cinsel taciz: üniversite öğrencilerinin algı ve tepkileri
advertisement
XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, 6-9 Temmuz 2004 İnönü Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Malatya CİNSEL TACİZ: ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN ALGI VE TEPKİLERİ SEXUAL HARASSMENT: THE PERCEPTIONS AND REACTIONS OF UNIVERSITY STUDENTS Arş.Gör. Emine DURMUŞ Ankara Üniversitesi [email protected] Özet Bu çalışmada cinsel taciz konusu incelenmiştir. Araştırmada; üniversite öğrencilerinin yaşadıkları cinsel taciz olayları betimlenmeye, taciz sonrası yaşanan duygular ve gösterilen tepkiler belirlenmeye çalışılmıştır. Araştırmada araştırmacı tarafından geliştirilen araç kullanılmıştır. Verilerin istatistiksel analizi SPSS ortamında “varyans analizi” yapılarak analiz edilmiştir. Araştırmada cinsel tacizin çoğunlukla taciz edici bakışlarla(%60,7), toplu taşım araçlarında sıkıştırılmayla(%30,7), istekleri dışında insanlar tarafından dokunulmayla(%47,2), konuşmalarda cinsel içerikli espriler(%26,3) ve çocukluklarında korkutucu ve rahatsız edici biçimde dokunma(%22,6) şeklinde yaşandığı görülmüştür. Cinsel taciz sonrası yoğun olarak yapanlara öfke duyulduğu, üzüntü(%58,3), utanma(%54,9), korku(%43,2) ve çaresizlik(%35,7) duyguları ile birlikte şok olma(%47,2)duygularının yoğun olarak yaşandığı görülmektedir. Araştırma sonuçları cinsel tacize tepkinin; ya ortam terk edilerek(%65,3), ya da “elimden gelse yapanı döverdim”(%51,3)diye içe atılan öfke ya da hiç bir şey yapmama(544,7) davranışları dışında farklı bir tepki gösterilmediğini ortaya koymuştur. Anahtar Sözcükler : Cinsel Taciz Abstract In this brief research the subject of sexual harassment has been studied. Throughout this research we have tried to describe the incidents of sexual harassment that have been experienced by university students and also identify their emotions and reactionsduring the post sexual harassment period. We have used a questionaire prepared by an expert researcher. The statistical analysis the data has been made in a SPSS atmosphere by means of using ‘a variance analysis’. In this study it has been observed that sexual harassment has been made through harassing looks( 60.7 %) , touching people on commuter buses ( 30.7 % ), touching people without them desiring it( 47.2 %) , sexual jokes while talking (26.3%). It has been observed that during the post sexual harassment period students had a feeling of anger towards the abuser; and also the feeling of sadness( 58.3 %), shyness (54.9%), fear (43.2%) , helplessness(35.7%), an intessive shock(47.2%). The results of the study show that the students reacted to sexual harassment by just leaving the place (65.3%), by saying that they would beat the abuser if they could (51.3%) or by showing no reaction(544.7 %). Key Words : Sexual Harassment GİRİŞ Cinsel Taciz : Cinsel Taciz tüm ülkelerde olduğu gibi Türkiye'de de son derece yaygın ve ciddi bir sorundur. Mağdurları genellikle kadınlar ve çocuklardır. Mağdurların psikolojik ve fiziksel sağlığı, toplumsal ve ekonomik yaşamlarını büyük oranda etkileyen bir durumdur. Buna rağmen, cinsel tacizi tam olarak tanımlamak ve kapsamını belirlemek zordur. Cinsel taciz olarak kabul edilen davranışlar konusunda bütüncül bir tanım üzerinde bir anlaşmaya varmak zordur (Baypınar 2003). Cinsel taciz genelde kadın cinselliğiyle ilgili imalı sözler, aşağılama ve dalga geçme şeklinde de yapılabilir (Karaman, 2003) Kadını (ya da kişiyi) utandıracak, küçük düşürecek her türlü söz, davranış, cinsel içerikli talep, dokunma, hepsi cinsel taciz olabilir. Örneğin işyerinde duvarlara çıplak kadın fotoğraflarının asılması, kadının dekoltesi ile ilgili imalarda bulunmak, bedenine kadının isteği dışında dokunmak, kadın cinselliğini ön plana çıkaran, aşağılayan açık saçık fıkralar anlatmak, cinsel içerikli konuşmalar yapmak, telefonla veya cinsel içerikli elektronik postalarla rahatsız etmek, bu listeyi daha da uzatmak mümkün. Bu açıklamalardan yola çıkılarak cinsel tacizde ortaya çıkan özellikler şöyle sıralanabilir; 1. Cinsel nitelikteki davranışların bazıları niteliği gereği taciz oluşturmakla beraber, bazıları maruz kalan kişiye bağlı olarak farklı nitelendirilebilir. Bu nedenle istenmeyen davranışlar cinsel taciz oluşturur. 2. Cinsel taciz oluşturan davranışın mutlaka cinsel nitelikli olması şart değildir. Cinsel nitelikli olmasa da kadına ve erkeğe cinsiyetinden ötürü yöneltilen istenmeyen davranışlar da cinsel taciz oluşturur. 3. İşyerinde cinsel taciz istihdamda cinsiyet ayırımcılığı olarak kabul edildiği için, bir davranışın cinsiyet ayırımcılığı anlamında cinsel taciz oluşturabilmesi için, davranışın bir istihdam/çalışma koşulu haline gelmesi şarttır (Baypınar,2003) Cinsel tacize geniş bir dizi istenmeyen cinsel hareket eşlik eder. Bunlar; gereksiz fiziksel temas, dokunma veya elleme; dış görünüş hakkında imalı ve hoş olmayan sözler, şakalar ve yorumlar, açık olarak yapılan sözlü sarkıntılık; sırnaşma ve davet etme; işyerinde pornografik resimler kullanılması; cinsel yaklaşım talepleri; fiziksel sarkıntılık gibi başlıklarda toplanabilir (Hattatoğlu, 1995). Cinsel tacizin ortaya çıkma nedenlerine ilişkin çeşitli modeller ve hipotezler geliştirilmiştir (Livingstone, Gutek , Tangri ,1982). Biyolojik modele göre bu tür davranışlar insanlar arasındaki doğal cinsel güdülerin ve çekimin bir sonucu olarak ele alınmaktadır. Bu modele göre cinsel taciz olumsuz bir niyetten çok, erkeklerin kadınlardan daha güçlü olan cinsel gereksinimlerinden kaynaklanmaktadır. Sosyokültürel model cinsel tacizi, cinsiyetler arasındaki ataerkil ideolojiden kaynaklanan eşitsizliğin bir sonucu olarak değerlendirmektedir. Livingstone’ye göre modellerin hiç biri görgül çalışmalarda tam olarak desteklenmemiş veya red edilmemiştir. Boşanmış veya bekar genç kadınların daha fazla taciz edildiğini, yüksek statüde olan kadınlar için riskin azaldığını göstermekle birlikte, eğitim düzeyinin yüksek olduğu işlerlerinde beklenenin tersine taciz oranının arttığın saptamıştır. (Berkem,1993). Jansen ve Gutek (1982) cinsel tacizin hangi koşullarda ortaya çıktığını belirlemeye çalıştıkların araştırmalarında, cinsel tacizin kadınlarda yarattığı duygusal reaksiyonları faktör analizine tabi tuttuklarında, üç faktör saptamışlardır. Birincisi güvensizlik, üzüntü ve depresyon gibi kendilerine yönelik duygusal tepkiler. İkincisi kızgınlık ve tiksinti gibi dışa yöneltilen duygusal tepkiler ve üçüncüsü ise, erkekleri bu yönde etkiledikleri için kendilerini suçlama ve utanma duyguları olduğunu ortaya koymuştur. Örn. gece tek başına yolda yürürken taciz edilen bir kadın, bu yaşantıyı, gece tek başına yürüdüğü için kendi hatası olarak görebilmektedir (Berkem,1993). Bu bulgulara göre araştırmaya katılan kadınların % 25,4’ü taciz olayını kendi davranışlarına bağlarken, % 29,3’ü cesaret vermiş olabileceklerini kabul etmiş ve % 20,9’u kendi karakter özelliklerinden dolayı taciz edildiklerini düşünmüştür. Eğitimde Cinsel Taciz Fitzgerald (1982), Yale üniversitesinde yapılan bir araştırmada kız öğrencilerin % 50’nin hocaları tarafından taciz edildiklerini, aşağılandıklarını, saldırıya uğradıklarını ve hakaret edildiklerini belirtmiş, taciz sonrası kursu bıraktıkları, bölüm değiştirdikleri ve yüksek öğrenimi terk ettiklerini belirtmişlerdir. Yale üniversitesinde tesbit edilen bu durum sonrası bir çok üniversiteden de cinsel taciz konusunda yakınma ve şikayetler başladıkları görülmüştür. (Hyde&DeLamater, 1997). Ülkemizde çalışan kadınlar üzerinde yapılan araştırmada, öğretmen ve memurların da cinsel tacizle karşı karşıya olduğunu ortaya koymuştur. Eğitim sektöründe çalışan öğretmen, öğretim elemanı, memur ve hizmetli kadınların sorunlarını tespit amacıyla 24 ilde bin 853 kadınla görüşülme yapılmış, Cinsel tacizle karşılaşanların yüzde 76.1'i bu durumu iş ve iş dışındaki arkadaşlarıyla paylaştığını, yüzde 16.8'i sessiz kaldığını belirtirken, yalnızca yüzde 8.4'ü yönetim ve işyeri sendika temsilciliğine şikâyette bulunduğunu belirtmişlerdir (Kahraman,2003). Cinsel taciz sadece okulda, sokakta değil iş yerlerinde de yaygın görülen bir durumdur. Gutek (1985) araştırmasında kadınların %42’sinin, erkeklerin % 15’inin işerinde cinsel tacize maruz kaldıklarını ortaya koymuştur (Hyde&DeLamater, 1997).. Çocuklarda Cinsel Taciz: Bange/Deegener(1996), Çocuklara cinsel tacizi, her tür cinsel davranış olarak değerlendirip, çocuğa veya çocuğun gözü önünde, kendi razısı olmadan uygulanan veya çocuğun bedensel, ruhsal zihinsel veya sözel gelişmesine bağlı olarak bilinçli zarar verilmesidir. (www.wildwasser-wiesbaden.de) Bir yetişkinin cinsel doyum sağlama amacı ile bir çocuğa yaklaşması ve onu kullanması istismardır. İstismar başlıca 3 grupta toplanabilir. (1) Dokunma olmaksızın yapılan istismar (2) Dokunmanın yer aldığı istismar ve (3) şiddet kullanılarak yapılan istismarlar. Birinci gruba giren saldırılarda sözel yolla yapılan sataşmalar, ayıp telefon konuşmaları, teşhircilik, röntgencilik ve çocuğun cinsel ilişki sahnesine doğrudan tanık olması gibi bir olgu yer almaktadır İkinci grupta, dokunularak yapılan istismarda genellikle bir yetişkinin çocuğun vücuduna cinsel amaçla dokunmasıdır. Son bölüm olan şiddet kullanılarak yapılan istismarda ise, çocuğu fuhuşa zorlamak ve müstehcen yayınlara konu ederek para kazanmayı kapsamaktadır(Günçe,1991) Sadece Amerika'da her sene kayıtlara geçen 80,000 çocuk tacizi olayı vardır. Yapılan açıklamalara göre bu konuda rapor edilmeyenlerin sayısı rapor edilenlerden daha fazla. Sorunun tanımlanması, çocuk tacizinin durdurulması ve tacize uğrayan çocukların profesyonel yardım görmesi artık bir zorunluluk olmuştur. Çocuklara cinsel tacizin uzun vadedeki hem duygusal hem de psikolojik etkeni küçümsenmeyecek derecededir. Çocuk cinsel tacizi farklı kişiler aracılığı ile yaşayabilir. Çocuğun annesi, babası, üvey anne veya babası, kardeşi, akrabaları, öğretmenleri, komşu veya herhangi bir yabancı kişi. Hiç bir çocuk cinsel tacizle başa çıkabilecek bir psikolojiye sahip değildir. Taciz sonrası çocuk fiziksel, ruhsal ve duygusal bir çok sorun yaşayabilir. Stres bozuklukları, depresyon, düşük öz-saygı, saldırgan ve antisosyal davranışlar, okul problemleri, hiperaktivite gibi davranış problemleri yaşayabilir. Türk Hukukunda cinsel taciz nasıl tanımlanıyor? Türk Hukuku'nda "cinsel taciz" diye bir kavram yok. En azından bu biçimde ifade edilmiyor. TCK'nın 421. maddesi, "Kadınlara ve genç erkeklere söz atanlar, üç aydan bir seneye ve sarkıntılık edenler altı aydan iki seneye kadar hapsolunur" diyor. Yargıtay da cinsel tacizi henüz sözlüğüne almamış. Sarkıntılığı "belirli bir kimseye karşı işlenen ve o kişinin edep ve iffetine dokunan ani ve hareketler yönünden kesiklik gösteren edepsizce davranışlar" olarak tanımlıyor (turkhukuksitesi.com). AMAÇ Cinsel taciz dünya ülkelerinde olduğu gibi ülkemizde de ciddi ve önemli bir sorundur ve mağdurları çoğunlukla çocuklar ve kadınlardır. Yaygınlığı bilinse de cinsel tacizin yaşanma yoğunluğu ile ilgili sayısal veriler çok fazla değildir. Bu çalışma üniversite öğrenicilerinin yaşamları boyunca karışlaştıkları cinsel taciz olayları ve gösterdikleri tepkileri betimlemeyi amaçlamaktadır. Üniversite Öğrencileri ne tür cinsel taciz olayları yaşadıkları, taciz sonrası hangi duyguları hissettikleri ve hangi tepkileri gösterdikleri betimlenmiştir. YÖNTEM Bu araştırma üniversite öğrencilerinin yaşadıkları taciz olaylarını, olaylar sonrası gösterilen tepkileri belirlemeye çalışan betimsel nitelikli tarama modelinde bir araştırmadır.. Araştırma grubu 2003-2004 eğitim-öğretim yılında Ankara Üniversitesi, Hacettepe üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi, Eğitim Bilimleri Fakültesi ve İlahiyat Fakültelerine bağlı Rehberlik ve Psikolojik Danışma, Sınıf Öğretmenliği, Sosyal Bilgiler Öğretmenliği, Zihinsel Engelliler Öğretmenliği, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenliği bölümlerinin çeşitli sınıflarında okuyan 270 öğrenciden oluşmaktadır. Tablo -1 Araştırmaya Katılan Öğrencilerin Fakülte ve Bölümlerine Göre Dağılımları Fakülteler Sayı Yüzde AÜ Eğitim Bilimleri Fakültesi 209 % 77.4 AÜ İlahiyat Fakültesi 34 % 12.6 HÜ Eğitim Fakültesi 27 % 10.0 Toplam 270 % 100 Araştırma grubu öğrencilerinin yaşları 18 ile 34 yaş arasında değişmektedir. Grubun %64.8’sı kız (n=175), %35.2’ü erkek (n=95) öğrencidir. Tablo - 2 Cinsiyetlerine Göre Öğrencilerin Dağılımı Cinsiyet Sayı Yüzde Kız 175 % 64.8 Erkek 95 % 35.2 Toplam 270 % 100 Veri Toplama Aracı Üniversite öğrencilerinin ne tür cinsel taciz olayları yaşadıkları ve sonrasında ne tür tepkiler gösterdiklerini belirlemek amacıyla 40 maddelik veri toplama aracı kullanılmıştır. Araç, araştırmacı tarafından geliştirtmiştir. Veri toplama aracı 4 bölümden oluşmakta ve cevaplanması yaklaşık 10 dakika sürmektedir. 1. Bölümde cinsel taciz olaylarının şeklini ve türünü belirlemeyi amaçlayan 13 madde. 2. Bölümde taciz olaylarının yaşandığı yerleri ve ortamları belirlemeyi amaçlayan 7 madde 3. Bölümde taciz olayları sonrası yaşanan duyguları belirlemeyen 16 madde 4. Bölümde taciz olayları sonrası gösterilen tepkileri belirlemeyi amaçlayan 11 madde bulunmaktadır. Veri toplama aracını hazırlamak amacıyla, taciz olayları ile ilgili günlük gazeteler ve ilgili İnternet sayfaları taranmıştır. Pilot çalışma olarak, farklı bölümlerde okuyan öğrencilere ne tür cinsel taciz olayları yaşadıkları, ne tür tepkiler verdikleri sorulmuş ve elde edilen bilgiler doğrultusunda, uzman görüşü de alınarak bilgi toplama aracına son şekli verilmiştir. Anketin doldurulması yaklaşık 10 dakika sürmektedir. Verilerin Analizi Çalışma sonunda elde edilen veriler, SPSS ortamında varyans analizi yapılarak analiz edilmiştir. Maddelerin yüzdelik oranları alınarak yorumlanmıştır. BULGULAR VE YORUM Araştırmaya katılan öğrencilerin 26,2 (71) ölçme aracında sıralanan taciz olaylarının hiç birini yaşamadıklarını ifade etmişlerdir. Veri toplama aracını cevaplayan öğrencilerin 73,7(199) ölçme aracında yer alan taciz olaylarının bir veya bir kaçını yaşadıklarını ifade etmişlerdir. Birinci bölümdeki analizlere bu öğrencilerin cevapları da katılmıştır. Yaşanan taciz olaylarının oranları belirlenirken, çalışmaya katılan ve sıralanan taciz olaylarından birini veya bir kaçını yaşayan öğrenciler ile hiç yaşamadığını belirten öğrencilerin cevapları birlikte analiz edilmiş, değerlendirilmiştir. Tablo- 3 Cinsel Taciz Olaylarının Dağılımı Yüzde Cinsel Taciz Durumları Sayı % Toplu taşım araçlarında kasıtlı olarak sıkıştırıldınız mı? 83 30,7* İnsanların size isteğiniz dışında dokundukları oldu mu? 123 45,6* Cep telefonunuza, sizi cinsel anlamda rahatsız eden mesajlar geldiği oldu mu? 44 16,3 Sağlık muayeneleri sırasında size rahatsız edici biçimde dokunulduğu oldu mu? 19 7,0 Çocukken size korkutucu, rahatsız edici biçimde dokunan oldu mu? 61 22,6* Sizi cinsel anlamda kullanan ya da inciten oldu mu? 39 14,4 İstemediğiniz halde size cinsel ilişki teklif edildi mi? 40 14,8 oldu mu? 9 3,3 Konuşmalarında sürekli cinselliği espri konusu ederek sizi rahatsız eden oldu mu? 71 26,3 41 15,2* rahatsız edici biçimde dokundukları oldu mu? 19 7,0* Size rahatsız edici biçimde bakan, bakışları ile taciz eden oldu mu? 164 60,7* 3 1,1 Öğretmen ya da Öğretim Üyelerinden cinsel çıkar sağlamak amacıyla size yaklaşan İnsanların görebileceğini bilerek odasında, duvarında, kitap ya da notları arasında pornografik ya da cinsel içerikli resim, dergi, CD bulunduran oldu mu? Kişisel bakım yapılan (berber, kuaför, hamam, güzellik salonu vb) yerlerde size Sizden cinsel çıkar sağlamak amacıyla, Öğretmen ya da öğretim üyelerinin, notu tehdit olarak kullandığı oldu mu? p<.05* Kız ve erkek öğrencilerin bu maddelere verdikleri cevaplar .05 düzeyinde anlamlıdır. Öğrencilere yaşamlarında en çok karşılaştıkları cinsel taciz olayları sorulduğunda en çok işaretlenen madde “rahatsız edici biçimde bakışlar ve bakışlar ile taciz edilme” maddesi olduğu görülmektedir. Öğrencilerin % 60.7 (164) gibi büyük bir oranı bakışlarla rahatsız edildiklerini ve bu durumdan rahatsız olduklarını belirtmişlerdir. İkinci sırada en çok işaretlenen madde “İnsanların istekleri dışında dokunmaları” maddesi olmuştur. Öğrencilerin % 45.6 (123) insanların istekleri dışında dokunmalarından rahatsız olduklarını belirmişlerdir. Üçüncü sırada, “toplu taşım araçlarında kasıtlı olarak sıkıştırılma”maddesi yer almaktadır. Öğrencilerin büyük bölümü, %30.7 (83) toplu taşım araçlarında kasıtlı olarak sıkıştırıldıklarını ve bunun rahatsızlığını yaşadıklarını ifade etmişlerdir. Dördüncü sırada “Konuşmalarda sürekli cinselliği espiri konusu ederek rahatsız edilme” maddesi en çok işaretlenen madde olmuştur %26,3 (71). Üniversite öğrencilerinin yaşadıkları cinsel taciz olayları arasında beşinci olarak “Çocukken size korkutucu, rahatsız edici biçimde dokunulup, dokunulmadığı” maddesidir. Öğrencilerin çoğunluğu bu maddeyi evet diye işaretlemişlerdir %22,6 (61) Sıralamada 6. sırada yaşanan cinsel taciz olayı “ Cep telefonlarına, cinsel anlamda rahatsız edici mesajlar gelip gelmediği” sorulduğu madde olmuştur. Öğrenciler % 16,3 (44) oranında bu olayları yaşadıklarını ifade etmişlerdir. Yedinci sırada % 15,3 (41) öğrenciler “başkalarının görebileceğini bilerek odasında, duvarında, kitap ya da notları arasında pornografik ya da cinsel içerikli resim, derci, CD bulunduran” kişilerden rahatsızlık duyduklarını belirtmişlerdir. Öğrencilerin yoğun olarak işaretledikleri bir diğer madde de % 14,8 (40) oranında “İstenmediği halde cinsel ilişki teklif edilme” maddesi olmuştur. Çok yakın bir oranda %14,4 (39) tarafından işaretlenen madde de “Cinsel anlamda kullanıldıkları ve ya incitildikleri” maddesi olmuştur. Onuncu ve on birinci sırada işaretlenen maddelerin işaretlenme oranı aynı %7,0 (19). “Sağlık muayeneleri sırasında rahatsı edici biçimde dokunma” ve “ kişisel bakım yapılan (berber, kuaför, hamam, güzellik salonu vb) yerlerde rahatsız edici biçimde dokunulma” maddeleridir. En az işaretlenen maddeler % 3,3 (9) oranında “ öğretmen ya da öğretim üyelerinden cinsel çıkar sağlamak amacıyla yaklaşımlar” ve %1,1 (3) oranında işaretlenen madde ise “insel çıkar sağlamak amacıyla öğretmen ya da öğretim üyelerinin notu tehdit olarak kullanılması” maddelerinin işaretlendiği görülmektedir. İkinci bölümde yer alan taciz olaylarının yaşandığı yer ve ortamlarla ilgili analizler yapılırken, ölçme aracında yer alan maddelerden bir veya birkaçını yaşadığını belirten öğrencilerin cevapları değerlendirilmeye alınmıştır. Cinsel taciz olaylarının yaşandığı yer ve ortamlarla ilgili bulgular aşağıdaki gibidir. Araştırmaya katılan öğrencilerin % 9,0 (18) bu olayları aile ve akraba arasında % 23,5 (47) okul ya da fakülte ortamında, % 66,0 (133) hiç tanımadıkları yabancı kişilerin olduğu ortamlarda, % 22,1 (44) Tanıdığı ama çok samimi olmadığı insanların bulunduğu ortamlarda, % 15,1 (30) yakın arkadaş çevrelerinde % 14,6(29) karma arkadaş topluluklarında ve % 16,6 (33) özel ilişkilerinde yaşadıklarını ifade etmişlerdir. Cinsel taciz sonrası yaşanılan duygular sorulduğunda, verilen cevaplar aşağıda Tablo-4’de verilmiştir. Tablo –4 Cinsel Taciz Sonrası Yaşanan Duyguların Dağılımı Taciz Sonrası Yaşanan Duygular Sayı Yüzde Kendilerini çaresiz hissettim 71 % 35,7 Üzüldüm 116 % 58,3 Kendimi suçladım 43 %21,6 Kendime güvenim azaldı 39 % 19,6 Yapanlara öfke duyduklarını 155 % 77,9 İnsanlara güvenimi yitirdim 35 % 17,6 Kendimi kirlenmiş hissettim 35 % 19,6) Kendime kızdım 50 % 25,1 Kendimi aşağılanmış hissettim 59 % 29,6 Utandım 109 % 54,9 O an ne hissettiğimi bilemedim 68 % 34,2 Şok oldum 94 % 47,2 Kendimi güçsüz hissettim 48 % 24,1 Korktum 86 % 43,2 Kendimi yalnız hissettim 64 % 32,2 Tablo 4’de görüldüğü gibi, Cinsel taciz olayları sonrasında yoğun olarak yaşanılan duygu Tacizi yapanlara duyulan Öfke. Araştırmaya katılan öğrencilerin çok büyük çoğunluğu % 77,9 (155) taciz sonrası büyük oranda yapanlara öfke duyduklarını ifade etmişlerdir. Öfkeyi takip eden duygu % 58,3 (116) oranı ile Üzüntü olmuştur. Taciz sonrası yaşanan üzüntü duygusunu, % 54,9 (109) oranı ile Utanma duygusunun yer aldığı görülmektedir. Öğrenciler % 47,2 (94) oranı ile taciz sonrası şok olduklarını. korktuklarını ifade etmişlerdir. % 43,2 (86) oranının da ise % 35,7 (71) oranında ise kedilerini çaresiz hissettiklerini ifade etmişlerdir. İlginç olan bir başka duygu % 32,2 (64) oranında kendilerini yalnız hissettiklerini ve %29,6 (59) oranında ise kendilerini aşağılanmış hissettiklerini belirtmişlerdir. Araştırmaya katılan öğrencilerin % 19,6 (39) kendilerine güvenlerinin azaldığını, % 17,6 (35) insanlara duydukları güvenlerinin azaldığını ifade etmişlerdir. Araştırma verileri göstermiştir ki, cinsel taciz sonrası yaşanılan duyguların başında, tacizi yapanlara duyulan öfke, olaydan dolayı yoğun üzüntü ve utanma duyguları yaşadıklarıdır. Tablo-5’de taciz sonrası gösterilen tepkilerin dağılımı verilmiştir. Tablo –5 Cinsel Taciz Sonrası Gösterilen Tepkilerin Dağılımı Taciz Sonrası Gösterilen Tepkiler Sayı Yüzde Hiçbir şey yapmadım 89 % 44,7 Ortamı terk ettim 130 % 65,3 Arkadaşlarıma anlattım 85 %42,7 Aileme anlattım 38 % 19,1 Yetkililere haber verdim 10 % 5,0 Korkudan bağırdım, ağladım 19 % 9,6 Kendimi tutamayıp kavga ettim 36 % 18,1 Çevredekilerden yardım istedim 13 % 6,5 Çaresizdim, hiçbir şey yapamadım 53 % 26,6 Elimden gelse yapanı döverdim 102 % 51,3 Tablo –5’de görüldüğü gibi Cinsel taciz sonrası gösterilen tepkilerin başında % 65,3 (130) oranında Ortamı Terk etme geliyor. Araştırmaya katılan öğrencilerin % 51,3 (102)’ü elimizde olsa yapanı döverdik diyerek cevaplamış. Öğrencilerin yarısından fazlası ortamı terk ettiklerini belirtmişlerdir. Bunu % 44,7 (89) oranında hiçbir şey yapmadım maddesi geliyor. Öğrencilerin yarısına yakını taciz sonrası hiçbir şey yapmadıklarını belirtmişlerdir. Gösterilen tepkiler arasında ancak % 19 (38) olayı ailesine anlattığını ifade ederken, % 42,7 (85) arkadaşlarına anlattıklarını belirtiyorlar. Ve çok küçük bir bölümü % 5 (10) yetkililere haber verdiklerini belirtmişlerdir. Araştırmaya katılan öğrencilerin % 18,1 (36) kendilerini tutamayıp kavga ettiklerini belirtirken, % 9,6 (19)’u korkudan bağırıp ağladıklarını ifade etmişlerdir. Araştırma verileri gösteriyor ki, taciz sonrasında öğrenciler ortamı terk etmek, ellerinde olsa yapanları dövmek (ama dövmemişler) ve hiç bir şey yapmamak gibi tepkileri tercih etmektedirler. SONUÇ VE ÖNERİLER Araştırma sonuçları, araştırmaya katılanların daha çok bakışlarla, toplu taşım araçlarında sıkıştırılarak, istekleri dışında insanların dokunmasıyla, konuşmalarda cinsel içerikli espriler yapılarak ve çocukluklarında korkutucu ve rahatsız edici biçimde dokunularak cinsel taciz olaylarını yaşandıkları görülmektedir. Araştırma sonuçları göstermektedir ki, üniversite öğrencilerinin % 22,6 çocukluklarında korkutucu ve rahatsız edici biçimde dokunulmaktan dolayı olumsuz bir yaşantı geçirmiş. (Berkem,1993)Jansen ve Gutek (1982) cinsel tacizin hangi koşullarda ortaya çıktığını belirlemeye çalıştıkların araştırmalarında, cinsel tacizin kadınlarda yarattığı duygusal reaksiyonları faktör analizine tabi tuttuklarında, üç faktör saptamışlardır. Birincisi güvensizlik, üzüntü ve depresyon gibi kendilerine yönelik duygusal tepkiler. İkincisi kızgınlık ve tiksinti gibi dışa yöneltilen duygusal tepkiler ve üçüncüsü ise, erkekleri bu yönde etkiledikleri için kendilerini suçlama ve utanma duyguları olduğunu ortaya koymuştur. Örn. gece tek başına yolda yürürken taciz edilen bir kadın, bu yaşantıyı, gece tek başına yürüdüğü için kendi hatası olarak görebilmektedir (Berkem,1993). Bu bulgulara göre araştırmaya katılan kadınların % 25,4’ü taciz olayını kendi davranışlarına bağlarken, % 29,3’ü cesaret vermiş olabileceklerini kabul etmiş ve % 20,9’u kendi karakter özelliklerinden dolayı taciz edildiklerini düşünmüştür Araştırmada cinsel tacizin çoğunlukla taciz edici bakışlarla(%60,7), toplu taşım araçlarında sıkıştırılmayla(%30,7), istekleri dışında insanlar tarafından dokunulmayla(%47,2), konuşmalarda cinsel içerikli espriler(%26,3) ve çocukluklarında korkutucu ve rahatsız edici biçimde dokunma(%22,6) şeklinde yaşandığı görülmüştür. Cinsel taciz sonrası yoğun olarak yapanlara öfke duyulduğu, üzüntü(%58,3), utanma(%54,9), korku(%43,2) ve çaresizlik(%35,7) duyguları ile birlikte şok olma(%47,2)duygularının yoğun olarak yaşandığı görülmektedir. Araştırma sonuçları cinsel tacize tepkinin; ya ortam terk edilerek(%65,3), ya da “elimden gelse yapanı döverdim”(%51,3)diye içe atılan öfke ya da hiç bir şey yapmama(544,7) davranışları dışında farklı bir tepki gösterilmediğini ortaya koymuştur. Araştırma sonuçları göstermiştir ki, cinsel tacize tepki olarak çoğunlukla, kızgınlık, tiksinti gibi dışa yönelik duygusal tepkiler ya da üzüntü, güvensizlik gibi kendilerine yönelik tepkiler veya erkekleri bu yönde etkiledikleri için utanma, kendini suçlama gibi duygular yaşadıkları ve böyle tepkiler verdikleri görülmüştür. KAYNAKÇA 1. Bakırcı, K. (2000) İşyerinde Cinsel Taciz Ve Türk İş Hukukuna İlişkin Çözüm Önerileri, http://www.turkhukuksitesi.com/faq/cinsel_taciz.shtml 2. Long, Barbara (2004) The MMPI-2 in sexual harassment and discrimination litigants. Journal of Clinical Psychology; Jun2004, Vol. 60 Issue 6, p643, 3. Baypınar, Başar (2003) İşyerinde Cinsel Taciz, İnsan Kaynakları Cilt-5, sayı 2. 4. Berkem, Gülden (1993) “İşyerinde Cinsel Taciz” 3P Psikiyatri, Psikoloji, Psikofarmakoloji Dergisi. 1(4) 5. Berkem, Gülden (1996) “Kız ve Erkek Üniversite Öğrencilerinin Ailede Toplumsal Cinsiyet Rolüne İlişkin Tutumları ve Benlik Algısı” 3P Dergisi. 4(4) 6. Bozkır, Faruk (2003) Cinsel Taciz ve Tecavüz Olaylarında Psikolojik Tedavinin Önemi. www.dünyaonline.com 7. Cinsel Taciz Konusunda Türkçe Bilgiler. (www.wildwasser-wiesbaden.de) 8. Cinsel Taciz. www.kadinlar.com 9. Colarelli, Stephen M. (2004) Perceptions of sexual harassment: An evolutionary perspective. Psychology, Evolution & Gender; Dec2002, Vol. 4 Issue 3, p243, 22p, 10. Ünal, Mehmet (2002) www.cukurova.edu.tr 11. www. fortunecity.com (2002) "Ya Susacaksın, Ya İşinden Olacaksın", http://members./bilgistan/Kadinlar/taciz03 12. Günçe, Gülseren (1991) Çocuğun Cinsel İstismarı Çocuk İstismarı ve İhmali. Çocukların Kötü Muameleden Korunması I. Ulusal Kongresi, Ankara. 13. Hyde, Janet Shibley&DeLamater, John(1997) Understanding Human Sexuality. University of Wisconsin. Madison 14. Karaman, Sibel (2002) Okulda Cinsel Taciz. www.milliyet.com.tr 15. Kutchinsky, Berl (1991) Çocuğun Cinsel istismarı: Yaygınlık, Müdahale ve Önlemler Çocuk İstismarı ve İhmali. Çocukların Kötü Muameleden Korunması I. Ulusal Kongresi, Ankara+ 16. Livingstone, J (1982) Responses To Sexual Harasment On The Jab. Organizational And Individual Actions. Social Issues, 38(4) 17. Roberts, Jacquie (1991) Cinsel İstismara Uğramış Çocukların Alternatif Bakımı, Çocuk İstismarı ve İhmali. Çocukların Kötü Muameleden Korunması I. Ulusal Kongresi, Ankara 18. www.ruki.cinseltaciz.com 19. Oates, Kim(1991) Çocukların Cinsel İstismarının Kalıcı Etkileri. Çocuk İstismarı ve İhmali. Çocukların Kötü Muameleden Korunması I. Ulusal Kongresi, Ankara. 20. Thompson, Kevin M(2003). Psychopathology and Sexual Trauma in Childhood and Adulthood. Journal of Traumatic Stress; Feb2003, Vol. 16 Issue 1, p35,
