arnavutluk

İSTANBUL TİCARET ODASI
AB VE ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ ŞUBESİ
ARNAVUTLUK
ÜLKE RAPORU
Ocak 2009
E.B.
AVRUPA BİRLİĞİ VE ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ ŞUBESİ
İÇİNDEKİLER:
I.
GENEL BİLGİLER
II.
EKONOMİK GÖSTERGELER
III.
SEKTÖREL BİLGİLER
IV.
YATIRIM
V.
DIŞ TİCARET MEVZUATI
VI.
DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ
VII.
TÜRKİYE İLE TİCARİ İLİŞKİLERİ
KAYNAKÇA
2
AVRUPA BİRLİĞİ VE ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ ŞUBESİ
I. GENEL BİLGİLER
Resmi Adı
:
Arnavutluk Cumhuriyeti
Yönetim Şekli
:
Cumhuriyet
Coğrafi Konumu
:
Komşuları kuzeyde ve kuzeydoğuda SırbistanKaradağ, doğuda Makedonya, güneyde
Yunanistan’dır. Batısında Adriyatik ve İon Denizi
bulunur.
Yüzölçümü
: 28.748 km2
Nüfusu
: 3,6 milyon kişi (2007*)
Nüfus Yoğunluğu
: 125 kişi / km2
Başkent
:
Tirana
Önemli Şehirleri
:
Berat, Diber, Durres, Elbasan, Fier, Gjirokaster,
Korce, Shkoder, Tirana, Vlore
Zaman Ayarı
:
GMT’den 1 saat ileri
İklimi
:
Kıyılarda Akdeniz iklimi görülür. İçerilerde ise iklim
daha serttir. En sıcak ay Ağustos (17-31derece), en
soğuk ay Ocak’tır (2-12 derece). En kurak ay olan
Temmuz ve Ağustos’ta ortalama 32 mm., en yağışlı
ay olan Kasım’da ise ortalama 211 mm. yağış olur.
Resmi Dili
:
Arnavutça
Din
:
%70’i Müslüman, %20’si Ortodoks, %10’u Katolik’tir.
*: T.C.Tirana Ticaret Müşavirliği, Arnavutluk STA Kitabı
3
AVRUPA BİRLİĞİ VE ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ ŞUBESİ
II. EKONOMİK GÖSTERGELER
YILLAR
2004
2005
2006
2007
2008*
7,5
8,4
9,3
10,4
13,3
2419
2625
2906
3300
3690
Reel GSYİH Büyüme Hızı (%)
5,9
5,5
5,0
6,0
6,0
Enflasyon
(tüketici fiyatlarıyla ort. %)
2,3
2,4
2,4
2,9
3,5
Nüfus (milyon kişi)
3,1
3,2
3,2
3,6
3,6
GSYİH (Milyar $)
(Gayri Safi Yurtiçi Hasıla)
Kişi Başı GSYİH ($)
Para Birimi : Lek
1 YTL = 59 Lek
1 Euro = 125,83 Lek
1 ABD $= 95,62 Lek (15.01.2009)
Kaynak: The Economist Intelligence Unit, Country by Country 2009
T.C.Tirana Ticaret Müşavirliği, Arnavutluk STA Kitabı
*: 2008 tahmini
4
AVRUPA BİRLİĞİ VE ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ ŞUBESİ
III. SEKTÖREL BİLGİLER
1990’lı yılların ilk yarısında, diğer Doğu Avrupa ülkelerinin sanayi üretiminde
ortaya çıkan şiddetli azalma Arnavutluk sanayi üretiminde de yaşanmıştır. Ancak
bu daralmanın akabinde, diğer bölge ülkelerinde olduğu gibi hizmetler sektörü
genişlememiş, bunun yerine Arnavutluk nüfusunun büyük kısmı tarım sektörüne
yönelmiştir.
Sırayla Sovyetler Birliği ve Çin tarafından sağlanan makine ve cihazlar ülkenin
sermaye stokunu oluşturmuş, fakat bu stok ülkeye, dünya piyasalarına ilk
açıldığında, pek fazla rekabet gücü sağlamamıştır. Öte yandan, mevcut bu
ekipmanlar planlı ekonominin çökmesi ve 1991-1992 ve 1997 yıllarında ortaya
çıkan karışıklıklar neticesinde yağmalanmıştır.
Ülkedeki girişimciler, sanayi sektörünün bu durumu karşısında, küçük ölçekli ve
ülkenin genel fakirlik düzeyine bağlı olarak ücretlerin düşük olmasının nispi
avantaj sağladığı emek yoğun alanlara yönelmiştir.
Ülkenin zengin orman kaynakları sayesinde kerestecilik, doğramacılık ve
mobilya yapımı alanlarında küçük işletmeler kurulmuştur. Ancak bu, ormanların
aşırı biçimde kullanılmasına yol açmış ve yeniden canlandırılmaları için bir miktar
dış kredi sağlanması gerekmiştir. Bu alanda kurulan işletmelerin yanında,
yabancı firmalar için fason ayakkabı, giysi ve mobilya yapımı da yaygınlaşmıştır.
Ülkede yaşanan karışıklık dönemleri, altyapı tesisi ve insani amaçlarla sağlanan
dış yardımlarla beraber, müteahhitlik ve inşaat malzemeleri sektörlerinin
büyümenin temel kolları haline gelmesine katkıda bulunmuştur. Konutların
özelleştirilmesi de konut yapımı ve tamirine olan talebi artırmıştır. Bu koşullar
altında, 1999 yılı itibarıyla inşaat sektörü GSYİH’nin %13’ünü oluşturmuştur.
2007 yılı verileri Arnavutluk ekonomisinin % 6 oranında büyüdüğünü ve kişi
başına düşen GSMH’nın $ 3300’a yükseldiğini göstermektedir. Son yıllarda,
ülkedeki enflasyon oranı da kontrol altına alınmaya çalışılmış ve 2007 yılı
enflasyon oranı % 2,9 olarak bildirilmiştir.
Arnavutluk’ta GSMH’nın sektörlere göre dağılımı aşağıdaki şekildedir:
GSIYH’nin
sektörlere
göre dağılımı (2007-%)
Tarım
21,5%
Sanayi
27,4%
Hizmetler 51,1%
Kaynak: T.C.Tirana Ticaret Müşavirliği, Arnavutluk STA Kitabı
5
AVRUPA BİRLİĞİ VE ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ ŞUBESİ
Sektörlerin GSMH artışı içindeki payı ise şöyledir:
Sektörler
2006
2007
2006-2007
2008
Tarım
0,1
0,2
+ 0,1
0,5
Sanayi
0,9
1,1
+ 0,2
1,2
İnşaat
1,4
0,3
- 1,1
0,8
Ulaştırma&Telekomünikasyon
0,4
1,0
+ 0,6
0,6
Ticaret, otelcilik, restoran
1,1
1,4
+ 0,3
1,4
Diğer hizmetler
2,1
1,9
-0,2
1,8
Toplam Büyüme Oranı
6,0
6,0
0,0
6,3
Kaynak: Albanian Center for International Trade (ACIT)
Tarım:
Arnavutluk, Doğu Bloku’nun yıkılmasından sonra geçiş dönemine giren ülkeler
içinde GSYİH’si halen büyük ölçüde tarımsal faaliyete bağlı olan tek ülkedir.
1991 yılında uygulamaya konulan bir dizi reformla ülkenin tarımsal yapısı
tamamen değiştirilirken, 1994 yılı itibarıyla toplam ekime elverişli alanın yaklaşık
%94’ü özelleştirilmiştir. Bununla beraber, sektörde makineleşememe, yetersiz
sulama teknikleri ve kimyasal gübre kullanımının yetersizliği sebebiyle mevcut
potansiyel halen değerlendirilememektedir.
İhracatta tıbbi tarım ürünleri önemli bir kalemi oluşturmaktadır. Şarap ve
zeytinyağı işleme faaliyetlerinin gelişmesi halinde, üzüm bağları ve zeytinliklerin
büyük potansiyel oluşturacağı öngörülmektedir.
Son yıllarda GSMH’ya katkısı %21,5 olan, istihdamın % 60’ını karşılayan ve ülke
ekonomisin önemli bir sektörü olan tarım son yıllarda % 3 oranında büyümüş
olsa da, genel üretime katkısı düşmektedir. Ülke için büyük bir ihraç kaynağı
olmasına rağmen, başta mülkiyetle ilgili yasalar olmak üzere, eski rejimin
bıraktığı ve hala çözülmemiş birçok problem, büyük yatırımcıların ilgisinin bu
sektöre çekilmesini engellemekte, diğer taraftan, hala geleneksel metotların
kullanılması sebebiyle tarımın genel üretime olan katkısı yıldan yıla düşüş
göstermektedir. Hükümetin tarım politikasının en önemli unsurlarından birini,
taşınmaz sorununun çözümü oluşturmaktadır.
Arnavutluk organik gıda alanında önemli bir ihraç potansiyeline sahiptir. Ancak,
paket ve ambalajlama ile ilgili sorunlar ve zeytinyağı, meyve, şarap ve brendi gibi
6
AVRUPA BİRLİĞİ VE ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ ŞUBESİ
katma değeri yüksek ürünlere yeterli önemin verilmemesi sebebiyle sektörde
istenilen gelişme sağlanamamaktadır.
Tekstil:
Tekstil Arnavutluk’ta mevcut en güçlü ve stratejik sektörlerden birisidir. 1990
yılından sonra, bu alanda faaliyet gösteren birçok firma özelleştirilmiştir. Birçok
yabancı firmanın faaliyet gösterdiği bu sektör, sürekli büyüme içindedir. Sanayide
en çok işçi çalıştıran sektör olması ile dikkat çekmektedir. Tekstilde faaliyet
gösteren en büyük şirketler Korça, Tirana ve Durres şehirlerinde bulunmaktadır.
Yabancı yatırımcı olarak, 33 İtalyan, 13 Yunan, 3 Türk, ve 2 Alman şirketi
bulunmaktadır. Bu sektördeki yabancı yatırımcılar Tirana (16), Korçe (13), Durres
(12), Shkoder (5) ve Vlore (2) şehirlerinde bulunmaktadır.
Arnavutluk, tekstil sektörü genel olarak fason çalışmaktadır. Ülke, tekstil
üretiminde geniş bir geleneğe, vasıflı ve uyum sağlayabilen iş gücüne sahiptir.
Bu sektörde yatırım yapmanın avantajları; kalifiye işgücü, diğer ülkelere kıyasla
çok daha düşük iş gücü maliyeti, İtalya, Yunanistan ve diğer Balkan ülkeleri
piyasalarına kolay geçiş, %100 fason üreticileri için KDV ve diğer gümrük
vergilerinin olmaması, çalışanların yabancı dil bilmeleri (özelikle İtalyanca,
İngilizce ve Yunanca), İtalyan ve Yunan yatırımcılarla tecrübe alış verişi ve
bağlantı imkanlarının olması, küçük çaplı siparişler için üretim ve kısa teslim
süresi imkanı bulunması, düşük ulaştırma maliyeti (İtalya ve Yunanistan’a yakın
olmasından dolayı) olarak sıralanabilir.
2007 yılı verileri, tekstil ve ayakkabı sektörü birlikte ele alındığında, bu iki
sektörün %48’lik bir payla Arnavutluk ihracatında birinci sırada yer aldığını
göstermektedir.
Otomotiv ve otomotiv yedek parça:
Ülkenin, otomotiv ve otomotiv yedek parça ithalatının 2007 yılının ilk çeyreğinde,
yoğun yerel talebe bağlı olarak arttığı gözlemlenmektedir. Otomotiv ithalatındaki
artış nedeniyle 2006 yılında Avrupa Birliği’nden yapılan ithalatlarda gümrük
vergileri kaldırılmıştır. Dünya Ticaret Örgütü’nün zorunlulukları kapsamında, AB
haricindeki ülkelerden bu alanda alınan gümrük vergilerinin kaldırılması Temmuz
ayında Parlamento tarafından onaylanmıştır.
İnşaat, yapı ve taahhüt:
Arnavutluk inşaat sektörü, teknolojik eksikliğe rağmen, 1990’lı yılların ikinci
yarısında hızlı bir büyüme göstermiştir. İnşaat sektöründe yaşanan bu hızlı
büyümeyi; çiftliklerin şahsi mülke dönüşmesi, küçük ve orta ölçekli işletmelerin
7
AVRUPA BİRLİĞİ VE ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ ŞUBESİ
ortaya çıkması, çeşitli mağazaların açılması, konut sıkıntısı, büyük altyapı
projeleri, turizm sektörünün gelişmesi ve 1999 yılında ülkeye yönelen insani ve
askeri fonlar ile açıklayabiliriz. Kırsal alanlardan kentlere artan göç oranı, özellikle
kentlerde konut yapımı ihtiyacını artırmıştır.
İnşaat sektöründeki canlanma, özellikle İtalya ve Yunanistan kaynaklı yabancı
yatırımların desteği ile gelişmiştir. Sektörde faaliyet gösteren yaklaşık 1000 özel
firmanın her biri ortalama 150 kişiyi istihdam etmektedir. Yabancı sermaye ile
ayrıca yeni karayollarının yapımı, Rinas Havaalanı ile Durres ve Vlore
Limanlarının yeniden inşası ve oteller ile turistik tesislerin geliştirilmesi gibi büyük
ölçekli projelere imza atılması beklenmektedir.
Bankacılık:
Ülkede mali sektörün yetersizliğinden dolayı, halen pek çok işlem nakit para ile
gerçekleştirilmektedir. Bankacılık sistemindeki aksaklıklar, başka mevduat
toplama mekanizmalarının ortaya çıkmasına yol açmış, bu mekanizmaların
çökmesi de finansal sektöre duyulan güveni azaltmıştır. Ülke bankalarının en
önemli sorunları verimsizlik ve etkin olmayan krediler şeklinde özetlenebilir.
Komünizm döneminde ülkede bankacılık faaliyetlerini, bir kamu bankası ile ülke
çapında yaygın şube ağı bulunan Savings Bank yürütmüştür. Daha sonra bu
kamu bankası Ulusal Ticaret Bankası (National Commercial Bank, NCB), Kırsal
Ticaret Bankası (Rural Commercial Bank, RCB) ve Savings Bank olarak üç ticari
bankaya dönüştürülmüş, 1996 yılında bankaların özelleştirilmesine ilişkin bir
bankacılık kanununun çıkarılmasının ardından da Savings Bank ile RCB
birleşmiştir. Gerçekleştirilen özelleştirmeler kapsamında Türk KentBank da
NCB’nin hisselerinin %60’ını satın almıştır. Çıkarılan Bankacılık Kanunu
Arnavutluk Merkez Bankası’na (Bank of Albania) da yasal özerklik getirmektedir.
Turizm:
Orman, nehir, dağ manzaraları, 450 km uzunluğundaki sahili, kültürel mirası ve
etkileyici mimarisi ile Arnavutluk büyük bir turizm zenginliğine sahiptir. Ulusal
Turizm Stratejisine göre Arnavutluk’ta üç çeşit turizm türü vardır: Güneş ve sahil
turizmi, özel ilgi turizmi, kentsel turizm (ticaret ve konferans turizmi). GSMH
içindeki payı giderek artmakta olan bu sektörü daha ileriye götürebilmek için tatil
köyü ve yat limanlarına yatırım yapacak yabancı sermayeye ihtiyaç
duyulmaktadır.
8
AVRUPA BİRLİĞİ VE ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ ŞUBESİ
IV. YATIRIM1
Ülke mevzuatı yabancı yatırımcılar için tatmin edici imkanlar sunmaktadır.
Yabancılar için Arnavutluk’ta mülk ve hisse sahibi olmaya yasal bir engel yoktur.
Öte yandan kazançların ülke dışına çıkarılması da serbesttir.
Ülkede yatırımları teşvik amacıyla yerli ve yabancı yatırımcı ayrımı
gözetilmeksizin uygulanan sistem çerçevesinde;
-10 yılı aşkın süredir ekonomik açıdan verimli faaliyetler sürdüren firmalar için 4
yıllık süre ile vergilerden muafiyet,
-Ekonomik anlamda verimli olan alanlarda yeniden yatırım için, kurumlar
vergisinin %60’ının iade edilmesi,
- “Öncelikli olarak turizm ile kalkındırılacak bölgelere ilişkin kanun” çerçevesinde
tanıtım faaliyetlerinde bulunan firmalara 5 yıl süre ile gümrük vergilerinden
muafiyet,
-Serbest bölgelerde faaliyet gösteren ya da imtiyaz sözleşmelerinden faydalanan
firmaların yatırımları için teşvikler gibi uygulamalar mevcuttur.
Gerçek veya tüzel kişilikli yabancılar, herhangi bir izin almaksızın Arnavutluk’ta
ekonomik faaliyet gösterebilmektedir. Yabancı yatırımcılar, ekonomik faaliyet ya
da yatırım faaliyetlerini gerçekleştirirken, arazi sahibi olmak dışında yerel
yatırımcılarla aynı imkanlara sahiptir. Ülkede 1994 yılında yürürlüğe giren
Yabancı Yatırımlara İlişkin Kanun, yabancı yatırımcılara bazı temel güvenceleri
sağlamaktadır. Yabancı yatırımcılar ile Arnavutluk tarafı arasında yaşanabilecek
herhangi bir anlaşmazlık durumunda tahkim yolu açıktır. Ülkede Mart 1997’de
yaşanan siyasi karışıklık ve sosyal ayaklanmanın ardından ülkeye ihracat
yapmak ya da ülkede yatırım yapmak isteyen yabancıları politik risklerden
korumak üzere, Özel Sektör İyileştirme Projesi çerçevesinde, Dünya Bankası
Arnavutluk Hükümetine 10 milyon dolarlık “Politik Risk Garantisi” sağlanmasını
onaylamıştır. 1992 yılında çıkarılan Kanun ile ülkede ticari şirketlerin ne şekilde
faaliyet gösterecek oldukları düzenlenmiştir. Bu kanuna göre dört çeşit şirket
kurmak mümkündür. Bunlar ortaklık, limited ortaklık, sınırlı sorumlu şirketler ve
anonim şirketlerdir. Ayrıca tek kişilik şirketler de kurulabilmektedir.
Tek kişilik şirketler ülkedeki en basit şirket organizasyon türüdür. Bu şirketin
sahibi şirket borçlarından sınırsız sorumludur. Bu tür bir şirket kurmak için
yatırımcı vergi kaydını yaptırmalı ve isim, adres ve işletme amacını yerel
mahkemeye bildirmelidir.
Ortaklık türü şirketlerde, tüm ortaklar şirket borçlarından müşterek olarak
sorumludur. Bu tür şirketler için minimum ortak sayısı ikidir. Herhangi bir asgari
sermaye düzeyi aranmamaktadır.
1
Arnavutluk Ülke Raporu, www.igeme.gov.tr
9
AVRUPA BİRLİĞİ VE ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ ŞUBESİ
Limited ortaklıklarda, genel ortak ve sınırlı ortak olmak üzere iki tür ortak
bulunmaktadır. Genel ortaklar şirket borçlarından tüm malvarlıkları ile sınırsız
sorumluyken sınırlı ortakların sorumluluğu ortaklık payıyla sınırlıdır. Yine bu
şirket türünde de asgari sermaye zorunluluğu bulunmamaktadır.
Sınırlı sorumlu şirketler, ülkede en yaygın olan şirket türüdür. Ortakların şirket
borçlarından şirket sermayesine katkıları oranında sorumlu olduğu bu şirket
türünü kurmak için gereken asgari sermaye tutarı 100 000 Lek’tir.
Anonim şirketlerde gereken asgari sermaye payı, şirket hisselerinin halka arz
edilip edilmemesine bağlı olarak değişmektedir. Hisselerini halka arz eden
anonim şirketlerde bu oran 10 milyon Lek, arz etmeyen şirketlerde ise 2 milyon
Lek’tir.
Hangi tür olursa olsun şirketler Tirana Bölge Mahkemesi şirket Tescil Ofisi’ne
tescil ettirilmelidir. Bu başvuru yapılırken, talep dilekçesi, şirket sözleşmesi, şirket
statüsü, sermayenin ödendiğine dair belge ve şirket kurucu ve yöneticilerinin
kimlikleri ibraz edilmelidir. Bu belgelerin hepsi Arnavutça hazırlanmalı ve
noterden tasdik ettirilmelidir. Diğer taraftan Ticaret Kanunu’na göre ülkede
açılacak şubelerin de aynı ofiste tescili zorunludur.
Öte yandan Arnavutluk’un son yıllarda etkin bir özelleştirme sürecinden geçtiği
göz ardı edilmemesi gereken bir noktadır. Uygun bir özelleştirme programı ile bu
işletmelerin rekabetçi bir yapıya kavuşturularak yabancı yatırımcılar için cazip
hale getirilmesinin bu durumu düzeltebileceği düşüncesiyle ülkede ulaşım,
perakende ticaret ve konut yapımı alanındaki kamu mülkiyeti hızla büyük ölçüde
özel sektöre devredilmiştir.
Arnavutluk’ta Türk Yatırımları:
Türkiye, 2007 yılı itibariyle Arnavutluk’ta yaklaşık 620 milyon doları bulan yatırım
miktarıyla, İtalya ve Yunanistan’ın ardından ülkedeki üçüncü büyük yatırımcı ülke
konumunda bulunmaktadır. Çoğunluğu KOBİ statüsünde olan yaklaşık 40 Türk
şirketi inşaat, demir-çelik, madencilik, bankacılık ve imalat sanayi sektörlerinde
faaliyet sürdürmektedir. Söz konusu firmalarda, 80’i Türk, 2.853’ ü Arnavut olmak
üzere toplam 2.933 kişi istihdam edilmektedir. Demir-çelik üretimi alanında
Kürüm A.Ş., madencilik alanında Ber-Oner, ve bankacılık alanında Kentbank
yatırımlarıyla stratejik önem taşımaktadır. Arnavutluk’ta ayrıca Seyaş firması
kırsal kesime su sağlayan bir projenin müşavirliğini üstlenmiştir.
Arnavutluk, komşu ülkelerde yaşayan Arnavut topluluklarla kuvvetli ilişkisi ve
kaliteli mal tüketim eğilimi giderek artan bir pazar olarak, ülkemiz için önemli iş
fırsatlarının olduğu bir ülke konumundadır. Türk firmaları için özellikle
telekomünikasyon, ilaç, bankacılık, enerji, petrol ve doğalgaz, tütün ve sigara
sanayi, turizm, madencilik, makine sanayi, kimya ve plastik sanayi, gıda işleme
10
AVRUPA BİRLİĞİ VE ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ ŞUBESİ
ve ambalaj sanayi, çimento sanayi, inşaat, sigortacılık ve ulaşım alanında
Arnavutluk’ta yapılacak özelleştirme projeleri önemli imkanlar sunmaktadır.
Ülkemizdeki Arnavut yatırımlarına da kısaca değinecek olursak; Türkiye’de 2008
yılı Haziran ayı itibariyle 30 adet Arnavutluk menşeli firmanın faaliyette
bulunduğunu2, söz konusu firmaların ülkemizdeki toplam sermayelerinin,
ülkemizdeki toplam yabancı sermaye içindeki payının % 0.005 olduğunu
belirtebiliriz3.
V. DIŞ TİCARET MEVZUATI4
2000 yılından beri Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) üyesi olan Arnavutluk’un DTÖ
programı, 2007 yılına kadar aşamalı bir ticaret liberalizasyonunu öngörmüştür.
Diğer taraftan Arnavutluk, AB’nin Batı Balkan ülkelerine yönelik İstikrar ve
Ortaklık Süreci kapsamında, AB ile İstikrar ve Ortaklık Anlaşması imzalamış ve
Anlaşmanın ticarete ilişkin hükümlerini içeren Geçici Anlaşma (Interim
Agreement) 1 Aralık 2006 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Arnavutluk, ayrıca, 2007
yılı Temmuz ayında yürürlüğe giren ve komşu ülkelerle arasında ticaretin
önündeki engellerin kaldırılmasına olanak sağlayan Orta Avrupa Serbest Ticaret
Anlaşması (CEFTA)’nın da taraflarından biridir5.
Arnavutluk’ta ithalat ve ihracat işlemleri mevcut gümrük mevzuatı çerçevesinde
gerçekleşmektedir. Buna göre;
1. Serbest Dolaşım Rejimi– Gümrük rejimine göre, malların serbest dolaşıma
sunulması veya ithal edilmesi, malların kalıcı olarak Arnavutluk sınırları içine
girmesidir.
İthalattan alınan Katma Değer Vergisi (KDV) malların Arnavutluk’a girişi anında
ödenmektedir. KDV vergilendirilen değerin %20’sidir. Üretim, inşaat,
telekomünikasyon sanayilerinde ve Arnavutluk Enerji Kurumu’ndaki yatırımlar
için ithal edilen makineler ve cihazlar için KDV’de indirim uygulanmaktadır. Bu
sisteme göre, KDV ithal sırasında gümrük noktasında değil, vergi ödeyenin
kayıtlı olduğu en yakın vergi dairesine ödenmektedir.
2. Geçici İthalat Rejimi– Bu rejim altında re-export için yer alan ve yerli olmayan
ürünler tamamen veya kısmen gümrük sorumluluklarından muaf tutulmaktadır.
Malların bu rejim altında maksimum kalma süresi 1 yıldır. Bu süreden sonra
tekrar yurtdışına çıkarılması gerekmektedir. Ülkeye bu yolla giriş yapan ürünlere
%1 oranında gümrük vergisi uygulanmaktadır. Aynı şekilde Arnavutluk’a en fazla
2
www.hazine.gov.tr
Kaynak: T.C Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı Arnavutluk Ülke Notları 2007
4
Yerinde Pazar Araştırmaları, Arnavutluk, www.igeme.gov.tr
5
T.C.Tirana Ticaret Müşavirliği, Arnavutluk STA Kitabı
3
11
AVRUPA BİRLİĞİ VE ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ ŞUBESİ
bir yıllık süre için geçici olarak giriş yapan makine ve cihazlara da %1 oranında
vergi uygulanmakta olup, kaldırılması için çalışmalar devam etmektedir.
3. Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejimi – Bu rejim, ürünlerin ithalat
sorumluluklarından muaf tutularak Arnavutluk gümrüklerinin sorumluluğunda bir
bölgeye ithal edilmesine izin vermektedir.
4. Aktif İşleme (Fason Rejim) – Bu rejimdeki mallar Arnavutluk gümrüklerinde
bir değişim veya işleme sürecinden geçmektedir.
5. Pasif İşleme - Yerli ürünlerin, geçici olarak Arnavutluk gümrük alanı dışına
ihraç edilmesine izin verilmesidir. Bu maddelerden üretilen mallar, işleme
sürecinden sonra, ithalat sorumluluklarından kısmen veya tamamen muaf olarak,
Arnavutluk’a serbest dolaşım için girebilmektedir.
6. Geçici Depolama Rejimi – Ürünlerin bu rejim altında olma süresi, gümrük
bürosuna girişten çıkacağı tarihe kadar olan dönemdir. Bu rejim altında olan
ürünler gümrük otoriteleri tarafından belirlenen alanlarda tutulmaktadır.
7. Transit Rejim- Malların yabancı ülkeler arasında Arnavutluk alanından,
gümrük sorumlulukları olmaksızın geçmeleridir. Bu tür mallar gümrük vergisi,
KDV ve diğer vergilerden muaftır.
Arnavutluk’a İhracatta Talep Edilen Belgeler:
- Fatura
- Kargo ve araç sigortası (C.M.R)
- Orijin sertifikası
- Kalite sertifikası
- Euro 1 sertifikası (satıcı tarafından doldurulmaktadır)
- Birkaç özel mal için izin gerekebilir (hayvanlar ve ürünleri için Tarım
Bakanlığı’ndan ve ilaçlar için Sağlık Bakanlığı’ndan)
- Orijin ülkeden ihracat belgesi örneği (Triar)
12
AVRUPA BİRLİĞİ VE ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ ŞUBESİ
VI.
DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ
Arnavutluk dış ticareti, Doğu Avrupa pazarlarının yıkılması sonucu dış ticaretin
AB’ne yönelmesi ile birlikte açık vermeye başlamıştır. Pazar ekonomisine geçiş,
ithalat kotalarının kaldırılması ve insani yardımın ülkeye girişi ile birlikte, ithalatı
1990’lı yılların başında hızla artmıştır. Diğer taraftan, Arnavutluk iç pazarında
tüketici ve sanayi ürünlerine artan yoğun talep Arnavutluk’un günümüzde dış
ticaret açığını kronik hale getirmiştir. 2005 yılı için Arnavutluk GSYİH’nın
%22’sine tekabül eden ticaret açığı, 2006 yılında 2,1 milyar $ ulaşmış ve 2008
yılında 3 milyar $’ı aşmıştır6.
ARNAVUTLUK DIŞ TİCARETİ
(Milyon ABD Doları)
Yıllar
İhracatı
İthalatı
Ticaret Hacmi Ticaret Dengesi
2002
330
1.485
1.815
-1.155
2003
447
1.783
2.230
-1.336
2004
603
2.195
2.798
-1.592
2005
656
2.478
3.134
-1.822
2006
765
2.884
3.649
-2.119
2007
1.076
3.999
5.075
-2,923
2008*
1.351
4.753
6.104
-3.402
Kaynak: The Economist Intelligence Unit, Country by Country 2009
*: 2008 tahmini
6
T.C.Tirana Ticaret Müşavirliği, Arnavutluk STA Kitabı
13
AVRUPA BİRLİĞİ VE ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ ŞUBESİ
ARNAVUTLUK’UN İHRACATINDAKİ BAŞLICA ÜLKELER
(1.000 ABD Dolar)
Ülke
2004
İtalya
2005
2006
2007*
442.044,90
477.119,90
Yunanistan
72.525,70
69.175,20
75.217,00
88.699,2
Kosova
27.808,60
27.034,20
30.148,90
51.566,9
Almanya
18.728,90
21.920,90
25.085,80
26.328,1
7.722,90
10.331,80
12.643,10
25.366,7
15.528,51
16.237,03
12.570,91
23.678,8
2.401,40
5.491,50
10.824,30
19.175,3
598,8
3.209,20
9.160,80
27.385,7
İsveç
2.935,80
2.958,90
6.724,50
17.110,8
Fransa
3.103,50
4.579,40
5.535,60
6.731,7
Makedonya
Türkiye
Sırbistan ve Karadağ
Çin
574.568,00 733.375,4
Kaynak: T.C.Tirana Ticaret Müşavirliği, Arnavutluk Raporu, Nisan 2007
*: 2007 verilerine http://www.acit-al.org/ sitesinden ulaşılmıştır.
ARNAVUTLUK’UN İTHALATINDAKİ BAŞLICA ÜLKELER
(1.000 ABD Dolar)
ÜLKE
2004
2005
2006
İtalya
760.696,30
788.522,60
Yunanistan
462.461,30
453.409,80
2007*
1.225.938
883.456,70
,8
512.045,30 652.917,0
Türkiye
161.028,26
191.139,64
213.676,72 323.023,6
Almanya
120.570,10
127.332,30
142.011,50 191.337,3
Çin
82.830,70
149.199,50
141.644,70 216.075,6
Rusya
63.785,80
99.480,30
111.910,10 150.628,0
Bulgaristan
50.730,50
80.885,70
99.809,00
87.116,4
Ukrayna
54.180,60
65.031,90
81.601,00
93.348,0
Makedonya
29.393,00
39.485,40
62.775,20
99.980,2
Avusturya
34.531,40
61.172,60
61.236,50
63.359,8
Kaynak: T.C.Tirana Ticaret Müşavirliği, Arnavutluk Raporu, Nisan 2007
*: 2007 verilerine http://www.acit-al.org/ sitesinden ulaşılmıştır.
14
AVRUPA BİRLİĞİ VE ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ ŞUBESİ
Arnavutluk’un İhracatı (ürünler itibariyle) (2007)
Ürün
Değer
(bin $)
Pay (%)
Tekstil ve ayakkabı
517.799
48%
İnşaat malzemeleri ve metaller
169.436
16%
Mineraller, akaryakıt, elektrik
164.967
15%
Gıda maddeleri ve Tütün
78.175
7%
Makine, teçhizat ve yedek parça
42.931
4%
Odun ve Kağıt ürünleri
33.330
3%
Deri ve deri ürünleri
22.356
2%
8.684
1%
Diğerleri
31.836
3%
Toplam
1.069.558
100%
Kimyasal ve plastik ürünler
Kaynak: INSTAT
Arnavutluk’un İthalatı (ürünler itibariyle) (2007)
Ürün
Değer
(bin $)
Pay (%)
Makine, teçhizat ve yedek parça
867.058
21%
Mineraller, yakıt, elektrik
695.144
17%
Gıda maddeleri ve Tütün
692.356
17%
İnşaat malzemeleri ve metaller
658.341
16%
Kimyasal ve plastik ürünler
435.653
10%
Tekstil ve ayakkabı
432.091
10%
Odun ve Kağıt ürünleri
146.892
4%
85.907
2%
Diğerleri
154.624
4%
Toplam
4.168.097
100%
Deri ve deri ürünleri
Kaynak: INSTAT
15
AVRUPA BİRLİĞİ VE ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ ŞUBESİ
VII. TÜRKİYE İLE TİCARİ İLİŞKİLERİ
Arnavutluk’un liberal ekonomiye geçmesi ile birlikte, Türkiye ile Arnavutluk
arasında çok iyi düzeyde seyreden siyasi ilişkiler, ekonomik ilişkilere de
yansımıştır. Bu kapsamda, Türk firmaları da Arnavutluk’a ilgi göstermeye
başlamış, 2002-2007 döneminde iki ülke arasındaki dış ticaret hacminde %270’e
varan bir artış gözlemlenmiştir. Ülkemiz, genel olarak değerlendirildiğinde,
Arnavutluk ekonomisinde önemli bir yere sahiptir7.
TÜRKİYE - ARNAVUTLUK TİCARİ İLİŞKİLERİ
(Milyon ABD Doları)
Yıllar
Türkiye’nin
İhracatı
Türkiye’nin
İthalatı
Ticaret
Hacmi
Ticaret
Dengesi
1997
41,1
3,3
44,4
37,8
1998
44,8
2,8
47,6
42,0
1999
65,6
1,3
66,9
64,3
2000
61,3
2,7
64,0
58,6
2001
73,2
3,6
76,8
69,6
2002
78,7
3,8
82,5
74,9
2003
114,4
4,5
118,9
109,9
2004
161,0
15,5
176,5
145,5
2005
191,1
16,2
207,3
174,9
2006
214,2
12,6
226,8
201,6
2007
294,5
23,8
318,3
270,6
2007
(Ocak-Kasım)
265,3
23,03
288,3
242,3
2008
(Ocak-Kasım)
282,0
36,3
318,3
245,7
Ticaret dengesi Türkiye açısından değerlendirilmektedir.
Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu 2008
7
T.C.Tirana Ticaret Müşavirliği, Arnavutluk STA Kitabı
16
AVRUPA BİRLİĞİ VE ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ ŞUBESİ
TÜRKİYE-ARNAVUTLUK
DIŞ TİCARETİNİN SEYRİ
(Milyon ABD Doları)
350,0
300,0
294,5
282
250,0
214,2
200,0
191,1
161
150,0
114,4
100,0
59,3
50,0
73,2
65,6
53,8
1,5 1,2
56,9
9,1
78,7
44,8
61,3
41,1
3,3
2,8
15,5
1,3
2,7
3,6
3,8
4,5
16,2 12,6
36,3
23,8
(*) Ocak-Kasım
17
20
08
*
20
07
20
06
İthalat
20
05
20
04
20
03
İhracat
20
02
20
01
20
00
19
99
19
98
19
97
19
96
19
95
19
94
0,0
AVRUPA BİRLİĞİ VE ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ ŞUBESİ
TÜRKİYE-ARNAVUTLUK
ARASINDAKİ BELLİ BAŞLI ANLAŞMALAR
• Ticaret Anlaşması (İmza tarihi: 12.02.1986, Resmi Gazete Tarih/No:
10.04.1986/19074)
• Ekonomik, Ticari, Sanayi ve Teknik İşbirliği Anlaşması
(İmza tarihi: 02.08.1988, Resmi Gazete Tarih/No: 05.12.1988/20010)
• Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunmasına İlişkin Anlaşma
(İmza tarihi: 1 Haziran 1992, Yürürlük tarihi: 26 Aralık 1996)
• Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması (İmza tarihi: 4 Nisan
1994; Yürürlük tarihi: 26 Aralık 1996)
• Gümrük Konularında İşbirliği ve Karşılıklı İdari Yardım
Anlaşması (İmza tarihi: 12.02.1998, Resmi Gazete Tarih/No:
26.04.1998/23324, Yürürlük tarihi: 24.07.1998)
• Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Anlaşması
(İmza tarihi: 28.02.2000, Yürürlük tarihi: 24.02.2003)
• Türkiye Arnavutluk Serbest Ticaret Antlaşması ( Türkiye ile
Arnavutluk arasında serbest ticaret alanı tesis eden anlaşma 1 Mayıs
2008 tarihinde yürürlüğe girmiştir.)
18
AVRUPA BİRLİĞİ VE ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ ŞUBESİ
KAYNAKÇA:
1.
The Economist Intelligence Unit, www.eiu.com
2.
Central Intelligence Agency, The World Factbook, www.cia.gov
3.
Arnavutluk İstatistik Enstitüsü, http://www.instat.gov.al
4.
TC Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı, İhracatı Geliştirme Etüt
Merkezi, www.igeme.gov.tr
5.
Türkiye İstatistik Kurumu, www.tuik.gov.tr
6.
www.musavirlikler.gov.tr
7.
www.deik.org.tr
8.
http://www.acit-al.org/
9.
T.C.Tirana Ticaret Müşavirliği, Arnavutluk Raporu, Nisan 2007
10. T.C.Tirana Ticaret Müşavirliği, Arnavutluk STA Kitabı
11. T.C Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı Arnavutluk Ülke Notları 2007,
www.musavirlikler.gov.tr/upload/ARN/ARN%20TA%20KITABI.doc
19