1.2)) ilaçların vücuttaki etkisi
advertisement
07.11.2014 İlaçların Vücuttaki Etkisi 10.Sınıf Meslek Esasları ve Tekniği 9.Hafta ( 10-14 / 11 / 2014 ) 1.)İLAÇLARIN VÜCUTTAKİ ETKİSİ 2.) İLAÇLARIN VERİLİŞ YOLLARI VE ETKİSİNİ DEĞİŞTİREN FAKTÖRLER Slayt No : 13 1.2)) İLAÇLARIN VÜCUTTAKİ ETKİSİ 2 İlaçların Vücuttaki Etkisi İlaçların Vücuttaki Etkisi İlaçların etki mekanizmaları sistem, organ, doku, hücre ve subselüler yapı düzeylerinde incelenebilir. İLAÇLAR VÜCUDA GİRDİKTEN SONRA ; a) Absorbsiyon (emilir ), b) Dağılır, c) Metabolize olur ( biyotransformasyon), d) Atılır ( itrah—eliminasyon). ADME = İlacın yazgısı 3 İlaçların Vücuttaki Etkisi İlaçların Vücuttaki Etkisi ADME 1.) Absorbsiyon : ( biyoyararlanım,,emilim) ..İlacın uygulama yerinden absorbe olma oranına biyoyararlanım denir. ..Absorbsiyon hızı ve derecesi , uygulama yoluna bağlıdır. 4 İlacın Vücuttaki Etkisi İlaçların Absorbsiyon Hızlarını Etkileyen Faktörler : 1.)) Veriliş Yolu 2.)) İlacın Fiziki ve Kimyasal Özellikleri 3.)) İlacın Farmasötik Şekli 4.)) İlacın Yoğunluğu( konsantrasyonu) 5.)) İlacın Farmakolojik Özelliği 6.)) Absorbsiyon Yüzeyinin Genişliği 7.)) İlacın Uygulandığı Yerdeki Dokuların Vaskülarizasyonu( damar yoğunluğu) 5 6 1 07.11.2014 İlaçların Vücuttaki Etkisi İlaçların Vücuttaki Etkisi 2.)İlaçların Vücutta Dağılımı 7 İlaçların Vücuttaki Etkisi ..İlaçların vücutta dağılımı, ilacın geriye dönüşümlü olarak kan dolaşımından hücreler arası alana veya hücre içi sıvıya geçmesidir. ..İlaçların bir organda toplanmasına SEKESTRASYON denir. Örneğin ; tetrasiklinler kemikte toplanır. .. İlaçların dağılımı konusunda önemli bir durum da REDİSTRİBÜSYON dur.( yeniden dağılım). Örneğin ; genel anestezik gazlar ilk dakikalarda büyük oranda beyinde toplanır. 3 saat sonra ise, vücuttaki ilacın % 70 ‘i adipoz dokuya ( yağ dokusu) geçer. ..Gebelerde ilaçların çoğu plasentadan fötal dolaşıma karışır. 9 İlaçların Vücuttaki Etkisi .İlaçların vücutta enzimlerin etkisiyle kimyasal değişikliğe uğramasına METABOLİZMA ( biyotransformasyon) denir. Bu olay sonucu ilaçlar daha az etkili veya etkisiz hale gelirler. ..Karaciğer, vücuttaki enzimlerin miktar ve çeşitliliği bakımından en zengin organdır. 11 8 İlaçların Vücuttaki Etkisi 3.) İlaçların Metabolizması (Biyotransformasyon) 10 İlaçların Vücuttaki Etkisi 4.)) İlaçların Vücuttan İtrahı : İlaç vücutta kimyasal değişikliklere uğrayarak dışarı atılır. İlaçların vücuttan itrahının büyük çoğunluğu böbrekler, karaciğer ve akciğerlerde gerçekleşir. Daha az olan itrah yolları tükürük, ter ve sütle atılmadır. 12 2 07.11.2014 İlaçların Vücuttaki Etkisi İlaçların Vücuttan İtrahı 1.)) Böbreklerden Atılması ( renal itrah ), 2.)) Karaciğerden Safra İçine İtrahı, 3.)) Akciğerlerden İtrahı, 4.)) Diğer İtrah Yolları ( tükürük-gözyaşı-ter bezleri-sütvücut salgıları ) 13 İlaçların Veriliş Yolları ve Etkisini Değiştiren Faktörler İlaçların Veriliş Yolları ve Etkisini Değiştiren Faktörler 1.3)) İLAÇLARIN VERİLİŞ YOLLARI ve ETKİSİNİ DEĞİŞTİREN FAKTÖRLER 14 İlaçların Veriliş Yolları ve Etkisini Değiştiren Faktörler İLAÇ UYGULAMA YOLLARI Lokal Etki : Hastaya verilen ilacın uygulandığı bölgede gösterdiği etki. Sistemik Etki : Uygulanan ilacın genel kan dolaşımına karışıp, yaygın etki göstermesi. 15 İlaçların Veriliş Yolları ve Etkisini Değiştiren Faktörler Lokal İlaç Uygulama Yolları 1.)) Epidermal ( cilt üzerine uygulama ) : En sık kullanılan lokal uygulama yoludur. Merhem, pomad, krem, losyon, pudra ve solüsyon şekillerdeki ilaçların cilt yüzeyine sürülerek uygulanır. En geçirgen bölgeler skrotum, mastoid, koltuk altı ve saçlı deridir. 17 16 İlaçların Veriliş Yolları ve Etkisini Değiştiren Faktörler 2.))İntrakutan (cilt içine): Deri testleri için 0,1 ml’den fazla olmayan sıvı ilacın cilt içine enjekte edilmesidir. 3.))Ağız içine (bukkal) verilmesi: Ağız boşluğundaki yangı, iltihaplanma durumlarında ilacın ağız mukozasından emilmesidir. Örnek: gargara, pastil bu yolla kullanılır. 4.))İntratekal: Enjeksiyonla subaraknoid mesafedeki BOS içine ilaç verilmesidir. 5.)) Gastrointestinal : Ağızdan mide veya barsaklarda lokal etki için 18 3 07.11.2014 İlaçların Veriliş Yolları ve Etkisini Değiştiren Faktörler İlaçların Veriliş Yolları ve Etkisini Değiştiren Faktörler 6.))İntrauterin; uterus kavitesine, myometriyuma veya serviks dokusu veya kanalı içine, 7.)) İntranazal; burun boşluğu içine, 8.)) İntrakardiak; acil durumlarda kalp boşluklarına veya myokard içine, 9.))İntraartiküler; eklem içine, 10.)) İntralezyonel; lezyon içine ilaç uygulanan yollardır. 19 20 İlaçların Veriliş Yolları ve Etkisini Değiştiren Faktörler Sistemik İlaç Uygulama Yolları 1.))Enteral ilaç uygulamada : İlaçlar mide-bağırsak kanalına oral, sublingual ve rektal yollardan verilir. En sık kullanılan sistemik ilaç uygulama yolu olan oral uygulama bazı durumlarda lokal etki elde etmek için kullanılabilir, örneğin antasid, laksatif ve purgatif ilaçlar, ya da ince bağırsakta fosfat bağlayan bazı kalsiyum tuzları lokal etkileri için oral kullanılır. İlaçların Veriliş Yolları ve Etkisini Değiştiren Faktörler İlaçların enteral yolla verilmesinin uygun olmadığı durumlarda veya çabuk etki etmesinin istendiği durumlarda ilacın damar yada doku içine enjeksiyon yolu ile uygulanması tercih edilir. 2.)) Enjeksiyon yolu ile ilaç; İntravenöz (İ.V.) ven içine, İntramüsküler (İ.M.) kas içine, Subkütan (S.C.) cilt altına steril enjektör ve iğne ile verilir. 21 22 İlaçların Veriliş Yolları ve Etkisini Değiştiren Faktörler 3.)) İnhalasyon yoluyla ilaç uygulamada; gaz veya buhar halindeki lipofilik (yağda çözünen) ilaçlar soluma suretiyle alveol membranını aşıp genel kan dolaşımına geçer. Gaz ve uçucu sıvı anestezikler bu yolla verilir. 4.)) Transdermal yolla ilaç uygulama : ilacın özel bir farmasötik şekil içinde ciltten absorbe edilerek dolaşıma girmesini sağlamak amacıyla cilt üzerine uygulanmasıdır (nitrogliserin, testosteron, estradiol, fentanil). 23 İlaçların Veriliş Yolları ve Etkisini Değiştiren Faktörler Transdermal İlaç inhalasyon ilaç 24 4 07.11.2014 İlaçların Veriliş Yolları ve Etkisini Değiştiren Faktörler Cilt altı enj. Subcutan enj. İlaçların Veriliş Yolları ve Etkisini Değiştiren Faktörler IM ENJ. IV ENJ. ubcutan enj. 25 26 İlaçların Veriliş Yolları ve Etkisini Değiştiren Faktörler İLAÇLARIN ETKİSİNİ DEĞİŞTİREN FAKTÖRLER 1.)) İlacın veriliş yolu ve şekli 2.)) İlacın veriliş zamanı 3.)) Vücut ağırlığı 4.)) Yaş 5.)) Cinsiyet 6.)) Genetik faktörler 7.)) Eliminasyon organlarının hastalıkları 8.)) Tolerans 9.)) Diğer ilaçların vücutta bulunması 27 İlaçların Veriliş Yolları ve Etkisini Değiştiren Faktörler HAZIRLAYAN HARİKA ATA 28 5
