ZEKA VE PATOLOJİSİ Zekanın kalıtımla ilşkisi vardır ve toplumsal

ZEKA VE PATOLOJİSİ
Zekanın kalıtımla ilşkisi vardır ve toplumsal faktörlerden etkilenir.
Thorndik’ a göre abstre zeka, mekanik zeka ve sosyal zeka mevcuttur.
Abstre (soyut) zeka soyut düşünceleri, abstre sembolleri kavrayıp anlamanıza ve onları
yönlendirmemize yardımcıdır.
Mekanik Zeka (somut zeka) : Olayların oluş mekanizmasını anlamamıza yardımcıdır.
Sosyal Zeka : Başkaları ile ilşkilerimizi düzenlememizi ve sürdürmemizi temin eder.
Robinson’a göre zeka bütün kognitif fonksiyonları yansıtan bir olaydır. Bunların
arasında bir kişinin problem çözebilme kapasitesi, yeni şartlara uyum gösterebilme yeteneği
soyut düşünebilme kaabiliyeti ve bütün bunlardan kendisine bir yarar sağlayabilmesi özelliği
gelmektedir. Bu duruma aynı zamanda kognitif kapasite adı verilmektedir. Dolayısı ile zeka
esnek bir kavram olup, değişik hayat şartları karşısında gösterilmesi gereken uygun
davranışlar dizisi olarak anlaşılmaktadır. Bu arada kişinin tecrübesi ve yaşı da göz ardı
edilmemelidir.
AMERİKA PSİKİYATRİ CEMİYETİNE GÖRE ZEKA
1)Hudutta bulunan zeka gerilikleri (borderline reterdasyon)
Bu grubu meydana getiren kişilerin zeka bölümleri 83-68 arasında bulunmaktadır.
Başkalarına bağımlı değildirler ve küçük desteklerde gerekli öğrenimlerini tamamlayabilirler.
2)Hafif Zeka Gerilikleri (Mildey retarded)
Bu grubu meydana getiren zeka bölümleri 52 ile 67 arasında bulunmaktadır. Bu kişiler hüner
gerektirmeyen işlerde çalışabilirler ve ve özel eğitim görmelidirler.
3)Orta derecede Zeka (moderately retanded)
Bu grupta zeka bölümü 36 ile 51 arasında bulunmaktadır. Öğrenim yapamazlar, kişilerle
iletişim kurabilirler, koruma ltına alınmaları gerekir.
4)Ağır derecede Zeka gerilikleri (severe retardation)
Zeka düzeyleri 20 ila 35 arasındadır. Başkalarının yardımı ile yemek yiyebilirler,
yıkanabilirler ve giyinebilirler. Erişkinliklerinde çevrelerince bakılmaları ve korunmaları
altındadır.
5) Çok ağır zeka gerilikleri (Profound retardation)
Bu bölümdekilerin zeka gerilikleri 20 (yirmi)’nin altında bulunmaktadır. Bunlar çevre ile
iletişim kuramazlar ve bütün hayatları boyunca zihni ve bedni fonksiyonları için tam bir çevre
yardımına ihtiyaç gösterirler
Bu sınıslamalara insanların mizaçlarını, kişilik yapılarını, eğitim ve çevre etkenleri ile,
içinde bulundukları emosyonel durumların etkilediklerini eklemek gerekir.
KANNER’e göre belli bir kültürde gerşzekalı olarak değerlendirilen bir kesim, başka
bir kültürde ise karmaşık olmayan işlemleri yapabilmektedir. Buradan kültürel çevrenin
dikkate alınması gerektiğini anlıyoruz.
DOWN sendromunda kromozom anomalisi ile zeka geriliği, fiziksel kusurlarda
bulunmaktadır. Bunlardan beklemtiği fazlalaştığında hızla irrite olurlar
Gebelik döneminde annenin ilaç kullanması, beslenme bozuklukları, sigara ve alkol
kullanması, gebelikte radyasyona maruz kalması çocukta zeka geriliği riskini arttırmaktadır.
Doğum kiloları 2500 gramın (2.5 kg) altında olan bebeklerin doğumları esnasında
birtakım travmalara maruz kalırlar. Bunun sonucu zeka geriliği riskinde artış görülebilir.
Ayrıca annenin gebelik sırasında sifiliz, rubella,tokzoplazmozis geçirmesi, yeni doğanın
geçirdiği bilürübin ensefalopatisi ve diğer ensefalit durumlar çocukta zeka geriliğini
yükseltmektedir.
Serebral lipordozis (Taysachs), hepatolentiküler dejenerasyon (Wilson Hast) ve
hipoglisemi halleri gibi metabolik hastalıklar zeka gelişimine olumsuz etki eden şartlar
arasındadır.
ZEKA TESTLERİ
Genel kognitif yetenekler arasında zihni fonksiyonların ne derece birbirlerinin
çalışmalarına eşlik ettiğini tayin etme maksadını güden ve bu amaçla hazırlanan psikolojik
testlerdir.
Zekayı ölçmek için ilk test BİNET tarafında geliştirilmiştir.
Zeka Bölümü =
(IQ)
mental yaş
(Ktonolijik Yaş)
X 100
BAŞLICA ZEKA TESTLERİ
1) Standard – Binet Zeka testi : sözel yeteneklere ağırlık verir, kültürün etkisi göz önüne
alınır. Yetenekleri azaldıkça ve orta sınıfa doğru gidildikçe tavsiye edilen bir testtir. Ayrıca
bireysel zeka testi olarak bilinmektedir.
2) Wechsler Zeka testi (WİSSE) : Genel zekayı ölçme maksadıyla hazırlanmış olan bir testtir.
3) Goodenough – Harris testi : Daha çok 3 ila 10 yaş arasında çocuklara uygulanmakta olan
ve sözel olmayan bir zeka testidir.
HEBB’e göre Zeka Bölümleri
A ZEKASI : Organizmanın çevreye uyabilmesi ve öğrenebilmesi için gerekli zihni potansiyel
haline denilmektedir. Merkezi sininr sisteminin karmaşık ve plastik özelliği A zekasının
gelişiminde oldukça önemlidir. A zekası genetik kodlamanınetkisine maruzdur. A zekasına
edinilmiş zeka denilmektedir.
B ZEKASI : Pratik zeka denilebilir. Genetik temele dayanmaz öğrenilmiş yada edinilmiş zeka
değildir. Tabiat ve davranışlar arasındaki alışveriş neticesinde gelişmektedir.
C ZEKASI : Testlerden elde edilen IQ değerleride C zekası olup büyük ölçüde B zekasını
yansıtmaktadır.
Çevresel kültürel etkenler zekaya tesir ederler. Lisan, kelime hazinesi, bilgi ve
öğrenim zekayı etkiler.
Adaptasyon gösterebilme kapasitesi veya çabuk, doğru öğrenebilme ZEKA olarak
tanımlanmıştır.
Zeka yüksek ise zeki öğrenciler daha yüksek not alırlar ve daha uzun süre okulda
kalırlar. Zekası düşük olanlar okulu erken bırakırlar. Burada çocuğun teşviki, ekonomik
durumlar, çocuğun psikolojik ve fizik sağlığı, arkadaş ve öğretmen ilişkileri motivasyon
etkenleridir.
Mesleki durumlar ile zeka etkeni arasında yakın bir ilişki bulunmaktadır. Meslekleri
gereği orta sınıf işlerde çalışanlarda zeka seviyesi hüner icap ettiren işlerde çalışanlara göre
daha yüksek bulunmuştur. Ağır işlerde çalışanlarda, maden işçilerinde, aşçılarda, boyacılarda
zeka düzeyi düşük olarak tespit edilmiştir.
16 ile 20 yaşları arasında maksimum seviyede, zeka kabul edilir. Belli bir yaştan sonra
zeka gelişim durur.
Kadın ve erkeklerde zeka gelişim farklı değildirç erkeklerde vizüel uyaranları kavrayıp
onları organize edebilme yeteneği kadınlardan daha yüksek olduğu iddia edilir. Pratik zeka
erkekte daha yüksektir. Bu durumlar genetik denetim altındadır ve aynı zamanda erkek seks
hormonlarınca düzenlenmektedir.
Kadınların verbal yetenekleri erkeklerden daha üstündedir. Kızçocukları daha erken
konuşur, doğru heceler, doğru ve düzgün cümleler kurarlar.
Öğrenme ve zekanın -X- kromozomları ile ilgisi vardır, -Y- kromozomları ile yoktur.
Zeka kromomuzomları ile geçer ve erkeklerde kızlara göre daha belirgin görülmektedir.
Zekanın kalıtım kadar, dış çevre faktörü ile, bireyin ebeveynleri ile olan ilişkilerinin
düzgünlüğü ve doğruluğu ile ilgili bulunmaktadır. Çevresel etkenlerin iyi düzenlenmesi
çocuğun zekasını geliştirir.
Annenin – babanın öğrenim durumu, zeka düzeyleri, konuşma kapasiteleri zekanın
gelişiminde etkilidir. Kültür, ailenin geliri, ailenin kendilerine ait bir evinin olması, evde kitap
okunması zeka gelişimini olumlu yönde etkiler. Diğer bir ifadeyle, okuma ve öğrenmeyle
zeka geliştirilebilmektedir.
Malnütrisyon çok ileri boyutlara varınca zeka geriler.
Zekanın gelişiminde milli, ırkı ve kültürel öğelerin de rolü önemli yer tutar.
ZEKA BÖLÜMLERİNE GÖRE KİŞİLER
İDİOTLAR : Zeka bölümü 25 de olurlar. Başkasına bağımlı ve muhtaçdırlar. İleri derecede
şişmandırlar.
EMBESİL : Zeka bölümleri 25-50 arasındadır. 7-8 yaşındaki çocuğun zeka yaşını aşamaz.
İlkokula gitse bile birinci sınıfı geçemez özel eğitim görebilirler. Verilen işe hiçbir katkıda
bulunmadan , otomatik olarak onu yaparlar, kendilerinden hiçbir katkı yapamazlar.
DEBİLİTE : Zeka düzeyleri 50 ile 70 arasında değişmektedir. 8-10 yaşındaki çocuğun zeka
performansını geçmez. Bunlar arzularını, impulsiyonlarını duygularını kontrol altına
alamazlar. Bu yüzden hırsızlık, kandırılma, fuhuş, homoseksüalite, toksikomani gibi suçlar
bunlar arasında sıktır. Normalde zorlama ile ilkokulu bitirebilirler.
70-90 arasında, orta zekaya sahip olanlar meslek sahibi olabilirler, liseyi bitirebilirler,
cemiyette yararlı insanlardır.
90-120 : Normal zeka, iyi eğitim görürler
120 Üstü : Üstün zekalılar olarak adlandırılır. Hayata ve çevreye iyi uyum gösterirler. Yaratıcı
tipler bunlar arasından çıkar. Hayatta büyük başarılar elde ederler. Bunlar arasında hastalık
halleri, boşanma, erken ölüm gibi durumlar daha enderdir.