Metabolima
Adrenaline
Kortizol
Glukagon
Insulin
Parakrin
Sinyal
Nöronal
Sinyal
Kontakt
Etkileşim
Nörotranm Memran
iter
sinyal
Molekülü
İnflamasyonun Sinir
Embriyonik
Regülasyonu
sonlanmala- hücreler,
Rındaki
Doku Hasarı
sinapslar
sonrası Hücre
Proliferasyonu
Histamine
EGF
PDGF
NGF
Nitric Oxide
Acetycholine Delta
GABA
(a trans-
membrane
protein)
Gap junctionlar ile iletişim
• Sinyalin komşu hücreler arasında
ortaklaşa kullanımı
• Küçük intraselüler sinyal molekülleri
(intraselüler mediatörler)
Ca+2
siklik AMP
Farklı hücreler aynı
sinyale farklı cevap
verir