206 siyanotik konjenital kalp hastalıkları anomalilerinde

Pedram M, Bayındır P, Kalın S, Alper H. Siyanotik Konjenital Kalp Hastalıkları Anomalilerinde Görüntüleme Bulguları 2014;2(2):206-214 SİYANOTİK KONJENİTAL KALP HASTALIKLARI ANOMALİLERİNDE
GÖRÜNTÜLEME BULGULARI
Mehran Pedram, Petek Bayındır, Sevinç Kalın, Hüdaver Alper
Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Radyoloji Anabilim Dalı, Pediatrik Radyoloji Bilim Dalı, İzmir
Yazışma Adresi
Özet
Uzm.Dr. Mehran Pedram
Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Radyoloji AD Dalı, Pediatrik
Radyoloji Bilim Dalı, Bornova, İzmir,
Türkiye
Siyanotik konjenital kalp hastalıkları, pulmoner kan akımında azalmaya neden
olan (fallot tetralojisi, pulmoner atrezi, triküspid atrezisi, pulmoner stenoz ve ventrikül septum defekti ile birlikte olan büyük arter transpozisyonu) veya pulmoner
kan akımında artışa neden olan (büyük arter transpozisyonu, trunkus arteriyozus,
tek ventrikül, total pulmoner venöz dönüş anomalisi) toplam iki gruba bölünmektedir. Kardiyak bilgisayarlı tomografi (BT), BT anjiografi ve manyetik rezonans
görüntüleme (MRG) bulguları, röntgenogramları ve ekokardiyografik bulguları
yorumlamada büyük yardımcıdır. Kardiyak MRG pediatrik olgularda kompleks
konjenital kalp hastalıklarının tanı ve takibinde, postoperatif komplikasyonların
değerlendirilmesi ve kapak patolojilerinin ölçümünde ekokardiyografiye üstün
bir modalitedir. Sol ventrikül ejeksiyon faksiyonu ölçümünde MRG ve ekokardiyografi arasında mevcut farklılıklar nedeniyle ekokardiyografi kardiyak MRG’nın
alternatifi olarak kullanılmamalıdır. Fallot tetralojisi olgularında erken disfonksiyonu saptamak üzere alışılanın aksine biventriküler değerlendirme yapılmalıdır.
E-posta: [email protected]
Tel : (+90) 232 3901500
Faks: (+90) 232 3420001
Anahtar Kelimeler
Siyanotik kalp hastalıkları; fallot tetralojisi; pulmoner atrezi; triküspid atrezisi; büyük arter transpozisyonu ; trunkus arteriyozus; total pulmoner venöz
dönüş anomalisi
ABSTRACT
Cyanotic congenital heart disease caused by greater vessel transposition, trunkus
arteriosus, single ventricule, total pulmonary venous return anomaly, lead to increased pulmonary arterial flow, or by tetralogy of fallot, pulmonary atresia, trikuspid
atresia, pulmoner stenosis and ventricul sptal defect asssociated with greater arter
transposition, lead to decreased pulmonary arterial flow. Cardiac and angiography
CT and MRI are of immense help in interpreting the radiographic and echocardiographic findings Cardiac MRI has many advantages over echocardiography in diagnosis, follow up and evaluation of postoperative complications and valvular pathologies of patients with congenital heart disease. Echocardiography cannot be used
as an alternative of MRI in quantification of left ventricular EF, because of the very
wide variances between two techniques. Biventricular evaluation is essential in patients with repaired tetralogy of fallot for detection of early ventricular dysfunction.
Key words:
Cyanotic heart disease; Tetralogy of Fallot; Pulmonary atresia, Trikuspid atresia;
Greater arter transposition; trunkus arteriosus;single ventricule; total pulmonary
venous return anomaly
Giriş
Doğumsal kalp bozuklukları siyanotik ve asiyanotik olmak üzere iki geniş kategoride sınıflandırılmakradır (1). Siyanotik konjenital kalp hastalıklarda sistemik
venöz kanın, akciğerlerde oksijenlenmeden direkt olarak
sistemik arteriyel dolaşıma karışması sonucu oluşan sağ
sol şant mevcuttur. Sağ-sol şantın neden olduğu sistemik
arteriyel desatürasyonun klinik sonucu siyanozdur.
Selçuk Pediatri 2014;2(2):206-214
206
Bu hastalıklarda pulmoner kan akımı azalmış
(fallot tetralojisi,pulmoner atrezi, triküspid atrezisi, pulmoner stenoz ve ventrikül septum defekti ile birlikte olan
büyük arter transpozisyonu) veya artmış (büyük arter
transpozisyonu,trunkus arteriyozus, tek ventrikül, total
pulmoner venöz dönüş anomalisi) olabilir (2,3).
Siyanotik Konjenital Kalp Hastalıkları
Pulmoner Kan Akımı Artmış
- Büyük arter transpozisyonu
Siyanotik Konjenital Kalp Hastalıkları Anomalilerinde Görüntüleme Bulguları - Pedram M, Bayındır P, Kalın S, Alper H. - Trunkus arteriyozus tipIV
- Tek ventrikül
- Total pulmoner venöz dönüş anomalisi
- Triküspit atrezisi
2. VSD ile birlikte Pulmoner Atrezi
Pulmoner atrezinin en sık şeklidir. Fallot Tetralojisinin ağır bir varyantıdır. Sağ ve sol ventrikül kanının
tamamı aorta gönderilir ( Resim 1 ve 2).
Pulmoner Kan Akımı Azalmış
- Fallot tetralojisi
- Pulmoner atrezi
- Trunkus arteriyozus tip I
- Pulmoner stenoz ve ventrikül septum defekti ile birlikte olan büyük arter transpozisyonu
- Trunkus arteriyozusta pulmoner kan akımı I. tipte art mış, II. ve III. tipte normal, IV. tipte ise azalmıştır.
1.Pulmoner atrezi
Pulmoner atrezi tek başına olduğunda yaşamla bağdaşmaz; en azından PDA eşlik eder. Ek anomaliler
araştırılmalıdır. Pulmoner kapak atrezik, rudimenter ya
da hipoplazik olabilir. Santral pulmoner arter ve sağ ventrikül çıkış traktı arasında devamlılık yok ya da çok ince,
sağ ventrikül duvarı kalın, sağ ventrikül boşluğu ve triküspit kapak hipoplazik olup ventriküler septumda açıklık yoktur. Tek başına pulmoner atrezi olgularının büyük
bir bölümü yenidoğan döneminde kaybedilir. Pulmoner
dolaşım duktus arteriosus ile sağlanır. Prognoz, duktus ile
sağlanan pulmoner dolaşımın miktarı ile ilişkilidir.
Resim 1: Aksiyal kardiyak BT görüntülemede trikuspid atrezi ve pulmoner kapak atrezisi
VSD’siz pulmoner atrezinin bu anomalinin nadir görülen varyantıdır. Farklı derecelerde sağ ventrikül
hipoplazisi eşlik etmektedir. Sağ ventrikül şekli ve boyutu operasyonun türünü belirler. Bu nedenle sağ ventrikül
boşluğunun değerlendirilmesi operasyon öncesi hayati
önem taşır. Spin-echo sekansları, balanced SSFP sekanslari ve kontrastlı MRA sağ ventrikül değerlendirmesinde
kullanabiliriz.
Sağ ventrikül kompliyansı, sağ ventrikül fizyolojisi PC-MRI sekanslarla değerlendirilir.Trikuspid kapak
inflow curve profili ve pulmonary kapak forward flow
(geri akım) profili PC-MRI sekanslarla değerlendirilir.
Pulmoner arterde geç diyastol sırasında atriyal kontraksiyon ile izlenen geri akım, zayıf sağ ventrikül kompliyansı
ile tanımlanır (4,5,6).
Resim 2: Sagittal kardiyak BT görüntülemede trikuspid
atrezi ve pulmoner kapak atrezisi
Pulmoner dolaşım duktus arteriosusa ya da gelişen kollaterallere (major aortopulmoner kollateral arter-
Siyanotik Konjenital Kalp Hastalıkları Anomalilerinde Görüntüleme Bulguları - Pedram M, Bayındır P, Kalın S, Alper H. Selçuk Pediatri 2014;2(2):206-214
207
Sol ventrikülde kalan kan, iki ventrikül arasındaki delik ile
küçük olan sağ ventriküle geçer ve buradan akciğer atardamarı ile tekrar akciğere pompalanır (7). ( Resim 3)
ler-MAPCA) bağlıdır. MRG, postoperatif prognozun ve
komplikasyonların değerlendirilmesinde kullanılır.
RVOT ve santral pulmoner arterin devamlılığının bozulması ve bu yapıların farklı derecede hipoplazisidir. VSD olmasına bağlı iki çeşit pulmoner atrezi vardır.
PAVSD (bazılari onu şiddetli derecede TOF sayarlar) en
fazla görülen varyantıdır. Bu hastalar kendilerini siyanoz
(pulmonar akım azalmasına bağlı) veya kalp yetmezliği ile
(pulmonar sirkulasyon artışına bağlı) göstermektedirler.
Atretik kapakta kan akımı geçişi saptanmaz. Suprakristal VSD, pulmoner stenoz, hipoplastik sağ ventrikül
eşlik edebilir. Sağ atrioventriküler olukta yağ birikimi izlenebilir.
BT angiografi küçük damarları iyi bir şekilde göstermeye karşı kontrastlı MRA cerrahi öncesi santral pulmoner arter ve MAPKA’ların düzlemini göstermekte daha
etkin yöntemdir. Ayrıca 3D kontrastlı MRA cerrahi öncesi
planlamada büyük rol oynuyor. MRG ayrıca post-operatif
komplikasyonların değerlendirmesinde önemli rolü vardir.
Uzun vadeli komplikasyonlar başında homograft
yetmezliği, RV disfonksiyonuna neden olan mikst darlık
ve regurjitasyon gelir.
PC-MRG regurjitasyonun değerlendirmesinde
ve konduit obstruksiyon düzeyinde maksimum velosite
ölçümünde kullanılır. Kanın velositesi dar konduit düzeyinde yüksek olduğundan siyah kan spin-echo sekanslar
konduit obstruksiyon ölçümünde kullanmaktadır. 2D
balanced SSFP tekniği ile kardiyak sirkulasyon sırasında
konduit yapısında olası değişiklikleri değerlendirir (4).
3.Triküspit atrezisi
Triküspit atrezisi nadir görülen bir patolojidir.
Triküspit atrezisi sağ atriyum ile sağ ventrikülü birbirinden ayıran triküspit kapağın yokluğu veya kaynaşması ile
karakterize siyanotik, doğumsal bir kalp hastalığıdır. Sağ
atriyumdan sağ ventriküle kan akımı olmamaktadır. Sonuç olarak sağ ventrikül küçük kalır ve tam olarak gelişemez. Sıklıkla foramen ovale patensi, ventriküler septal
defekt, sağ ventrikülün gelişim geriliği, sol ventrikülün
hipertrofisi birlikte bulunur. Vakaların hayatta kalması atriyumlar ve ventriküller arasında bir delik bulunmasına
bağlıdır. Böylece sağ atriyuma geri dönen oksijenden fakir
venöz kan iki atriyum arasındaki delikten sol atriyuma geçer. Burada kan akciğerden gelen temizlenmiş oksijenden
zengin kan ile karışır. Bu oksijenden fakir kan karışımının çoğu sol ventriküle geçer ve aort ile vücuda taşınır.
Selçuk Pediatri 2014;2(2):206-214
208
Resim 3: 4CH SSFP MR görüntüde trikuspid atrezisi
4.Fallot tetralojisi (TOF)
Fallot tetralojisi 1 yaşından sonra en sık görülen
siyanotik konjenital kalp hastalığıdır. Konjenital kalp defektlerinin %10 kadarını oluşturur. En sık siyanotik kalp
hastalığıdır. Bir milyon canlı doğumda 420 sıklığında rastlanır. İnfundibuler septumun anterior ve kraniale doğru
yer değiştirmesiyle pulmoner stenoz, ata binen aort, VSD
ve sağ ventrikül hipertrofisi ortaya çıkar. ASD eşlik ettiğinde pentaloji adını alır. Mediastinal ve pulmoner damar
mevcudiyeti ve boyutu cerrahi yaklaşımı değiştireceğinden raporlamada önem arz eder (4).
Pulmoner stenoza bağlı olarak; sağ ventrikül
hipertrofisi, akciğer perfüzyonunda azalma, sağdan sola
şant ve santral siyanoz gelişmektedir. Eğer pulmoner stenoz hafif olursa şant soldan sağa olabilir. Bu durumda siyanoz izlenmez ve bu hastalara pembe Fallot adı verilir
(11,12).
5.Trunkus Arteriozus
Trunkus arteriozus nadir bir konjenital kalp
hastalığıdır. Kalpten çıkan tek trunkus mevcut olup aorta
ve pulmoner arterlere kan gönderir. Embriyonel hayatta
Siyanotik Konjenital Kalp Hastalıkları Anomalilerinde Görüntüleme Bulguları - Pedram M, Bayındır P, Kalın S, Alper H. gerçekleşmesi gereken spiral trunkus bölünmesi gerçekleşmemiştir. Trunkus arteriyozusta tek bir arteriyel gövde
kalpten çıkar ve sistemik, pulmoner, koroner dolaşımları
sağlar. Geniş perimembranöz bir VSD direkt trunkusun
aşağısında mevcuttur. Trunkal kapak biküspid, triküspid
veya quadriküspid olabilir ve sıklıkla yetersizdir.
Bu anomali Collet ve Edwards’ın sınıflamasına
göre dört tipte tanımlanır. Pulmoner kan akımı I. tipte artmış, II. ve III. tipte normal, IV. tipte ise azalmıştır ( Resim
5, 6). Koroner arter anomalileri yaygındır ve yüksek operatif mortaliteye neden olur. Hastaların %30’da sağ aortik
ark, % 10’da ise kesintili aortik ark görülür. % 33 hastada hipokalsemiyle birlikte Di George Sendromu kanıtları
mevcuttur. Trunkus her iki ventrikülden kan alır ve geniş
VSD eşlik eder. Dolayısıyla sistemik ve pulmoner kan akımı tamamen karışır. Arteryel desatürasyon, pulmoner hipertansiyon, trunkal kapak yetmezliği, ventriküler hacim
yüklenmesi ortaya çıkar ( 8, 9).
rumu, büyük damar patolojileri yönünden incelenir. Sol
ventrikül tipi % 65–78 vakada izlenirken, % 10–15 vakada
sağ ventrikül tipi izlenir. % 10–20 vakada hem sağ hem sol
ventrikül özelliği gösteren ventrikül tipi saptanır. Çoğunda büyük arter ilişkileri transpozisyona uyar (5).
Resim 4: Trunkus arteriosus sınıflandırılması (Collett &
Edwards ve Van Praagh sınıflandırması)
Trunkus arteriozus sınıflandırılması:
(Collett & Edwards ve Van Praagh sınıflandırması)
Collett & Edwards tip I ve Van Praagh tip A1
trunkus arteriozus aynıdır.
Collett & Edwards tip II (pulmoner arterler ayrı bir dal
şeklinde trunkusun posteriorundan köken almaktadır)
Collett & Edwards tip III (pulmoner arterler ayrı bir dal
şeklinde trunkusun posteriorundan köken almaktadır)
Van Praagh sınıflandırması A2 ile aynı grupta sınıflandırılır.
Van Praagh tip A3 de pulmoner arterlerin birisi atrezik
olup akciğerin kanlanması kolleterallarla sağlanır.
Van Praagh tip A4 trunkus arteriozusa interrupte arkus
aorta eşlik eder (Resim 4).
6. Tek ventrikül
Tek ventrikül, mitral ve triküspid kapakların ya
da ortak atriyoventriküler kapağın
tek bir ventriküle açıldığı anomalidir (13). Çeşitli defektlerle birlikte bulunabilir. Olguların %80’inde anatomik
özellikleri sol ventriküle uyan bir ventrikül vardır (5).
Hastalar ventrikül tipi, atriyoventriküler kapakların du-
Siyanotik Konjenital Kalp Hastalıkları Anomalilerinde Görüntüleme Bulguları - Pedram M, Bayındır P, Kalın S, Alper H. Resim 5: Koronal kardiyak BT görüntülemede tip 4 trunkus arteriosus + VSD
Tek ventriküllü hastalarda ventrikül sistolik
fonksiyonu, hem pulmoner hem de sistemik dolaşımı sağlar. Başlangıçta normal olan ventrikül fonksiyonu, basınç,
volüm yükü ve eşlik eden patolojilerin etkisiyle bozulur (
5,14) (Resim 7, 8).
Selçuk Pediatri 2014;2(2):206-214
209
kalbe gelen oksijenlenmiş kan sağ atriyumda toplanır ve
hastaların büyük çoğunluğunda ek anomaliler mevcuttur
(tam atriyoventriküler kanal, transpozisyon, tek ventrikül) (19,20-21).
Resim 6: Volum rendering rekonstraksiyonda tip 4 trunkus arteriosus BT görünümü
Resim 8: 3 boyutlu volume rendered BT görüntülemede
çift arkus aorta tek ventrikülden çıkmaktadır
Anatomik olarak total pulmoner venöz dönüş
anomalileri suprakardiyak, kardiyak, infrakardiyak ve
mikst olmak üzere dört tiptir.
Resim 7: Reformat yapılan kardiyak BT görüntülemede
çift arkus aorta tek ventrikulden çıkmaktadır
7.Total Pulmoner Venöz Dönüş Anomalisi
Venöz dönüş anomalisi; pulmoner venlerin tamamı (total) ya da birkaçının (parsiyel), sol atriyum yerine direkt ya da büyük venler aracılığıyla (vena kava superior, azigos veni, sol innominat ven, koroner sinüs, duktus
venosus) indirekt olarak sağ atriyuma açılmasıdır (19).
Total pulmoner venöz dönüş anomalileri tüm konjeniteal kalp hastalıklarının %1-5’ini oluşturur, bu anomalide
Selçuk Pediatri 2014;2(2):206-214
210
En sık suprakardiyak tip (Resim 9-10,11-12) görülür, pulmoner venler, vertikal bir ven aracılığıyla sol
brakiosefalik vene açılır, nadiren direkt olarak superior
sağ vena kavaya açıldığı da görülebilir. Kardiyak tipte venler koroner sinüs ya da direkt olarak sağ atriyuma açılır.
İnfrakardiyak tipte (Resim 11) diyafram altında yerleşmiş
sistemik (İVC, hepatik venler) ya da portal vene açılım
gerçekleşir, eşlik eden tıkanıklılıklar mevcut olduğundan
mortalite çok daha yüksektir. Mikst tipte pulmoner venler
en az iki farklı lokalizasyonda açılır, en nadir görünen tiptir (19).
8. Ebstein Anomalisi
Triküspit kapağın, posterior ve septal yaprakçıklarının sağ ventrikül duvarına yapışma yerlerinin anormal
olduğu nadir bir malformasyondur. Anormal yerleşimli
triküspit kapak sağ ventrikülü, proksimalinde atriyalize
segment ve distalinde fonksiyonel ventrikül olmak üze-
Siyanotik Konjenital Kalp Hastalıkları Anomalilerinde Görüntüleme Bulguları - Pedram M, Bayındır P, Kalın S, Alper H. re iki bölüme ayırır. Sağ atriyum ve atriyalize ventriküler
segment ileri derecede dilate olup; eşlik eden ciddi triküspit yetmezliği mevcuttur (5, 8, 19) (Resim 13, 14).
Resim 10: Direkt akciğer grafisinde “kardan adam paterni”
Suprakardiyak TAPVD anomalisi
Resım 9: Koronal kardiyak BT görüntülemede suprakardiyak TAPVR (Pulmoner ven persistant sol svc’ya dökülmektedir.)
Tartışma
Siyanotik konjenital kalp hastalıklarda sistemik
venöz kanın, akciğerlerde oksijenlenmeden direkt olarak
sistemik arteriyel dolaşıma karışması sonucu oluşan sağsol şant mevcuttur. Sağ-sol şantın neden olduğu sistemik
arteriyel desatürasyonun klinik sonucu siyanozdur.
Bu hastalıklarda pulmoner kan akımı azalmış
(fallot tetralojisi, pulmoner atrezi, triküspid atrezisi, pulmoner stenoz ve ventrikül septum defekti ile birlikte olan
büyük arter transpozisyonu) veya artmış (büyük arter
transpozisyonu, trunkus arteriyozus, tek ventrikül, total
pulmoner venöz dönüş anomalisi) olabilir (2,3). Konjenital kalp hastalığı (KKH) sıklığı tüm canlı doğumlarda yaklaşık % 0,5–0,8 olarak bilinmektedir (23,24,25). Konjenital
kalp hastalıklarının kendi içinde fallot tetralojisi % 5–7
oranıyla bir yaşından sonraki en sık gözlenen siyanotik
konjenital kalp hastalığı olarak bilinmektedir. Büyük arter
transpozisyonu yenidoğan dönemindeki en sık siyanozlu
lezyondur .
Siyanotik Konjenital Kalp Hastalıkları Anomalilerinde Görüntüleme Bulguları - Pedram M, Bayındır P, Kalın S, Alper H. Resim11: Kardiyak MRG’de infrakardiyak TAPVD anomalisi (pulmoner ven hepatik vene açılıyor).
Selçuk Pediatri 2014;2(2):206-214
211
Resım 12: Oblik koronal kardiyak MR görüntülemede
suprakardiak TAPVD anomalisi (pulmoner ven SVC’ya
dokulmektedir)
Resim 14: Kardiyak MR görüntülemede Ebstein anomalisi
izlenmektedir.
Kardiyak MRG, pediatrik kardiyolojideki kullanımı ve önemi gittikçe artan, hızlı gelişen bir görüntüleme yöntemi olup noninvaziv ekokardiyografi ile kateterizasyon gibi invaziv bir yaklaşımı birbirine bağlayan
köprü vazifesi görmektedir (17, 18). Ventrikül hacimlerini geometrik morfolojiden bağımsız olarak ölçebilmesi
ve miyokardiyal kütle ölçümüne imkan sağlaması hacim
ölçümünde altın standart modalite haline gelmesini sağlamıştır. Ancak söz konusu avantajlarına rağmen, çoğu
pediatrik kardiyoloji kliniğinde özellikle süregelen alışkanlıklar nedeniyle ekokardiyografi kardiyologlar tarafından en çok tercih edilen, güvenilen, tanı ve takip yöntemi
olarak kalmaya devam etmektedir.
Resim 13: 4 CH kardiyak MR görüntülemede Ebstein
anomalisi
Selçuk Pediatri 2014;2(2):206-214
212
Siyanotik Konjenital Kalp Hastalıkları Anomalilerinde Görüntüleme Bulguları - Pedram M, Bayındır P, Kalın S, Alper H. KAYNAKLAR
1. Saenz RB, Beebe DK, Trıplett LC. Caring for infants
with congenital heart disease and their families. American
Family Physician 1999; 59: 1857- 68.
2. Tanman B, Cantez T, Dindar A. Doğumsal kalp hastalıkları. Neyzi O, Ertuğrul T. (Editörler) Pediatri. İstanbul:
Nobel Tıp Kitabevleri; 2002: pp.947-73.
3. Bernstein D. Congenital heart disease. In: Behrman
RE, Kliegman RM, Jenson HB (Eds.). Nelson textbook of
pediatrics. 17th ed. United States of America: Saunders;
2004: 1499-1554.
4. Bogaert J, Dymarkowski S, Taylor AM, Muthurangu V.
Clinical Cardiac MRI. Springer, 2012.
5. Neyzi O, Ertuğrul T. Pediatri.Nobel Kitabevi, 2002.
13. Hoffman JI, Kaplan S. The incidence of congenital heart disease. J Am Coll Cardiol. 2002; 39: 1890-900.
14. Belgi A, Kardelen F, Kabukçu M, Sancaktar O. Opere
edilmeden erişkin yaşa ulaşan tek ventrikül olgusu. Ana
Kar Der 2002; 2:70-72.
15. Stehling MK, Holzknecht N, Laub G, Böhm D, Von
Smekal A, Reiser M. Single-Shot T1- and T2-Weighted
Magnetic Resonance İmaging of the Heart With Black
Blood: Preliminary Experience. MAGMA 1996; 4: 231-40.
16. Botnar RM, Stuber M, Danias PG, Kissinger KV, Manning WJ. İmproved Coronary Artery Definition With T2
Weighted, Free Breathing, Three Dimesional Coronary
MRA. Circulation 99: 3139-3148.
17. Cochran ST, Bomyea K, Sayre JW. Trends in adverse
events after IV administration of contrast media. AJR Am
J Roentgenol 2001; 176: 1385-8.
6. Boechat MI, Ratib O, Williams PL, Gomes AS, Child JS,
Allada V. Cardiac MR Imaging and MR Angiography for
Assessment of Complex Tetralogy of Fallot and Pulmonary Atresia. RadioGraphics 2005; 25: 1535–1546.
18. Gerald R. Marx G, Geva T. MRI and echocardiography in children: How do they compare?. Semin Roentgenol
1998; 33: 281-92.
7. Açıkel Ü, Erdal C. Triküspid atrezisi, cerrahi tedavi seçenekleri ve fontan dolaşımı. Türkiye Klinikleri J Pediatr
Sci 2006; 2:59-63.
19. Dillman JR, Yarram SG, Hernandez RJ. Imaging of
Pulmonary Venous Developmental Anomalies. AJR 2009;
192: 1272–1285.
8. Gutiérrez FR, Ho ML, Siegel MJ. Practical applications
of magnetic resonance in congenital heart disease. Magn
Reson Imaging Clin N Am 2008; 16: 403-35.
20. White CS, Baffa JM, Haney PJ, Pace ME, Campbell AB.
MR imaging of congenital anomalies of the thoracic veins.
RadioGraphics 1997; 17: 595-608.
9. Lombardi M, Bartolozzi C. MRI of the Heart and Vessels. Springer 2004 Italia: 273-295.
21. Karamlou T, Gurofsky R, Al Sukhni E, Coles JG, Williams WG, Caldarone CA, et al. Factors associated with
mortality and reoperation in 377 children with total anomalous pulmonary venous connection. Circulation 2007;
115:1591-1598.
10. Bardo DM, Frankel DG, Applegate KE, Murphy DJ,
Saneto RP. Hypoplastic Left Heart Syndrome. Radiographics 2001; 21: 705-17.
11. Heper C, Heper Y, Moğol E. Kardiyoloji 2000. 1. baskı.
İstanbul: Alfa yayınları, 2000: 75-110.
12. Demirağ MK, Keçeligil HT. Fallot tetralojisi ve cerrahi
tedavisi. Türkiye Klinikleri J Pediatr Sci 2006; 2:51-58.
Siyanotik Konjenital Kalp Hastalıkları Anomalilerinde Görüntüleme Bulguları - Pedram M, Bayındır P, Kalın S, Alper H. 22. Attenhofer Jost CH, Connolly HM, Edwards WD, Hayes D, Warnes CA, Danielson GK. Ebstein’s anomaly - review of a multifaceted congenital cardiac condition. Swiss
Med Wkly 2005; 135: 269-81.
23. Flanagan MF, Yeager SB, Weindling SN. Cardiac disease. In: Avery BG, Fletcher MA, MacDonald MG (eds).
Selçuk Pediatri 2014;2(2):206-214
213
Neonatology Pathophysiology & Management of the
Newborn (5th ed). Philadelphia: Lippincott, Williams&Wilkins, 1999: 577–596.
24. Goel M, Shome DK, Singh ZN, Bhattachariee J, Khalil A. Haemostatic changes in children with cyanotic
and acyanotic congenital heart disease. İndian Heart J
2000;52:559- 63.
25. Bernstein D. Congenital heart disease. In: Behrman
RE, Kliegman RM, Jenson HB (Eds.). Nelson textbook of
pediatrics. 17th ed. United States of America: Saunders;
2004: 1499-1554.
Selçuk Pediatri 2014;2(2):206-214
214
Siyanotik Konjenital Kalp Hastalıkları Anomalilerinde Görüntüleme Bulguları - Pedram M, Bayındır P, Kalın S, Alper H.