Op.Dr. Nur AYRANCIO⁄LU ‹leri Yafl Grubunda Görme Kayb›n›n Önemli Bir Sebebi: Yafla Ba¤l› Makula Dejeneresans› Yafla ba¤l› makula dejeneresans› (YBMD) yafll›l›kla beraber makula bölgesinde görmeyi sa¤layan fotoreseptör hücrelerin harabiyeti sonucunda, ilerleyici görme kayb›na yol açan önemli bir göz hastal›¤›d›r. Makula dejeneresans›, 55 yafltan itibaren görülme s›kl›¤› giderek artan hastal›k yafll› nüfüsa sahip ülkelerde körlük nedeni olarak ön plana ç›kmaktad›r. Halen genç bir nüfusa sahip ülkemizde de nüfusun yafllanmas›yla, yafla ba¤l› makula dejenerasyonuna ba¤l› görme kay›plar› artarak görülecektir. Her iki gözü de etkileyen ve hastan›n ba¤›ms›z yaflama yetene¤ini kaybettiren yafla ba¤l› maküla dejeneresans›, s›kl›kla önce tek gözde bafllar ve genellikle yavafl seyreder. Bu nedenle hastalar›n önemli bir bölümü, gözlerinden birisinin az gördü¤ünü hastal›¤›n ileri evrelerde fark edebilir. Görme yetisinin azalmas› yafll›l›¤›n do¤al bir sonucu olarak görüldü¤ü için hastalarca erken dönemlerde belirtileri önemsenmeyen ve toplumda fazla bilinmeyen hastal›k, teflhis edildi¤inde ileri safhalarda körlü¤e neden olmufl ve tedavi edilebilir evreyi geçirmifl olabilir. Hastalar›n ço¤u görsel flikayetler oluncaya kadar sorunun fark›nda de¤ildir, genellikle baflka bir nedenle yap›lan göz muayenesinde tesadüfen erken teflhis edilir. Hastalarda görmeyi azaltan bu hastal›¤›n risk faktörlerini ise; yafllanma, sigara, günefl-ultraviyole ›fl›nlar› ve genetik yap› oluflturur. ‹leri yafl, ultraviyole ›fl›nlara maruz kalmak, kal›t›m (genetik geçifl %20), cinsiyet 4 3 İSTANBUL’DA SAĞLIK (kad›nlarda daha s›k), vitamin eksikli¤i, hipertansiyon, fliflmanl›k, serum lipidlerindeki yükseklik, sigara içilmesi oluflturur. Hastal›k erken safhalarda nadiren görsel flikayete neden olsa da, zamanla hastal›k ilerledikçe daha fazla görme sorunu oluflur. Makula dejeneresans›'nda hastal›k ilerledikçe, renkleri daha soluk görme, flekillerin daha büyük veya küçük görülmesi, okuma s›ras›nda yaz›lar› bulan›k görme, düz çizgilerin e¤ri gözükmesi, bak›lan yerin veya cismin ortas›nda bulan›k bir alan veya karanl›k bir leke görülmesidir. Yafla ba¤l› makula dejeneresans› hastal›¤›n›n iki tipi vard›r; Kuru (atrofik) tip ve yafl (eksüdatif) tip. Kuru tip makula dejeneresans› hastalar›n ço¤unlu¤unu oluflturmas›na ra¤men, hastal›ktaki ciddi görme azl›¤›n›n en s›k nedeni yafl tip maküla dejeneresans›d›r. Yafl tip makula dejeneresans› (Resim:2) olan hastalarda; retina alt›nda geliflen yeni damar oluflumu ve zarlardan, retinaya ve retina alt› dokulara s›z›nt› ve kanama riski vard›r. S›z›nt›n›n uzun süre devam etmesi ve kanamalar›n tekrarlamas›yla retinadaki görmeyi sa¤layan hücrelerin çal›flmas› bozularak kal›c› görme kayb›na yol açar. Göz bebe¤inin ilaçla büyütülmesini takiben özel merceklerle yap›lan oftalmoskopik muayenede, makulada hastal›¤›n erken bulgusu olarak drusen denen küçük, sar›-beyaz birikintiler ve geç bulgusu olarak genifl retina pigment epitel atrofisi veya koroidal yeni damar ve membran oluflumlar›ndan retina alt›na s›zan s›v› veya kanama alan› görülebilir. Kesin teflhis ve hastal›¤›n tipinin tespiti, hastal›ktaki ilerlemeler ve tedaviye cevab›n takibi öncelikle fluoressein anjiyografi ile, gerekli görülen vakalarda indosiyanin yeflili anjiyografisi ve maküler OCT tetkikleri ile yap›l›r. Makula Dejeneresans›nda Tedavi YBMD hastal›¤›n›n tedavisinde bugüne kadar çeflitli yöntemler uygulanm›flt›r. Kuru tip makula dejeneresans› için henüz kesin bir tedavi mevcut olmay›p, hastal›k saptanan hastalar yafl tipe dönüflme riski oldu¤undan s›k takip edilmelidir. Kuru tip makula dejeneresans› hastalarda tedavi yaklafl›m› antioksidan maddeler de içeren vitaminlerin verilmesi ve görme kayb›n›n çok ileri oldu¤u nadir vakalarda retina pigment epiteli dokusunun naklidir. Yafl tip makula dejeneresans›nda tedavisinde amaç görme kayb›n› azaltmak ve mevcut görme keskinli¤i düzeyini korumakt›r. unl a r Tedavi yöntemleri aras›nda flflu s ay ›lab il ir; 1.Klasik laser fotokoagülasyon tedavisi 2.Fotodinamik tedavi 3.Transpupiller termal tedavi 4.Anti-VEGF (damar endoteli büyüme faktörü) ajanlar›n göz içine enjeksiyonu 5.Makula translokasyon cerrahisi Makülaya belirlenmifl bir uzakl›ktaki, s›n›rlar› anjiografik tetkiklerle iyi belirlenebilen, koroid yeni damar oluflumlar›nda konvansiyonel lazer tedavisi halen uygulanabilmektedir ancak bunlar olgular›n küçük bir bölümünü oluflturur, günümüzde birçok olguda fotodinamik tedavi (PDT) ve Anti-VEGF ilaçlar›n göz içine enjeksiyonlar›yla görme kayb› progresyonu önlenebilmektedir. Fotodinamik tedavi (PDT) lezyondaki anormal damarlar›n tahribini, antiVEGF ilaçlar›n göz içine enjeksiyonlar› ise yeni damar oluflumlar›n› engellemeyi amaçlar. Oluflan yeni damarl› zarlar›n cerrahi olarak ç›kar›lmas› ve sa¤lam retina bölgelerinin görme merkezine kayd›r›lmas› (maküla translokasyonu) s›k olmasa da baz› vakalarda kulan›lmakta olan bir yöntemdir. Her iki tip dejenerasyonda da, hastalar klasik gözlükten fayda görmedikleri durumda, yeterli yak›n ve uzak görme için özel teleskopik gözlükler ve di¤er yard›mc› optik cihazlardan faydalanabilirler. Yafla Ba¤l› Makula Dejenerasyonu S›kl›¤› Yafla ba¤l› makula dejenerasyonu s›kl›¤› özellikle 65 yafl›ndan sonra belirgin olarak artmakla birlikte, 50 yafl ve üzerindeki herkesin kontrol edilmesi gereklidir. Ayr›ca, ailesinde ve yak›n akrabalar›nda YBMD olanlar, obezite ve kan kolesterol düzeyi yüksek bulunanlar, sigara al›flkanl›¤› olanlar, hipertansiyon gibi kalp-damar hastal›¤› olanlar hastal›k aç›s›ndan yüksek risklidir. YBMD hastal›¤› olanlar ise, düzenli olarak mutlaka en az y›lda bir kez retina muayenesi olmal› ve “ kareli ka¤›t testi ” ile görme kalitelerini günlük veya haftada birkaç kez kontrol etmelidir. Sigaray› b›rakmak, beslenme al›flkanl›¤›n› de¤ifltirerek sebze-meyve a¤›rl›kl› g›dalara geçmek, günefl ›fl›nlar›ndan korunmak, mevcut risk faktörlerinin tedavisine özen göstermek görmenin korunmas› yönünden gereklidir. ‹STANBUL’DA SA⁄LIK 4 4