Tuvalet Eğitimi ve Yaşanan Problemler

REHBERLİK SERVİSİ BÜLTENİ
EKİM 2015
TUVALET EĞİTİMİ VE YAŞANAN PROBLEMLER
Yoğun geçen bir oryantasyon döneminden sonra birçoğumuz her çocuğun birbirinden ne kadar farklı
olduğunu daha da net görmüş olduk. Bu farklılık sadece okula uyum sürecinde, çocukların anne babalarından
nasıl ayrıldıkları, ne tepki verdikleri ile sınırlı değildir. Aynı zamanda gelişimi ilgilendiren bütün konularda
karşımıza çıkacaktır. Bir çok ebeveyn “Çocuğum kaç gün sonra okula alışacak?” ya da “Tam olarak yeme
problemi ne zaman geçer?” şeklinde zamanlamalar isteseler de, bunun gözüktüğü kadar mümkün olmadığını
belirtmek isterim. Bu bağlamda tuvalet alışkanlıkları ve edinilen becerilerin zamanı da yine hem yaş gruplarına
göre hem de çevresel faktörlere göre değişkenlik gösterebilir.
2-3 yaş
Tuvalet eğitimine 2-3 yaşlarında başlanmasının sebebi çocukların gerekli bedensel (kas) olgunluğuna ve
zihinsel olgunluğa erişebilmeleri bunu sonucunda da kendilerini hazır hissedebilmeleridir. Bu olgunluğa
eriştiklerinde sırasıyla; geceleri bağırsak denetimi, gün boyu bağırsak denetimi, gün boyu idrar kesesi denetimi
ve son olarak geceleri idrarını tutabilme şeklinde gelişim gösterirler. Dolayısı ile uykuda idrar tutabilme beceresi
en son gelişen ve en zor olanıdır.
Tuvalet eğitimi sürecinde eleştiri ve cezalandırmadan uzak durmak çok önemlidir(Yavuzer, 2010). Eleştiri
ve ceza, özgüveni zedeler, utanmaya sebebiyet verir ve çocuğun kendisini değersiz görmesine sebep olur. “Sen
bebek misin hala altına yapıyorsun?” ya da “Yine mi kaçırdın?” şeklinde yaklaşımlar yerine sakinliği koruyarak
“Böyle kazalar zaman zaman olabilir gel temizliğine yardım edeyim” demek daha doğrudur.
Her anne baba bu süreçte endişe duyar ancak önemli olan bu endişeyi çocuğa yansıtmamaktır. Oturağa
ya da tuvalete düzenli bir şekilde götürmek, bunu bir rutin haline getirmek, altına kaçırdığında bakımı yapan
kişiye haber vermesini sağlamak, oturakta ya da tuvalette çok uzun dakikalar harcamamak, ancak gidiş sıklığını
arttırmak, bez kullanımını azaltmak (misafirlik ve dışarıda yapılan diğer aktiviteler sırasında hariç olmak üzere)
çocukların sağlıklı ve hızlı bir şekilde tuvalet eğitimine sahip olmalarını sağlamaktadır.
4-6 yaş
Genellikle tüm çocuklar 4 yaşından sonra idrarlarını gece ve gündüz kontrol edebilecek düzeye gelmişler
demektir. Eğer tuvalet eğitimi olan bir çocuk, birden bire alt ıslatmalara başlıyor ise burada regresyon diye
adlandırdığımız gelişim basamaklarında bir geriye dönüş yaşadığını söyleyebiliriz. Regresyonun sebebi; yeni bir
kardeşin doğumu, ev değişikliği, okula başlama, bakıcı değiştirme, okul değiştirme, anne veya babadan uzak
kalma ya da anne babaların yeterli zamanı çocuklarına ayıramaması olabilir. Bu durum geçici olacağından; konu
hakkında konuşulmadan, normal bir yüz ifadesi ve ses tonu ile çocuğun temizliği yapılmalı, bazen böyle şeylerin
başımıza gelebileceği çocuğa uygun bir dille anlatılmalıdır.
Soruna sebep olan etkenleri ortadan kaldırmak için, anne babaların çocukları ile daha kaliteli zaman
harcaması bir çözüm olabilir. Durum diğer değişikliklerden kaynaklanıyor ise; zamanla çocuğun duruma alışması
ile kendiliğinden ortadan kalkacaktır. Önemli olan, eğer çocuğun bu durumu ilgi çekmek için yaptığı ortaya
çıkarsa, temizliğini kendisi yapması için onu yönlendirmeniz ve mümkün olduğunca ona temas etmeden üzerini
değiştirmesini sağlamanız olacaktır. Bu şekilde ona bir ödül vermemiş olursunuz ve davranışı pekişmez.
1
Çocuklarda Alt Islatmanın Sebepleri Nelerdir?
Enürezis, tekrarlayıcı nitelik taşıyan istem dışı altını ıslatmadır. Bu durumun sebepleri nerlerdir?







Ateşli hastalıklar, böbrek ve idrar yolları enfeksiyonları
Anne babaların çocuklarının tuvalet eğitimine çok erken yaşta başlamaları
Aile içinde var olan geçimsizlik, aile içi çatışmalar, anne ve babanın ayrılması
Aileye yeni katılan kardeşe gösterilen aşırı sevgi sebebiyle çocukta meydana gelen gerileme davranışı
Çocuğa karşı istenilen ilgi ve sevginin gösterilmemesi
Genetik olarak diğer aile bireylerinde bu rahatsızlığın bulunması
Ailenin bulunan çevreden başka bir yere göç etmesi gibi çeşitli etkenler, çocukların altlarını
ıslatmalarındaki sebeplerden bazılarıdır.
Anne Babalar Ne Yapmalı ?







Çocuklarda görülen bu problemden dolayı onu alaycı tavırlarla küçümsemeyin.
Çocuğunuzu gece tuvalete götürmeden önce onun iyice uyanmasını sağlayın. Çünkü çocuğunuz tam
uyanmadığı takdirde, tuvaletini uykusunda yaptığını zannedecektir.
Ceza vermekten kaçının. Bu eğitimi oyun haline getirin. Mesela, “Papatya Çiçeğini Tamamlayalım”
oyunu. Bunun için önce bir yuvarlak çizin ve içini birlikte boyayın. Çocuğunuz altını ıslatmadan
tuvaletini söyler ve tuvalete giderse, çizmiş olduğunuz o yuvarlağa bir yaprak ekleyin. Eğer tuvaletini
söylemeyip altını ıslatırsa, çizdiğiniz o tek yaprağın içini maviye boyayın (Yaprak ıslandı düşüncesi)
Çocuk altını ıslattığı zaman boyamış olduğunuz yaprakları, daha sonradan çocuğun tuvaletini söylediği
ve altını ıslatmadığı zaman tekrar beyaza boyayın. (Yaprak kurudu düşüncesi) Böylelikle yapraklar
tamamlanır ve çocuk ödüllendirilir. Yaprakları çocuğunuzu sık sık ödüllendireceğiniz şekilde yapın.
Aile içinde var olan çatışma ve problemlerden mümkün olduğunca çocuğunuzu uzak tutun.
Çocukları, gece altlarını ıslatmalarına karşı uyandıran alarm cihazlarının belli bir süre sonra şartlanma
sağladığından, altlarını ıslatmadan uyanmalarında faydalı oldukları görülmüştür.
Tuvalete giden çocuğunuz aniden tuvaletten korkar ve oturamaz hale gelmişse bunun sebebi yakın
zamanda yaşadığı kabızlık problemi, izlediği çizgi filmde klozetin büyük bir hayvan gibi gösterilmesi,
tuvaletle ilgili gördüğü bir rüya ya da yaşadığı bir olumsuz durumdur.
Böyle bir durumda öncelikli
olan bu davranışa sebep olan durumu iyi tespit etmek, mümkünse ortadan kaldırmak alınacak ilk
önlemdir. Daha sonrasında da konu ile ilgili yaşadığınız sıkıntı hakkında çocuğunuzun yanında
konuşmamaya özen göstermelisiniz. Diğer bir yandan çocuğunuzdan tuvaletle ilgili herhangi bir soru
gelirse mutlaka anında kısa ve doğru bilgiler vermeniz faydalı olacaktır.
Ne zaman bir uzmana danışmalıyız?
Yukarıda belirtilen durumlar haricinde takvim yaşı en az 5 olan bir çocuğun en az 3 ay süreyle haftada 2
kez ortaya çıkan idrar kaçırma durumu var ise bir uzmandan yardım almanızda fayda var demektir*. Böyle bir
durumda da fiziksel ya da psikolojik tedavi sürecine gidilmesi ilerleyen yıllar son derece faydalı ve gereklidir.
Güzel bir ay olmasını dilerim.
Psikolog Elif ÇALIŞKAN
2