solunum sisteminin muayenesi

Evcil hayvanlarda
Solunum Sisteminin
Muayenesi
Prof. Dr. Utku BAKIREL
İnspirasyon
Solunum =
Respirasyon
Ekspirasyon
Solunum Yolları
Üst Sol. Yolu (ÜSY)
•Nazal boşluklar
•Sinüsler
•Nazofarinks,
•Larinks
•Toraks girişine kadar olan trake
Alt Sol. Yolu (ASY)
•Toraks içi trake
•Bronş
•Akciğerler
•Plevra ve plevra boşluğu
•Diyaframa
•Göğüs duvarı
Apikal
Diyaframatik
Kardiyak
Sağ Apikal
Sol taraf lobları (tek tırnaklı ve karnivorlar)
Apikal
Diyaframatik
Orta
Kardiyak
Sol taraf lobları (Ruminatlar)
Solunum Hastalığının Karakter Ve Nedenine Etki Eden Faktörler:
Konjenital
 Yarık damak
 Aspirasyon pnömonisi
 Toksemi bulguları
(Anoreksi, ateş, hızlı solunum)
 Tay
 Rhodococcus pnömonisi
 Buzağı-kuzu-oğlak
 Pastörella pnömonisi
 Akut respiratorik distres
sendromu (ARDS)
 Köpek-kedi
 Trakeal hipoplazi
 ARDS
 Pektus ekskavatum
YAŞ
Edinsel
Kronik, ilerleyici-kötüleşen
 Ruminant
 Tüberkuloz, Akciğer neoplazmı
 At
 Kronik obstrüktif akciğer
hastalığı ( KOAH)
 Koyun-keçi
 Madei-visna
 Köpek ve kedi




Kronik bronşitis
Kalp hastalığı
Larinks paralizi
Akciğer neoplazmı
Solunum Hastalığının Karakter ve Nedenine Etki Eden Faktörler:
• Brahisefalik
IRK-TÜR
(kedi / köpekler)
• Konjenital nazal
stenoz
• Havayolu sendromu
• Dolişosefalik köpekler
• Nazal neoplazi
• Küçük ırk ve obez
• Trake kollapsı
• Siyam / Pers kedileri
• alerjik bronşitis (astım)
• Buzağı/kuzu/oğlak
• Enzootik pnömoni
• At
• Hava kesesi hastalıkları
• Egzersiz bağlı akciğer kanaması
• Domuz
• Plevrapnömoni
Solunum Hastalığının Karakter ve Nedenine Etki Eden Faktörler:
ÇEVRE-BAKIM
• Dışarıda
• Merada
• Mevsimsel
•
•
•
• Dirofilariazis
• Toksikozlar
• Viral
Atipik interstisyel pnömoni
Allerjik
Verminöz pnömoni
• Evde
• alerjen faktörler
• Kapalı ahırlarda
• Küflü-tozlu ot / saman
• Kronik atipik interstisyel pnömoni (Rum)
• KOAH (At)
• İmmunosupresyon
• Mikotik pnömoni (Buzağı)
•
•
•
•
•
sigara dumanı
tozlu yatak
kötü havalandırma
parfüm
temizlik maddeleri
Solunum Hastalığının Karakter ve Nedenine Etki Eden Faktörler:
Süre
•Akut / Kronik
•Şiddetlenme
•Yayılma (Sürü ise etkilenen hayvan sayısı)
Kıllar
Kulaklar
Karışık/mat
düşük-geriye
Baş
Aşağı/ileride
Burun
akıntılı /
kanama
Dil
dışarıda
salya
Ağız
açık
Abdominal
nefes hattı
Dirsekler:
uzak/açık
süre ve bulgular
• Baş: aşağı-ileride
• Ağız: açık
• Dil: dışarıda /
Siyanoz / salya
• Nefes: Kötü kokulu
• Burun: Akıntı /
kanama
• Kulaklar : düşük
• Dirsekler: uzak
• Kıllar : Karışık + mat
• Abdominal nefes
hattı
Solunum Hastalığının Karakter ve Nedenine Etki Eden Faktörler:
NAKİL-AŞI-TEDAVİ
Nakliye stresi = risk faktörü
• Aşılama
• Sütten kesilmiş ve buzağı
• Pastörelloz pnöymonisi
• Uzun süren (AT)
• Parazit mücadelesi
• Akut bakteriyel pneumoni
• Kontamine Araç
• Tedavi uygulaması
• Pazar yeri ~ Yayılma
• Kortikosteroid
• Antibiyotik
Solunum Sisteminin Muayene Düzeni
I. İnspeksiyonu
I.
Nefes kontrolü (sayı, tip, ritim, simetri, dispne, duyulabilen
sesler)
II. Baş
I.
II.
III.
IV.
Burun ve çevresi
Mukoza
Sinüsler
Hava keseleri (AT)
III. Boyun
I. Larenks ve trake
II. Öksürük testi
III. Tokat testi (AT)
IV. Gögüs kafesi
I. Palpasyon
II. Perküsyon
III. Oskultasyon
 X-Ray
 Kan Gazları
 Endoskobi
 Parasentez
SOLUNUMun İNSPEKSİYONU
(Hareketlerinin Kontrolü)
a. Solunumun Frekansı (Sayı /dk)
b. Solunumun Tipi
c. Solunumun Ritmi (Düzeni)
d. Toraksın Hareket simetrisi (Asimetri)
e. Solunum Güçlüğü (Dispne)
f. Duyulabilen Anormal Sesler
Solunumun Frekansı
Normal Solunum Sayıları
Polipne
Oligopne
Apne
Hayvan
Türü
At
Poni
Tay
Sığır
Buzağı
Koyun-Keçi
Köpek-kedi
Solunum Sayıları
8-12
15-20
30-60
12-36
24-36
20-30
15-40
Solunum
TİPİ
Kosta-Abdominal
(Tek- Rum)
Kostal
(karnivor)
1. Diyafram
yırtık, paraliz, apse, neoplazma
2. Timpani, RPT, abomazal ülser
3. Peritonit, Assit
4. Karaciğer hast
Abdominal
Göğüs kafesindeki
hareketlerinde ağrı
•Plevritis
•Plevra tüberkülozu
•Akciğer amfizemi
•Pnömoni
•İnterkostal kasların felci
•Kosta kırıkları
SOLUNUM RİTMİ
Normal solunum hareketleri
ritmiktir
 İnspirasyon
 Ekspirasyon
 Dinlenme
(Düzeni-kalitesi)
•UZAMA
• İnspirasyon
• ÜSY stenozunda
• Ekspirasyon
• kronik akciğer amfizemi
 İnspirasyon aktif
 ekspirasyon pasif
İnspirasyon/Ekspirasyon Oranı:
•At :
1/1.8
•Ruminant: 1/1.2
•Köpek
: 1/1.6
•Dinlenme devresi
süresi
• ◊ istirahat
• ◊ yorgunluk
• ◊ heyecan
Anormal Rİtİmlerİ
• Hızlı - Derin
• Hızlı - Yüzlek
• Yavaş - Derin
• Yavaş - Yüzlek
• Cheyne- stoke, Syncop
Hızlı-Derin
Hızlı-Yüzlek
Fizyolojik
 Genç, Gebe, Şişman
 Korku, heyecan, Efor
 Rutubetli ve sıcak havalar
Patolojik
 Ateşli hastalıklar
 Endotoksemi
 Pnömoni
 Bronkopnömoni
 Anemi
 Şiddetli kalp hast.
 Asidoz
Fizyolojik
 Korku
Patolojik





Plevra-pnömoni
Plevritis
Plevral efüzyon
Pnömotoraks
Kosta kırıkları
 Pnömoni
 Akciğer fibrosizi
 Diyafram fıtkı

Kollaps, Koma ve Ölümden
önce
Anormal Solunumun Ritmleri
Yavaş ve Derin
 Narkotik ilaçlar
 Şiddetli solunum yolları tıkanması
Yavaş ve Yüzlek





Merkezi sinir sistemi hast
Metabolik alkalozis
Hipoglisemi
Hipokalsemi
Azotemi
Anormal Solunumun Ritmleri
Cheyne-Stockes




Beyin
travma, Ensefalitis, Meningitis
Böbrek
Kalp
Şiddetli zehirlenmeler
Syncop
 Kollaps
 Koma
 Ölümden önce
Göğüs Duvarı Hareketlerinin Simetrisi
Normal de, simetrik
tek taraflı hareket
kısıtlaması
Pneumotoraks
Akciğer kollaps
Asimetri
Akciğer
konsolidasyon
Toraks duvarının
ağrılı durumları
Solunum Güçlüğü (Dispne)
Primer
Yangı
Ödem
Spazm
stenoz ve tıkanma
Sekonder
Dolaşım yetmezliği
Anemi
Siyanür, CO ve
nitrit
• Hiperkapni CO2 ↑
• Hipoksi O2 ↓
Solunumun
sayı ve derinliğinin 
Dispne
İnspiratorik
• Ödem, yangı, spazm
ve stenoz
• Güneş ve ısı
çarpması
• Alveollere hava
girmesine
engelleyen hast.
•
•
•
•
•
Pnömoni
Akciğer ödemi
Bronşitis
Timpani
Diyaframa
yırtılması
• Larenks felci.
İnsp.-Eksp.
(Karışık)
Ekspiratorik
• Abartılı karın
eforu ile birlikte
ekspirasyon
fazının uzun ve
güç olması
• İnsp/Exp:
• 1/2 - 1/10
• 2 zamanlı
***kronik devrede
Sol. yüzeyinin azalması
•
Akc. ödemi, kanaması ve atelektezisi
• Hydrothorax, Plöritis eksudativa,
Pnömothorax
• Diyaframa yırtığı
• Timpani
• Alveoler akciğer
amfizemi******
• Pnömothorax
• Plevral Effüzyon
• Ventriküler dilatasyon, Kalp
hastalıkları
• Ağır enfeksiyon / ateşli hastalıklar
• Anemi, hemoglobinemi,
• CO2 veya Striknin zehirlemesi
• Tetanoz
Anormal Solunum Sesleri
Fizyolojik
Patolojik
• Horultu (At),
• Hırıltı-Hışırtı-kaz sesi
• İnsp. (Larenks)
• Eksp. (trake)
• Horlama
• Esneme (sık)
• Köpek: gastrit, kr. hepatit
• At: ensefalomiyelit, kuduz
• Hapşırma- aksırma (tekrarlı)
• Köpek*-kedi: Nazal yabancı
cisim, yangı, neoplazi
• Rum: allerjik köken
• ÖKSÜRÜK***
• Homurtu (Domuz)
• Hıçkırık
• Esneme
• Mırlama-kırlama (Kedi)
• Hapşırma- aksırma (Tekralı olmayan)
Solunum Sisteminin Muayene Düzeni
I.
İnspeksiyonu
I.
Nefes kontrolü (sayı, tip, ritim, simetri, dispne,
duyulabilen sesler)
II. Baş
I.
II.
III.
IV.
Burun ve çevresi
Mukoza
Sinüsler
Hava keseleri (AT)
III. Boyun
I. Larenks ve trake
II. Öksürük testi
III. Tokat testi (AT)
IV. Gögüs kafesi
I. Palpasyon
II. Perküsyon
III. Oskultasyon
 X-Ray
 Kan Gazları
 Endoskobi
 Parasentez
Üst Solunum Yollarının Muayenesi
• Merme
• Nemli/kuru, renk, lezyon/Kitle, simetri
• Burun
• Kanatlarının hareketleri
• Burun akıntısı
•Tek taraflı
• Sinuzit, yabancı cisim, Hava Kesesi Empiyemi,
•Burun mukozaları
•
•
•
•
hiperemi, anemi, ikter, siyanoz.
peteşi, ekimoz,
erozyon, ülser, nekroz
Psödomebran
•Sinuslar
parazit invazyonu
•Çift taraflı
Farenks, Larenks, Bronş, Akciğerler,Özefagus, Mide
• Rinitis, FRT, CD, CTB, gurm ruam, CGB, BMD, IBR.
•Akut: Seröz, Mukoz, purulent, kanlı, gıda içeriği
• viral, bakteriyal, paraziter
•Kronik: Serosanguinöz (kanlı)
• Aspergilloz ve neoplazi
• Regurgitasyon
• At ve köpekte farengitis, farenks felci
•Ekspirasyon havası
• Kötü koku: Gangrenli
Pnöömoni,Turbinant kemiklerinin
nekrozu, Larenjit, Ruam.
• Aseton kokusu:
Rum: ketozis
• Eter, klorform kokusu:
askaridiozis (Buzağı /danalarda)
BOYUN: Larenks ve Trakea
• İnspeksiyon ve ses
• Dışarıdan (Bogaz ve boyun)
• İçten
• Larengeskobi, endoskobi
Dışarıdan
• Palpasyon
• sıcaklık, şişkinlik, ağrı, öksürtme
• Askultasyon
«Yangılı durumlarda sertleşmiş hışırtıHırıltı-Hışırtı-kaz
ve hırıltılar»
sesi
İnsp. (Lareks)
Eksp. (trake)
• Perkusyon
• Pleura hast., tüberküloz
Öksürük
• Yapay öksürük
• Dogal
• Fizyolojik (atlar egzersizde)
• Patolojik
• Primer: solunum hastalığı
• Sekunder: kalp hastalığı
• Öksürme sıklığı:
• Buzağı-kuzu, Koyun-keçi,
• Köpek, Kedi, At, B.Rum.
Öksürük
• Aralık
• Seyrek (erken dönem)
• Sık (ileri dönem)
• Nöbet (Larenks, trake, kalp)
• Kuvvet
• Yumuşak ------ “öğürmeli” (pnömoni, larenjit, farenjit )
• Sert-kaba (Bronşit, trake kollapsı, sol atriyal büyüme)
• Ağrı --------kısa ve sık
• Akut laringit, bronşit ve plevritis
• Produktif (yaş)
• mukus,yangısal döküntü veya kan-------------İhtarlı
• Non produktif (kuru)-----Kuvvetli, kısa süreli nöbetli
• Az eksudat, bronsiyal kalınlaşma, kalp hast.
Trakea Perküsyonü
• Aynı anda yapılan perküsyon ve
askultasyon
• Birlikte seyreden pnöymoni ve
plöritis eksudative’nin ayırıcı
tanısında uygulanır.
İki kişi tarafından yapılabilir.
• pnöymoni olaylarında;
• Ses yakından, açık ve kuvvetli
• Eksudatif plöritis ve hatta
hidrotoraks’da
• Alınan sesler kuvvetli
olmasına karşın
• boğuk ve uzaktan
Alt Solunum Yolu muayenesi
TORAKS
-İnspeksiyon
- yara, yırtık, şişkinlik ve asimetri
-Palpasyon
- Kırık kostalar, Yaralar, Deri altı amfizem, Ödem,
Göğüs ağrısı (pleuropneumoni / perikarditis)
- Askultasyon
- Perküsyon
11
9
Mat
Açık
16
A: veziküler sesler
B: bronkoveziküler sesler
C: Akciğer seslerinin duyulmadığı kalp bölgesi
11
Normal sesler
Akciğerlerin oskultasyonu
Vesiküler “V” - “F”
bronkoveziküler “SH”
Artış
• korku
• heyecan
• egzersiz
• sıcak hava
• ateş
• Akciğer hast.
başlangıcında
Azalma
•
•
•
•
•
•
•
•
yağlanması → kalınlaşması
efüzyon
kitle
diyafram rupturu
Pnömotoraks
hava yolunun eksudatla dolması
Kollaps
Ödem
AKCİĞERLERİN OSKULTASYONU
Patolojik
Raller
Hırıltıl
-hışırtı
İnspiratorik
ince
sesler
sürtünme
Expratorik
Kaba
İnsp-Exp
(mix)
?
Raller
«bronşit, pnöymoni, ödem, kanama»
 Kaba raller
(gürültülü, kısa süreli, kesintili, ritmik olmayan
çatırdama, patlama sesleri, fokurdama)
 Distal trake, büyük bronşlar exdutatının titreşimi
 İnce raller
(düşük ses yoğunluğu, kısa süreli, kulak arkası saç
karıştırma sesi-çıtırtı, ritmik sesler)
 Alveol içindeki yapışkan exudatın insp-exp. hareketi

Akciğerlerin Oskultasyonu Patolojik
Hırıltılar-hışırtı (ıslık-düdük, gıcıtrı, cırlama, müziksel)
Daralmış kanal-borulardan hava geçişi sırasında oluşan duvar titreşimi
• İnspiratorik Extratorasik hava yolu kısmı tıkanma-daralma
• Trake kollapsı, hipoplazi, atelektazi, kitle
• Expriratorik intratorasik hava yolu kısmı tıkanma-daralma
• At- KOAH, Kedi astım,
• köpek- CAV tip-II,
• Sığır- bronşit, RSV
Akciğerlerin Askultasyonu Patolojik
Sürtünme (iki kağıtın birbirine sürtülmesi sesi)
hem İnspirasyon hemde Expirasyon
esnasında duyulur
•Pleural: Pleurit, Tuberküloz plevrapnömoni, “efüzyonda üst de”
• Perikardiyal: Perikarditis
Afoni
•Lober kollaps
Akciğer Perkusyon sesleri
Açık ses:
normal
Hava ve dokunun homojen olarak karıştığı akciğer dokudan alınan ses
Açık üstü
ses
Hava miktarının dokuya oranla fazla olması
Akciğer amfizemi
İçinde hava yerine katı ve sıvı maddelerin toplanması
Mat ses
Timpanik
ses
• Akciğer tümörleri / apseleri, hidrothorax
İçinde dokudan çok hava toplanması durumunda
Pnömothorax
Timpanik sese benzer. Akciğer içinde boşluk (kavern)
Metalik / oluştuğunda
Madeni ses
Gangrenli pnömoni
Perküsyon alanının
• genişlemesi;
• Akciğer amfizemi
• Pnömothorax
• Küçülmesi;
• Kalbin hipertrofisi
• Diyaframanın öne itilmesine neden olan
“mide genişlemesi, meteorismus”
Akciğer Perküsyonunda Anormal Bulgular
• Ventralde mat saha:
•
•
•
•
Pleural efüzyon,
Diyaframa fıtığı,
Kalp büyümesi,
Perikardial efüzyon*
• Herhangi bir yerde mat saha:
• Pleura / akciğer de apseler
veya neoplazi
• Dorsalde timpanik saha:
• Pneumothorax
At ve Ruminatlar*
Öksürük:
• altta yatan akciğer
parankim hastalığı varsa
Ağrı:
• altta yer alan göğüs duvarı
plevra ve akciğer parankim
hastalığı varsa
Plevralsentez (Torakosentez)
• Diagnostik
• Pleura kesesinde sıvı
varlığından şüphe
edildiğinde değerlidir.
• Anormal sayıda ve tipte
hücre ve enfeksiyöz etken
yönünden muayene
edilmelidir.
• Deri aseptik olarak hazırlanır ve
lokal anestezi yapılır.
• Sağ toraksın at yarısındaki
• 7. - 8. interkostal aralık (BH)
• 2.-3. İKA (köpek-kedi)
• Plevralsentezis, plevral
effüzyon dispne nedeni ise
endikedir.
• Rahatlama
• Büyük miktarda pleural
effüzyonlu bir hayvanda
pleura sıvısının çekilmesi
semptomatik bir
rahatlama sağlayabilir.
Komplikasyon
• Hayvanın kollapsı
• Pneumothorax
• Akciğer veya kalbin delinmesi.
Solunum Yolunun yardımcı
tanı teknikleri
• Radyografi
• Rinoskobi
• Bronkoskobi
• Ultrasonografi
• Mr ve BT
Svap
Trake apsirasyonu
Bronkoalveolar lavaj
Biyopsi
Kan gazları
Alerji testleri
KAN (Solunum) GAZLARI
• Asit-baz dengesi hakkında fikir verir. Kan gaz
analizatörü adı verilen özel cihazlarla yapılır.
Genel olarak pH, parsiyel oksijen (PO2),
karbondioksit (PCO2), standart bikarbonat (SB) ve
baz a (base exces-BE) seviyeleri ölçülür.
• Kan gaz analizleri arteriyel kanda yapılmalı ve
alındıktan 60 dakika içinde ölçülmelidir. Akciğer
fonksiyonu, akciğer ventilasyon kapasitesinde
azalma, respiratorik yetersizlik, ve narkoz
esnasında kan gaz analizlerini yapmak endikedir.