GEREKÇE

advertisement
SİYASİ PARTİ REKLAM VE İLANLARINA İLİŞKİN İLKELER VE UYGULAMA
ESASLARINA DAİR YÖNETMELİK
GEREKÇE
Bu Yönetmelik ile, 298 Sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri
Hakkında Kanun, 2820 Sayılı Siyasi Partiler Kanunu ve 3984 sayılı Radyo ve Televizyonların
Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanun hükümlerine paralel olarak, siyasi parti reklamlarında
uyulması gereken usul ve esasların düzenlenmesi amaç edinilmektedir.
Bu doğrultuda Yönetmelik hükümleri ile, bir taraftan siyasi parti reklamlarının hem
mevcut mevzuata uygun olması ve özellikle seçim dönemlerinde yayınlanacak reklamlar
bakımından, seçim hukukunun temel prensipleri olan eşitlik, serbestlik ve dürüstlük
ilkelerinin teminat altına alınması sağlanmakta, diğer taraftan ise, demokratik toplum
düzeninin ve demokratik özgürlüklerin bir gereği olarak, siyasi partilerin geniş kitlelere
ulaşması ve mesajlarını iletebilmesi güvence altına alınmaktadır.
Mevzuatta, siyasi partiler tarafından yayınlanacak reklamlara ilişkin usul ve esasları
düzenleyen kapsamlı bir hukuki düzenleme bulunmamaktadır. Diğer taraftan gerek seçim
dönemlerinde gerekse seçim dönemleri dışındaki zamanlarda, siyasi partiler tarafından reklam
yayınlanmasına ilişkin kanuni bir yasak da mevcut değildir.
Aksine, 3984 sayılı Kanun’un 32. maddesinde yer alan “Seçimlerde oy verme
gününden önceki yirmi dört saat içinde her türlü haber, röportaj gibi programlar veya
reklamlar yoluyla kamuoyu araştırmaları, anketler, tahminler, bilgi iletişim telefonları
yoluyla mini referandum gibi adlarla siyasî bir partinin veya adayın lehinde veya aleyhinde
veya vatandaşın oyunu etkileyecek yayınlarda bulunulmasına izin verilemez” hükmü, oy
verme gününden önceki yirmi dört saat içinde yayınlanacak diğer yayınlarla birlikte,
reklamlara ilişkin olarak da içerik sınırlaması getirmekle, seçim dönemlerinde dahi siyasi
parti reklamlarının yayınlanabileceğini ifade etmiş olmaktadır.
1
Ancak belirtmek gerekir ki, özellikle seçim dönemlerinde siyasi parti reklamlarına
ilişkin bir yasak bulunmamakla birlikte, seçim hukukunun temel ilkelerinin ve özellikle eşitlik
ilkesinin hayata geçirilmesi, bu yönde yapılacak kapsamlı bir hukuki düzenlemeyi
gerektirmektedir.
Zira herhangi bir düzenleme ve sınırlama olmaksızın, salt sözleşme özgürlüğü prensibi
çerçevesinde siyasi parti reklamlarının yapılabilmesi, bazı siyasi partiler aleyhine sonuçlar
doğurabilir. Özellikle sözleşmeler yoluyla, çeşitli siyasi parti reklamları arasında, yayınlayıp
yayınlamama, yayınlanacağı zaman dilimini belirleme ve ücret bakımından farklı esaslar
uygulanabilmesi; ekonomik bakımdan çok güçlü olan bir siyasi partinin, diğer partilerle
orantısız ve hatta onlara fırsat bırakmayacak derecede reklam süreleri satın alması gibi
olumsuz ve nihai olarak da seçimlerin eşitlik ilkesine uygun olarak yapılmasını zedeleyici
sonuçları olabilir.
Bu bakımdan, Yönetmelikte öngörülen düzenlemeler yoluyla, bir siyasi partinin gün
içerisinde yayınlayabileceği azami reklam süresinin belirlenmesi; her siyasi partinin sahip
olduğu sürenin bir kısmının izlenme oranının en yüksek olduğu saatlerde yayınlanmasının
teminat altına alınması ve aynı zaman dilimleri için tüm siyasi partilere aynı ücretin
uygulanması hususları, tüm siyasi partilere fırsat eşitliğinin sağlanması ve böylece eşitlik
ilkesinin gözetilmesi bakımından büyük önem ve gereklilik arz etmektedir. Bu yönde bir
düzenlemeye gidilmesi, 04.05.2007 tarihli ve 224 Karar no’lu Yüksek Seçim Kurulu kararının
da bir gereğidir.
2
SİYASİ PARTİ REKLAM VE İLANLARINA İLİŞKİN
İLKELER VE UYGULAMA ESASLARINA DAİR
YÖNETMELİK
Birinci Bölüm
Amaç, Kapsam, Dayanak, Tanımlar
AMAÇ
Madde 1
Bu Yönetmeliğin amacı, Anayasa’da belirtilen Cumhuriyetin niteliklerine ve
demokratik toplum düzeninin gereklerine uygun olarak siyasi parti reklam ve
ilanlarında uyulması gereken ilkeler ile bu ilkeler çerçevesinde yapılacak inceleme
esaslarını belirlemektir.
KAPSAM
Madde 2
Bu Yönetmelik, siyasi partilere ilişkin olarak, radyo ve televizyonlarda yayınlanan,
sözlü, yazılı, görsel veya işitsel her türlü reklam ve ilanı kapsar.
DAYANAK
Madde 3
Bu Yönetmelik, 4756 ve 4771 sayılı Kanunlarla değişik 3984 sayılı Radyo ve
Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanun’un 32. maddesi hükmüne
dayanılarak hazırlanmıştır.
TANIMLAR
Madde 4
Bu Yönetmelikte geçen deyimlerden;
Reklam: Sadece siyasi parti reklamlarına ilişkin olmak üzere, siyasi partinin istediği
etki ve sonuçları oluşturmak amacıyla bir ücret karşılığında iletim zamanı tahsis edilen
kamuya yönelik duyuruları;
Reklamcı: Reklamı hazırlayan ve yayınlanması amacıyla yayıncı kuruluş tarafından
kendisine iletim süresi tahsis edilen gerçek veya tüzel kişileri;
3
Seçim Dönemi: Yüksek Seçim Kurulu tarafından başlangıç ve bitiş tarihleri ilan edilen
zaman dilimini;
Üst Kurul: Radyo ve Televizyon Üst Kurulu’nu
Yayıncı: Kamu tarafından izlenmesi için, radyo ve televizyon program ve veri
hizmetleri tertip eden ve ileten veya değişiklik yapılmadan ve tam olarak üçüncü tarafa
iletilmesini sağlayan ve yayın içeriğinden sorumlu olan gerçek ve tüzel kişiliği;
ifade eder.
İkinci Bölüm
İlkeler
TEMEL İLKELER
Madde 5
Siyasi parti reklam ve ilanlarının hukuka, genel ahlaka, kamu düzenine ve kişilik
haklarına uygun olması esastır.
Bunlara ek olarak, seçim dönemlerinde yayınlanacak siyasi parti reklamlarının,
demokratik toplum düzeninin gereklerine, Yüksek Seçim Kurulu tarafından belirlenen
usul ve esaslara ve eşitlik ilkesine uygun olması esastır.
REKLAMLARIN İÇERİĞİNE İLİŞKİN
SINIRLAMALAR
Madde 6
Siyasi parti reklam ve ilanları;
a) Kamu düzenini bozucu şiddet hareketlerine yol açıcı veya göz yumucu, özendirici
veya destekleyici unsurlar içeremez.
b) Herkesin dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve
benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşit olduğu prensibine aykırı
veya insan onurunu zedeleyici esaslar içeremez.
c) Bölge, ırk, belli kişi, aile, zümre veya cemaat, dil, din, mezhep veya tarikat
esaslarına dayalı ayrımcılık üzerine kurulamaz, ayrımcılığı destekleyemez.
d) Sosyal bir sınıfın diğer sosyal sınıflar üzerinde egemenliğini veya zümre
egemenliğini veya herhangi bir tür diktatörlüğü savunan esaslar içeremez.
4
e) Türk Milletinin Kurtarıcısı, Türkiye Cumhuriyetinin Kurucusu Atatürk’ün şahsiyet
ve faaliyetlerini veya hatırasını kötüleyici veya küçük düşürücü görüntü veya ifadelere
yer verilemez.
f) Dini veya dini hissiyatı veya dince mukaddes tanınan şeyleri alet ederek her ne
suretle olursa olsun reklam ve ilan yapılamaz.
g) Seçim zamanlarında yayınlanacak reklamlarda, kamuoyu araştırması, anket, tahmin
veya mini referandum gibi adlarla seçmen tercihlerini yansıttığı iddia edilen verilere
yer verilemez.
h) Her ne ad altında olursa olsun hediye, eşantiyon, ödül vb. vaat edilemez.
Üçüncü Bölüm
Reklamların Yayınlanmasına İlişkin Esaslar
REKLAMLARIN YAYINLANMA BİÇİMİ,
SUNULUŞU ve YERLEŞTİRİLMESİ
Madde 7
3984 sayılı Kanun’un reklamların yayınlanma biçimine, sunuluşuna
yerleştirilmesine ilişkin hükümleri, siyasi parti reklamlarına da uygulanır.
ve
Yayıncılar, seçim dönemlerinde reklam yayınlatmak isteyen siyasi partiler arasında
eşitlik ilkesinin gereği olarak, bir siyasi partinin gün içinde talep ettiği reklam
süresinin %50’sini 18.00 – 24.00 saatleri arasında tahsis etme yükümlülüğü altındadır.
Oy verme gününden önceki gün saat 20.00’den itibaren siyasi parti reklamları
yayınlanması yasaktır.
REKLAMLARIN ve
REKLAM YAYINLARININ SÜRESİ
Madde 8
Yayıncıların uymakla yükümlü olduğu reklam kuşaklarının ve günlük reklam yayın
sürelerinin hesaplanmasında siyasi parti reklamları da göz önünde bulundurulur.
Ancak seçim dönemlerinde yayınlanacak siyasi parti reklamları, reklam yayın
sürelerinin hesabında göz önünde bulundurulmaz.
Her biri bir dakikayı geçmemek üzere, bir siyasi partiye bir gün içerisinde ayrılacak
toplam reklam süresi beş dakikayı geçemez
5
YAYIN SERBESTİSİ ve
AYIRIM YASAĞI
Madde 9
Hiçbir yayıncı, siyasi parti reklamı yayınlamaya zorlanamaz.
Ancak seçim zamanlarında siyasi parti reklamlarının yayınlanması, reklamın
yayınlanmasından önce, yayıncının siyasi parti reklamı yayınlayacağını ve
uygulanacak ücreti seçime katılan tüm siyasi partilere ve RTÜK’e bildirilmesine
bağlıdır. Bu bildirimde bulunan yayıncı, talepte bulunan siyasi partinin reklamını,
bildirdiği ücret üzerinden yayınlamayı reddedemez.
Üçüncü Bölüm
Çeşitli Hükümler
DENETİM
Madde 10
Siyasi parti reklamları, bu Yönetmelik hükümlerine göre Üst Kurul tarafından
denetlenir.
Üst Kurul, seçim dönemlerinde yayınlanan reklamları Yüksek Seçim Kurulu’nun karar
ve talimatları doğrultusunda izler, denetler ve değerlendirir.
Üst Kurul, seçim dönemlerinde yayınlanan reklamlarda bu Yönetmelik hükümlerine
bir aykırılık tespit etmesi durumunda, reklamı derhal Yüksek Seçim Kurulu’na bildirir
ve Yüksek Seçim Kurulu talimatları doğrultusunda işlem yapar.
CEZA HÜKÜMLERİ
Madde 11
Bu Yönetmelik hükümlerine aykırılık halinde 3984 sayılı Kanun’da öngörülmüş olan
müeyyideler uygulanır.
Şu kadar ki, seçim dönemlerindeki reklamlara ilişkin olarak 298 sayılı Kanun’un
149/A hükmü saklıdır.
6
YÜKÜMLÜLÜK
Madde 12
Siyasi partiler, reklamcılar ve yayıncılar bu Yönetmelikte belirtilen ilkelere uymakla
yükümlüdür.
Reklamın oluşturulmasında reklamcılar; kabulünde ve yayınlanmasında yayıncılar, bu
Yönetmelik hükümlerine uyulmasında gereken dikkat ve özeni göstermek zorundadır.
DİĞER HÜKÜMLER
Madde 13
Bu Yönetmelikte hüküm bulunmayan hallerde, 3984 sayılı Kanun ve Radyo ve
Televizyon Yayınlarının Esas ve Usulleri Hakkında Yönetmelik hükümleri uygulanır.
YÜRÜRLÜK
Madde 14
Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
YÜRÜTME
Madde 15
Bu Yönetmelik hükümlerini Radyo ve Televizyon Üst Kurulu yürütür. Ancak seçim
dönemlerindeki yayınlara ilişkin olarak Yönetmelik hükümleri Yüksek Seçim Kurulu
karar ve talimatları doğrultusunda yürütülür.
7
MADDE GEREKÇELERİ
AMAÇ
Madde 1
Yönetmeliğin 1. maddesinde, Yönetmeliğin amacının, Anayasa’da belirtilen Cumhuriyetin
niteliklerine ve demokratik toplum düzeninin gereklerine uygun olarak siyasi parti reklam ve
ilanlarında uyulması gereken ilkelerin ve bu ilkeler çerçevesinde yapılacak inceleme
esaslarının belirlenmesi olduğu ifade edilmiştir.
Böylece, genel gerekçede de belirtildiği üzere, Yönetmelik hükümleri ile, bir taraftan siyasi
parti reklamlarının mevcut mevzuata uygun olması ve özellikle seçim dönemlerinde
yayınlanacak reklamlar bakımından, seçim hukukunun temel prensipleri olan eşitlik,
serbestlik ve dürüstlük ilkelerinin teminat altına alınması; diğer taraftan ise, demokratik
toplum düzeninin ve demokratik özgürlüklerin bir gereği olarak, siyasi partilerin kitlelere
ulaşmasının ve mesajlarını iletebilmesinin sağlanması amaçlanmaktadır.
KAPSAM
Madde 2
Yönetmeliğin 2. maddesinde, Yönetmeliğin kapsamının, sadece siyasi partilere ilişkin olarak
ve sadece radyo ve televizyonlarda yayınlanan, sözlü, yazılı, görsel veya işitsel her türlü
reklam ve ilanı kapsadığı belirtilmiştir.
Bu hükümle Yönetmeliğin kapsamı bir taraftan içeriğe (konuya), diğer taraftan da mecraya
ilişkin olarak sınırlandırılmaktadır.
Buna göre, Yönetmeliğin kapsamı, ticari reklam ve ilanların dışında kalan ve genel olarak
politik reklamlar olarak nitelendirilebilecek tüm konuları içermemektedir. Diğer bir ifadeyle
dini veya felsefi amaçlarla veya hayır işlerine ilişkin olarak yapılan reklamlar Yönetmeliğin
kapsamı dışındadır. Şu halde Yönetmeliğin kapsamı, sadece siyasi parti reklamlarına
özgülenmiş bulunmaktadır.
8
Aynı şekilde, Yönetmeliğin kapsamı, sadece radyo ve televizyonlarda yayınlanan siyasi parti
reklamlarına özgülenmiştir. Şu halde, radyo ve televizyonlar dışında kalan, yazılı basın,
internet üzerinden yapılan radyo ve televizyon yayınları hariç her türlü internet iletişimi, sesli
veya görüntülü telefon aramaları vs. yollarla yapılan tüm reklam faaliyetleri Yönetmeliğin
kapsamı dışında kalmaktadır.
Radyo ve televizyon kuruluşları arasında ise, özel veya kamu kuruluşu olmaları bakımından
bir ayırım yapılmamıştır. Bu bakımdan Yönetmelik, Türkiye Radyo Televizyon Kurumu da
dahil olmak üzere, tüm radyo ve televizyon kuruluşlarını kapsayacak şekilde kaleme alınmış
bulunmaktadır.
DAYANAK
Madde 3
Yönetmeliğin 3. maddesinde, Yönetmeliğin 3984 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve
Yayınları Hakkında Kanun’un 32. maddesi hükmüne dayanılarak hazırlanmış olduğu
belirtilmiş bulunmaktadır.
TANIMLAR
Madde 4
Yönetmeliğin tanımlar başlıklı 4. maddesinde, Yönetmelikte geçen bazı deyimlerin
tanımlarına yer verilmiştir. Bu tanımlar esas itibariyle 3984 sayılı Radyo ve Televizyonların
Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanun hükümleri esas alınmak suretiyle kaleme alınmış
bulunmaktadır.
Ancak 3984 sayılı Kanun ve ilgili mevzuat hükümlerinden farklı olarak Yönetmelikte, reklam
tanımı, “sadece siyasi parti reklamlarına ilişkin olmak üzere, siyasi partinin istediği etki ve
sonuçları oluşturmak amacıyla bir ücret karşılığında iletim zamanı tahsis edilen kamuya
yönelik duyurular” şeklinde yapılmıştır.
Burada ayırt edici özellik olarak, reklam kavramının sadece siyasi parti reklamlarına ilişkin
olduğu ve reklamın mutlaka bir ücret karşılığı olarak yapılması gereğinin aranmış olmasıdır.
9
Buna göre siyasi parti reklamlarının ücret karşılığı yapılması gerekmekte; ücretsiz veya ücret
olarak nitelendirilmesi mümkün olmayan, mesela manevi veya siyasi bir karşılık veya maddi
dahi olsa bir beklenti ile reklam yayınlanması kabul edilmemektedir. Böylece, bu
Yönetmeliğin 7., 8. ve 9. maddelerinde düzenlenmiş olan esaslara paralel olarak, siyasi
partilerin eşit şartlarda ve eşit ücret karşılığında reklam yayınlaması teminat altına
alınmaktadır.
TEMEL İLKELER
Madde 5
Yönetmeliğin 5. maddesinde, siyasi parti reklam ve ilanlarının hukuka, genel ahlaka, kamu
düzenine ve kişilik haklarına uygun olması esası temel ilkeler olarak düzenlenmiştir. Buradaki
hukuka uygun olma ifadesi, tabiatıyla ister anayasa ve yasalar, ister tüzük ve yönetmelikler
olsun mevzuattaki tüm emredici hukuk kurallarına uygunluk şeklinde anlaşılmak gerekir.
Bunlara ek olarak, seçim dönemlerinde yayınlanacak siyasi parti reklamlarının ise,
demokratik toplum düzeninin gereklerine, Yüksek Seçim Kurulu tarafından belirlenen usul ve
esaslara ve eşitlik ilkesine uygun olması esası benimsenmiştir.
REKLAMLARIN İÇERİĞİNE İLİŞKİN
SINIRLAMALAR
Madde 6
Siyasi parti reklam ve ilanlarının içeriğine ilişkin düzenlemenin yer aldığı 6. maddede, 2820
Sayılı Siyasi Partiler Kanunu ve 3984 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları
Hakkında Kanun hükümlerine paralel olarak, siyasi parti reklamlarının içeriğine ilişkin olarak
uyulması gereken esaslar düzenlenmiş bulunmaktadır.
REKLAMLARIN YAYINLANMA BİÇİMİ,
SUNULUŞU ve YERLEŞTİRİLMESİ
Madde 7
Yönetmeliğin 7. maddesinde, 3984 sayılı Kanun’un reklamların yayınlanma biçimine,
sunuluşuna ve yerleştirilmesine ilişkin hükümlerinin, siyasi parti reklamlarına da
uygulanacağı vurgulanmıştır. Buna göre özellikle reklamların ayırt edilmesine; reklamların
10
yerleştirilmesinde hak sahiplerinin haklarının korunmasına ve reklam kuşaklarında uyulması
gereken kurallara ilişkin ilkeler siyasi parti reklamları bakımından da geçerliliğini
korumaktadır.
7. maddenin ikinci fıkrasında ise, “yayıncılar, seçim dönemlerinde reklam yayınlatmak isteyen
siyasi partiler arasında eşitlik ilkesinin gereği olarak, bir siyasi partinin gün içinde talep
ettiği reklam süresinin %50’sini 18.00 – 24.00 saatleri arasında tahsis etme yükümlülüğü
altındadır” düzenlemesi öngörülmektedir. Burada siyasi partiler bakımından getirilen bir
yükümlülük bulunmamaktadır. Siyasi partiler bu yönde talepte bulunup bulunmamakta
serbesttirler. Ancak reklam yayınlatmak isteyen siyasi partinin bu yönde bir talebi olması
durumunda, yayıncı kuruluş, siyasi partinin yayınlatmak istediği reklam süresinin en az %
50’sini 18.00 – 24.00 saatleri arasında tahsis etmekle yükümlü kılınmaktadır. Bu oran daha
çok olabileceği gibi, siyasi partinin talebine göre daha az da olabilir. Ancak siyasi partinin
talebine rağmen, yayıncı kuruluşun %50’den daha az oranda reklamı bu saatler arasına
yerleştirmesi mümkün bulunmamaktadır.
7. maddenin ikinci fıkrasında öngörülen bu düzenleme ile amaçlanan husus, madde metninde
de açıkça ifade edildiği üzere eşitlik ilkesinin bir gereği olarak, siyasi partinin talebi olması
durumunda, her siyasi partinin reklam yayınlayacağı sürenin bir kısmının, izlenme oranının
en yüksek olduğu saatlerde yayınlanmasının teminat altına alınmasıdır. Böylece her siyasi
parti, izlenme oranının en yüksek olduğu zaman diliminde reklam yayınlatmak imkanına
sahip olabilmektedir.
Nihayet 7. maddenin üçüncü fıkrasında, yer alan “oy verme gününden önceki gün saat
20.00’den itibaren siyasi parti reklamları yayınlanması yasaktır” hükmü ile şimdiye kadar
devam ede gelmiş olan, oy verme gününden önceki belli bir sürede tüm siyasi parti reklam ve
propagandalarının noktalanması uygulamasına paralel bir düzenleme teklif edilmektedir.
11
REKLAMLARIN ve
REKLAM YAYINLARININ SÜRESİ
Madde 8
Bir önceki madde düzenlemesine paralel olarak 8. maddede de, yayıncıların uymakla
yükümlü olduğu reklam kuşak ve günlük reklam yayın sürelerinin siyasi parti reklamları
bakımından da geçerli olduğu esası vurgulanmıştır.
Ancak 8. maddenin ikinci fıkrasında, seçim dönemlerinde yayınlanacak siyasi parti
reklamlarına ilişkin olarak bir istisna öngörülmüştür.
Şüphesiz bu düzenlemenin sebebi, yayıncı kuruluşlar lehine reklam sürelerini artırmak
değildir.
Ülkemizdeki
siyasi
parti
sayısının
oldukça
çok
olduğu
göz
önünde
bulundurulduğunda ve bu Yönetmeliğin 9. maddesi ile yayıncı kuruluşlara, seçim hukukunun
bir gereği olarak ayırım yapmaksızın talepte bulunan tüm siyasi partilerin reklamını
yayınlama yükümlülüğü getirildiği ve Yönetmeliğin 7. maddesinin ikinci fıkrasında da bu
reklamların %50’sinin belirli bir zaman diliminde yayınlanması zorunluluğu öngörülmüş
olması karşısında, radyo ve televizyon kuruluşlarının bu yükümlülüklerini yerine
getirebilmeleri için, bu yönde bir düzenleme zarureti bulunmaktadır.
8. maddenin son fıkrasında ise, “her biri bir dakikayı geçmemek üzere, bir siyasi partiye bir
gün içerisinde ayrılacak toplam reklam süresi beş dakikayı geçemez” düzenlemesine yer
verilmekte, yani bir siyasi partinin bir yayıncı tarafından yayınlanabilecek azami reklam
süresi sınırlandırılmaktadır. Böylece, ekonomik bakımdan güçlü olan bir siyasi partinin, salt
sözleşme özgürlüğü esasına dayanarak, diğer partilerle orantısız ve hatta onlara fırsat
bırakmayacak derecede aşırı reklam süreleri satın alması gibi dengesiz sonuçların önlenmesi
amaç edinilmektedir.
Yeri gelmişken belirtmek gerekir ki, azami reklam süreleri bakımından, (298 sayılı kanunun
52. maddesinde düzenlenmiş olan propaganda amaçlı televizyon konuşması sürelerinin
tersine), siyasi partiler arasında reklam süreleri bakımından bir ayırım yapılmamıştır. Zira
vurgulamak gerekir ki, siyasi parti reklamları da bir nevi propaganda olmakla birlikte,
propaganda konuşmaları ile, yani 298 sayılı kanunun 52. maddesinde düzenlenmiş olan
12
propaganda amaçlı televizyon konuşmaları ile reklamları ayrı düşünmek lazımdır. Bu
farklılık, ilk olarak reklamların ücret karşılığında, buna karşılık propaganda konuşmalarının
ücretsiz yayınlanmasında görülür. Diğer taraftan propaganda konuşmalarında partiler
birbirlerini, özellikle de muhalefet partileri iktidar partisi veya partilerini eleştirmektedir.
İktidar partisi tüm muhalefetin (partilerin ve partiler dışı muhalefetin) eleştirilerine cevap
verme ihtiyacında bulunmaktadır. İşte 298 sayılı Kanun’un 52. maddesinde iktidar, ana
muhalefet, muhalefet vs. partiler için farklı konuşma süreleri öngörülmesinin sebebi budur:
İktidar daha çok parti ve kişi tarafından eleştirildiği için daha çok konuşma süresine sahip
olmalıdır. Ancak reklamlarda, propaganda konuşmasından farklı olarak, cevap hakkı
doğuracak, karşılıklı sataşma veya eleştiriler söz konusu olmaz. Bu bakımdan reklamlarda,
partilerin mevcut konumlarına göre farklı süre öngörülmesi doğru bulunmamaktadır. Bu
farklılık sadece propaganda konuşmalarına özgü olarak kalmalıdır. Aksi takdirde partiler
arasında haklı ve geçerli bir gerekçe olmaksızın eşitsizlik yaratılmış olacağından,
Yönetmelikte de bu yönde bir farklılığa yer verilmemiştir.
YAYIN SERBESTİSİ ve
AYIRIM YASAĞI
Madde 9
Yönetmeliğin 9. maddesinde, yayıncı kuruluşların siyasi parti reklamı yayınlayıp
yayınlamamak konusunda herhangi bir yükümlülüğü bulunmadığı vurgulanmış bulunmaktadır
Ancak maddenin ikinci fıkrasında, seçim zamanlarında yayınlanacak siyasi parti
reklamlarında, partiler arasında eşitlik sağlanması / ayırımcılık yapılmaması esasının bir
gereği olarak, siyasi parti reklamı yayınlayacak olan yayıncı kuruluşun, partiler arasında bir
ayırım gözetmeksizin tüm siyasi partilerin reklamını yayınlama yükümlülüğü altında olduğu
ifade edilmiş ve buna ilişkin usul düzenlenmiş bulunmaktadır. Tabiidir ki, bu yükümlülük
ancak talep üzerine doğacaktır. Yoksa siyasi partinin talebi olmamasına rağmen, bir
yayıncının eşitlik sağlama uğruna, kendiliğinden reklam yayınlaması gibi bir yükümlülüğü
söz konusu değildir.
Maddede ayrıca, yine seçim zamanlarında yayınlanacak siyasi parti reklamlarında eşitlik
ilkesinin bir gereği olarak, tüm siyasi partilere, aynı yayın dilimi için aynı ücretin
uygulanması esası ve buna ilişkin usul öngörülmüş bulunmaktadır.
13
DENETİM
Madde 10
Yönetmeliğin 10. maddesinde, genel olarak siyasi parti reklamlarının, Üst Kurul tarafından
denetleneceği düzenlenmiştir.
Seçim dönemlerinde yayınlanacak reklamlar ise, ikinci fıkrada düzenlendiği üzere, yine Üst
Kurul tarafından, ancak şüphesiz Yüksek Seçim Kurulu’nun karar ve talimatları
doğrultusunda denetlenecektir.
CEZA HÜKÜMLERİ
Madde 11
Yönetmeliğin 11. maddesinde, Yönetmelik hükümlerine aykırılık halinde 3984 sayılı
Kanun’da öngörülmüş olan müeyyidelerin uygulanacağı ancak, seçim dönemlerindeki
reklamlara ilişkin olarak 298 sayılı Kanun’un 149/A hükmü saklı olduğu düzenlenmiş
bulunmaktadır.
YÜKÜMLÜLÜK
Madde 12
Bu maddede, siyasi partilerin, reklamcıların ve yayıncıların bu Yönetmelik hükümlerine
uymakla yükümlü olduğu düzenlenmiş bulunmaktadır. Hiç şüphesiz, sorumluluk esas olarak
reklam veren konumundaki siyasi partiye ait bulunmaktadır. Reklamcının, yayıncının ve
siyasi partilerin birbirlerine karşı olan sorumlulukları bu düzenlemenin dışında olup, sözleşme
hukukuna tabi bulunmaktadır.
Sorumluluk esas itibariyle siyasi partiye ait olmakla birlikte, ikinci fıkra düzenlemesine göre,
reklamın oluşturulmasında reklamcılar; kabulünde ve yayınlanmasında ise yayıncılar, mesleki
yükümlülüklerine paralel olarak ve ikincil seviyede olmak üzere, bu Yönetmelik hükümlerine
uyulmasında gereken dikkat ve özeni göstermek zorunda bulunmaktadırlar.
14
DİĞER HÜKÜMLER
Madde 13
Yönetmeliğin 13. maddesinde, bu Yönetmelikte hüküm bulunmayan hallerde, 3984 sayılı
Kanun ve Radyo ve Televizyon Yayınlarının Esas ve Usulleri Hakkında Yönetmelik
hükümlerinin uygulama alanı bulacağı düzenlenmiştir.
YÜRÜRLÜK
Madde 14
Yönetmeliğin daha geç bir tarihte yürürlüğe girmesini gerektiren bir durum söz konusu
bulunmadığı için, 14. maddede, Yönetmeliğin yayımı tarihinde yürürlüğe gireceği belirtilmiş
bulunmaktadır.
YÜRÜTME
Madde 15
Yönetmeliğin 15. maddesi düzenlemesine göre, bu Yönetmelik hükümlerini Radyo ve
Televizyon Üst Kurulu yürütür. Ancak seçim dönemlerindeki yayınlara ilişkin olarak
Yönetmelik hükümleri Yüksek Seçim Kurulu karar ve talimatları doğrultusunda
yürütülecektir.
15
Download